Morfemikadan umumiy takrorlash

MORFEMIKADAN UMUMIY TAKRORLASH
I. Quyidagi so`zlarda qo`shimchalarning shakl va ma’no munosabatini aniqlang.

A) shakldosh (omonim) so`z yasovchi qo`shimchalar

B) shakldosh (omonim) so`z yasovchi va lug`aviy shakl yasovchilar

C) shakldosh (omonim) lug`aviy shakl yasovchi qo`shimchalar

D) shakldosh (omonim) aloqa-munosabat shakli qo`shimchalari

E) so`zlardagi qo`shimchalar o`zaro omonim bo`la olmaydi

1. 
   teshik-egik-ko`zik
   
2. 
   qiliq-siniq
   
3. 
   supurgi-kuzgi
   
4. 
   ko`kar-yozar
   
5. 
   oqish (sifat) - oqish (fe’l)
   
6. 
   yashirincha-shaharcha-o`nlarcha
   
7. 
   kuldon-qadrdon
   
8. 
   maqtanchoq-toychoq
   
9. 
   yillab-yuzlab
   
10. 
    o`qidim-otam
    
11. 
    toshqin-qo`rqqin
    
12. 
    aytdim-qaytim
    
13. 
    changi(moq)-changi (ot)
    
14. 
    kuchay-boray
    
15. 
    bolalik-buxorolik
    
16. 
    ekin-erkin
    
17. 
    o`roq-qo`rqoq
    
18. 
    yillab-uxlab
    
19. 
    gazlama-kelma
    
20. 
    yasama-o`sma
    
21. 
    qaynatma-borma
    
22. 
    oqar (moq) – oqar
    
23. 
    boyi-maktabi
    
24. 
    sarg`ish-kulish(di)-yozish
    

II. Quyidagi so`zlardagi mavjud qo`shimchalarning shakl va ma’no munosabatiga ko`ra turini aniqlang.

A) shakldosh (omonim) qo`shimchalar

B) ma’nodosh (sinonim)

C) antonim

D) ko`p ma’noli (polisemantik)

E) So`zlardagi qo`shimchalarning shakl va ma’no jihatdan yaqinligi yo`q

1. 
   supurgi-sezgi
   
2. 
   ko`pay-kelay
   
3. 
   chopqi-kulgi
   
4. 
   kuyunchak-erinchak
   
5. 
   adabiyotchi-adabiyotshunos
   
6. 
   asrandi-yuvundi
   
7. 
   paxtachilik-yaxshilik
   
8. 
   otlan-ikkilan
   
9. 
   o`qituvchilik-tepalik
   
10. 
    manmanlik-o`lkashunoslik
    
11. 
    gaplash-o`tlash
    
12. 
    sersuv-suvli
    
13. 
    buyruq-yumuq
    
14. 
    do`nglik-yoshlik
    
15. 
    eskir-o`qir
    
16. 
    badavlat-davlatmand
    
17. 
    bilim-kitobim
    
18. 
    childirmachi-childirmakash
    
19. 
    yedir-yegiz
    
20. 
    bolaginam-bolamgina
    
21. 
    tortma-isitma
    
22. 
    to`ldir-to`lg`iz
    
23. 
    sog`in (sigir)-kiyin
    
24. 
    bo`lma-terlama
    
25. 
    mazmundor-sermazmun
    
26. 
    o`zgart-o`zgartir
    
27. 
    do`stlik-paxtalik
    
28. 
    turtki-ichki
    
29. 
    o`qish-yuvish(di)
    
30. 
    ishvagar-zargar
    
31. 
    bormoqda-boryapti
    
32. 
    o`rim-qo`lim
    
33. 
    ehtiyotkor-g`allakor
    
34. 
    suzma-yasama
    
35. 
    paxtakor-mardikor
    
36. 
    mulkdor-rangdor
    
37. 
    misgarchilik-loygarchilik
    
38. 
    suratkash-dilkash
    
39. 
    kitobxon-otaxon
    
40. 
    serdavlat-davlatsiz
    
41. 
    kuldir-kimdir
    
42. 
    chopiq-zo`riq
    
43. 
    kemtik-ko`rik
    
44. 
    birik-bordik
    
45. 
    noo`rin-o`rinli
    
46. 
    yog`ingarchilik-to`kinchilik
    
47. 
    dardchil-dardmand
    

III. Test savollari

1. Quyidagi so`zlardan qaysilarida –chi va –shunos ot yasovchi qo`shimchalari o`zaro sinonimik munosabatda bo`la olmaydi?

