Mundarija O’quv materiallar

Da’vo xati (Da’vonoma) 
Bunday xatlarda talab va e’tirozlar bayon qilinadi. 
Da’vo  xatlari  tuzilgan  shartnomalar  bajarilmay  qolganda  o‘z  qonuniy 
huquqlarini va manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi. 
Da’vo xatlari, odatda 3 nusxada tayyorlanib, 1-nusxasi aybdor tashkilotga 
yuborilib,  2-nusxasi  da'vogarning  o'zida  qoldiriladi.  Aybdor  muassasa  da’vo 
xatda  ko'rsatilgan  talablarni  bajarishdan  bosh  tortsa,  xatning  3-nusxasi  da’vo 
arizasiga qo‘yib sudga yoki hakamlikka topshiriladi. 
Da’vo  xatlarida  da’vogar  talabni  asoslaydigan  hamda  tasdiqlaydigan 
dalillar,  ko‘rsatmalar,  dalolatnomalar  xatga  ilova  qilinadi,  ularning  ro‘yxati 
ko'rsatilidi. 
Axborot xati 
Axborot  xat  amalga  oshirilayotgan  xabar  qilish  maqsadida  tuziladi.  Uni 
tashkilot yoki shaxs amalga oshirishi mumkin. 
Axborot  xat  hajmi  oddiy.  Ma’lumotnoma  k^'rinishiga  o‘xshaydi.  Xatlar 
ahamiyatiga  ko‘ra  mansabdor  shaxs  yoki  kotib,  yoki  referent  tomonidan 
imzolanishi mumkin. 
Ilova xat 
Xatni  qabul  qilib  oluvchilarni  jo‘natiladigan  hujjatlar  haqida  yozma 
xabardor  qilish  uchun  qoMIanuvchi  qisqacha  xabar  qog'ozidir.  Ilova  xat  ish 

97 
 
yuritishda keng tarqalgan. Muassasalarda bunday xatlar shartnoma loyihalarini, 
ziddiyatli bayonnomalarni, da’vo materiallarini jo'natishda qo‘llaniladi. 
Ilova  xatlarda  shartnomalar,  da’vo  materiallarini  jo'natilish  vaqti  va  turli 
hujjatlar  loyihasini  ko‘rib  chiqish  muddatlari  ham  qayd  qilinadi,  shu  sababli 
da’vo — shikoyat ishlarida u yozma dalil sifatida qo‘lianishi mumkin. 
Ilova xatlar boshqa hujjat materiallari bilan birga qo'shib jo‘natiladi, 
Ilova  xatlarning  matnida,  odatda,  xulosa  qismi  asosiy  o‘rinni  egallaydi. 
Unda ilova qilinayotgan hujjatlar va ulami jo‘natishdan ko‘zlangan maqsad ham 
ko‘rsatiladi. Hujjatlami jo'natishda har doim ham ilova xat tuzilishi shart emas. 
Birgina  hujjatni  (ma’lumotnoma,  buyruqnoma  va  boshqalar)  jo‘natishda  ilova 
xatlar tuzilmaydi. Agar ilova qilingan hujjatlar qo'shimcha izohlar, ma’lumotlar, 
taklif  va  iltimoslar  bilan  bog‘liq  bo‘lsa  yoki  ilova  qilinayotgan  hujjatlar  bir 
necha  qismlardan  tashkil  topsagina,  ilova  xat  tuzish  maqsadga  muvofiqdir. 
Boshqa  barcha  hollarda  ilova  xat  ortiqcha  hisoblanadi.  Ilova  xat  davlat 
intizomiga  rioya  qilishni  va  jo‘natiladigan  hujjatlarning  yaxshi  saqlanganligini 
nazorat qiluvchi ishonchli vositadir. 
Yo'Uaymiz,  ilova qilamiz,  qayta  yo'llaymiz,  taqdim  qilamiz  kabi so‘z  va 
birikmalar ilova xatlarning o‘ziga xos belgisi hisoblanadi. 
Kafolat majburiyatlari ham ana shunday xatlar jumlasiga kiradi. 
So”rov xat 
Javob talab qilinadigan bunday yo'zishmalarda ma’lumotlar hujjatlar yoki 
boshqa zarur narsalar so'raladi. 
Birgina  xatda  turli  masalalarga  doir  bir  necha  so‘rovlar  aks  etmasligi 
kerak.  Bayon  qilinayotgan  masalalar  aniq  va  ravshan  bo‘lishi  lozim.  Faqat  shu 
holdagina yo‘llangan so‘rovga tez va mukammal javob olish mumkin. 

