Moliyaviy vositachilarning asosiylari sifatida banklar, investitsiya va sug‘urta

1 Moliyaviy vositachilarning asosiylari sifatida banklar, investitsiya va sug‘urta 
kompaniyalarini  ko‘rsatish  mumkin.  Ularning  moliyaviy  mahsulot-lariga, 
boshqalar  qatorida,  chek  hisobvaraqlari,  kreditlar,  ipotekalar,  o‘zaro  fondlarning 
qimmatli  qog‘ozlari  va  keng  ko‘lamli  sug‘urta  shartno-malari  kiradi.  Moliyaviy 
vositachiga eng oddiy misol sifatida o‘zaro fondni olishimiz mumkin. U ko‘pchilik 
mayda  investorlarning  moliyaviy  resurslarini  birlashtiradi  va  yig‘ilgan 
mablag‘larni  qimmatli  qog‘ozlarga  qo‘yadi  (joylashtiradi).  Bunday  fondlar  o‘z 
operatsiyalari  masshtabining  kengligi  tufayli  qimmatli  qog‘ozlar  hisobi  va 
savdosida  sezilarli  darajada  tejamkorlikka  erishadi  va  tabiiyki,  mijozlarga 
mablag‘larni qimmatli qog‘ozlarga investitsiya qilishning bevosita fond bozoridagi 
qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisidan ko‘ra samaraliroq usullarini taklif qiladi. 
Hozirgi  kunda  banklar  eng  yirik  (aktivlari  nuqtai  nazaridan)  va  qadimiy 
moliyaviy  vositachilar  hisoblanadi.  Birinchi  banklar  bundan  yuzlab  yillar  avval 
Uyg‘onish davrida Italiya shaharlarida paydo bo‘lgan. Ularning asosiy funksiyasi 
hisob  va  kliring  operatsiyalarini  amalga  oshirish  uchun  to‘lov  mexanizmlarini 
taklif  qilish  bo‘lib,  bu  o‘sha  paytda  keskin  o‘sish  davrini  boshdan  kechirayotgan 
savdo-sotiqning  tovar  va  xizmatlar  bilan  rivojlanishiga  yordam  bergan.  Birinchi 
banklarni  ayirboshlovchi  (almash-tiruvchi)lar  ochgan.  Aytish  joizki,  “bank”  so‘zi 
"banca"  (italyanchadan  tarjima  qilganda  –  suyanchiqli  uzun  kursi)  so‘zidan  kelib 
chiqqan.  Sababi,  ayirboshlovchi  (almashtiruvchi)lar  pullarni  suyanchiqli  uzun 
kursida o‘tirib almashtirganlar. 2 Xalqaro moliya korporatsiyasi, XMK (IFC, International Finance Corporation) — BMTning ixtisoslashtirilgan muassasasi; Jahon banki guruhiga kiradi. 1956 yilda Xalkaro tiklanish va tarakkiyot banki (XTTB) ning filiali tarzida tashkil etilgan, keyinchalik mustaqil yuridik shaxs. Aʼzo davlatlar soni 174 ta (1998). Shtabkvartirasi Vashingtonda. XMK ning oliy organi — Boshqaruvchilar kengashi va direktorat (24 ijrochi direktorlar)ga XTTBning boshqaruvchilari va ijrochi direktorlari kiradi va ular XMKda ham tegishli lavozimlarni egallaydilar. XTTB prezidenti XMKning ham prezidenti xisoblanadi. XMKning ijrochi vitseprezidenti umumiy boshqaruv va korporatsiyaning joriy operatsiyalariga javob beradi. Bundan tashqari XMKda 7 ta vitseprezident boʻlib, ular 5 mintaqaviy [Afrika (Saxara jan.rogʻidan), Osiyo; Urta Osiyo, Yaqin Sharq va Shim. Afrika; Yevropa; Lotin Amerikasi va Karib havzasi] va 4 tarmoq (agrobiznes; kimyo, neft kimyosi va oʻgʻitlar; infratuzilma; neft, gaz va togʻkon sanoati) departamentlari ishini nazorat qiladi. XMK huzurida bank ishlari maslahat komissiyasi faoliyat koʻrsatadi. Korporatsiyaning rasmiy maqsadlari: xususiy sektorga molshshiy yordam koʻrsatish bilan rivojlanayotgan mamlakatlarning iqgisodiy oʻsishiga koʻmaklashish, shuningdek, i.ch. sohasida tadbirkorlikni ragʻbatlantirish orqali aʼzo mamlakatlarning iqtisodiy oʻsishiga yordam koʻrsatish. XMK faqat yuqori rentabelli loyihalarga kreditlar ajratadi. Qarzlar 15 yilga qadar muddat bilan ssuda kapitali bozoridagi oʻrtacha yillik foiz stavkalaridan yuqoriroq foiz stavkalarida beriladi.

