Murakkab masalalar va ularning yechimlari
Download 0.83 Mb.
|
150-tali ishlanishi bilan
|
XV – Bob MURAKKAB MASALALAR VA ULARNING YECHIMLARI Kaliy alyuminiyli achchiqtosh KAl(SO4)3∙nH2O tarkibida Al atomlar soni 2.26∙1023 ta va kislorod atomlar soni 5.428∙1024 ga teng bo’lsa n qiymatini toping? Cu,Fe va Al ning 17.35 gr aralashmasiga konsentrlangan HNO3 ta’sir ettirilganda 4.48 litr gaz ajralib chiqdi,xuddi shuncha aralashmaga HCl tasir ettirlganda esa 8,96 li gaz (n sh) da ajraldi, aralashmadagi metallarning foiz tarkibini aniqlang. Alyuminiy va temir kuyundisidan iborat aralashma xavosiz joyda qizdirilgandan keyin qolgan modda ishqorda eritildi va bunda 6.72 litr (n.sh) gaz ajralib chiqdi. Bu moddalarning shuncha miqdori HCl da eritilganda 26.88 litr gaz ajralib chiqqan. Dastlabki aralashmaniung tarkibini hamda necha gram alyuminiy va temir kuyundisi reaksiyaga kirishganini aniqlang. Kaliy nitrat, kaliy yodid va kaliy xloriddan iborat aralashmaning 68,3 gram miqdori eritildi va xlorli suv bilan ishlandi. Natijada 25,4 gramm yod ajralib chiqdi. Xuddi shunday eritma kumush nitrat bilan ishlanganda 75,7 gramm cho’kma hosil boldi. Dastlabki aralashmaning tarkibini aniuqlang. Laboratoriyada NaCl va NaI aralashmasi bor. Bu aralashmaning 104,25 gram suvda eritildi va xosil qilingan eritma orqali mo’l xlor gazi o’tkazildi, so’ngra eritma quriguncha bug’latildi va qoldiq doimiy massaga kelguncha 300 Oc da qizdirildi. Quruq moddaning massasi 58,5 gramm. Dastlabki aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. CaCO3, ZnS va NaCl aralashmasi berilgan. Shu aralashmaning 40 gramm miqdoriga mo’l xlor ettirilganda 6,72 litr gaz ajralib chiqdi, bu gaz mo’l SO2 bilan tasirlashganda 9,6 gram cho’kma hosil bo’ldi. Dastlabki aralashma tarkibini aniqlang. Cu va CuO dan iborat 41,3 gramm aralashma ma’lum miqdor 88 % li sulfat kislotaning qaynoq eritmasida eritildi. Reaksiya natijasida 8,96 litr(n.sh) gaz ajralib chiqdi. Dastlabki aralashma tarkibini hamda hosil bolgan tuzning miqdorini aniqlang. Na2SO4, NaNO3 va Na2CO3 dan iborat aralashma berilgan. Shu aralashmaning 41,8 gramm miqdori 10 %li 98 gramm sulfat kislota eritmasi bilan qo’shib qizdirilganda 2,24 litr (n.sh) gaz ajralib chiqdi. Hosil qilingan eritmaga BaCl2 qo’shilganda 46,6 gramm chokma hosil boldi. Dastlabki tuzlar aralashmasining tarkibini aniqlang. Qattiq holatdagi NaHSO3 va sulfat kislota tasirlashganda ajralib chiqqan gaz kaliy permanganate eritmasidan o’tkazildi. Hosil bo’lgan eritmaga BaCl2 tasir ettirilganda 116,5 gramm cho’kma hosil bo’ldi. Sarflangan tuzning massasini aniqlang. 32,05 gramm ruhning kuchlanishlar qatorida vodoroddan keyin turadigan metall bilan qotishmasiga mol miqdor suyultirilgan sulfat kislota tasir ettirildi. Bunda 4,48 litr (n.sh) gaz ajralib chiqdi. Erimay qolgan qoldiqqa erigunga qadar konsentrlangan sulfat kislota qo’shildi va bunda 6,72 lirt gaz ajralib chiqdi. Metall kationi ikki valentlliligi malum bo’lsa qotishmaning tarkibini aniqlang. NaNO3 va Cu(NO3)2 dan iborat 27,25 gramm aralashma qizdirilganda ajralib chiqqan gaz 89,2 ml suv orqali o’tkazildi. Bunda 1,12 litr gaz yutilmay qo’ldi. Hosil qilingan eritmaning konsentratsiyasini hamda dastlabki aralashmaning tarkibiniu aniqlang. 12. Tarkibida 1,9264∙1024 ta O2 atomi tutgan KMnO4 va KC1O3 dan iborat aralashmaga HC1 tasir ettirilganda 11,2 litr gaz ajraidi Dastlabki aralashmadagi moddalarning mol nisbatlarini toping 13. 8,11gr Na, etanolnig suvdagi eritmasiga solinganda hosil bo'lgan eritmada NaOH va natriy etilatning massa ulushi teng bo'ldi. Agar dastlabki eritmada etanolning massa ulushi 95% bo'lsa. Dastlabki eritmaning massasi? 14. 11,7 gr NaCl, saqlagan eritmaga tarkibida 9 gr dan ko'p bo'lmagan H2SO4 saqlagan eritma qo'shildi. Eritma bug'latildi va qizdirildi bunda, 13 gr quruq qoldiq qoldi. Qoldiq tarkibini (gr) da aniqlang. 15. Benzol ,stirol va kumoldan iborat 38g aralashma KMnO4 ning kislotali eritmasi bilan oksidlanganda 24,4 gr benzoy kislota va 6,72 1 CO2 ajraidi. Aralashmaning tarkibini (gr) aniqlang. 16. Masalari bir xil bo'lgan H2S, SO3, CH4 dan iborat gazlar aralashmasi eritmasidan o'tkazilganda aralashma og'irligi 20 gr ga kamaydi. H2S ning hajmini (l. n.sh) aniqlang. 17. Birikmalarida oksidlanish darajalari 2 va 3 bo’lgan ikkita metall aralashmasining 11.9 gr miqdori HCI kislotaning mo’l miqdorida eritilganda 8.96 litr gaz ajraldi. Agar metallardan birining atom massasi ikkinchisiga nisbatan 2.4 marta kattaroq, ularning aralashmadagi atomlarining soni 2 : 1 nisbatda bo’lsa, metallarni aniqlang. 18. Ma’lum miqdordagi metallni eritish uchun massa ulushi 20 % bo’lgan HCI kislotadan 109.5 gr sarflandi. Bunda massa ulushi 25.7 % gat eng bo’lgan metall xlorid eritmasi xosil bo’lgan. Xlorid kislotada qaysi metall eriganligini aniqlang. 19. Na2CO3 va Na2SO4 ning 2:1 molyar nisbatdagi 12.7 gr aralashmasi bilan to’la ta'sirlashadigan 0,5 M Ba(OH)2 eritmasining hajmini toping. 20. Tarkibida 10% begona jins bo'lgan 20 g ko'mirni yoqishdan hosil bo'lgan gaz ishqor eritmasiga yuttirilganda 66,24 g potash hosil bo'ldi. Reaksiyaning birinchi bosqich unumi ikkinchi bosqichga nisbatan ikki marta ko'p bo'lsa, reaksiya unumini toping. 21. Hajmi 40 litr etan 20° C va 3,5 atm bosimida saqlangan. Uni atmosfera bosimidagi kislorodda yoqildi. Yoqishda sarflangan kislorod 25° C va 760 mm simob ustunida qancha hajmni egallaydi ? 22. Propan, metan va is gazidan iborat gaz aralashmasi 13,7 litr hajmni egallaydi. Aralashma mo'l kislorodda yondirilganda 25.7 litr CO2 olindi. (Bosim va harorat dastlabki holatda) Aralashmadagi propanning hajmiy ulushini toping. 23. Noma’lum II valentli metallning 19.4 gr sulfidini kuydirish uchun 6.72 litr (n.sh) O2 talab qilindi. Olingan gazsimon maxsulot katalizator ishtirokida oksidlandi va suvda eritildi. Qanday metall sulfidi kuydirilgan va xosil bo’lgan kislotani neytrallash uchun KOH ning 33.6 % li eritmasidan (ρ = 1.33 gr/ml) necha (ml) talab etiladi. 24. 1.2 gr oleumning tuz xosil qilishi uchun 50 ml 0.5n o’yuvchi kaliy eritmasi talab qilindi. Oleumdagi SO3 ning umumiy va xususiy massa ulushini aniqlang. 25. Massasi 122.5 gr bo’lgan Al , CuO va Fe2O3 aralashmasiga mo’l miqdorda ishqor eritmasi ta’sir ettirilganda 33.6 litr gaz, vodorod bilan qaytarilganda esa 1.3 mol suv xosil bo’lgan bo’lsa boshlang’ich aralashma tarkibini aniqlan 26. 18.57 gr metall namunasi 10 % li nitrat kislota eritmasi bilan batamom reaksiyaga kirishgandan so’ng eritmaga mo’l miqdorda issiq ishqor eritmasi quyilganda 12.8 litr gaz ajralib chiqqan bo’lsa qaysi metall ishlatilgan. 27. Nazariy jihatdan 100 gr platinani geksa xlor platinat kislotaga aylantirish uchun 39 % li HCI (ρ = 1.19) va 75 % li HNO3 ning (ρ = 1.44) qanday hajmlari talab etiladi. Xosil bo’lgan H2[ PtCI6] ∙ H2O ning massasini hisoblang. Jarayon natijasida NO va NO2 ekvimolyar aralashmasi xosil bo’ladi. 28. Na2SO3 bilan Na2SO4 ning 1.130 gr aralashmasi suvda eritildi va unga BaCl2 eritmasi bilan HCl kislota eritmasidan ortiqcha miqdorda qo’shildi. Hosil bo’lgan cho’kma yaxshilab yuvildi, quritildi, qattiq qizdirildi va tortib ko’rildi. Uning massasi 1.165 gr keldi. a) Hosil bo’lgan cho’kmaning nima ekanligini, b) aralashmaning % tarkibini aniqlang. 29. Uch valentli metall gidroksididan 2.06 gramini eritish uchun H2SO4 ning 1 M eritmasidan 30 sm3 sarflandi. Shu metallning atom massasini, bu qanday metall ekanligini va gidroksidining formulasini chiqaring. 30. Bir valentli metall gologenidi eritmasiga AgNO3 eritmasidan ortiqcha miqdorda qo’shildi. Oq tusli o’g’izga o’xshash, HNO3 da erimaydigan cho’kma hosil bo’ldi, bu cho’kmaning massasi 0,68 gr keldi. Galogenid tarkibida 47,6% xlor bo’lganligi ma’lum. Me ning atom massasini va galogenidning molekulyar massasini hisoblab toping uning formulasini chiqaring. 31. FeCl3 bilan AlCl3 ning 1,563 gr aralashmasi suvda eritildi va hasil bo’lgan eritmaga KOH eritmasidan ortiqcha miqdorda qo’shildi. Hosil bo’lgan cho’kma filtrlab olindi, yaxshilab yuvildi, qattiq qizdirildi, va tortib ko’rildi, uning massasi 0,640 gr keldi. Qizdirilgandan keyin cho’kma nimadan iborat? Aralashmaning % tarkibini toping. 