98 
 
 So'rov  xati.  odatda  ikki  asosiy  qismdan:  kirish  vaxulosadan  iborat 
bo‘ladi.  Kirishda  so'rov  yuborilish  sababi  ko‘rsatiladi,  xulosa  qismida  esa  xat 
yo‘llangan tashkiiotdan javob talab qilinayotgan masalalar kiritiladi. 
Tasdiq xat 
Ma’lum  bir  muass  tomonidan  yuborilgan  iltimos  va  so'rovlarga  javob 
tarzida yoziladigan xatlaming bir turidir. 
So'rov xati. odatda ikki asosiy qismdan: kirish vaxulosadan iborat bo‘ladi. 
Kirishda so'rov yuborilish sababi ko‘rsatiladi, xulosa qismida esa xat yo‘llangan 
tashkiiotdan javob talab qilinayotgan masalalar kiritiladi. 
Tasdiq  xatning  qaysi  xatga  javoban  bitilganligi  iloji  boricha  aniq 
ko'rsatilishi  kerak.  Bunday  xat  matnida  qo'llanuvchi  asosiy  so‘zlardan  biri 
"tasdiqlamoq" fe’lidir. 
Tasdiq  xatlar  o‘z  vaqtida  jo‘natilsa,  eslatma  xatlar  uchun  hech  qanday 
ehtiyoj sezilmaydi, natijada xizmat yozishmalarining hajmi qisqaradi. 
Farmoyish xat 
Farmoyish  xat  bir  tarmoqqa  tegishli  quyi  muassasalarning  barchasiga 
yoMlangan  rasmiy  hujjatdir.  Farmoyish  xatlar  xizmat  aloqalarining  ko'pgina 
sohalarida  qo'llaniladi.  Ularning  asosiy  vazifasi aynan bir xil xabarni  bir necha 
manzilga o‘tkazishdir. 
Farmoyish  xatlarning  o'ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u  tashkilot 
qaramog‘idagi  korxonalarni  u  yoki  bu  masala  haqida  xabardor  qiladi  yoki 
tegishli farmoyishlar beradi. 
Ba’zi  farmoyish  xatlarda  matnga  nisbatan  manzillar  nomi  ko‘proq  joyni 
egallaydi.  Shu  sababli  ham  ularda  xat  yo‘llanayotgan  tashkilotlarning  umumiy 
aomi yozilishi maqsadga muvofiqdir, masalan: 
Barcha qurilish boshqarmalariga; 