1961 yildan korporatsiya kreditlar ajratish bilan birga qurilayotgan korxonalar aksiyadorlik kapitaliga investitsiyalar kiritish va keyinchalik bu aksiyalarni xususiy investorlarga sotishni ham amalga oshiradi. Korporatsiya ishtiroki hissasi, odatda, aksiyadorlik kapitalining 1/5 qismidan ortiq boʻlmaydi. 1986 yilda XMKda xorijiy investitsiyalar boʻyicha Maslahat xizmati tashkil etilgan. Bu xizmat hukumatlarga uzoq muddatli rivojlanish ehtiyojlari uchun kapital jalb etish, maqbul investitsiya muhitini yaratish uchun qonunchilik, strategiyalar, qoida va tartiblar masalalarida maslahatlar beradi. XMK moliyalashtirishda hukumatlar kafolatlarini qabul qilmaydi va xususiy moliya tuzilmasi tarzida oʻzining moliyaviy va boshqa xizmatlarini bozor narxlarida taqdim etadi.

3Inflyatsiya indeksi

Pulning qadrsizlanishining asosiy va ko'rinadigan ko'rsatkichlaridan biri bu inflyatsiya indeksidir. Uni hisoblash formulasi ma'lum vaqt ichida tovarlar va xizmatlar qiymatining umumiy o'sishini aniqlashga yordam beradi. Hisobot davri boshidagi narxlarning bazaviy darajasi (biriga tenglashtirilib) va ko'rib chiqilgan interval uchun inflyatsiya darajasini qo'shib aniqlanadi. Inflyatsiya formulasi bu holda quyidagicha: II t \u003d 1 + TI t, bu erda

TI t - yillik inflyatsiya darajasi. Ushbu ko'rsatkich ma'lum bir vaqt oralig'ida narx darajasining umumiy o'sishini tavsiflaydi va foizda ifodalanadi. O'z navbatida, bu ko'rsatkich inflyatsiya darajasi formulasi yordamida hisoblanadi: TI t \u003d (1 + TI m) 12 -1, bu erda

TI m - o'rtacha oylik inflyatsiya darajasi, yil davomida bir xil bo'lishi sharti bilan.

Kompaniyaning yillik byudjetini rejalashtirishda quyidagi ko'rsatkichlarni hisobga olish kerak:

1) vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadigan inflyatsiya. Bu erda inflyatsiya dinamikasi ko'pincha valyuta kurslarining o'zgarishi bilan mos kelmasligini hisobga olish kerak;

2) byudjetga bir nechta pul birliklarini kiritish imkoniyati;

3) inflyatsiyaning bir xilligi. Boshqacha qilib aytganda har xil turlari tovarlar, xizmatlar, resurslar, narxlar har xil o'zgaradi va ularning o'sish sur'atlari turlicha bo'lishi mumkin;

4) tovar va xizmatlarning ayrim guruhlari qiymatini davlat tomonidan tartibga solish.