32. Kationi eritmada uch zaryadli bo’ladigan metall bilan uning oksididan iborat aralashmaning massasi 21 gr ga teng. Shu aralashmani to’liq eritish uchun NaOH ning 24 % li eritmasidan 100 gr kerak bo’ldi. Bunda 13.44 litr (n.sh) da gaz ajralib chiqdi. Aralashmani tarkibini va kompanentlarni massa ulushlarini (%) aniqlang. 33. Marganes (IV) oksidning EO2 tarkibli noma’lum oksid bilan 67.4 gr aralashmasiga mo’l HCI tasir ettirildi.( Oksid EO2 xlorid k-ta b-n MnO2 kabi reaksiyaga kirishadi). Bunda 13.44 litr gaz ajralib chiqdi.EO2 bilan MnO2 ning molyar nisbati 1 : 5 ga teng. Noma’lum oksid nimadan iborat ekanligini aniqlang. 34. Metall xlorid eritmasiga ( D.S ning I gruppasidagi metall, tuz tarkibida metall 3.2 gr teng) 50 gr massali Fe plastinka tushirildi. Metall to’liq ajralib chiqqandan keyin plastinka massasi 0.8 % ga ortdi. Qanday metall xloridi olingan. 35. MgCO3 ∙ xH2O tarkibli tuzning ma’lum miqdordagi massasi gazlar ajralib chiqishi to’xtaguncha qizdirildi. Gazlar kons. H2SO4 va oxakli suv solingan idish orqali o’tkazilganda, birinchi idish massasi 1.8 gr ga ortdi, ikkinchisida esa 1.97 gr cho’kma tushdi. Kristalgidrat formulasini va uning massasini gr toping. 36. Kremniy, alyuminiy va temirdan iborat 13.8 gr aralashmaga qizdirib turib NaOH bilan ishlov berilganda 11.2 li ( n.sh) gaz ajralib chiqdi. Aralashmaning xuddi shuncha massasiga HCI tasir ettirilganda 8.96 li gaz ajralib chiqdi. Aralashma tarkibidagi moddalarning massasini va molini aniqlang. 37. Eng yuqori oksidlanish darajasiga ega bo’lgan oksid tarkibida 49.55 % , quyi oksidlanishga ega bo’lgan oksid tarkibida 22.54 % kislorod bo’lsa Metallni toping. 38. II valentli metall sulfidning 2.92 gr miqdorini kuydirilganda xosil bo’lgan metall oksidni qaytarish uchun 672 ml (n.sh) da H2 sarf bo’lgan, bu qaysi metall. 39. 1.44 gr noma’lum metall 20 % li xlorid kislotaning (ρ= 1.095 gr/ml) 20 ml miqdorida eritilgan, natijada II valentli metall xlorid xosil bo’lgan. Reaksiya natijasida xosil bo’lgan H2 3.2 gr miqdordagi III valentli metall oksidi bilan to’la reaksiyaga kirishgan. Reaksiyalarda qatnashgan metallarni aniqlang. 40. 4.975 gr II valentli metall oksidni H2 bilan qaytarilganda 3.910 gr metall xosil bo’ldi. Reaksiya uchun qaysi metall oksid olingan. 41. Tarkibida 16.08 % metall va 4.20 % C, 6.99 % H, 72.73 % kislorod bor modda formulasini toping. 42. 50 gr 6.62 % li bir metall nitrat eritmasi bilan 110.73 gr 3% li boshqa metall yodidning eritmasi aralashtirilganda 4.61 gr cho’kma xosil bo’ldi, Reaksiya uchun qaysi metall tuzlari olingan. 43. 52 gr 16 % li metall xlorid eritmasi bilan boshqa metall nitratning 200 gr 6.62 % li eritmasidan aralashtirilganda 11.12 gr cho’kma xosil bo’lgan. Agar tuz xosil qiluvchi metallarning oksidlanish darajalari bir xil bo’lsa qaysi tuzlar haqida so’z boradi. 44. Noma’lum metall nitratning 50 gr 10.44 % li eritmasi bilan 200 gr 1.36 % li sulfat kislotaning suvda yaxshi eriydigan tuzining eritmasi bilan aralashtirilganda 4.66 gr cho’kma xosil bo’lsa, qaysi metall tuzlari olingan. 45. Massasi 17.85 gr bo’lgan xlorid kislota tuzi eritmasiga 49.68 gr II valentli metall nitratining eritmasi qo’shilganda 41.7 gr cho’kma xosil bo’lsa qaysi metall tuzlari olingan. 46. 2ta stakanda noma’lun metallning nitrati eritmasidan 50 gr dan bor. 1 chi stakanga Zn metallidan, 2 chisiga xuddi shuncha massali Mg kukuni qo’shildi. Reaksiya tugagandan keyin cho’kmalar ajratib olindi, va ularning massalari bir-biridan 0.164 gr farq qilishi aniqlandi. Cho’kmalarga mo’l miqdorda HCI qo’shib qizdirilganda H2 ajralib chiqdi. Bunda 2 la xolda xam ortiqcha kislota bilan reaksiyaga kirishmagan 0.864 gr dan metall qoldi. Nitrat formulasini aniqlang. 47. Massasi 13.2 gramm bo’lgan Zn plastinkasi, massa ulushi 11.34 % li 300 gramm temir(III) nitrat eritmasiga tushirildi. Plastinka bir qancha vaqt eritmada ushlab turildi va chiqarib olingandan so’ng temir (III) nitratning massa ulushi xosil bo’lgan rux tuzining massa ulushiga teng bo’lib qolgani aniqlandi. Plastinka eritmadan chiqarilgandan so’ng, uning massasi qanday bo’lgan. 48. Og’irligi 10 gramm bo’lgan qandaydir metall amalgamasi ortiqcha miqdorda olingan nitrat kislotada eritildi. Olingan eritma bug’latildi, qoldiq mo’rili shkafda massasi o’zgarmay qolguncha 6730 K harorat ostida qizdirildi. Natijada olingan maxsulotning og’irligi 0.81 grammga teng bo’lib qoldi. Maxsulot suvda erimaydi, lekin konsentrlangan ishqor eritmasida yaxshi eriydi. Shu moddaning 1.0 grammi ko’mit bilan qaytarilganda 0.803 gramm metall hosil bo’ladi. Qanday metallning amalgamasi olingan edi va amalgamada metallning massa ulushi necha (%) gat eng. 49. Davriy sistemaning II gruppasidagi Me ning 19.4 gr tuzi HCI kislotada eritilganda qo’lansa xidli gaz ajralib chiqadi. Bu gaz CuSO4 eritmasidan o’tkazilganda qora cho’kma tushadi. Boshlang’ich tuzning berilgan miqdori mo’l havoda kuydirilganda ishqorda eriydigan oksid hosil bo;ladi va gaz ajralib chiqadi. Bu gaz suvda eritilganda 32 gr bromni rangsizlantira oladigan kislota xosil qiladi.Boshlang’ich tuz formulasini aniqlang 50. Bir hil miqdorda olingan metall xlorid va ftoridining 100 gr eritmasiga mo’l miqdorda kumush nitrat eritmasi qo’shildi. Xosil bo’lgan cho’kma filtrlandi, yuvilib quritildi va o’lchandi. Uning massasi 14.35 gr ni tashkil etdi. Dastlabki tuzlar olovni rangini sariq ranga bo’yaydi. Ularning tarkibini va miqdorini aniqlang. 51. Davriy sistemada II-guruhida joylashgan 60 gr metall azot bilan reaksiyaga kirishib nitrid xosil qiladi. Nitrid gidrolizlansa metallning gidroksidi va ammiyak xosil bo’ladi. Ammiyakning (kat.) ishtirokida oksidlanganda 98 % unum bilan 21.96 litr NO xosil bo’ladi. Ме -?. 52. Ikki metalldan iborat qotishma bor. Qotishmaning bir komponenti ishqorda eriydi. Ikkala metall xlorid kislotada eriydi. Birikmalarda metallar +2 oksidlanish darajasini nomoyon qiladi. Massasi 5.7 gram qotishma namunasiga natriy gidroksid eritmasi tasir ettirilganda 2.24 litr hajmadagi vodorod ajralib chiqdi. Erimaydigan qoldiq massasi 4.8 gramni tashkil etdi. Massasi 3.42 bo’lgan qotishma xlorid kislotada eritilganda 4.032 litr hajmdagi vodorod hosil bo’ladi. Qanday metallar qotishma hosil qiladi. Ularning qotishmadagi massa ulushini aniqlang. 53. 300 gram 2% li Ca(OH)2 eritmasidan qancha CO2 o’tkazilganda eritmada hosil bo’lan moddaning konsentratsiyasi avvalgi eritmaning konsentratsiyasiga teng bo’lib qoladi. 54. Bir valentli metallning vodorodli birikmasining ma’lum miqdori 100 gr suvda eritildi va 2.38 % li eritma xosil bo’ldi. Eritma massasi dastlabki modda va suv massasining yig’indisidan 0.2 gr ga kam bo’lgan bo’lsa Metallning aniqlang. 55. 12 litr metanning 40 foizi atsetilen va vodorodga parchalandi. Hosil bo'lgan aralshmaning o'rtacha molyar massasini toping. 56. 80g kislorodni ozonatordan o'tkazilganda bosim 20% ga kamaydi. Hosil bo'lgan araiashmadagi ozon massasini toping. 57. Tuzning to'ingan 25 g eritmasi bug'Iatilgandu 8g CuSO4 ∙5H3O qoldi. Tuzning eruvchanligini toping. 58. Noma’lum massali piritga issiq konsentrlangan HNO3 ta’sir qilganda xosil bo’lgan eritma bug’latilgandan keyin 11.24 gr A modda xosil bo’ldi. Bu qoldiq kuydirildi va NaOH bilan ishlov berib suyuqlanma olingan. Suyuqlanma sovutildi va suvda eritildi. Suvda erimagan qoldiq B ning massasi 4.28 ga teng bo’lsa, A moddani aniqlang. 59. 7.83 gr 2 ta metall qotishmasi to’la oksidlanganda 14.23 gr oksid xosil bo’ldi,bu oksid ishqor bilan ishlanganda 4.03 gr erimagan qoldiq qoldi. Qotishmaning xosil qilgan metallarning oksidlanish darajalari +2 va +3 . Xosil bo’lgan oksidlarning molyar nisbatlari 1 : 1 bo’lsa metallrni aniqlang.(+3 oksidlanish darajadagi metall amfoter xossaga ega) 60. Difosfat va metafosfat kislotalar aralashmasining eritmasi teng ikki qismga bo’lindi; ulardan biri shu zaxoti NaHCO3 bilan neytrallandi, ikkinchisi esa avval qaynatildi so’ngra neytrallandi. Eritmaning birinchi qismini neytrallashga ikkinchi qismini neytrallashga qaraganda 2.5 marta kam soda sarflandi. Boshlang’ich eritmadagi meta va difosfat kislotalar qanday mol nisbatda bo’lgan. 61. N2 va O2 aralashmasining havoga nisbatan zichligi 15.2 ga teng. Aralashmaning % da ifodalangan miqdoriy tarkibini hisoblang. 