1. adabiyot 2. sharq 3. bo`yoq 4. til

5. o`lka 6. tuproq 7. tarix 8. xizmat

A) 2,3,6,7,8

B) 1,2,3,5,6,8

C) 2,3,5,6,8

D) 2,6,8
2. Qaysi qatorda tub so`z berilgan?

A) madaniyat

B) siyosat

C) qonuniyat

D) qat’iyat
3. Qaysi so`z morfemalarga ajraladi?

A) semir-semiz

B) yuksak-yuksal

C) tirik-tiril

D) ko`rik-ko`ril
4. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) qattiq, silliq

B) issiq, iliq

C) sassiq, achchiq

D) qattiq, chirik

5. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) o`roq

B) pichoq,

C) qayroq

D) o`toq
6. Qaysi so`z 3 ta morfemaga ajraladi?

A) o`roq

B) pichoq,

C) qayroq

D) o`toq
7. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) istehzoomuz

B) telbanamo

C) badnamo

D) hayratomaz

8. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) kaptarboz

B) safsataboz

C) dorboz

D) lo`ttiboz
9. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) sharros, gulduros

B) charog`on, za’faron

C) tuban, zo`ravon

D) biror,bezori
10. Qaysi so`z morfemalarga ajralmaydi?

A) xaroba, vayrona

B) varrak, xurrak

C) ko`chat, o`lat

D) ovloq, qishloq
11. Qaysi so`z boshqalariga qo`shimchadosh bo`la olmaydi?

A) yuvundi

B) kuyindi

C) asrandi

D) Barchasi o`zaro qo`shimchadosh
12. Qaysi qatorda tub so`z berilgan?

A) sinashta

B) olamshumul

C) qaram

D) ko`chmanchi
13. Qaysi qatorda tasviriy ifoda noto’g’ri izohlangan?

A) olqor— yovvoyi tog‘ echkisi

B) nor—erkak tuya,

C) g‘unan—ikki yashar ot

D) maktab — ilm manbai

E) ezma— sergap odam

Ibora qatnashgan gaplarga (+) belgisini qo’ying.

1. Yigit oqimga qarshi suzib, ariqning boshiga yetdi.

2. Qo‘rsligi, be'mani gaplari, axir uning boshiga yetdi.

3. Shifokor dorini bolaning qulog‘iga quydi.

4. Ota-bobolarini doim esda tutish kerakligini o‘g‘lining qulog‘iga quydi

5. Semiz qo‘y go‘shti o‘z yog‘ida qovurildi.

6. Yakka qolgan Hasanboy vijdon azobida o‘z yog‘ida qovurildi.

7. Oizingizning ko‘zlari yaxshi ko'radi»,— dedi hakim.

8. Shahzoda falon mahallada yashovchi kosibning qizini yaxshi ko'radi»,— dedi tabib. (M.O.)
14. Qaysi turg’un birikmaning ma’nosi noto’g’ri izohlangan?

A) oq ko‘ngil - samimiy, beg‘araz

B) o‘pkasi yo‘q – qo’rqoq

C) ko'nglidan o’tkazmoq - o‘ylamoq, sezmoq

D) bo‘yniga qo‘ymoq - tan oldirmoq, iqror qilmoq

E) Barchasi to’g’ri

Erkin so’z birikmasi bilan shakldoshlik hosil qila oladigan iboralarga (+) belgisini qo’ying.

Og’zi qulog’ida ( ), bo‘yniga ilmoq ( ), tarvuzi qo‘ltig‘idan tushmoq ( ), sichqonning ini ming tanga bo’lmoq ( ), to‘nini teskari kiymoq ( ), anqoning urug’i ( ), ensasini qotirmoq ( ), qo‘li ochiq ( ), tosh otmoq( ), ko’ngli olimoq ( ), o’pkasini qo’ltiqlab ( ), ko’z yummoq ( )

Berilgan so‘z birikmalariga ma'nodosh so’zlar topib yozing.

zangori olov-

oq oltin –

lol qoldiradi –

hur diyorim –

qazilma boyliklar –

shirin-shakar –

qora oltin –

po‘lat qushlar –

so‘z san'atkorlari –

po‘lat otlar –

kelajak avlod –

mo‘yqalam sohiblari –

sahna bulbullari -

tajribadan o‘tkazilgan -

ilm o‘chog‘i –

qanotli do‘stlarimiz –

bahor elchisi –

qishning kumush ko‘rpasi –

Vatan posbonlari –

qalam ahli –