99 
 
Barcha maktab direktorlariga kabi. 
Farmoyish xatlar bosh muassasa rahbari tomonidan imzolanadi. Agar xat 
matnida hisob bo'limiga oid masalalar ham bo'lsa, bosh hisobchi ham imzo 
chekadi.  Bosh  rahbar  imzolagan  l-nusxa  muassasada  asliyat  sifatida 
saqlanadi.  Boshqalari  esa  umumiy  bo‘lim  yoki  muassasa  kotibi  lomonidan 
tasdiqlanib, nusxa sifatida tarqatiladi. 
boshqa  muassasalarga  rasmiy  xat  orqali  iltimos  qilishi  mumkin. 
Muassasalar  o'rtasidagi  bunday  o'zaro  yozishmalar  iltimos  xat  vositasida 
bajariladi.  Iltimos  xat  xizmat  xatlari  orasida  eng  ko'p  tarqalgan  turlardan 
hisoblanadi. Iltimos xatlar ham boshqa xatlar kabi muassasalarning oddiy ish 
Itimos xat 
Myassasalar  ma’lum  bir  ishni  amalga  oshirish  yoki  tugatish  maqsadida 
boshqa  muassasalarga  rasmiy  xat  orqali  iltimos  qilishi  mumkin.  Muassasalar 
o'rtasidagi  bunday  o'zaro  yozishmalar  iltimos  xat  vositasida  bajariladi.  Iltimos 
xat xizmat xatlari orasida eng ko'p tarqalgan turlardan hisoblanadi. Iltimos xatlar 
ham  boshqa  xatlar kabi  muassasalarning oddiy  ish  og‘oziga  yoziladi  va  albatta 
jo‘natiIish sanasi va jo'natma tartib raqami o'rsatiladi. 
Iltimos  xatlaming  eng  sodda  ko'rinishi  shaxsiy  va  jamoat  arizalariga 
i‘xshash bo‘ladi. 
Kafolat xat 
Muayyan bir shart yoki va’dani tasdiqlash maqsadida jziladi. 
Xatlaming bu turi qoidaga ko‘ra bajarilgan ish uchun haq to'lasnda, ;hning 
bajarilish  muddati  haqida,  turar  joy  bilan  ta’minlashda,  ishga  qabul  ilishda, 
bajariladigan ishning sifati haqida kafolat berish uchun tayyorlanadi va ishkilot 
yoki alohida shaxslarga jo‘natiladi. 

100 
 
Kafolat  xati  korxona  rahbari  tomonidan  imzolanadi.  Moliyaviy  ishlar 
bilan og'liq boMgan kafolat xatlariga, albatta, bosh hisobchi ham imzo chekishi 
arur. 
Ba’zan  kafolat  xati  matnida  «kafolat»  berish  bilan  birga  xabar  berish, 
>‘rash, iltimos kabi ma’nolar ham ifodalanishi mumkin. 
Tashkilotlar  tomonidan  kutubxonalarga  beriladigan  tayyor  andozaviy 
afolat majburiyatlari ham ana shunday xatlar jumlasiga kiradi. 
Tijorat  yozishmalari 
 
Tashqi  iqtisodiy  faoliyatning  turli  tomonlarini  rivojlantirishda    tijorat 
yozishmalari  ahamiyatli o'rin  tutadi.  Bunda bitim,  shartnoma  tuzish va bajarish 
bilan bog‘liq masalalar ifodalanadi. 
 
Tijorat  yozishmalarining  shakli  aslida  150  yil  avval  Angliyada  paydo 
bo'lgan va u ish yuritishda keng ommalashib ketgan. 
 
Tijorat  yozishmalarida    shartnomasimon    hujjatlar  qo'llaniladi. 
So'rovnoma,  oferta  (taklif  xat),  buyurtma  xat,  aksent  (rozilik  xati),  bank 
hujjatlari (schet, faktura, avizo) ham shu tijorat xatlariga kiradi. 
 
Tijorat xatlari vazifasiga ko'ra: 1) so'rovga javob; 2) oferta-taklifga javob 
turlariga  bo'linadi.  Shuningdek,  da'vo  (reklamatsiya)ga  javob  shakli  ham 
uchraydi. 
 
So'rov  xatida  tovar  yetkazib  berishni  taklif  etib  murojaat  etilishi  yoki 
umuman  tovar  haqida  ma'lumot  berilishi  so'raladi.  Oferta  (taklif)da  oldi-sotdi 
shartnomasi  tuzish  uchun  rozilik  bildirganda  yoziladigan  hujjat.  Oferta 
shartlariga rozi bo'linsa, bitim tuzilgan hisoblanadi. Taklifning biror sharti to'g‘ri 
kelmasa, yozishma davom etadi.  
Diplomatik yozishmalar va ularning xususiyatlari. 
 