62. Bir modda C , H va Cl dan iborat. Bu moddaning biror miqdori to’la yondirilganda n.sh da 448 sm3 CO2 va 0.18 gr suv xosil bo’ldi , Birikmaning olingan miqdori tarkibidagi xlor esa 8.6 gr AgCl xosil qildi. Uning formulasini aniqlang. 63. Misning rux bilan hosil qilgan qotishmasidan 1.94 grami H2SO4 ning 20% li eritmasidan 50 sm3 solingan kolbaga tushirildi (k-ta eritmasining zichligi d=1,148 gr/sm3) Kolbaning og’zi gaz chiqarish nayi bo’lgan tiqin bilan berkitilib, gaz ajralib chiqishi to’xtaguncha qizdirildi. Ajralib chiqqan gazning hajmi o’lchab ko’rildi u n.sh ga keltirilganda 448 sm3 ga teng bo’ldi. Qotishmaning (%) da ifodalangan miqdoriy tarkibini hisoblang. Reaksiya tugagandan keyin eritmada nimalar va qanchadan bo’lganligini aniqlang. 64. Silvinit namunalaridan birida qancha KCl borligini bilish uchun bu mineraldan 1.219 gr tortib olindi, olingan namuna suvda eritildi, eritma filtrlab olindi, filtratga AgNO3 dan ortiqcha miqdorda qo’shildi cho’kma xosil bo’ldi bu cho’kma massasi 2.267 gr keldi. Olingan na’munada KCl va NaCl dan tashqari suvda eriydigan boshqa xlorid yo’q va silvinitda KCl va NaCl ning umumiy miqdori 80 % ni tashkil etsa, silvinitda necha (%) KCl bo’lganligini hisoblang 65. KCl bilan KJ dan iborat 2 gr aralashmaning eritmasi orqali ortiqcha miqdorda xlor o’tkazildi. Eritma bug’latildi qoldiq esa qattiq qizdirildi va qoldiq massasi 1.78 gr keldi. Aralashmaning % tarkibini aniqlang. 66. Laboratoriyada HCl NaCl ni H2SO4 ta’siri natijasida olindi. Reaksiya uchun 800 gr NaCl sarflandi, ajralib chiqqan H2 suvga yuttirildi xosil qilingan HCl ning xajmi 1200 sm3 chiqdi, HCl ning konsentratsiyasini aniqlash uchun undan 10 sm3 olinib 100 sm3 bo’lguncha suyultirildi. Suyultirilgan eritmadan 25 sm3 olinib NaOH ning 1 n eritmasi bilan neytrallandi , eritmani neytrallash uchun NaOH eritmasidan 20 sm3 sarflandi. A) HCl ning normal kons.ni B) necha gr HCl olinganini va necha (%) HCl chiqqanligini hisoblang. 67. Magniy va alyuminiydan tayyorlangan 2,1 g qotishma kislorodda kuydirilganda, metallarning oksididan iborat 3,7 g aralashma hosil bo'ldi. Qotishmaning foiz tarkibini aniqlang. 68. Massasi 292 g natriy karbonat va natriy gidrokarbonat aralashmasi qizdirilganda, massa 274 g gacha kamaygan. Aralashmada natriy karbonatning massa ulushini (%) toping. 69. Tok kuchi 12000 A bo'lganda va elektr tokini iste'mol qilish unumi 96% ekanligini hisobga olib, 1 t 70% NaClO3 eritmasini NaClO4 ga aylantirish uchun sarf bo'ladigan vaqtni aniqlang. 70. 112 litr vodorodni 500°C gacha qizdirilgan uglerod ustidan nikel katalizatori ishtirokida o'tkazilganda hosil bo'ladigan gaz hajmini aniqlang. Hosil bo'lgan gaz to’liq yondirilgandan so'ng hosil bo'lgan gaz maxsuloti 10% li 2 litr (ρ=1,1) natriy gidroksidi eritmasi orqali o'tkazilganda qanday tuz va qanday miqdorda hosil bo'ladi? 71. Atsetilenni kumush oksidning ammiakli eritmasi orqali o'tkazilganda, tarkibida vodorod bo'lmagan portlovchi modda olindi. Jarayon unumi 80% ni tashkil etganini hisobga olgan holda 24 g shu moddani olish uchun qanday hajmdagi atsetilen(n.sh.l.) talab etiladi? 72. Massasi 1.25 g bo'lgan noma'lum moddani ikki marta mo’l miqdorda olingan xlorid kislotada eritildi. Eritmaning yarmini mo'l miqdordagi ishqor eritmasi bilan aralashtirilganda sistemada tashqi o'zgarishlar kuzatilmadi. Ishqoriy xossaga ega bo'lgan eritmani oxista kislotali sharoitga keltirish jarayonida cho'kma hosil bo'lishi kuzatilgan. Boshlangich tajribada olingan kislotali muhitga ega bo'lgan eritmaning ikkinchi yarmiga ekvivalent miqdorda kumush nitrat eritmasi qo'shilganda 5,74 gr cho'kma hosil bo'lgan. Cho'kma ustidagi eritma alangani sariq rangga bo’yash hossasiga ega. Boshlangich modda tarkibini aniqlang. 73. Ikki va to’rt valentli metall oksidlari aralashmasidan 0.9419 gr miqdori vodopod oqimida qizdirilganda MeO2 erkin holdagi metallgacha qaytarilgan, MeO esa o’z holicha qolgan. Bunda massa 0,7819 grammga teng bo'lgan. Boshlangich miqdordagi aralashma sulfat kislotada eritilganda MeO suvda erimaydigan metall sulfatni hosil qilgan. MeO2 esa o’zgarmay qolgan. Bu jarayonda mahsulot massasi 1,2071 gr bo'lgan. Agar boshlangich aralashmadagi tuzlardan birining alangani yashil rangga bo’yashi ma'lum bo’lsa, reaksiya uchun qaysi metallar oksidlari qanday mol nisbatida olinganligini, aniqlang. 74. Natron oxak tayyorlash uchun 100 gr 5% natriy gidroksid eritmasiga maydalangan kalsiy oksid qo'shildi, yaxshilab aralashtirildi va bug'latilgandan so'ng natron oxakning massasi 100 gr keldi. Agar olingan maxsulot suv va natriy fosfat eritmasi bilan ishlov berilganda 115,9 gr cho'kma hosil bo'lgan bo'lsa, preparat tarkibini aniqlang. 75. 14,5 gr murakkab modda havoda kuydirilganda tarkibida 80,25% metall tutgan ishqorda eriydigan ikki valentli metall oksidi bilan tarkibida 16 gr brom tutgan eritmani rangsizlantiradigan va vodorodga nisbatan zichligi 32 bo’lgan gaz hosil bo'lgan. Boshlang’ich moddani aniqlang. 76. Agar oleumda SO3 ning protsent miqdori 90,81 ga teng bo'lsa, oleum tarkibidagi erkin sulfat angidrid massa ulushini aniqlang. 77. Massasi 2,97 gr bo'lgan alyuminiy kukuni qanday massadagi (gr) kalsiy karbonat bilan ochiq xavoda qizdirilganda sodir bo'lgan reaksiya davomida hosil bo'lgan moddalar massalari yig'indisi boshlang'ich aralashma massasiga teng bo'ladi? 78. 3,2 kg temir kolchedanidan 3.97 kg sulfat kislota olindi. Agar kolchedan tarkibida 45% oltingugurt bo'lsa, sulfat kislotaning hosil bo'lish unumini (%) toping. 79. 3 ta noma’lum metallardan iborat 2,32 gr aralashma hlorid kislotada eritildi. Bunda (n.sh.da) 1,568 li gaz ajralib chiqdi. Bu metallarning molekulyar massalari nisbati 3:5:7, mol nisbatlari esa 4:2:1 bo’lsa, metallarni aniqlang. (barcha metallar 2 valentlik bo’lgan). Barcha metallar HCl kislota bilan reaksiyaga kirishadi. 80. Kationlari 2 va 3 valentli bo’lgan 2 xil metallning 11.75 gr aralashmasiga mo’l miqdorda ishqor eritmasi tasir ettirilganda 6.72 litr n.shda gaz ajralib chiqdi. Erimay qolgan qoldiq (6.35gr) qaynoq kons. H2SO4 da to’la eridi, bunda 2.24 litr gaz ajraldi. Aralashma qanday metallardan iborat. (3 valentli metall amfoter xossaga ega) 81. MnO2 ning EO2 tarkibli ( HCI bilan CI2 ajralib chiqmaydi) noma’lum oksid bilan xosil qilgan 82.4 gr aralashmasiga mo’l HCI eritmasi ta’sir ettirildi, bunda 13.44 litr gaz n.sh da ajralib chiqdi. Noma’lum oksid MnO2 ga 1: 3 nisbatda aralashtirilgan. Noma’lum oksid formulasini va aralashmada necha (gr) borligini aniqlang. 82. Noma’lum Me2X2O3 moddada kislorodning massa ulushi 0.3038 ga, Me2X4O6 da esa 0.3556 ga teng. Metallni va X elementni aniqlang. 83. Hajmi 48 litr bo'lgan ammiak va uglerod (IV) oksid aralashmasining massasi 79,81 gr bo'lsa,aralashmadagi har bir gazning hajmini (1) hisoblang. 84. Natriy bromid va natriy xloridning 18,725 gr aralashmasi kumush nitrat bilan 37,85 gr cho'kma hosil qildi. Aralashmaning foiz tarkibini aniqlang? 85. Mis va temir aralashmasini konsentrlangan nitrat kislota bilan ishlanganda 4,48 li gaz ajralib chiqadi. Huddi shunday aralashmaga xlorid kislota ta'sir ettirilganda esa 2,24 li gaz ajralib chiqadi (gazlarning hajmlari n.shda o'lchangan). Temir va mis aralashmalarning massasini (gr) aniqlang. 86. 200 gr 2 % li natriy gidroksid eritmasiga mis (II) sulfat eritmasi qo'shilganda 4 gr mis (II) gidroksid hosil bo'ldi. Hosil bo'lgan mis (II) gidroksidni massasini (%) da hisoblang. 87. Hajmi 99 ml bo'lgan suvda 1 gr NaOH va Na2CO3 aralashmasi eritilgan. Shu eritmadagi moddalarni natriy xloridga aylantirish uchun 0,8677 gr vodorod xlorid sarf bo'lgan. Boshlang'ich eritmadagi NaOH ning massa ulushini (%) toping. 88. Kuchi 6,7 A bo'lgan elektr toki 400 ml 0,7 n. H2SO4 tutgan elektrolizerdan o'tkazilgan. Normal konsentratsiya (1n) ga erishish uchun elektroliz qancha vaqt davom etishi kerak? 89. 