- Mamadiyorov D.U.
- Iqtisod fanlari nomzodii, dotsent
Moliyaviy natijalar va rentabellik tahlili - Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo’jalik sub’ektlarining moliyaviy holatini o’rganishning ahamiyati, tahlilning maqsadi, tahlil vazifalari va axborot manbalari
- Moliyaviy barqarorlik tahlili
- Korxonaning to’lov qobiliyatini tahlili
- Mol-mulk va mablaglar harakatchanligini tahlili
- Aylanma mablag'larning aylanishini tahlili
- Korxonalarning moliyaviy holati bu:
- komples ravishdagi tushuncha bo’lib, u o’z ichiga keng ko’rsatkichlar tizimini oladi, ular korxonalarning moliyaviy resurslari borligini, holatini, joylashganligini va ulardan foydalanish darajasini ifodalaydi;
- korxonalar faoliyatidagi butun ishlab chiqarish va xo’jalik omillarining harakati, ularning o’zaro aloqadorlik natijasidir;
- korxonalarning mo’’tadil ishlab chiqarish, tadbirkorlik va boshqa faoliyati uchun zarur bo’lgan moliyaviy resurslar bilan ta’minlanganligi va ulardan samarali foydalanish ifodasidir;
- korxonalarning boshqa xo’jalik sub’ektlari, organlari va tashkilotlari bilan o’zaro aloqalarni haqiqiy aks ettirishidir.
- Moliyaviy tahlil ko’p qirrali murakkab jarayon bo’lib, u tashkil qilinishi, buning uchun esa bir qator talablarga asoslanishi kerak. Bu talablar eng asosiylari quyiagilardan iborat:
- absolyut va nisbiy ko’rsatkichlar o’rtasidagi aloqalarni borligini bilish;
- moliyaviy tahlil mobaynida absolyut va insbiy ko’rsatkichlardan birgalikda foydalanish;
- moliyaviy tahlil mantiqiy ravishda amalga oshirilib, u induktiv usulga - alohida hodisalardan umumiy hodisalarga o’tish, moliyaviy holatning bir shakl ko’rinishidan umumiy ko’rinishga o’tish va deduktiv usulga - umumiy hodisalardan alohida hodisalarga o’tishga asoslanib tahlil qilish;
- hamma foydalanilaYOtgan ko’rsatkichlar bir xil, asoslangan usulda aniqlanishi lozim;
- moliyaviy holatni tahlil qilisha tahlil qilinaYOtgan korxona ko’rsatkichlarini boshqa korxonalar, o’rtacha tarmoq ko’rsatkichlari va ilYOor korxonalar ko’rsatkichlari bilan tao’o’oslash;
- moliyaviy tahlilning har tomonlama bo’lishligi va korxonalarning umumiy moliyaviy holatiga ta’sir qiluvchi omillarni tahlil etish;
- moliyaviy tahlilni samarali o’tkazish uchun kerakli ma’lumotlarni oldindan tayyorlash va bu borada asosiy tasdio’langan moliyaviy manbalar bilan cheklanmasdan birlamchi buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan foydalanish;
- Moliyaviy tahlil quyidagi xususiyatlarga ega:
- moliyaviy tahlilning yakunlari ochiq bo’lib, ulardan hamma foydalanishi mumkin;
- moliyaviy tahlilning sub’ektlari va bu tahlilning yakunlaridan foydalanuvchi organ, korxona, tashkilotlar tarkibi keng;
- moliyaviy tahlil hamma uchun moslangan, nashr etilgan hisobot ma’lumotlariga asoslanadi;
- moliyaviy tahlil korxonalar ichki boshqaruv muammolarini echish uchun o’tkaziladi;
- moliyaviy tahlilning yo’nalishi moliyaviy hisobot ma’lumotlari bilan cheklangan bo’lib, unda chegaralangan bir aniq vazifalar echiladi. Bu moliyaviy mustahkamlik, balans likvidligi, foyda, rentabellik darajasi va boshqalardir.
- Moliyaviy holatini tahlil qilishda quyidagi vazifalarni bajarishga yo’naltirilishi kerak:
- Korxonalarning moliyaviy darajasini baholash;
- Moliyaviy holatning o’zgarishini aniqlash;
- Korxonaning to’lov qobiliyatiga baho berish;
- Moliyaviy holatiga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni tahlil qilish;
- Korxonaning moliyaviy barqarorligi va moliyaviy mustahkamligiga baho berish;
- Korxona balansi likvidligiga baho berish va unga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash;
- Aylanma mablag'lar aylanishiga baho berish;
- Korxonalarda qo’lga kiritilgan moliyaviy holat darajasini ifodalab, bu borada hali foydalanilmagan imkoniyatlarni, mavjud zahiralarni ko’rsatib berish.
- Korxonalarda hali foydalanilmagan imkoniyatlarni safarbar etish maqsadida tavsiyalar, takliflar ishlab chiqish va ularni amalga oshirish shart-sharoitlarini ko’rsatib berish.