101 
 
Shaxsiy  xatlar    vazifasi  va  mazmuniga    ko‘ra    ikki  turli  bo‘ladi.    Kundalik 
turmushda,  asosan,  oilaviy  yoki  do‘stona  munosabatlarni  ifodalovchi  xat,  
maktub  keng  qo‘llanadi.  Bunday    xatlar    rasmiy    yozishmalardan    hajmining  
cheklanmaganligi,    shakliy    mustaqilligi,    matn    mazmunining  ichki  
kechinmalarga,    hazil,    qochiriq,    gina,    afsus,    taklif,  e’tiroz,  minnatdorchilik 
kabilaming  oddiy  so‘zlashuv  yoki  badiiy  uslubga  yaqin  ifoda  shakliga  xosligi 
bilan ajralib turadi.  
Salomnoma  xatlari,  sevgi  maktublari,  do‘stlik  va  hamkorlik  munosabati  
yuzasidan    yoziladigan    xatlar    ana    shunday  erkin  uslubda  yoziladi.  Shaxsiy 
xatning    diplomatik  yozishmalarga  mansub  turi  ham  mavjud.  Bular  yarim 
rasmiy  tusda  bo‘lib,  ularda  davlat    boshliqlari,    diplomatik    xodimlarning  
shaxsiy  va  oilaviy hayotidagi yangiliklar, sovg‘a taqdim etish, minnatdorchilik 
bildirish,    rasmiy  uchrashuvlarda  ko‘rsatilgan  masalalarni  hal    qilishga  
qaratilgan    iltimoslar    bildiriladi.    Yuqoridagi  shaxsiy  xatlardan  farqli  ravishda 
bunda  adabiy  til  me’yoriga  to‘la  amal  qilinadi.  Telefonogramma    orqali 
belgilangan  joyga  shoshilinch  xabar  matni  yetkaziladi.  Bunday    matn    bir  
nusxada    tayyorlanadi,    rahbar    yoki  mas’ul    shaxs  tomonidan    imzolangach,  
tegishli  joyga    telefon  orqali  yetkaziladi.  Telefonga  chaqirilgan  shaxs 
telefonogramma  berilishi  haqida  ogohlantirilishi,    u  qabul  qilishga  tayyor 
bo‘lgach,  qabul    qiluvchi    ulguradigan    sur’atda    yetkazuvchi    tomonidan 
yozdirilishi lozim. 
Matnning    to  ‘g‘ri    qabul    qilinganligiga    ishonch    hosil  qilish    uchun    qabul  
qiluvchi  matnni  yetkazuvchiga  qayta o ‘qib  eshittirishi  shart.  Qabul  qiluvchi  
telefonogrammaning  berilish    vaqti    va    sanasini,    yetkazuvchining  
ismfamiliyasi,  lavozimini qayd etadi. 
Yetkazuvchi    ham    qabul    qiluvchi    haqida    shunday  ma’lumotlami  yozib 
qo‘yishi    lozim.  Telegramma  shoshilinch  xabar  yetkazishning  juda  qisqa  va  
ixcham    shaklidir.    Xabar  mazmunini    ifodalovchi    telegramma  matni  bosh 
harflar  bilan  ikki  intervalda  yozilishi  kerak.    Qo‘lda  yozilgan  taqdirda  harflar 
yirik-yirik, so‘zlar aniq  ko‘rinishi  lozim.  Matn  tilida  yig‘iq  sodda  gaplar, to 