200 gr sulfat va nitrat kislotalar aralashmasi mo'l miqdordngi bariy xlorid eritmasi bilan ta'sirlashganda 46,6 gr cho'kma hosil qilsa, qolgan eritmani neytrallash uchun 30% natriy gidroksid eritmasidan 50 ml talab qilinsa boshlang'ich aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. (p30%(NaOH)=l,333g/ml) 90. 104,25 gr natriy xlorid va yodid aralashmasi suvda eritildi. Hosil bo’lgan eritmadan mo'l miqdor gazsimon xlor o'tkazildi, so'ngra eritma quruguncha bug’latildi va olingan qoldiq massasi o’zgarmay qolguncha 3000C da qizdirildi. Quruq qoldiq moddaning massasi 58,5 gr keldi. Boshlang'ich aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. 91. 27,25 gr natriy va mis metallarining nilratlari qidirilganda hosil bo'lgan gazsimon maxsulotlar 89.2 ml suvda eritildi. Gazsimon maxsulotlarning 1.12 litri suvda erimadi. Olingan eritmaning konsentratsiyasini va boshlang'ich aralashmaning foiz miqdorini aniqlang. 92. 1.25 gr noma’lum metall 10 % li HNO3 bilan reaksiyaga kirishdi. Xosil bo’lgan eritmaga qaynoq ishqor eritmasi bilan ishlov berilganda n.sh da 1.4 litr gaz xosil bo’lsa, metallni aniqlang. 93. Oltingugurtning karbonsulfid (CS2) dagi 34% li 423 gr eritmasi mo'l miqdordagi kislorodda yondirildi. Bunda n.sh. da o'lchangan necha litr SO2 gazi hosil bo'ladi ? 94. CaCO3 va Ca3(PO)4 lar havosiz joyda qizdirilganda. Massa 11% ga kamaydi. Boshlang'ich aralashmadagi har bir tuzning massa ulushini toping. 95. 13,4 A tok bilan 2 soat davomida necha gramm KJ ni KJO3 ga aylantirish mumkin? 96. 20% SO3 bo'lgan oleum tarkibidagi SO3 ning umumiy protsent miqdorini aniqlang. 1 t shunday oleumdan necha kilogramm monogidrat olish mumkin? 97. Hajm jihatidan 96% metan, 1% etan, 1% propan 2% vodorod sulfiddan tarkib topgan tabiiy gazning 224 litr (n.sh.da) yonishidan hosil bo'lgan mahsulot 0,25 M o'yuvchi natriy eritmasidan o'tkazildi. Mahsulot to'liq neytrallanishi uchun ishqorning qanday hajmi talab etiladi? 98. 210,9 gr marganes va simob nitratlari aralashmasi qizdirilganda (n.sh.) 51,2 litr gaz aralashmasi ajralib chiqdi. Ajralib chiqqan gazlar aralashmasi tarkibida yonishga yordam beradigan gazning xajmiy ulushi 0,275 ni tashkil etsa, boshlang’ich aralashmadagi tuzlarning massa ulushlarini hisoblang. 99. Geliyga nisbatan zichligi 6,1 ga teng bo’lgan metanal va vodoroddan iborat aralashma katalizator ustida qizdirildi bunda vodorodning hammasi sarflandi. Hosil bo’lgan aralash maning havoga nisbatan zichligini aniqlang. 100. Bir valentli metall gidridi 96,2 gr suvda eritilganda (n.sh.da) 2,24 litr gaz ajralib, 5,6 % li eritma hosil bo’ldi. Metall gidridni aniqlang. 101. Natriy xloridning 23 %( massa bo’yicha) li 100 gr eritmasini 96,5 A tok bilan 1 soat davomida elektroliz qilinganda tarkibida 3,4 %( massa bo’yicha) natriy xlorid bo’lgan eritma olindi katodda ajralgan H2 va anodda ajralgan Cl2 ning mol nisbatini aniqlang. 102. NaHSO3 va CaCO3 dan iborat 50,4 gr aralashmaning xlorid kislotada eritilishida zichligi (n.sh.) 2,143 g/l bo'lgan gazlar aralashmasi hosil bo'ldi. Ushbu gazlar aralashmasi 800 gr bromli suv bilan to'la reaksiyaga kirishgan bo'lsa, reaksiyaga kirishgan xlorid kislota miqdori (mol) va bromli suvning konsentratsiyasini aniqlang. 103. Tarkibida 18,06 . 1023 ta kislorod atomi bo`lgan 61 gr eritmadagi natriy sulfatning massa ulushini hisoblang. 104. 20% li 850 gr kumush nitrat eritmasiga tarkibida ekvivalent miqdorda kaliy galogenid bo`lgan 303,5 gr eritma qo`shildi. Cho`kma ajratilgandan so`ng 10% li eritma hosil bo`ldi. Reaksiyaga qaysi tuzning eritmasi ishlatilgan? 105. 70% li 100 g nitrat kislota eritmasida kumush eritilganda kislotaning massa ulushi 27% ga teng bo`ldi. Ushbu eritmaga 35,1% li 50 gr natriy xlorid eritmasi qo`shildi. Hosil bo`lgan eritmadagi moddalarning miqdorini (g) aniqlang. 106. Kaliy superoksid va natriy peroksiddan iborat 47,2 gr aralashma suvda eritilganda 10,08 li (n.sh.) gaz ajralgan bo`lsa, boshlang`ich aralashma tarkibini mos ravishda (gr) aniqlang. 107. Hajmi 400 ml bo`lgan xlorid kislota va alyuminiy xlorid eritmasidan cho`kma hosil tugagunicha ammoniy gidroksidning 2,5 molyarli eritmasidan 200 ml sarflandi. Eritma bug`latildi va cho`kma o`zgarmay qolguncha kuydirildi, qoldiq massasi 5,1 gr. Boshlang`ich eritmadagi moddalarning molyar kontsentratsiyalarini (berilgan tartibda) hisoblang. 108. 125 gram alyuminiy nitrat va alyuminiydan iborat aralashma uzoq vaqt davomida qizdirilganda uning massasi 120 gramm bo’lib qoldi. Dastlabki aralashma tarkibidagi moddalarni mol nisbatini aniqlang. 109. Bir valentli metallning vodorodli birikmasining malum miqdori 150 gram suvda eritildi va 3.658 % li eritma xosil qildi. Eritmaning massasi dastlabki modda va suv massasi yig’indisidan 0.28 gram kam bo’lsa metallni aniqlang. 110. Teng mol miqdordagi Cu(NO3)2 va AgNO3 eritmalariga bir xil massadagi +2 ion hosil qiladigan metall plastinkalar tushuririldi. Natijada birinchi plastinka massasi 14,4% ga kamaydi, ikkinchi plastinka esa 15,6% ga ortdi. Agar eritmalardagi tuzlar oxirigacha reaksiyaga kirishgan bo'lsa, plastinka qaysi metalldan yasalgan? Ba 111. Massa nisbati 2 : 1 bo' lgan N2O va NO2 aralashmasining 22,4 li hajmini to'la qaytarish uchun n.sh.da qancha hajm vodorod sarflanadi? 29.67 112. CH4, C2H6 va CO lardan iborat 33,6 li (n.sh) aralashma yondirilganda 44,8 1 (n.sh) CO2 va 48,6 gr H2O hosil bo'ldi. Dastlabki aralashmadagi moddalar (berilgan tartibda) hajmini (1, n.sh.) hisoblang. 13.44 CH4; 11.2 C2H6 ; 8.96 CO 113. H2SO4 ning 40,75 % li eritmasini hosil qilish uchun 29,75% li eritmasi bilan oleumni 6 : 1 massa nisbatda aralashtirish kerakligi ma'lum bo'lsa, oleumning foizini hisoblang. 106,75 114. 80,1 gr AlCl3 quruq tuzi 250 gr LiOH eritmasida eritildi. Ularning ta'sirlashuvi natijasida 20 gr cho'kma hosii bo'lishi ma'lum bo'lsa, LiOH ning foiz konsentratsiyasi qanday bo'lishi mumkin? 7.4 % ; 20.6% 115 11,2 m3 NH3 va HF aralashmasiga qancha hajm (m3) kislorod qo’shilganda hosil bo’lgan aralashmada 5 g elektron bo’ladi? 5,76 116. Xavosi tortib olingan probirkada 89,3gramm KMnO4 va C aralashmasi bor. Qizdirish natijasida boshlang'ich moddalar to'liq sarflanib A. B va gazsimon V moddalarni hosil qilgan bo'lsa. boshlang'ich aralashmadagi moddalarning massa ulushlarini aniqlang. 94.6 % KMnO4 ; 5.4 % C 117. Mis va mis oksiddan iborat aralashmaga juda suyultirilgan nitrat kislota bilan ishlov berilganda olingan eritma bug' latildi va quruq qoldiq 2100C da qizdirildi. Natijada 2,24 litr (n.sh.) gaz ajralib chiqdi va massasi 11,34 gr bo'lgan quruq qoldiq hosil bo'ldi. Aralashmaning (%) tarkibini aniqlang. 70.5 % CuO ; 29.5 % Cu 118. A va B metallardan iborat plastinkalar CuCl2 eritmasiga tushirildi. Ma’lum vaqt o’tgandan keyin plastinkaning og’irligi 2.2 va 5.52 gramga ortdi. A metall II- valentli va B metall esa III- valentli. Metallarning ekvivalent massasi nisbati 1: 2 bo’lsa, A va B metallarni aniqlang. Be ; Al 119. Massasi 26.9 gr bo’lgan qalaydan yasalgan plastinka 20 % li 435.5 gr FeBr3 eritmasiga tushirildi, biroz vaqtdan so’ng plastinka eritmadan chiqarib olindi. Bunda temir (III) bromidning massa ulushi qalay (II) birikmasining massa ulushiga teng bo’lib qoldi. Eritmadan chiqarib olingan plastinkaning massasini toping. 11.97 120. Tarkibida temir, temir(II) oksidi, temir(III) oksidi va boshqa jinsdan bo’lgan aralashmaning 1 grami vodorod yordamida qaytarilganda 0.2 gr suv xosil bo’ladi. Shuncha miqdor aralashma xlorid kislotada eritilganda 40 ml (n.sh) da H2 ajralib chiqadi. Xosil bo’lgan eritmaga mo’l miqdor nitrat kislota qo’shilsa, so’ngra ammiyak ta’sir ettirib temir to’liq cho’ktirilsa va xosil bo’lgan cho’kma kuydirilsa qolgan cho’kmaning og’irligi 0.78 gr keladi. Aralashmaning (%) tarkibini aniqlang. 20 % Fe ; 12.24 % FeO ; 50.16 % Fe2O3 121. 32.9 gr noma’lum metallning kislorodli birikmasiga mo’l miqdorda karbonat angidrid gazi ta;sir ettirilganda qattiq modda A xosil bo’ldi va gaz modda B ajralib chiqdi. A moddani suvda eritib, ortiqcha miqdordagi Ba(NO3)2 eritmasi qo’shildi, bunda 27.58 gr cho’kma xosil bo’ldi. B gazi qizdirilgan mis joylashtirilgan turubka orqali o’tkazilganda, turubkaning massasi 6.72 gr ortdi. Boshlang’ich moddaning formulasini aniqlang. Rb ; Rb2O4 122. 