Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnalogiyalari universiteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNALOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI

Dinshunoslik fanidan

1-KREDIT UCHUN TOPSHIRIQLAR

Bajardi: 710-20 AXF guruh talabasi

Sobirov Elyorbek

O‘qituvchi: Abror Sanaqulov

710-20 AXF guruh talabasi

Sobirov Elyorbek

1-KREDIT UCHUN TOPSHIRIQLAR

1-topshiriq. “Davlat va din munosabatlarini tartibga solish modellari”ning o‘ziga xos jihatlarini jadval asosida to‘ldiring. (Jadval to‘liq va aniq to‘ldirilishi kerak)

Davlat cherkov –Identifikatsion	Separatsion	Kooperatsion-neytralitet
Bunday modelni biz, misol uchun, Daniya, Angliya, Gretsiya, SHvetsiya, Finlyandiya, Norvegiyada (ya’ni Evropa ittifoqining deyarli uchdan bir qismida), Saudiya Arabistoni, Bruney qirolligi, Qatar, Eron islom respublikasida kuzatishimiz mumkin.	Davlat bilan din o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishning bu turiga AQSH, Fransiya, Niderlandiya, Turkiya, MDH davlatlari, jumladan O‘zbekiston Respublikasi kabi davlatlarni misol sifatida keltirish mumkin	Germaniya, Ispaniya, Italiya, Belgiya, Lyuksemburg, Avstriya kabi mamlakatlarida o‘z aksini topgan.
Identifikatsion model muayyan tarixiy shart-sharoitlardan kelib chiqqan holda, Evropaning ayrim mamlakatlarida davlat dinini rasmiy belgilash prinsipiga amal qiladi	Separatsion, ya’ni davlat dindan ajratilganligiga asoslangan model	Kooperatsion, ya’ni neytralitet modeliga Germaniya federativ respublikasini misol tariqasida keltirish mumkin. GFR da davlat bilan diniy tashkilot o‘rtasidagi munosabatlarda davlat hokimiyatining ustuvorligi e’tirof etilgan, davlat-diniy tashkilot huquqi vujudga keldi.
Jumladan, hozirgi kunda anglikan cherkovi (rasmiy nomlanishi – Angliya cherkovi) davlat maqomiga egadir. Qirolikdagi diniy tashkilotlarning o‘rni-mavqei bir qator parlament tom nidan qabul qilingan qonunlar hamda davlat va diniy tashkilot o‘rtasidagi kelishuv-bitimlari bilan belgilanadi. SHunday hujjatlardan eng muhimi – 1534 yili qabul qilingan «Suprematiya (ustuvorlik) to‘g‘risidagi akt»dir. Unga binoan qirol anglikan cherkov rahbari hisoblanadi (1952 yildang buyon qirolicha). Monarx hukumat tavsiyasiga binoan episkoplarni tayinlaydi. Bunday episkoplarning aksariyat qismi lordlar palatasining a’zolaridir	Ayrim mamlakatlarning konstitutsiyalarida diniy tashkilotning davlatdan ajratilganligi (separatsion model) mustahkamlangan bo’lib, bunda davlat dinni o’z fuqarolarining shaxsiy ishi sifatida ko’radi.	Veymar Konstitutsiyasi davridan boshlab Germaniyada davlat-cherkov munosabatlari sekulyarlik tamoyiliga asoslanadi. SHuningdek, davlat hokimiyati bilan diniy tashkilot muunosabatlarida muayyan masofa saqlanadi. Hozirgi kunda bunday masofani «neytralitet» termini bilan atash odat bo‘lgan

2-topshiriq.Dinning jamiyatdagi funksiyalarini jadval asosida to‘ldiring.

Funksiyalari	Izohlang
Kompensatorlik	Ijtimoiy turmushni mazmunan boyitadi, odamlarning diqqatini kundalik muammolardan boshqa xayoliy narsalarga, g’oyalarga jalb qiladi, ovutadi
Integratorlik	Diniy e’tiqod asosida odamlarni birlashtiradi
Regulyativlik	Ijtimoiy munosabatlarni tartibga solidi, diniy normalarni bajarilishini nazorat qiladi
Legitimlovchilik	qonunlashtiruvchilik vazifasi
Kommunikativlik	Dindorlar birligini ta’minlovchi aloqa  bog‘lashlik vazifasi