102 
 
‘liqsiz  gaplar  ishlatiladi,  tinish  belgilari  qo‘yilmaydi. Xabar bayonida to‘g‘ri  
ma’noli  ixcham  so‘zlardan,  qisqartmalardan  foydalaniladi.    Bunday  telegraf 
uslubida til birikmalari  imkon  qadar tejalishi  talab qilinadi. 
Telegramma  matnida  bo‘g‘in  ko‘chirilishiga  yo‘l qo‘yilmaydi, gaplar barcha 
qatorlarga  xatboshisiz  yoziladi.  Kunlar    va    raqamlarni    so'zlar    bilan    yozish  
tavsiya  qilinadi,  murakkab  sonlarni  raqam bilan yozish  mumkin. Telegramma 
so‘ngidajo‘natuvchining manzili,  ismi-familiyasi  va  yuborgan  sanasi  kichik  
harflar  bilan  ko‘rsatiladi. 
Ilova 3. 
Mashqlarni bajaring. 
1-mashq.    Gaplarda  qanday  fikr  ifodalanganligini  aniqlang,  gaplarni  ko'chirib, 
mazmuniga ko‘ra qaysi xat turiga tegishliligini qavsda ko‘rsating. 
1.
  Anjumanda quyidagi  masalalar ko‘rib chiqildi.  2.  Ushbu qo‘lyozmalarni 
muhokama  qilish  va  tegishli  xulosa  berish  uchun  yo'llaymiz.  3.  
Ma’ruzachilarni  taklif  etish,  kutib  olish  va  turaijoy  bilan    ta  ’minlashni  
litsey    m  a’muriyati    o  ‘z    zimmasiga  oladi.4.    Mavjud  buyurtmalarni 
bajarishga 
ulgurmayotganligimiz 
sababli 
iltimosingizni 
bajara 
olmasligimizni  ma’lum  qilamiz.  5.  Birlashma    tajriba-sinov    o  ‘tkazish  
uchun    barcha    sharoitlami    yaratishga  kafolat  beradi.  6.    Ilovani  ushbu 
shartnomaning  ajralmas  qismi  deb  hisoblashingizni  so‘raymiz.    7.  
Ro‘yxatda ko‘rsatilgan darsliklarni yetkazib berish uchun tegishli nusxada 
buyurtmalar qabul qilinadi. 
2-topshiriq.Matnni  o  ‘qing.  Telefonda  so‘zlashish  odobiga  oid  jumlalarning 
ma’nosini izohlang. 
Agar    siz    qo‘ng‘iroq    qilsangiz,    albatta,    gapni    salom-aiikdan    boshlang.  
Shundan  so‘ng  o‘zingizni  taniting  (ish  yuzasidan  telefon  qilsangiz  xizmat  
vazifangizni    ham    aytganingiz  ma’qul)  va  kerakli  joyga  tushdingizmi  yoki 
yo‘qmi  shuni  aniqlab  oling,    Kerakli  joyga  tushganingizga  ishonch  hosil 
qilganingizdan    so‘ng,    sizga    zarur  bo‘lgan    kishini    chaqirib    berishlarini 
iltimos  qiling.    Hol-ahvol  so‘rab,  asosiy  maqsadga  o  ‘ting.  Telefonda  qisqa, 

103 
 
lo‘nda  gaplashishga  harakat  qilishingiz  lozim.  Xayrlashib    boiganingizdan  
keyin  telefon  dastagini  birinchi  bo‘lib siz qo‘ying,  chunki  telefon  raqamini  
siz tergansiz. 
Agar  sizni  telefonga  chaqirishsa,    «Labbay»    yoki    «Eshitaman»  deb  javob 
qiling.  Boshqa  joyga  tushib,  sizdan  kechirim  so‘rashsa,  «marhamat,  hechqisi 
yo‘q»,    deb  dastakni  qo‘ying.  Telefon  orqali  muloqot    qilayotganingizda  
xodimlardan    bin    huzuringizga    kelib  muhim  ishi  borligini  aytib  qolsa, 
hamsuhbatingizdan  uzr  so‘rang  va    ma’lum    vaqtdan    keyin    unga    o‘zingiz  
qo‘ng‘iroq    qilishingizni  aytib,  telefon  dastagini  ohista  qo‘ying.  Telefonda 
gaplashayotganda o‘tirgan  joydan  turib,  qo‘lini  ko‘ksiga  qo‘yib  yoki  boshni  
egib  gaplashish    kabilar  odob  doirasiga  kirmaydi.    Bu    holatda  gaplashsangiz 
atrofdagi xodimlaming g‘ashiga tegasiz. 
 