1 : 1 mol nisbatda olingan ikki metallning 1 gr qotishmasi suvda qoldiqsiz eriydi. Bunda (n.sh) 280 ml vodorod ajraldi. 1) qotishma qaysi metaldan iborat ? 2) qotishma tarkibini massa jihatidan (%) aniqlang ? Mg ; Ba 123. Vodorodga nisbatan zichligi 9 ga teng bo’lgan vodorod va etilenning 1 mol aralshmasi hajmi 10 litr bo’lgan yopiq idishda, platina katalizatori ishtirokida muvozanat yuzaga kelgunigacha qizdirildi. Bunda idishdagi bosim 20 % ga kamaydi. a) reaksiya unumini aniqlang. b) Bu jarayonning muvozanat konstantasini toping. 20 % ; 4.6 124. Fosfinni mo’l miqdorda kislorodda yondirilganda 236 kJ issiqlik ajralib chiqdi. Reaksiya mahsulorlarini 200 ml 1.5 M li (zichligi 1.07 g/ml) KOH eritmasida eritildi. Hosil bo’lgan eritmadagi moddalarning massa ulushini toping. Fosfin, fosfor(V) oksidi va suyuq suvning hosil bo’lish issiqligi mos ravishda -5.4, 1492 va 285.8 kJ/mol gat eng. 7.45 % K2HPO4 ; 5.82 % KH2PO4 125. NaCl ning 195 gramm 6% li va NaI ning 500 gr 9% li eritmalari bo`lgan elektroidlar orqali doimiy elektr toki uzatilganda ikkinchi eritmadan 38,1 gramm yod ajraldi. Birinchi elektrolitda katod va anodda hosil bo`lgan maxsulotlar massasi yig`indisini aniqlang. 8.2 126. C6 H5OH va C6H5NH2 ning benzoldagi eritmasi bor. Shu eritmada C6 H5OH ning massa ulushi 17% C6H5NH2 esa 22% tashkil etadi. Massasi 1,8 gr bo`lgan eritmani bromlash uchun massa ulushi 0,7 bo`lgan eritmasidan qancha kerak bo`ladi. 5.15 127. 2,05 % li H2SO3 xosil qilish uchun 2,8 litr (n.sh) SO2 qancha suvga qo`shish kerak. 491.5 128. Benzol va toluoldan iborat aralashma H2SO4 ishtirokida KMnO4 bilan oksidlanganda xosil bo`lgan organik moddani netrallash uchun 0,3 mol ishqor sariflandi. Shunday miqdordagi aralashmani yondirilishidan olingan mahsulotni to`la netrallash uchun 2 M 4 litr ishqor sariflandi va nordon tuz hosil bo`ldi. Dastlabki aralashmalarga moddalarning mol nisbatini aniqlang. 1 : 0.3 129. C2H4 va C2H2 iborat aralashma yonganda 1,792 litr (n.sh) CO2 1,08 gr suv hosil bo`ldi. Agar shuncha miqdordagi arashma Ag2O NH3 li eritmasidan o`tkazilganda 4,8 gr cho`kma tushdi. Dastlabki aralashmada gazlarning hajmiy ulushini foizda aniqlang. 50 % ; 50 % 130. Chumoli va oksalat kislotalaridan iborat 43,44 gr aralashmasida 168 gr KHCO3 qo`shildi so`ng eritmani netrallash uchun 2 M 360 ml HCl sarflandi dastlabki aralashma tarkibini gramda aniqlang. 11.04 gr HCOOH ; 32.4 gr C2H2O4 131. Mg va Al iborat 7,8 gr aralashmaga HCl ta`sir ettirilganda (n.sh) 8,96 litr vodorod ajralib chiqdi. Dastlabki aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. 31 % ; 69 % 132. xH2SO4 ∙ ySO3 tarkibli oleumni netrallash uchun 110,5 ml (p=1,328) NaOH sariflandi. Hosil bo`lgan 40% li eritma tarkibida 0,55 M erigan modda bo`lsa oleum tarkibidagi SO3 ning massa ulushini (%) da niqlang. 49.5 % 133. 31,6 gr KMnO4 xlorid kislota bilan reaksiyada ajralib chiqqan gaz 6,2 gr fosfor bilan reaksiyaga kirishdi. Olingan mahsulot 54 gr 24% li sirka kislota shimdirilganda, sirka kislotaning konsentratsiyasi 4 marta kamaydi. Reaksiyada hosil bo`lgan fosforli birikmaning massasini aniqlang. 20.47 gr POCl3 134. Yopiq idishda (n.sh) H2S va O2 bor. Aralashma sovutilganda gazlarning ¾ qismi kamayadi va 0,12 gr qattiq qoldiq qoldi. Dastlabki aralashma tarkibini ml aniqlang. 1008 ml 135. CaCO3 va KHCO3 iborat 0,8 mol aralashmani qizdirilganda 11,2 litr (n.sh) gaz va 5,4 gr suv hosil bo`ladi. Dastlabki aralashmada KHCO3 massa ulushini (%) aniqlang. 75 % 136. 200 gramm Na2CO3 va NaCl tuzlari eritmasida sodaning massasi 15 gr, Na2CO3 va NaCl moddalarning massa nisbatlari 3 : 2 eritmaga 13 % li p=1.07 g/ml xlorid kislota eritmasi qo’shilgandan keyin eritmadan Na2CO3 va NaCl moddalarining massa nisbatlari 1 : 4 bo’ldi, xosil bo’lgan eritma tarkibidagi Na2CO3 va NaCl massa ulushlarini % da aniqlang. 2.1 ; 8.4 137. 240 gramm NaBr va HBr dan iborat eritma tarkibida 10 % HBr bor. Agar NaBr va HBr larning massa nisbati 3:4 bo`lsa, ushbu eritmaga necha (ml) 27,4 % li p=1,3 gr/ml bo`lgan natriy gidroksid eritmasi qo’shilganda , eritmadagi NaBr va HBr larning massa nisbati 3:2 bo`lib qoladi. 9 ml 138. 200 gr NaCl va HCl eritmasi tarkibida NaCl ning massasi 20 gr, massa nisbatlari esa 1:3 bo’lsa, ushbu eritmaga (p=1,25gr/ml) 23% li NaOH eritmasi qo`shildi. Hosil bo`lgan eritmadagi NaCl va HCl larning massa nisbati 1:1 bo`lib qoldi. Hosil bo`lgan eritmadagi xlor ioni va natriyning massa ulushlari nisbatini aniqlang. 4:1 139. 0.55 mol xH2SO4 . ySO3 tarkibli oleumni to’la neytrallash uchun 110.5 ml ( =1.328 g/ml) NaOH eritmasi sarflandi. Hosil bo’lgan eritma konsentratsiyasi 40 % ga teng bo’lsa, oleumni mol nisbatini aniqlang. 1 : 1.2 140. MeCl2 . 6H2O tarkibida metallning massa ulushi kislorodnikidan 4 marta kichik bo’lsa, kristallogidratning molyar massasini aniqlang. 203 141. 31,6 gr KMnO4 xlorid kislota bilan reaksiyaga kirishganda ajralib chiqqan gaz modda 6,2 gr P bilan reaksiyaga kirishganda olingan maxsulotning bir qismi 50 gr 24% li CH3COOH eritmasiga shimdirilganda CH3COOH ning konsentratsiyasi 4 marta kamaygani ma’lum bo’lsa, eritmaga yuttirilgan fosforli birikmaning xosil bo’lish unumini (%) aniqlang 62 142. 0,55 mol xH2SO4 . ySO3 tarkibli oleum yetarli miqdordagi 30% li NaOH eritmasi bilan neytrallanganda 40% li eritma xosil bo’ldi. Oleum tarkibidagi H2SO4 massa ulushini toping 50,5 143. 3,16 gr KMnO4 sulfat kislota ishtirokida KNO2 bilan reaksiyaga kirishdi. Hosil bo`lgan eritma bug`latildi va qoldiq qizdirildi. Hosil bo`lgan qoldiq tarkibini (%) da toping. 19.3 % K2SO4 ; 33.5 % MnSO4 ; 47.2 % KNO2 1. Al - 2.26.1023 O - 54.28.1023 a) Mr( KAl(SO4)3 ) = 354 gr ------------ 6.02.1023 Al x=132.9gr(tuz) ----------- 2.26.1023 Al b) 354 gr (tuz) ------- 12 . 6.02.1023(yani 12ta O atomi) 132.9 gr tuz -------- x=27.1 . 1023 ( O atomi tuz tarkibidagi) c) 54.28 – 27.1 =27.17 . 1023 (suv tarkibidagi O ) d) 18 gr H2O --------- 6.02 . 1023 O x= 81.24 (suv) --------- 27.17 . 1023 O 132.9gr---- 81.24gr e) KAl(SO4)3 . nH2O 354------ x=216 : 18 = 12 demak n= 12. x= 6.35 --------------------- 4.48 (l) 2. a) Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2NO2 + H2O ( Fe,Al sovuq HNO3 ta’sirlashmaydi) 63.5gr ------------------------- 44.8 (l) b) 17.35 – 6.35 = 11 gr (Fe,Al) 11 gr ----------------------X1=13.69 (l) 11 gr -----------------X2= 4.4 c) 2 Al + 6HCI = 2AlCI3 + 3H2 Fe + 2HCI = FeCI2 + H2 54 gr -------------------- 67.2 (l) 56 gr ------------------22.4 d) ω= 36.6 % Cu 100 % - 36.6 = 63.4 % (Fe,Al) e ) 13.69 4.56 --------- x= 31.1 % ( Al) 8 .96 + 4.4 4.73 --------- x= 32.3 % (Fe) ___ 9.29 gr ---------- 63.4 % 3. 8Al + 3Fe3O4 = 9Fe + 4Al2O3 x=5.4 ----------------------- 6.72 Al2O3 + NaOH = NaAlO2 +H2O 2Al + 2NaOH + 2H2O = 2NaAlO2 + 3H2 ↑ 54gr 67.2 Al2O3 + 6HCI = 2AlCI3 + 3H2O Fe3O4 + 8 HCI = FeCI2 +2FeCI3 +4 H2O 5.4gr -------------------- x=6.72 2Al + 6HCI = 2AlCI3 + 3H2 ↑ 54 gr -------------------- 67.2 jami H2 26.88 – 6.72 = 20.16 litr ( Fe dan xosil bo’lgan H2) X= 50.4 gr ----------- 20.16 Fe + 2HCI = FeCI2 + H2 ↑ x= 21.6 x=69.6 50.4 56 gr ----------------- 22.4 demak 8Al + 3Fe3O4 = 9Fe + 4Al2O3 216 ----- 696 ----- 504 Javob: 5.4 + 21.6 = 27 gr Al; 69.6 Fe3O4 bo’lgan x= 33.2 ----------- 25.4 KCI = 74.5 + KNO3 = 101 = 175.5 gr aralashma 4. 2KJ + CI2 = 2KCI + J2 ↓ x= 14.9 -------- x= 20.2 ------- 35.1 gr aralashma 332 gr ------------ 254 68.3 – 33.2 = 35.1 gr ( KCI; KNO3) Javob: 33.2 KJ; 14.9 gr KCI; 20.2 gr KNO3 5. 58.5 gr NaCI ----- 150 gr NaJ = 208.5 gr aralashma x=75 gr -------- 104.25 gr aralshma 75 gr ------ x=29.25 2NaJ + CI2 = 2NaCI + J2 ↓ 300 gr ------- 117 gr 104.25 – 29.25 = 75 gr NaJ ω = 100 = 28.06 % NaCI ω= 100 % = 71.9 % NaJ x=4.48 9.6 gr 6. 2H2S + SO2 = 3S ↓ + 2H2O demak 6.72 litr – 4.48 H2S = 2.24 litr CO2 qoladi 44.8 96 gr x1= 10 gr 2.24 CaCO3 + HCI = CaCI2 + CO2↑ + H2O 10 + 19.4 = 29.4 ( ZnS ; CaCO3) 100 gr 22.4 x2= 19.4 gr 4.48 ZnS + HCI = ZnCI2 + H2S ↑ 40 gr – 29.4 gr = 10.6 gr NaCI bo’lgan 97 gr 22.4 x=25.6 x=64 8.96 litr 7. Cu + 2H2SO4(kons) = CuSO4 + SO2 ↑+ 2H2O 64gr 160 gr 22.4 litr 41.3 gr (aralashma) - 25.6 gr (Cu ) = 15.7 gr CuO ; CuSO4 64 gr 8.