- Moliyaviy mustahkamlik ko’rsatkichi kompleks sifatidagi ko’rsatkich bo’lib, u:
- Korxonalarning murakkab bozor munosabatlari davrida ishlab chiqarishni sao’lanib qolish imkoniyatini;
- Korxona mablag'laridan erkin ravishda foydalanish imkoniyati borligini;
- Ishlab chiqarishni to’xtatmasdan, mahsulot sotish imkoniyati borligini;
- Korxonalar faoliyatining umumiy mustahkamliligini;
- Korxonalar faoliyatiga to’g'ri boshqaruvlik qilinaYOtganligini;
- Korxonalarda mavjud moliyaviy resurslarni bozor munosabatlarining talablariga javob berishligini;
- Korxonalarning zahira va xarajatlarga bo’lgan ehtiyojlarini o’oplovchi manbalar borligi darajasini ko’rsatadi.
- Ichki omillar sifatida quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin:
- Korxonada ishlab chiqarishning barqarorligi;
- Ishlab chiqarishni tashkil qilish;
- Ishlab chiqarishni boshqarish;
- Korxona ustav jamyoarmasining hajmi;
- Korxona xarajatlari va daromadlarining nisbati;
- o’zlik mablag'larining manbalari va korxona majburiyatlarining nisbati;
- korxona aylanma mablag'lari tarkibi.
- korxonalar moliyaviy barqarorligiga tashqi omillar ham ta’sir etadi.
- korxonaning tovarlar bozoridagi holati;
- korxonaning eksport va import aloqalari;
- korxonaning boshqa korxonalar bilan ishga doir aloqalarda aktivligi;
- bank organlari, debitor va kreditor korxonalar bilan aloqalar;
- respublikada amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosat, soliq, narx-navo va moliya, bank siyosati, texnika, texnologiya siyosati.
- Jami mablag'dagi korxonaning o’ziga o’arashli mablag' ulushini qanchaligini hisoblashdir YOki bu quyidagi tartibda topiladi:
- korxonaning o’ziga qarashli mablag’
- ------------------------------------------------------
- jami mablag’ (balans jami)
- Korxonadagi o’ziga o’arashli mablag' bilan o’arzga olingan mablag'lar o’rtasidagi nisbat YOki bu o’yidagi tartibda topiladi:
- o’arzga olingan mablag'
- (B) ---------------------------------
- o’ziga o’arashli mablag'
- Uzoo’ muddatli o’arzlardan foydalanish koeffitsienti, ya’ni uzoo’ muddatli o’arz mablag'larini korxonaning o’ziga o’arashli va o’arz mablag'lar summasining yiYOindisiga bo’linadi YOki bu quyidagi tartibda aniqlanadi:
- uzoo’ muddatga olingan o’arz mablag'
- (V) --------------------------------------------------------
- korxonaning o’ziga+uzoo’ muddatga olingan
- o’arashli mablag' o’arz mablag'
- Korxonaning o’ziga o’arashli mablag'larning chao’o’on harakatchanlik koeffitsienti YOki bu quyidagicha topiladi:
- o’ziga o’arashli aylanma mablag'
- (V) --------------------------------------------------------
- o’ziga o’arashli jami mablag'
-
- 5. Eskirishning jamlanish koeffitsienti YOki bu quyidagicha topiladi:
- asosiy vositalarning eskirish summasi
- (D) ------------------------------------------------------
- asosiy vositalar + nomaterial aktiv
- 6. Korxona mulki tarkibidagi asosiy vositalarning aniq qiymati koeffitsienti, bu ko’rsatkich balans ma’lumotlari asosida hisoblanadi va quyidagicha topiladi:
- asosiy vositalar (qoldio’ bahoda)
- (E) ------------------------------------------------
- jami sof mulk
- Moliyaviy mustaqillik koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
- O’z mablag'larining manbalari (480 satr)
- -------------------------------------------------
- Balans jami (780 satr)
-
- To’lov qobiliyati koeffitsienti quyidagi tartibda aniqlanadi:
- Joriy aktivlar (390 satr)
- -----------------------------------------
- Majburiyatlar (770 satr)
-
-
- qarz va o’z mablag’lari
- o’rtasidagi nisbat koeffitsienti quyidagi tartibda aniqlanadi:
- Majburiyatlar – uzoq muddatli majburiyatlar
- -----------------------------------------------------------
- O’z mablag'larining manbalari (480 satr)
- Zahira va xarajatlarni o’z manbalari bilan qoplanganlik koeffitsienti quyidagi tartibda aniqlanadi:
- O’z mablag'lari manbalari + uzoq muddatli majburiyatlar – uzoq muddatli aktivlar (480+490-130 satr)
- -----------------------------------------------------------------
- Tovar-moddiy zahiralar (140 satr)
- Mablag'larning chaqqon harakatchanlik (manyovrlashganlik) koeffitsienti quyidagi tartibda aniqlanadi:
- O’z mablag'lari manbalari + uzoq muddatli majburiyatlar – uzoq muddatli aktivlar (480+490-130 satr)
- -----------------------------------------------------------------
- O’z mablag'larining manbalari (480 satr)
E’tiboriz uchun THANKS
Do'stlaringiz bilan baham: |