13-dars  
Mavzu:  
Аloqa tizimi bilan bog’liq hujjatlar. 
Хоdimlar faoliyatiga doir hujjatlar 
Vaqt: 2 soat 
Talabalar soni: 15-30 
Dars turi:  
Amaliy  
Darsning maqsadi:  
Хоdimlar  faoliyatiga  doir  hujjatlar 
ustida ishlash.
 
Darsning vazifalari:  
1.
 
Хоdimlar 
faoliyatiga 
doir 
hujjatlar 
haqida 
ma’lumot 
berish. 
2.
 
Хоdimlar 
faoliyatiga 
doir 
hujjatlarning 
xususiyatlarini 
tushuntirib berish. 
Kutilayotgan natijalar:  
1. Talabalar xоdimlar faoliyatiga doir 
hujjatlar haqida ma’lumotga ega 
bo’ladilar. 
 2. Ularning asosiy hususiyatlariga ko'ra 
ajrata oladilar. 
 
Amaliy mashgulotning ta’lim tehnologiyasi haritasi. 

104 
 
Dars bosqichlari 
Mashg'ulotalr tartibi 
O'qituvchi 
Talaba  
1.Kirish 
(15 daq) 
O'qituvchi  talabalardan  uyga 
vazifani so'raydi.  
Talabalar javob berishadi. 
 
2. Asosiy qism 
( 25 daq) 
 
1.
  Talabalardan    bazi 
hujjatlarni  berib  ular 
qanday  hujjat  ekanligini 
so'raydi. 
2.
  Хоdimlar 
faoliyatiga 
doir  hujjatlar  haqida 
ma’lumot beradi. 
1. 
Talabalar 
kichik 
guruhlarda 
ishlashadi 
va 
javob berishadi. (ilova 1) 
2.  Talabalar  tinglab  savollar 
berishadi. (ilova 2) 
 
3.  Mustahkamlash 
(25 daq) 
O'qituvchi 
talabalarga 
mavzuga 
doir 
topshiriqlar 
beradi. 
Talabalar  topshiriqlarni  juft 
bo'lib  bajarishadi. (Ilova 3) 
3.
  Yakuniy 
qism 
(5 daq) 
 
O'qituvchi  talabalarga  uyga 
vazifa beradi: 
Mavzuga  doir  materiallar  yi'ib 
ularni gapirib berish. 
Uy vazifasi 
 
Ilova 1. 
Muhokama uchun savol: Hodimlar faoliyatiga doir qanday hujjatlarni bilasiz? 
Ilova 2. 
UzR    Mexnat    kodeksiga    binoan,    mexnat    daftarchasi  xodimning  mexnat  stajini 
tasdiklovchi  asosiy  xujjatdir.  Ish  beruvchi  korxona  besh  kundan  ortik  ishlagan 
barcha    xodimlarga    mexnat    daftarchasini    tutishi    shart,  urindoshlik    asosida  
ishlovchilar    bundan    mustasno.    Ish  beruvchi    mexnat  daftarchasiga    ishga  kabul  
kilish,    boshka  doimiy    ishga    utkazish    va    mexnat    shartnomasini    bekor  kilish  
tufisidagi    ma’lumotlarni    yozishi    shart.    Xodimning  iltimosiga  kura,  mexnat 
daftarchasiga  urindoshlik  asosida    ishlagan    va    vaktincha    boshka    ishga  
utkazilgan  davrlar    xakidagi    yozuvlar    kiritiladi.    Mexnat    shartnomasini  bekor 