X=10.6 gr --------------------- 2.24 Na2CO3 + H2SO4 = Na2SO4 + CO2 +H2O 106 gr ---------------------- 22.4 demak 41.8 (aral) – 10.6(Na2CO3) =31.2gr(NaNO3;Na2SO4) 2NaNO3(170gr) + Na2SO4(142gr) = 312 gr (aralashma) x= 17gr ------ x= 14.2gr = 31.2 gr (aralashma) javob: 10.6 grNa2CO3; 17 gr NaNO3; 14.2 gr Na2SO4 9. x= 52 gr -------------------------- 0.5 mol 2NaHSO3 + H2SO4 = Na2SO4 + 2SO2 + 2H2O 208 gr ----------------------- 2 mol 0.5 0.5 mol KMnO4 + 5SO2 + 2H2O = K2SO4 +2MnSO4 +2 H2SO4 5 mol ----------- jami SO42- 5 mol x =0.5 mol -------- 116.5 gr 5SO42- + BaCI2 = 5 BaSO4↓ 5 mol ----------- 1165 gr javob: 52 gr NaHSO3 10. x=13 gr -------------------- 4.48 Zn + H2SO4(suyul) = ZnSO4 + H2↑ ; Me + H2SO4(suyul) =X 65 gr ---------------------- 22.4 X=0.3 mol ----------------------- 6.72 32.05 – 13 = 19.05 gr Me Me + 2H2SO4(kons) = MeSO4 + SO2 +2H2O 1 mol ---------------------------------22.4 0.3 mol -------- 19.05 gr 1 mol --------- x= 63.5 gr Cu ekan 11. x=8.5 gr ------------ 1.12( yutilmay qolgan) 2NaNO3 =2 NaNO2 + O2 170 gr --------------- 22.4 litr 27.25 – 8.5(NaNO3) = 18.75 gr (Cu(NO3)2) 18.75 gr -----x=9.75— x=9.2 -- - x=1.6 gr 2Cu(NO3)2 → 2CuO + 4NO2 + O2 375 gr -------- 159 gr ---- 184 ---- 32 gr m(eritma)= 89.2 + 9.2 + 1.6 = 100 (suv) (NO2) (O2) 9.2 gr ------------ x= 12.6 gr 4NO2 +O2 +H2O = 4HNO3 184 gr ------------ 252 gr ω= %= 12.6 % HNO3 X=0.2 ------------------------------ 0.5 mol 12. 2KMnO4 + 16HCI = 2KCI + 2 MnCI2 + 5 CI2 +H2O n= = 3.2 mol (O) 2 mol -------------------------------------- 5 mol KMnO4 bo’yicha xisoblasak 4ta (O atomi) n = = 0.8 mol n (CI) = = 0.5 mol 4 ta (O) . 0.2 = 0.8 ta (O) 3.2 (umumiy) – 0.8 = 2.4 ta (O) KCIO3 n = = 0.8 mol x=0.8 mol ------------- 2.4 mol KCIO3 + 6HCI = KCI + 3CI2 + 3H2O Javob: 0.2 KMnO4: 0.8 mol KCIO3 ya’ni 1 : 4 nisbatda 1 mol -------------- 3 mol x --------------- a 13. 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 a = 46gr ------------- 80 gr 8-x --------------- b 2Na + 2C2H5OH = 2C2H5ONa + H2 b = 46gr ---------------- 136 gr = x= 5.1 gr Na 5.1 ----x=4 gr Reaksiyada 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 46 gr---- 36 gr 100 – 95(spirt) = 5gr(suv ) demak 100 eritmada ------- 5 gr H2O X= 80 gr ---------- 4 gr H2O javob: 80gr 0.2 mol --------- x= 14.2 gr 14. 2NaCI + H2SO4 = Na2SO4 + 2HCI n(NaCI) =0.2 mol 2 mol ------------ 142 gr 11.7 1.2 gr ------- x= 48% 13 14.2 1.3 gr ------ x= 52% 2.5 gr ------- 100 % Demak ; quruq qoldiq 11.7 gr ( 48 %) =5.616gr NaCI ; 14.2 gr ( 52%) = 7.384 gr Na2SO4 15. C6H6 oksidlanmaydi n(C6H5COOH) = 0.2 mol ; n(CO2) = 0.3 mol X X X
1 mol 1 mol 1 mol y y 2 y 5C6H5C3H7 + 18KMnO4+27H2SO4→ 5C6H5COOH +10CO2+9K2SO4+18MnSO4+42H2O 5 mol 5 mol 10 mol x + y = 0.2 mol ( C6H5COOH) x + 2y = 0.3 mol ( CO2) y = 0.1 . 104 ( stirol) = 10.4 gr ; x= 0.1 mol . 120 ( kumol) = 12 gr 38 – 10.4 – 12 = 15.6 gr ( benzol) 16. Bir xil massada bo’lsa 10gr H2S ; 10 gr SO3 va 10 gr CH4 bo’lgan KOH bilan H2S va SO3 reaksiyaga kirishadi shuning uchun gazlar aralashmasi 20 gr ga kamaygan. n( H2S) = 0.294 mol . 22.4 = 6.58 litr H2S bo’lgan x=0.1 ------------- 0.1 mol 17. Me1 + 2HCI = MeCI2 + H2 n ( H2) = 0.4 x=0.2 --------------- 0.3 mol 2Me2 + 6HCI = 2MeCI3 + 3H2 2 mol --------------- 3 mol Xosil bo’lgan 4 mol H2 ni 4x bilan belgilasak 4x=0.4 ; x = 0.1 mol H2 Me1 dan xosil bo’lyapti 0.3 mol H2 Me2 dan xosil bo’lyapti 0.1Me1 + 0.2Me2 = 11.9 0 .1.2.4Me2 +0.2Me2=11.9 = 2.4 yoki = 2.4 0.44Me2=11.9 Me2 = 27 ( Al) Me1 = 2.4Me2 tenglamadagi Me1ni o’rniga qo’ysak Me1 aniqlash uchun formuladagi Me2 ni o’rniga qo’yib xisoblaymiz Me1 = 2.4 . 27 ; Me1= 65 ( Zn) Javob: Al va Zn 21.9 gr ----------- x=0.6 gr 18. Me + HCI = MeCIx + 0.5H2 m(HCI) = 109.5 . 0.2 = 21.9 gr 36.5 gr ----------- 1 gr 21.9 – 0.6 = 21.3 gr ( CI) = 0.257 Me + 21.3 = 28.14 + 0.257Me 0.743Me = 6.84 ; Me = 9 gr 9 gr ---------------- x=0.6 gr Me + HCI = MeCIx + 0.5H2 x= 15(ekv) 1 ekv A = E . V ; A = 15 . III = 45gr ( Sc) ekan 19. 2 mol Na2CO3 ; 1 mol Na2SO4 212gr + 142 gr = 354 gr (aralashma) x1= 7.61gr(Na2CO3) x2= 5.09gr(Na2SO4) = 12.7 gr (aralashma) Ba(OH)2 bilan ikkila tuz ham reaksiyaga kirishib cho’kma xosil bo’ladi 7.61gr ----- x1= 12.28 gr Na2CO3 + Ba(OH)2 = BaCO3 ↓+ 2NaOH 106gr ------- 171 gr 5.09 gr ---- x2= 6.13 gr Na2SO4 + Ba(OH)2 = BaSO4↓ + 2NaOH 142 gr ----- 171 gr m( Ba(OH)2)= x1 + x2 = 12.28 + 6.13 = 18.41 Cm = formuladan xajmni topsak V = ya’ni V= = 430 ml javob : 430 ml 20. Begona moddani gramini aniqlab necha gr sof uglerod borligini aniqlaymiz. 20 gr . 0.1(10%) = 2 gr qo’shimcha ; 20 – 2 = 18 gr sof C 18x-----------66x C + O2 = CO2 12gr---------- 44gr I- bosqichdagi reaksiya unumi II- bosqichdagi reaksiya unumidan 2 marta katta ya’ni 1:2= 0.5 66x ------ 207x 207x . 0.5x = 66.24 CO2 + KOH = K2CO3 + H2O 103.5x2 = 66.24 44gr -------- 138 gr x2= 0.64 x = 0.8 Javob: 80% : 40 % 21. Mendeleyev-Klaypeyron tenglamasidan necha mol etan borligini aniqlaymiz PV=nRT ; n = n = = 5.83 mol C2H6 kelib chiqadi Reaksiyadan 5.83 mol etanga necha mol kislorod to’g’ri kelishini aniqlaymiz 5.83 mol ---- x=20.4 mol 2C2H6 + 7O2 = 4CO2 + 3H2O 2 mol ------ 7 mol Masalani shartida mm simob ustunida so’ragani uchun R ni qiymatini aniqlab olamiz PV = RT R= = = 62.36 dan foydalanib O2 xajmini aniqlaymiz V= V = = 498.8 litr xajmni egallaydi Javob: 498.8 litr 22. Reaksiyadan ko’rinib turibdiki CH4 va CO dan bir xil miqdorda CO2 xosil bo’lyapti, shundan foydalanib tenglama tuzamiz 13.7 litr ------------ x1= 41.1 litr 41.1 12 ------- x= 6 litr (C3H8) 2C3H8 + 5O2 = 3CO2 + 4H2O 44.8 litr ----------- 67.2 litr 25.7 + 13.7 litr ----------- x2=13.7 litr 13.7 15.4 CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O 22.4 litr ------------ 22.4 litr 27.4 ------ 13.7 litr 2CO + O2 = 2CO2 Javob: 6 litr C3H8 23. II valentli metall sulfidi yondirilganda SO2 gaz ajralib chiqadi. x=0.2 mol 0.2 mol 2MeS + 3O2 = 2MeO + 2SO2 SO2 oksidlanganda SO3 xosil bo’ladi. 2 mol 2 mol 0.2 mol 0.2 mol 2 SO2 + O2 = 2 SO3 0.2 mol 0.2 mol 2 mol 2 mol SO3 + H2O = H2SO4 1 mol ---------- 1 mol x= 0.2 mol ------ 22.4 gr H2SO4 + 2 KOH = K2SO4 + 2H2O 1 mol --------- 112 gr Demak 0.2 mol MeS ---------------- 19.4 gr 1 mol MeS ------------------ x= 97 gr – 32gr(S) = 65 gr ( Zn) bo’lgan ekan 22.4 gr KOH ning xajmini topish uchun quyidagi formuladan foydalanamiz V = V = = 50 ml Javob: Zn ; 50 ml 24. Dastlab normal konsentratsiya formulasidan KOH ning massasini aniqlab olamiz Cn = m = ; m = = 1.4 gr KOH KOH dan foydalanib oleumning formulasini topib olamiz 1-usul. 1.2 gr --------- 1.4 gr H2SO4 . xSO3 + 2+2xKOH = 1+1xK2SO4 + H2O 98 + 80x ------ 112+112x 134.4 + 134.4x = 137.2 + 112x 134.4x – 112x = 137.2 – 134.4 22.4 x = 2.8 x=0.125 ya’ni H2SO4 . 0.125 SO3 formulani 4 ga 4 H2SO4 . 0.5 SO3 ko’paytirsak Mr (4H2SO4 . 0.5SO3) = 432 gr 4 mol H2SO4 tarkibida 4 mol SO3 bo’ladi + 0.5 SO3 Demak jami 4.5 SO3 bor uning massasi 4.5 . 80 = 360 gr ω = .100 % = 83.3 % (SO3) umumiy 0.5SO3 = 40 gr ω= . 100 % = 9.2 % (SO3) xususiy 2-usul. m = = 1.4 gr KOH KOH dan foydalanib oleumning formulasini topib olamiz 1.4 gr ----- x1= 1.225 gr 1.225 0.2 0.4 4 H2SO4 2KOH + H2SO4 = K2SO4 + 2H2O 112 gr ---- 98 gr 1,2 1.4 gr ------ x2=1gr 1 0.025 0.05 0.5 SO3 2KOH + SO3 = K2SO4 + H2O 112 gr ----- 80 gr demak formula 4H2SO4 . 0.5SO3 Mr (4H2SO4 . 0.5SO3) = 432 gr 4 mol H2SO4 tarkibida 4 mol SO3 bo’ladi + 0.5 SO3 Demak jami 4.5 SO3 bor uning massasi 4.5 . 80 = 360 gr ω = .100 % = 83.3 % (SO3) umumiy 0.5SO3 = 40 gr ω= . 