Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kompyuter injiniringi fakulteti

215-17 guruh talabasi Mirzaahmatov Aziz

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
Variant-6		Sun’iy intellekt fanidan 1-oraliq nazorat savollari	2020-2021 o’quv yili uchun
1.	Sun’iy intellekning rivojlanishini xozirgi yutuqlari
2.	Mantiqiy modellar bilan ishlashda qanday qoidalarga amal qilinadi.(misol)
3.	Bilimlar bazasidagi taxrirlagich, uning xususiyatlari. Bilimlarni olish moduli
4.	Oila azolari o’rtasidagi munosabatga qoidalar tizimini ichlab chiqing
Kafedra majlisining 2020 yil 10 sentyabr 3-sonli bayoni bilan tasdiqlangan			Tuzuvchi: AT kafedrasi
Kafedra mudiri: t.f.d. X.N.Zaynidinov

1.Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan bog‘liq imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani
yechish, tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bilan shug‘ullanadi.

Hozirda SI turli amallarni bajarishga mo‘ljallangan algoritm hamda dasturiy tizimlardan iborat va u inson ongi bajarishi mumkin bo‘lgan bir qancha vazifalarning uddasidan chiqa oladi.

1990 yillarda SI taraqqiyotida yangi sahifa ochildi. 1997 yilda Deep Blue nomli IBM kompyuteri shaxmat bo‘yicha jahon chempioni Garri Kasparovni yenggan tarixdagi ilk kompyuter bo‘ldi.

SIning yorqin namunalaridan yana biri – IBM Watson superkompyuteri bo‘lib, u o‘z bazasidan kelib chiqib muayyan tilda berilgan savollarga javob beradi. Shuningdek, ko‘pchilikning doimiy hamrohiga aylanib ulgurgan mobil yordamchi Siri, fotosuratlarni qayta ishlovchi Prisma kabi dasturlarni SIning yutuqlaridan biri sifatida qayd etish mumkin. Hozirga kelib sun’iy intellekt keng ko‘lamda ommalashib kundalik turmush tarzimizning deyarli barcha jabhalarini qamrab olmoqda. Masalan, Xitoydagi Inchuan shahri aholisiga bank kartalarining keragi yo‘q. Hisob-kitoblar bilan bog‘liq barcha jarayonlar sun’iy intellekt tomonidan insonning yuz qiyofasini aniqlashtirish orqali amalga oshiriladi.

Endilikda robotlar nisbatan murakkab jarrohlik amaliyotlarini ham uddasidan chiqishyapti

Associated Pressda “ishlayotgan” robotlar moliyaviy hisobotlarni yozib boradi. SIning qo‘llanilishi ushbu nashrda har chorakda beriladigan yangiliklarni 300 tadan 4400 taga oshirdi.

2. Mantiqiy model sizning harakatlaringiz yoki tashabbusingiz qanday ishlashi kerakligini tasvirlaydi. Bu sizning strategiyangiz nima uchun dolzarb muammolarni hal qilish uchun yaxshi echim ekanligini tushuntiradi.

Mantiqiy model yo'l xaritasi singari ma'lum bir manzilga etib borish uchun bosib o'tgan yo'lni (yoki qadamlarni) ko'rsatadi. Batafsil model har bir faoliyat qanday qilib kerakli o'zgarishlarga olib borishini aniq ko'rsatib beradi. Shu bilan bir qatorda, kengroq rejada tanlangan marshrutlar eskizlari va qancha masofaga borishingiz kerak. Mantiqiy modelning ushbu yo'l xaritasi jihati nimaga va qanday tartibda sabab bo'lishini ochib beradi. Xaritaning turli nuqtalarida siz to'xtashingiz va o'zingizning taraqqiyotingizni ko'rib chiqishingiz va kerakli o'zgarishlarni kiritishingiz kerak bo'lishi mumkin.

Qaysi shaklni tanlamasligingizdan qat'i nazar, mantiqiy model o'zgarishning katta rasmini va ba'zi muhim tafsilotlar bilan birga ko'rsatib, yo'nalish va aniqlikni ta'minlashi kerak. Keling, o'rta maktabni tark etish darajasi juda yuqori bo'lgan jamoada murabbiylik dasturini misol qilib, mantiqiy modelning odatiy tarkibiy qismlarini tasvirlab beraylik. Ushbu dasturni ""On Track" deb ataymiz.

Maqsad yoki vazifa. O'zgarishlarga ehtiyoj turtki bo'lgan narsa nima? Buni dastur hal qiladigan muammolar yoki imkoniyatlar sifatida ham ifodalash mumkin. ("On Track" uchun jamoat advokatlarni o'rta maktabni tark etish darajasini yaxshilash uchun sog'lom yoshlarning rivojlanishini kuchaytirish missiyasiga qaratdi.)

Kontekst yoki shartlar. O'zgarishlar qanday iqlim sharoitida bo'ladi? (On Track uchun yangi siyosat va dasturlar amaldagi dasturlarga qanday mos keladi? Yoshlarni ijobiy faoliyatga jalb qilish uchun qanday tendentsiyalar raqobatdosh? Yoshlarni rivojlantirishga sarmoya kiritish uchun siyosiy va iqtisodiy muhit qanday?)