3-topshiriq. Dinning primitiv shakllarini jadval asosida izohlang

Fetishizm	Animizm	Totemizm	Shamanizm	Tangrichilik	Zardushtiylik
g‘ayritabiiy  kuchga ega  mavjudotlarga  va predmetlarga  sig‘inish	tabiat va  jonzotlarda  ruh borligiga  ishonish	ibtidoiy odam, urug‘, qabil ning  hayvon, o‘simlik  yoki alohida  olingan predmet  bilan qon- qarindoshlik  aloqasi mavjud  ekanligiga  ishonish	odamlarga, hayvonlarga,  predmetlarga  va ruhlarga  g‘ayritabiiy  ta’sir etish  maqsadida  amalga  oshiradigan  duolar, harakatlar	qadimiy turkiy va qadimiy oltoy xalqlari dini insoniyat tarixidagi ilk monoteistik dinlardan biri sifatida shakllangan	miloddan avvalgi 7—6asrlarda vujudga kelgan din.^[1] Asoschisi — Zardusht deli. Soʻnggi tadqiqot xulosalariga qaraganda, Oʻrta Osiyo, xususan, Xorazm 3. vatani boʻlgan
Fetishizm  (fetish  so‘zi  fransuzcha  fetishe  –  but,  sanam,  tumor ma’nolarini anglatadi).	Animizm  (lotin  tilida  anima  –  ruh,  jon  ma’nolarini  ang- latadi)	Totem  so‘zi  –  Shimoliy  Amerikada  yashaydigan  Ojibva qabilasi tilida «uning urug‘i» ma’nosini anglatadi	Shomonlik yoxud sehrgarlik («shomon» so‘zi tungus tilidagi  ma’nosi  «afsungarlik»)	Qadimda Shumer davlatida (mil. av. 3ming yillik) Tangrip sajda qilganlar	Qad. paxlaviy tilida "Zardusht" soʻzi "Magupta" deb atalgan

4-topshiriq. Berilgan savollarga jadval asosida javob bering

t/r	Savollar	Yaxudiylik	Buddizm	Xristianlik
1	Vujudga kelishi	Yahudiylik miloddan avvalgi II ming yillikning oxirlarida Falastinda vujudga kelgan	Miloddan avvalgi 6—5-asrlarda Hindistonda paydo boʻlgan	Xristianlik  milodning  boshida  Rim  imperiyasining  sharqiy  qismida  Falastin  yerlarida  vujudga  keldi.
2	Ta'limoti	Yahudiylikning ta’lim berishicha, xudo Yahve Isroil xalqi bilan ikki tomonlama shartnoma – «Ahd» orqali bog’langan bo’lib, shunga ko’ra yahudiylar o’zlarini «Xudo tomonidan tanlab olingan mumtoz xalqmiz, bu ahd bo’yicha xudo Falastin va uning atrofidagi barcha erlarni bizga berishga va’da qilgan» degan e’tiqodda yashab kelganlar va hozir ham shu aqidani mahkam tutib tunmay kurash olib boradilar.	hayot charxpalagi, uzluksiz qayta tug‘ilishlar sikli xaqidagi ta’limotdir	Xristianlik ota-xudo, o‘g‘il-xudo va muqaddas ruh – «Troitsa»  to‘g‘risidagi ta’limotni, jannat va do‘zax, oxirat, Isoning qaytishi  haqidagi va boshqa aqidalarni o‘z ichiga oladi.
3	Payg‘ambari	Muso Alayhissalom	Asoschisi  Budda Shakuyamuni	Iso  Masih  (Iisus  Xristos)  xristianlik  ta’limotining  asoschisi  hisoblanadi
4	Muqaddas manbalari	Tavrot  (Tora)	Tipitaka	Injil
5	Tarqalishi	Isroil, Kan’on keyinchalik janubga yani O’lik dengizi g’arbiga va boshqa joylar	Shri Lanka, Jan.Sharkiy Osiyo va Markaziy Osiyo orkali Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetga yoyilgan	Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerika,  Avstraliya  qit’alarida  hamda  qisman  Afrika  va  Osiyo  qit’alarida  tarqalgan.
6	Oqimlari	Qadimiy oqimlarga Saduqiylar, Farziylar, Esseylar kiradi. yangi oqimlardan biri Sionizmdir	xinayana va maxayana	katolik  va  pravoslav
7	Diniy marosim va bayramlari	Pasxa, o’rim-yig’im bayrami, yangi yil, gunohloarni kechirishni so’rash kuni, alohida chaylalarda yashash kerak bo’lgan etti kunlik kuz bayrami, Bibliya tarixiga bag’ishlangan bahor bayrami kabi bayramlar bexato nishonlanadi.	Monastir, butxona va xonadonlarda ertalabki va kechki ibodatlar uyushtiriladi	Cho’qintirish  Bayramlari Bibi Maryamning tug’ilishi (Rojdestvo Bojьey materi); Isoning xochini tiklash (Vozdvijenie kresta Gospodnya); Bibi Maryamning ibodatxonaga kirishi (Vvedenie vo xram Presvyatoy Bogoroditsы); Isoning tug’ilishi (Rojdestvo Xristovo); Isoni cho’qintirish (Kreщenie Gospodnya); Olqishlash (Sretenie); Xushxabarning nozil bo’lishi (Blagoveщanie); Isoning Quddusga kirishi (Vxod Gospodnya v Ierusalim) – pasxa postidan 6 haftadan keyingi yakshanba; Isoning qayta tirilishi (Voskresenьe Xristovo) – Pasxa, bahorgi kecha va kunduz tengligi va oy to’lishgan birinchi yakshanba; Isoning osmonga ko’tarilishi (Voznesenie Iisusa) – Pasxadan 39 kun keyin; Muqaddas Ruhning tushishi (Soshestvie svyatogo duxa–Troitsin Denь); Iso qiyofasining o’zgarishi (Preobrajenie) – 6 avgustda.