100 % = 9.2 % (SO3) xususiy 25. Al metali ishqor bilan ta’sirlashganda gaz ajraladi. x=27gr --------------------------------- 33.6 litr 2Al + 2NaOH + 2H2O = 2 NaAlO2 + 3H2 54 gr ----------------------------------- 67.2 litr 122.5 – 27 = 95.5 gr ( Fe2O3 va CuO) ikkila oksid ham H2 yordamida qaytarilib suv xosil qiladi. x ------------------------------- 3x mol Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O Mr( Fe2O3) = 160 gr 1 mol ---------------------------- 3 mol Mr( CuO) = 80 gr y ------------------------ y mol 160x + 80y = 95.5 CuO + H2 = Cu + H2O 3x + y = 1.3 80 ga ko’paytiramiz (Y) ni 1 mol 1 mol yo’qotish uchun 160x + 80y = 95.5 240x + 80y = 104 80x = 8.5 ; x= 0.1 mol . 160 = 16 gr Fe2O3 3x + y = 1.3 dan x=0.1 ni o’rniga qo’yib (y) topamiz 3 . 0.1 + y = 1.3 y= 1 mol . 80 = 80 gr CuO Javob: 27 gr Al; 16 gr Fe2O3; 80 gr CuO 26. Noma’lum metall juda suyultirilgan (10 %) HNO3 bilan ta’sirlashganda NH4NO3 xosil bo’ladi u qaynoq ishqor eritmasi bilan reaksiyaga kirishganda gaz maxsulot xosil bo’ladi. 18.57 gr --------------------------- 45.71 litr Me + HNO3 → Me(NO3)x + NH4NO3 + H2O x= 32.5 ekv --------------------- 80 ekv A = E . V ; A = 32.5 . II = 65 Zn ekan x=45.71 gr ------------- 12.8 litr NH4NO3 + KOH → NH3↑ + KNO3 + H2O Javob: Zn 80 gr ------------------ 22.4 litr 27. 100 gr platinadan foydalanib sarf bo’lgan kislotalar va maxsulot massalarini xisoblab topamiz. 100gr ---- x1=64.6 --- x2=112.3gr ----- x3 =219.5 gr Pt + 2 HNO3 + 6HCI → H2[PtCI6] . H2O + NO + NO2 + 2H2O 195gr ---- 126 gr ------ 213 gr ---------- 428 gr Xosil bo’lgan kislotalarni massalaridan foydalanib xajmlarini xisoblaymiz. V(HNO3)= = = 60 ml ; V(HCI)= = 242 ml Javob : 60 ml; 242 ml ; 219.5 gr 28. BaCI2 va HCI larning reaksiya tenglamalari quyidagicha. x=0.71 gr ------------ 1.165 gr Na2SO4 + BaCI2 → BaSO4 ↓ + 2NaCI 142 gr --------------- 233 gr m(aralashma)= 1.13 – 0.71 = 0.42 gr Na2SO3 0.71 gr Na2SO4 Na2SO3 + HCI → 2NaCI + H2SO3 .100 % = 37.2 % Na2SO3 % = 62.8 % Na2SO4 29. Dastlab kislotaning mo’lini aniqlab olamiz Cm = ; n= Cm . v ; n = 1 mol . 0.03 litr = 0.03 mol H2SO4 2.06 gr ------- 0.03 mol 2Me(OH)3 + 3H2SO4 → Me2(SO4)3 + 3H2O 2x=206 ------- 3 mol x=103 – 51 = 52 gr noma’lum metall Cr ekan. 30. I valentli Me galogenidining AgNO3 bilan reaksiyasi quyidagicha: MeCI + AgNO3 → AgCI + MeNO3 xosil bo’ladi, Me galogenid tarkibida 47.6 % CI2 dan foydalanib Me ning massasini aniqlaymiz. 100 % - 47.6 % = 52.4 % Me 52.4% ----- 47.6 % Me --------- CI x=39gr ------ 35.5 gr Javob: KCI 31. FeCI3 va AlCI3 larning ishqor bilan ta’sirlashishi quyidagicha: FeCI3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCI AlCI3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCI Cho’kmalar tarkibidagi suv bug’lanib chiqib ketguncha qizdirilganda faqat Fe(OH)3 parchalanib Fe2O3 xosil qiladi lekin Al(OH)3 harorat 12000C bo’lganda parchalanishini xisobga olib ortiqcha olingan ishqor eritmasida erib ketadi. Al(OH)3 + NaOH → NaAl(OH)4 x=0.856 gr --------- 0.64gr x= 1.3 gr 0.856 gr 2Fe(OH)3 → Fe2O3 + 3H2O ; FeCI3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCI 214 gr 162.5 gr ----------------- 107 gr 1.563 gr (aralashma) - 1.3 gr = 0.263 gr AlCI3 Aralashmani (%) tarkibini aniqlaymiz 83 % FeCI3 = 17 % AlCI3 32. Masala shartiga ko’ra Me ham uning oksidi ham ishqorda eriydi, lekin metallning erishidan gaz ajralishini xisobga olib NaOH miqdorlarini aniqlab olamiz. x = 0,4x x1 = 16gr 13.44 litr 2 Me + 2 NaOH + 2 H2O → 2 Na Me O2 + 3 H2 2x 80 67,2 litr Umumiy NaOH massasi m = 100 . 24 % = 24 gr; bundan Me uchun sarflangan ishqorning massasini ayirsak Me2O3 uchun sarf bo’lgan ishqor massasi kelib chiqadi ya’ni m = 24 – 16 = 8g NaOH x = 0,2x + 4,8 8gr Me2O3 + 2 NaOH → 2 Na MeO2 + H2O 2x+48 80 gr 0,4x + (0,2x + 4,8) = 21 0,4x + 0,2x + 4,8 = 21 0,6x = 16,2 x = 27 Al Demak Al ni reaksiyaga qo’yib xisoblasak x=10.8 16 gr 2Al + 2 NaOH + 2 H2O → 2 Na Al O2 + 3 H2 54 80gr 21 – 10.8 = 10.2 gr Al2O3 % Al = 48.6% Al2O3 33. Reaksiyada MnO2 va EO2 bir xil mol nisbatda reaksiyaga kirishishini xisobga olib, ajralgan 13.44 litr gazni 1:5 nisbatda taqsimlasak 2.24:11.2 ko’rinishda bo’ladi. x = 43,5 11,2 litr MnO2 + 4 H Cl → Cl2 + Mn Cl2 + H2O 87 gr 22,4 litr 67,4 – 43,5 = 23,9 gr EO2 23,9 2,24 litr EO2 + 4 HCl → Cl2 + ECl2 + 2 H2O x = 239 – 32 = 207 22,4 litr Pb ekan 34. Masalaning shartiga ko’ra temir plastinkaning massasi 50.0.008 = 0.4 gr ortgan, bunda plastinka sirtida 3.2 gr metall ajralib chiqqan. Eritmaga 3,2 – 0,4 = 2,8 gr temir o’tgan 2.8 0,4 farq MeClx + Fe → FeCl2 + Me 56 x = 8 farq + 56 = 64 Cu 35. Masalani shartiga ko’ra birinchi idishning og’irligi konsentrlangan sulfat kislota gigroskopik modda bo’lganligi uchun 1.8 gr suvni o’ziga tortib olgan. Cho’kma CO2 xisobiga xosil bo’lgan, demak CO2 massasini xisoblab topamiz. x=0,88 1,97gr CO2 + Ca (OH)2 → Ca CO3 + H2O 44gr 100gr 0.88 gr CO2 necha gram MgCO3 ga to’g’ri kelishini xisoblab topamiz x=1.68 0.88 gr MgCO3 → CO2 84 gr 44 gr demak , birinchi idish massasi ortishi 1.8 gr H2O xisobga olib kristalgidrat formulasini topamiz. 1.68 gr 1.8 gr MgCO3 . n H2O 84gr x=90 : 18 = 5 mol kelib chiqadi. Demak kristalgidrat massasini xisoblaymiz. x=3.48 gr 0,88 gr MgCO3 • 5 H2O → Mg O + CO2 + 5H2O 174 gr 44gr Javob: 3,48gr MgCO3 • 5 H2O 3
6. 0,3mol 2 Al + 6 H Cl → 2 Al Cl3 + 3 H2 kislota bilan ta’sirlashganda 8.96 litr 2 mol 3 mol yoki 0.4 mol gaz ajralgan x=0.1 0.1 mol Fe + 2 HCl → Fe Cl2 + H2 0,1mol yoki 5,6 gr Fe 1mol 1mol 0.2 mol Al dan foydalanib ishqor bilan reaksiyaga kirishganda necha litr gaz ajralishini xisoblab olamiz. 0.2 mol x=6.72 litr 2Al + 6 NaOH → 2 Na3 Al O3 + 3 H2 0,2 mol yoki 5,4 gr Al 2 mol 67.2 litr 11.2 – 6.72 = 4.48 litr H2 (Si) ishqor bilan ta’sirlashganda xosil bo’lgan, x=0.1 mol 4.48 litr Si + 4 NaOH → Na4Si O4 + 2 H2 0,1mol yoki 2,8 gr Si 1 mol 44.8 ltr Fe + NaOH → x Si + H Cl → x 37. Eng quyi oksidning formulasini MexOy deb olsak tarkibida 22.54 % kislorod va 77.46 % Me bo’lgan 77.46% Me ----------- 22.54 % O2 x=24.5 ekv ------------ 8 ekv A= E . V = 24.5 . II = 55 ya’ni MnO ekan uning yuqori oksidi Mn2O7 2,92 0,48gr 38. 2 Me S + O2 → 2 Me│O + 2 S = 65 Zn x= 194 – 64 = 130 32gr 130 0,48 672 ml 2 Me ∕ O + H2 16 22400 ml 39. m= v . ρ . ω m = 20 . 1.095 . 0.2 = 4.38 gr HCI 1,44 gr 4,38 gr x = 1,344 litr Me + 2 H Cl → Me Cl2 + H2 x=24 Mg 73gr 22,4 litr 1,344 3,2gr 3 H2 + Me2O3 → 2Me + 3H2O 67,2 x = 160 – 48 = 112 : 2 = 56 Fe 4 0. 4,975 3,910 1,065 gr kislorod Me O + H2 → Me + H2O x=58,74 16 gr kislorod 4,975 – 3,910 = 1,065 O2 4
: : 1. 16,08 4,2 6,99 72,73 Me 12 1 16 0,35 6,99 4,5456 eng kichik soniga bo’lamiz 0.35 0.35 0.35 C1 H20 O13 m= 1 ta C + 20 ta H2 + 13 ta O2 = 12 + 20 + 208 = 240g 240 gr ------- 83,92 % x -------- 16,08 % 46 gr ya’ni 2 ta Na dan iborat Na2CO3 . 10H2O 42. 1-usul. 3,31 4,61 Me(NO3)2 + 2 XJ → 2 X (NO3)2 + Me J ↓ x + 62 x + 127 4,61 x + 285,82 = 3,31 x + 420,37 4,61x – 3,31 x = 420,37 – 285,82 1,3 x = 134,55 x = 103,5 • 2 = 207 Pb 3.31gr 3.32 Pb(NO3)2 + 2 XJ → 2 X (NO3)2 + Me J 331 gr x= 332- 254=78 : 2 = 39 KJ bo’lgan ekan 2-usul. m= 50 . 0.0662 = 3.31 Me1(NO3)x m= 110.73 . 0.03 = 3.32 gr Me2J 3.31 3.32 4.61 Me1(NO3)x + Me2J → Me2 (NO3)x + Me 1J ↓ 62 ekv 127ekv Kislotalar qoldig’ini farqini topamiz m= 127 – 62 = 65 ekv farq tuz va cho’kma farqini topamiz m= 4.61- 3.31 = 1.3 gr n= n = = 0.02 mol\ekv M= M = =165.5 – 62(NO3)= 103.5 ekv Me1 A = E . V = 103.5 . II = 207 gr Pb M= = 166 – 127 (J) = 39 ekv ya’ni KJ 43. 8,32 13.24 11,12 10,44 Me Cl + x NO3 → x Cl + Me NO3 x + 35,5 y + 62 x + 35,5 x+62 8,32 --------- 10,44 8,32 13.24 x + 35,5------ x + 62 BaCl2 + x (NO3)2 → xCl + Me NO3 208 x=331 – 124 = 207 Pb 10,44x + 370,62 = 8,32x + 515,84 10,44x – 8,32x = 515,84 + 970,62 2,12x = 145,22 x = 68,5 • 2 = 137 Ba 44. 