Kirishlar, yoki manbalar yoki infratuzilma. Kuch yoki tashabbusni o'tkazish uchun qanday xom ashyolardan foydalaniladi? (On Track-da ushbu materiallar murabbiylik dasturidagi koordinator va ko'ngillilar, ishtirok etadigan maktab okruglari bilan shartnomalar va ota-onalar guruhlari va jamoat tashkilotlari tomonidan tasdiqlangan.) Ma'lumotlarga dasturda cheklovlar, masalan, qoidalar yoki moliyalashtirishdagi bo'shliqlar kiradi. maqsadlaringizga to'sqinlik qiladi.

Faoliyatlar yoki aralashuvlar. O'zgarishlar yo'nalishini belgilash uchun tashabbus o'z resurslari bilan nima qiladi? (Bizning misolimizda, dastur ko'ngilli murabbiylarni tayyorlaydi va ustozdan foyda ko'rishi mumkin bo'lgan yoshlarni yo'naltiradi.) Sizning aralashuvingiz va shu tariqa sizning mantiqiy modelingiz xavf va himoya omillarini aniq tahlil qilishi kerak.

Chiqish. Faoliyat rejalashtirilganidek amalga oshirilganligi haqida qanday dalillar mavjud? (Ko'rsatkichlar o'qitilgan murabbiylar soni va ularga yo'naltirilgan yoshlar, shuningdek, murabbiylar bilan aloqalarning chastotasi, turi, davomiyligi va intensivligini o'z ichiga olishi mumkin.)

Effektlar yoki natijalar, oqibatlar, natijalar yoki ta'sirlar. Faoliyatning bevosita yoki bilvosita ta'siri sifatida qanday o'zgarishlar yuz berdi? (Ikkita misol kattalar ustozlari va yoshlar o'rtasidagi bog'liqlik va yoshlar orasida o'z qadr-qimmatini oshirishdir.)

3. Jarayonning markazida intervyu mavjud. Domenning evristik modeli odatda ko'plab oylar davomida davom etadigan bir qator intensiv, muntazam suhbatlar orqali olinadi. E'tibor bering, bu mutaxassis va bilim muhandisi bir xil emas deb taxmin qiladi. Odatda, mutaxassis va bilim muhandisi bir xil bo'lmasligi ma'qul, chunki mutaxassislar qanchalik chuqurroq bilimga ega bo'lsalar, ular o'zlarining mantiqlarini tasvirlab berishga qodir emaslar. Bundan tashqari, mutaxassislar o'zlarining protseduralarini tavsiflash uchun o'z bilimlarini ratsionalizatsiya qilishga intilishadi va bu yo'ldan ozdirishi mumkin.

Bilimlarni o'zlashtirish jarayoni bo'yicha umumiy takliflar quyida xronologik tartibda sarhisob qilinadi:

Haqiqiy muammolarni hal qilayotgan odamni kuzatib boring.

Muhokamalar orqali har xil turdagi muammolarni hal qilish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar turlarini, bilimlarini va protseduralarini aniqlang.

Mutaxassis bilan turli xil muammolar turlari bilan bog'liq bo'lishi mumkin bo'lgan stsenariylarni tuzing.

Mutaxassisdan bir qator muammolarni og'zaki ravishda hal qilishini so'rang va har bir qadamning asosini so'rang.

Suhbatlarga asoslanib qoidalar ishlab chiqish va ular bilan muammolarni hal qilish.

Mutaxassis qoidalarni va muammolarni hal qilishning umumiy tartibini ko'rib chiqing.

Tashqi ekspertlarning javoblarini loyiha mutaxassisi va ES tomonidan olingan stsenariylar to'plami bilan solishtiring.

E'tibor bering, ushbu protseduralarning aksariyati bilim muhandisi va mutaxassis o'rtasida yaqin ish munosabatlarini talab qiladi.

Rivojlanish bilim bazasidan boshlangandan so'ng, jarayon yaxshi hujjatlashtirilgan bo'lishi kerak. O'quv qo'llanmasidan tashqari, loyihaning hozirgi bilim bazasini qisqacha bayon etgan bilim hujjati saqlanishi kerak. Hujjat uchun qoidalarni kvazili-ingliz formatida saqlash, standart domen jargonidan foydalanish, qoidalarga tavsiflovchi nomlar berish va har bir qoida bilan qo'shimcha, tushuntirish bandlarini qo'shish kabi konvensiyalar o'rnatilishi kerak. Qoidalar tabiiy bo'linmalarga birlashtirilishi va butun hujjat amalda bo'lishi kerak.

