Muhammad Al-Xorazmiy nomida Toshkent Axborot texnologiyalari universiteti

Muhammad Al-Xorazmiy nomida Toshkent Axborot texnologiyalari universiteti

6-AMALIY TOPSHIRIQ

Mavzu: Tarmoqlararo ekran vositasi yordamida tarmoq himoyasini qurish.
Bajardi: Ximmataliyev Xikmatillo


2-amaliy ish.
Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish.
Sezar Usuli
Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган.
k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:

A	→	D
B	→	E
C	→	F
D	→	G
E	→	H
F	→	I
G	→	J
H	→	K
I	→	L
J	→	M
K	→	N
L	→	O
M	→	P
N	→	Q
O	→	R
P	→	S
Q	→	T
R	→	U
S	→	V
T	→	W
U	→	X
V	→	Y
W	→	Z
X	→	A
Y	→	B
Z	→	C

Мисол.
Матн сифатида Xikmatillo Ximmataliyev сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: Alnpdwloor Alppdwdolbhy. Цезар усулининг камчилиги бу бир хил ҳарфларнинг ўз навбатида, бир хил ҳарфларга алмашишидир.
O’rin almashtirish usuli
Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T₀ = Ximmataliyev Xikmatillo degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi

X	A	I	­­_	M	L
I	T	Y	X	A	L
M	A	E	I	T	O
M	L	V	K	I	*

Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.
T₁ = XAI_MLITYXALMAEITOMLVKI*;
Deshifrlashda,esa kalit k=4*6; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.
VERNAM USULI
Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi jami 26 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir.
A=0=00000 N=13=01101
B=1=00001 O=14=01110
C=2=00010 P=15=01111
D=3=00011 Q=16=10000
E=4=00100 R=17=10001
F=5=00101 S=18=10010
G=6=00110 T=19=10011 XOR jadvali
H=7=00111 U=20=10100 0+0=0
I=8=01000 V=21=10101 0+1=1
J=9=01001 W=22=10110 1+0=1
K=10=01010 X=23=10111 1+1=0
L=11=01011 Y=24=11000 Formulasi:
M=12=01100 Z=25=11001 T₁=T₀+K
T₀ = XIMMATALIYEV_XIKMATILLO
K = TALABA
Qo’shish jarayoni :
X 10111 I 01000 M 01100 M 01100
+ + + +
T 10011 A 00000 L 01011 A 00000
= = = =
Q 10000 I 01000 X 10111 M 01100
Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :
T₁ = QIXMBTTLTYFV_QIVMBTBLWO
Shu yo’l bilan orqaga qaytiladi ya’ni tayyor ma’lumotga kalit qo’shiladi va shifrlangan ma’lumot qaytarib olinadi.