Миқдорий прогноз методи: Вақт қаторларини таҳлили методи. Сабаб- оқибат методи Бошқа сифатли прогноз метод: Жюри фикри методи. Тарқатувчилар маълумотларини таҳлили методи. Кутиш модели (Модель ожиданий) Дельфи методи. - Эмперик методларнинг асоси бу ҳис туйғуга (ҳис қилиш, идрок қилиш, тасавур қилиш) ва ўлчов асбоблари кўрсатмаларига асосланган билишдир.
- Бу методар сирасига қуйидагилар киради:
- кузатув — бу уларга аралашмай ҳолатларни мақсадга йўналтирилган идрок қилишдир;
- эксперимент — бу назоратловчи ва бошқарувчи шартлар билан ҳодисаларни ўрганишдир;
- ўлчаш –бу ўлчанаётган катталикни эталонга нисбатини аниқлаш;
- таққослаш — объектларнинг ёки уларнинг белги, аъломатларининг ўхшашлиги ёки фарқини аниқлаш.
- Диалектика метод сифатида антик даврлардан шакиллана бошлади. Аристотель Зенон Эйлер номини айтган бўлса ҳам диалектика методининг асосчиси Сократ деб ҳисобланади.
- Гипотетик-дедуктив мулоҳаза антик диалектикада ҳам таҳлил қилинган. Сократ ўз суҳбатларида рақибини ишонтириш, ё ўз фикридан воз кечиш, ё зид фактлардан келиб чиқувчи ҳулосалар орқали уни аниқлаштириш масаласини қўйган.
- Ҳозирги замонавий илмда кўпроқ гипотетик-дедуктив методдан фойдаланилмоқда. Бу гипотеза ва бошқа муқадималардан хулоса қилишга (дедукция) асосланган бўлиб, ҳақиқий қиймати номаълум бўлган фикр мулоҳаза методидир. Шу сабабли гипотетик-дедуктив метод фақат эҳтимолли қийматлар қабул қилади.
-
- Илмий билишда гипотетик-дедуктив метод дунёвий ва фазоаий жисимлар механикаси соҳасида сезиларли мувофақиятга эришилган XVII-XVIII асрларда ўз ривожини топган.
- Бу методни биринчи бўлиб механикада Галилей ва Ньютон фойдаланган. Ньютоннинг ҳаракат қонунлари асосларига таянган “Табиий фалсафанинг математик асослари” асарини механиканинг гипотетик-дедуктв методи деб қараш мумкин. Ньютон томонидан яратилган принциплар методи аниқ табиатшуносликнинг ривожига катта таъсир кўрсатган.
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