105 
 
kdlish asoslari (sabablari) mexnat daftarchasiga yozilmaydi  (81-modda). 
Ishga    kiruvchi    xar    bir    xodim    ma’muriyatga    belgilangan    tartibda  
rasmiylashtirilgan    mexnat    daftarchasini  topshirishga  majburdir  (mexnat 
daftarchasisiz  ishga  kabul  kilinmaydi).    Birinchi  bor  ishga  kabul  kilinayotganlar  
uchun  ular  ishga  kabul  kilingan  kundan  boshlab  bir xafta  ichida yangi  mexnat 
daftarchasi  tuldiriladi. 
Mexnat    daftarchasidagi    barcha    yozuvlar    kadrlar    shaxsiy    tarkibiga    oid  
buyrukdar    bilan    aynan    mos    kelishi  kerak.    Mexnat daftarchasida  tuzatishlarga, 
kulda ustidan yozib kuyishparga yoki uchirishga yul kuyilmaydi.  Basharti  ayrim 
tuzatishlar kilishga tufi kelsa, bu xolat  “tuzatish  tugri ”  suzi  bilan  kayd  kilinib,  
imzo  va  muxr bilan tasdiklanadi. 
Mexnat  daftarchasining  birinchi    saxifasida  (sarvaragada)  uning  egasi  tufisidagi 
umumiy ma’lumotlar (familiyasi, ismi, otasining ismi, tugalgan sanasi, ma’lumo-  
ti, kasbi, ixtisosi) kursatiladi. Familiyasi uzgarganda, ma’lumoti  oshganda  va  shu  
kabilarda  sunggi  ish  joyida mexnat daftarchasiga kerakli  uzgartishlar  kiritiladi.
 
Mexnat    daftarchasining    “Ishi    tug'risida  ma‘lumotlar”    bulimida    muassasannng 
tulik,    nomi  sarlavxa  tarzida  kursatiladi.  So'ng  ishga  qabul  qilish  tufisida,  boshqa 
doimiy    ishga  o'tqazish    va  ishdan    bo'shatish  to'g'risida  ma’lumotlar  yoziladi. 
Xodim kabul  kilingan yoki utkazilgan ish yoki lavozimi  nomi, uzluksiz mex- 
nat  stajining  tiklanishi  va  saklanishi  to'g'risida yozuvlar  qayd  kilinadi.  Basharti  
ish  davomida  ishchiga yangi  malaka  darajasi  berilsa,  bu  xakda  xam  tegishli 
yozuv    kayd    etiladi.Mexnat  daftarchasining    “Mukofotlar    tug'risidagi  
ma’lumotlar”  bulimida  tegishli  farmonlar    asosida    ordenlar    va    medallar    bilan 
mukofotlash,    faxriy    unvonlar   va    davlat    mukofotlari  berish    tufisidagi,    yukori  
tashkilotlar    tomonidan  kukrakka    takiladigan    nishonlar,    diplomlar,    faxriy 
yorliklar  berilganligi  tufisidagi  ma’lumotlar  kayd etiladi. 
“Rag'batlantirish  tug'risida  ma’lumotlar” bulimida kuyidagi ma’lumotlar yoziladi:  
ichki    mexnat    tartib-koidalari    va    intizom    ustavlarida  kuzda  tutilgan    ishdagi  
muvaffakiyatlar    uchun    ragbatlantirishlar    (tashakkur    e’lon    kilish,    mukofot  
berish,  kimmatbaxo    sovgalar    bilan    mukofotlash    va    boshkalar);  amaldagi 
konunlarga  muvofik  boshka  ragbatlantirishlar;  diplomlarga    sazovor    bulgan  