4. Oilaviy mustahkam aloqalarni o'rnatishning ba'zi usullari:1. Sifat vaqtini sarflang

Oilaviy vaqt sifatida har kuni bir muncha vaqtni (ehtimol ovqatlanish vaqtini) ajrating, bunda birga gaplashish va birga kulish mumkin.Oilaviy hikoyalar bilan o'rtoqlashing yoki suhbatni rag'batlantirish uchun kundalik oddiy narsalarni so'rang, masalan: "Hey, bugun maktabda nima qilding?", "Matematika bo'yicha yangi o'qituvchingizni qanday topyapsiz?"

Sizning oilangizni mustahkamlash uchun oiladagi hamma uchun yakka suhbatlashish vaqtini ajrating. Bu yotishdan besh daqiqa oldin bo'lishi mumkin, ammo bu har bir a'zoni bir-biriga yaqinlashtirishi mumkin.

Faqatgina sherigingiz uchun bir oz vaqt ajrating.

2. Oiladagi hamma bilan yaxshi aloqada bo'ling

Farzandlaringiz yoki turmush o'rtog'ingiz gaplashmoqchi bo'lganda, ularning ehtiyojlarini hurmat qiling va ularni diqqat bilan tinglang. Ularga o'zlarini to'g'ri ifoda etishlari uchun etarli vaqt bering.Qiyin narsalar haqida suhbatlashish uchun yaqinlashing. G'azab yoki umidsizlik yoki nozik muammolar kabi his-tuyg'ular haqida suhbatlashish, ularni chetlab o'tish o'rniga, mamnuniyat bilan qabul qilinishi kerak. Ular haqida gapirish sizni rag'batlantirayotganingizni anglatmaydi, balki muammoni hal qilishga yordam beradi. Hatto noqulay suhbatlar uchun ham sizni kutib oling. Shu tarzda odamlar har qanday muammo bilan oilasiga borishlari mumkinligiga ishonchni kuchaytiradi.

Bolalar bilan spontan suhbatga tayyor bo'ling. Ular ko'pincha yotishdan oldin yoki dushga tushishdan oldin o'zlarining his-tuyg'ulari haqida gapirishadi. Ularni tinglang..O'zingizni tashvishga soladigan masalalar, ayniqsa o'spirinlar bilan suhbatlashishga tayyor bo'ling. Oilalar yosh a'zolari bilan jinsiy aloqa, spirtli ichimliklar, giyohvand moddalar yoki moliyaviy masalalarni muhokama qilishda qiynalishadi. Biroq, suhbat orqali siz bunday masalalarni hal qilishingiz mumkin.

Og'zaki bo'lmagan suhbatni har kuni kechqurun bolalaringiz yotishdan oldin peshonangizdan iliq o'pish kabi oddiy imo-ishoralar bilan rag'batlantiring. Bu sizning muhabbatingizni ularga etkazishi mumkin.

3. Oiladagi barchani qadrlang.O'z vazifalarini yaxshi bajargani uchun har bir a'zoni qadrlang. Masalan, o'spirinni kichik birodariga g'amxo'rlik qilgani uchun maqtash va unga minnatdorchilik bildirish ularni muhimligini his qiladi.

4. Bir-biringizning iste'dodlari, farqlari va kuchli tomonlarini tan oling va nishonlang.Yaxshi oila har doim o'z a'zolarining har birining o'ziga xosligini qadrlaydi va ularning qobiliyatlari va kuchli tomonlarini tan oladi. Shu bilan birga, ular bir-birlariga kamchiliklarini tuzatishga yordam berishadi.5. Mavjud muammoga e'tiboringizni qarating

Muammoni hal qilish uchun har safar avvalgi sonlarni ko'tarmang. Shu tarzda siz yoqimsiz narsalardan qochishingiz mumkin va aksincha, ko'rib chiqilayotgan masalaga e'tiboringizni qarating.

6. Jamoa kabi ishlash

Sizning oilangiz bir jamoa bo'lib ishlasa, har bir a'zoning hissasi uchun o'zlarini tan olishadi. Uy ishlarini baham ko'ring. Kichkina bolalarga o'yinchoqlarini olish yoki oyoq kiyimlarini orqaga qaytarish kabi ishlarda ishtirok etishlariga ruxsat bering.

7. Aniq oilaviy qoidalarni o'rnating

Har bir a'zoning o'zini tutishi va bir-biriga qanday munosabatda bo'lishi kerakligi haqida aniq qayd etilgan oilaviy qoidalarni yarating. Masalan, "Biz oilamizdagi hamma bilan hurmat bilan gaplashamiz" yoki "Oilamizda biz nima bo'lishidan qat'iy nazar bir-birimizga yordam beramiz". Bunday kichik, ammo aniq qoidalar oilani yanada mustahkam va osoyishta qilishi mumkin.8. Bolalarni kechirishga va tuzatishga o'rgating

Sog'lom oilalar o'z a'zolariga qanday qilib kechirim so'rashni va kimdir xato qilganda boshqalarni kechirishni o'rgatadi. Bu bolalarni o'z xatti-harakatlari uchun javobgar bo'lishga o'rgatadi. Qarindoshlik tuyg'usini oshirish uchun oilangizga xos bo'lgan oilaviy marosimlarni qiziqarli o'tkazishga harakat qiling.