106 
 
kashfiyotlar    tufisida,  foydalanilgan    ixtirolar    va    ratsionalizatorlik    takliflari    va  
shu    munosabat    bilan    tulangan    pul    mukofotlari    tugrisida.    Ish    xaki    tizimida  
kuzda  tutilgan mukofotlar,  shuningdek,  muntazam  berib  boriladigan mukofotlar  
mexnat    daftarchasiga    kiritilmaydi.  Tanbexlar    xam    mexnat  daftarchasiga  
yozilmaydi.    Mexnat  daftarchasining    sunggi,    “Nafaqa    tayinlash  tugrisida 
ma’lumotlar” bo'limida xodimga nafaka  tayinlash  xakidagi  buyruk  kuchirmasi,  
sanasi kursatilgan  xolda yoziladi. 
Xodim    ishdan    bushatilganda,    muayyan    tashkilotda  ishlagan    vaktida  mexnat 
daftarchasiga kiritilgan  barcha yozuvlar  raxbar  (yoki  uning maxsus  vakolatiga  
ega  bulgan shaxe)  imzosi  bilan  tasdiklanadi  va  muxr  bosiladi. 
Mexnat  shartnomasi  bekor  kilingan    kuni  ma’muriyat  (ish    beruvchi)    xodimga  
uning    mex,nat    daftarchasini    va  mex,nat    shartnomasining    bekor    kilinishi  
haqidagi buyruqning nusxasini berishi shart (UzR Mex,nat kodeksi, 108-modda). 
Mehnat  daftarchasining  biror  bulimidagi  sahifalar  tulib  kolgan  x,ollarda  ular  
orasiga  sukma  varoq qo'yiladi. 
Mex,nat    daftarchasi    bir    marta    beriladi.    Basharti    u  yukolgan    yoki    yaroksiz  
x,olga    kelib    kolgan    bulsa,    uning  egasiga    mex,nat    daftarchasining    ikkinchi  
nusxasi    (dublikata)    beriladi.    Bunday    xolda    yaroksiz    bulib    kolgan  mexnat 
daftarchasining  birinchi  saxifasiga  “Urniga  ikkinchi  nusxa  berildi”deb  yozib 
qo'yiladi,  daftarcha  esa  egasiga  qaytariladi.  Mexnat    daftarchalari    ishxonalarda  
maxsus  temir javonlar  (seyflar)da saqdanadi. 
 
Ilova 3. 
Shahsiy varaqani to'ldiring. 

107 
 
 
 
 
 

108 
 
 
 

109 
 
 
14-dars  
Mavzu:  
Hujjatlar ustida ishlash tartibi. 
Vaqt: 2 soat 
Talabalar soni: 15-30 
Dars turi:  
Amaliy  
Darsning maqsadi:  
Hujjatlar 
ustida 
ishlash 
tartibini 
o’rgatish
 
Darsning vazifalari:  
1.
 
Hujjatlar  ustida  ishlash  tartibi 
haqida ma’lumot berish. 
2.
 
Uning 
muhim 
jihatlarini 
tushuntirish. 
Kutilayotgan natijalar:  
1. Talabalar hujjatlar ustida ishlash 
tartibi haqida ma’lumotga ega 
bo’ladilar. 
 2. Shu tartibda ish olib boraoladilar. 
 
Amaliy mashgulotning ta’lim tehnologiyasi haritasi. 
Dars bosqichlari 
Mashg'ulotalr tartibi 
O'qituvchi 
Talaba  
1.Kirish 
(15 daq) 
O'qituvchi  talabalardan  uyga 
vazifani so'raydi.  
Talabalar javob berishadi. 
 
2. Asosiy qism 
( 25 daq) 
 
1.
  Talabalardan 
hujjat 
yuritishnng 
muhim 
jihatlari haqida so'raydi. 
2.
  Hujjatlar  ustida  ishlash 
tartibini 
tushuntirib 
beradi. 
1. 
Talabalar 
kichik 
guruhlarda 
ishlashadi 
va 
javob berishadi. (ilova 1) 
2.  Talabalar  tinglab  savollar 
berishadi. (ilova 2) 
 
3.  Mustahkamlash 
(25 daq) 
O'qituvchi 
talabalarga 
mavzuga 
doir 
topshiriqlar 
beradi. 
Talabalar  topshiriqlarni  juft 
bo'lib  bajarishadi.  
3.
 
Yakuniy 
O'qituvchi  talabalarga  uyga  Uy vazifasi 

110 
 
qism 
(5 daq) 
 
vazifa beradi: 
Mavzuga  doir  materiallar  yi'ib 
ularni gapirib berish.