5,22 3,28 Me(NO3)2 + x SO4 → x (NO3 )2 + Me SO4 x+124 x+ 124 3,28x + 314, 88 = 2,72x + 337,28 3,28x – 2,72x = 337,28 – 314,88 0,56x = 22,4 x = 40 Ca 5.22 2.72 Me(NO3)2 + Ca SO4 → Ca (NO3 )2 + Me SO4 x=261 – 124=137 Ba 136 49,68 41,7 45. Me1Cl + Me2NO3 → Me2Cl + Me 1NO3 x + 62 x + 35,5 41,7x + 2585,4 = 49,68x + 1763,64 7,98x = 821,76 x = 103,5 • 2 = 207 = Pb 17,83 49,68 MeCl2 + Pb (NO3)2 → Me (NO3)2 + PbCl2 x = 119 – 71 = 48 331gr Ti ekan 46. 0,864 gr Me HCl da erimagan, demak bu dastlabki nitrat tuzida xosil bo’lgan metall. Zn ning ekvivalenti = 32,5 gr Mg ning ekvivalenti = 12 gr 210,5 gr farq ---------- 1 ekv 0,164 gr farq ----------x = 0,008 ekv Demak Me NO3 dan xosil bo’lgan Me 0,008 ekv ekan Bundan 0,008 ekv 0,864 gr bo’lsa 1 ekv x = 108 gr ya’ni Ag ekan Javob : Demak Ag NO3 tuzi bo’lgan 47. M=11,34% . 300 gr = 34,02 gr Fe (NO3)3 bo’lgan Mr(Fe(NO3)3 = 242 gr n= n= = 0,14 мол Fe (NO3)3 Mr (Zn (NO3)2) = 189 gr Demak 2 Fe(NO3)3 + 3 Zn → 3 Zn (NO3)2 + 2 Fe 2x • 242 3x . 189 34,02 – 2x . 242= 3x • 189 34,02 – 2 • x • 242 = 3 • x • 189 34,02 – 2 • x • 242 = 567 x 34,02 = 1051 x x = 0,0325 мол X ni o’rniga 0.0325 molni qo’ysak ya’ni 2x • 242 yoki 3x . 189 2 • 0,0325 • 242 = 15,7 гр Fe(NO3)3 sarflangan 3 • 0,0325 • 189 = 18,4 гр Zn(NO3)2 xosil bo’lgan 15,7 gr x = 2,69 2 Fe (NO3)2 + 3 Zn = 3 Zn (NO3)2 + 2 Fe 484 gr 83 farq m(plastinka) = 13.2 – 2.69 = 10.51 Javob: 10.51 gramm 48. Masala shartida ko’mir bilan qaytarilgan modda oksid bo’lgan ya’ni 1 gr – 0.803= 0.197 gr kislorod bo’lgan; 0,197gr (O2) → 0,803 gr (Me) 8 ekv x = 32,5 gr/ekv demak metall Zn ekanligidan foydalanib amalgama formulasini aniqlaymiz. Znx Hg y Znn Hg + HNO3 → Zn (NO3)2 + Hg NO3 t
A g NO3 Ag + NO2 + O2 6730 K ga qizdirilganda Hg ham bug’lanib ketadiva qolgan 0,81 gr qoldiq faqat ZnO dan iborat bo’ladi. Znx Zn O 0 ,65 = x 0,81gr 65gr 81gr Zn Znx Hg y =10 aralashma – 0,65gr (Zn) = 9,35 Hg Z nx Hg y 65 x = 0,65 0,01 1 201 y = 9,35 0,046 4,5 Zn1 Hg 4,5 yoki Zn2 Hg 9 Javob: Zn2 Hg 9 49. MeS + 2 HCl → MeCl2 + H2S↑ S2- + Cu2+ → qora rangli cho`kma xosil qiladi 2 MeS + 3O2 → 2 SO2 + 2 MeO SO2 bu gaz bromli suvni rangsizlantiradi x=12,8 32 SO2 + Br2 + 2 H2O → H2SO4 + 2 HBr 64 160 19,4 gr ------------------- 12.8 gr 2 MeS + 3 O2 → 2 SO2 + 2 MeO x = 194:2=97-32=65 Zn 128 gr Javob: Zn 50. Alangani Na metali alangani sariq ranga bo`yaydi. Bundan ko’rinib turibdiki NaCI va NaF tuzlari bo’lgan. x=5,85 14,35 gr NaCl + Ag NO3 → Ag Cl ↓ + NaNO3 58,5gr 143,5gr Na F + Ag NO3 → Ag F + Na NO3 100 – 5,85 = 94,15 Na F Javob: 5.85 gr NaCI ; 94.15 gr NaF 51. 3 Me + N2 → Me3 N2 60 gr 17 gr Me3 N2 + 6 H2O → 3 Me (OH)2 + 2 NH3 ↑ 3x=120:3=40 Ca ekan 34gr 98% ---------- 21,96 litr NO x=17 gr 22.4 litr 100% --------x =22.4 litr NO 4 NH3 + 5O2 → 4 NO ↑ + 6 H2O 68 gr 89,6 litr Javob: Ca 52. 0,9 гр Amfoter metall 0.9 gr ----------------------- 2.24 litr Me + NaOH → Na Me(OH)x + H2 (ekv) 4,5 = x 1,12 ekv a) Metall (II) valentli ekanligidan A= E . V= 4,5 . 2 = 9 Be экан. b) 5 ,7 gr 0,9 gr Be 3,42 gr x = 0,54 gr Be bor ekan 0,54 gr x = 1,344 litr H2 Be dan xosil bo’ldi Be + 2 H Cl → Be Cl2 + H2 9 gr 22,4 litr Be Jami: 4,032 – 1,344 = 2,688 litr (H2) 2 chi metalldan 2,88 gr 2,688 litr Me + 2 H Cl → Me Cl2 + H2 ↑ x2 =12 ekv 11,2 ekv Metall II- valentli bo’lgan ; demak 12 • 2 = 24 Mg Javob: Be ; Mg 53. 300 • 2 % = 6 гр Ca(OH)2 bor 6 gr x=1,81 litr sarf bo’ladi. Са(OH)2 + CO2 → Ca CO3 + H2O 74 gr 22,4 litr b gr x gr a gr Сa СO3 + CO2 + H2O → Ca(H CO3)2 100 gr 44 gr 162 gr a = 3,68 x b = 2,27 x a va b dan foydalanib tenglama tuzamiz; = 0,02 a 294 + b + x = 0,02 3,68 x ; x= 1.63 litr 294 + 2,27x + x Javob : m (CO2 umumiy)= 1.63 + 1.81(sarf bo’lgan) = 3.44 litr 54. 1-usul. x = 0,8 1,8 x+1,6 0,2 gr Me H + H2 O = Me OH + H2 = 0,0238 x=8 gr 18gr 2gr x + 1,6 100 + x – 0,2 MeH = 8 – 1 = 7gr 2,375 + 0,0238 x = x + 1,6 0,775 = 0,976 x J: Li H x = 0,8 2-usul. x= 1.8gr ------- 0.2gr a) Me H + H2 O = Me OH + H2 18gr ----------- 2 gr b) 100 – 1.8 = 98.2gr H2O c) 100 % - 2.38 % = 97.62 % H2O d) 98.2 gr H2O ---------------- 97.62 % x=2.4 gr (MeOH) ----------- 2.38 % 2.4 gr ----- 0.2 gr e) Me H + H2 O = Me OH + H2 x= 24 2 gr Demak; MeOH – OH = Me 24 – 17 = 7 gr Li metali ekan. Javob: LiH 55. Masalaning shartiga ko’ra 12 litr CH4 ning 40 % parchalanganda xosil bo’lgan gazlarning xajmlarini xisoblab olamiz. 12 . 0.4 = 4.8 litr CH4 7.2 litr CH4 sarflanmay qolgan 4,8 x=2,4 l x=7,2 l M = = 11,5 gr 2 C H4 → C2 H2 + 3 H2 16 • 7,2 + 26 • 2,4 + 2 • 7,2 44,8 22,4 67,2 16,8 l (12- 4,8 + 2,4 + 7,2) Javob: 11.5 gr 5 6. 3O2 2O3 80g O2 x = 56 litr 32g O2 22,4 litr Demak, reaksiyadan ko’rinib turibdiki 67,2 litr O2 dan 44,8 litr O3 xosil qiladi, bunda 22,4 l gaz kamayadi. 56 • 0,2 = 11,2 l kamaydi 67,2 (O2) – 44,8 (O3) ---------22.4 litr kamayadi x = 22,4 (O3) 11,2 litrga kamaysa 22,4 litr O3 – 48 gr keladi Javob: 48 gr 57. 8 gr x = 5,12 g. tuz Cu SO4 • 5 H2 O → Cu SO4 + 5 H2O 250 gr 160 gr Demak; 25 gr eritmadan 5.12 gr tuzni ayirsak 19.88 gr H2O bo’lgan ekan 5,12gr tuz -------------- 19,88gr H2O x = 25,75gr -------------- 100 gr H2O Javob: 25,75 gr . 58. 2 FeS2 + 30 HNO3 = Fe2 (SO4)3 + H2SO4 + 30 NO2 + 14 H2O x = 8 g 4,28 gr Fe2(SO4)3 + 6 Na OH = 3 Na2SO4 + 2 Fe(OH)3↓ 400 gr 214 gr 11,24 gr moddadan 8 gr Fe2(SO4)3 ni ayirsak 3.24 gr suvning massasi qoladi. 8gr ----------- 3.24 gr Demak , Fe2(SO4)3 • x H2O 400 g ---------- x=162 gr : 18 = 9 Javob: A modda Fe2(SO4)3 • 9 H2O ekan. 59. Me2O3 va MeO m (O2) = 14,23 – 7,83 = 6,4 g O2 umumiy Oksidlarning mol nisbati 1:1 bo`lgani uchun MeO da 16g, Me2 O3 da 48g O2 bo`ladi. 4,03 g MeO da 1,6 O2 bo`ladi. 2,43g Me metall bo`ladi. Me2O3 amfoter xossaga ega. Ishqor bilan 14,23 – 4,03 = 10,2 gr Me2O3 bo’lgan. 10,2 – 4,8 ( O2) = 5,4 metall. 5,4 : 2 = 2,7 Me 1,6 O2 – 2,43gr Me metall 4,8 g O2 – 5,4 g Me2 16g O2 – x = 24,3 gr bu 48 g O2 – x = 54 : 2 = 27 Mg ekan Al metali ekan Javob: Mg; Al 60. x x HPO3 + NaHCO3 → NaPO3 + CO2 + H2O 1 mol 1 mol y 4y H4 P2 O7 + 4 Na H CO3 = Na4 P2 O7 + 4 CO2 + 4 H2O 1 mol 4 mol Bu birinchi qism. Unga ketgan kislotalarni x va y bilan belgilab olsak. Endi ikkinchi qism qaynatildi unda quyidagi jarayon sodir bo`ladi. x x y 2 y H PO3 + H2O = H3 PO4 ; H4P2O7 + H2O = 2 H3 PO4 1 mol 1 mol 1 mol 2 mol So’ngra neytrallansa quyidagicha reaksiya sodir bo’ladi: x 3x H3 PO4 + 3 Na H CO3 = Na3 PO4 + 3 CO2 + 3 H2O 1 mol 3 mol 2y 6y 2H3 PO4 + 6 Na H CO3 = 2Na3 PO4 + 6 CO2 + 6 H2O 2 mol 6 mol Undan quyidagi tenglama kelib chiqadi. x + 4 y = 1 NaHCO3 x = 1 – 4y 3x + 6y = 2,5 3(1 – 4y) + 6y = 2,5 3 – 12y + 6y = 2,5 - 6y = - 0,5 y = 0,083 x = 0,667 = 1 : 8 0,083 : 0,667 0,083 0,083 Javob: 1mol H4P2O7 : 8 mol H PO3 61. m= 15,2 ∙ 2 = 30,4 bu quyidagi formuladan chiqadi. N2 28 1,6 1,6 4 30,4 + ω% = ∙ 100 % = 40 % N2 O2 32 2,4 4gr ω% = = 60% O2 62. a) 22,4 litr CO2 – 12 gr C b) 18 g H2O – 2 g H2 bor 0,448 litr CO2 – x1 = 0,24 gr C 0,18 g H2O → x2 = 0,02 c) 143,5 gr Ag Cl – 35,5 g Cl bor 8,6 gr Ag Cl – x3 = 2,13 g Cl d) C%= % = 10,04% C C%= 100 % = 0.84 % H2 C%= . 100 % = 89.12 % CI2 63. Masalaning shartiga ko’ra 20 % li ya’ni suyultirilgan sulfat kislota xisoblanadi. Qotishma rux va misdan iborat bo’lib faqatgina Zn kislota eritmasida erib gaz xosil qiladi. Cu + H2SO4 →X m(H2SO4)= v. ρ. ω = 50 . 1.148 . 0.2 = 11.48 gr x1= 1.3 x2=1.96 x3=3.22 0.448 litr Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2 65 gr 98 gr 161 gr 22.4 litr Demak; 1.94 gr qotishmaning 1.3 grami Zn ekan 1.94 – 1.3 = 0.64 gr Cu ya’ni (%) xisobida ω= 100 = 67 % Zn ; m(H2SO4)= 11.48 – 1.96 = 9.52 gr ω= 100 = 33 % Cu ; 3.22 gr ZnSO4 64. 1,219 • 0,8 = 0,9752 g KCl va Na Cl x + y = 0,9752 x = 0,9752 – y x y1 = 1,93x 1,93 x + 2,45 y = 2,267 K Cl + Ag NO3 = K NO3 + Ag Cl↓ 1,93(0,9752-y) + 2,45 y = 2,267 74,5 143,5 1,88 – 1,93 y + 2,45 y = 2,267 y y2 = 2,45y 0,52 y = 0,387 Na Cl + Ag NO3 = Na NO3 + Ag Cl↓ y = 0,744 58,5 143,5 x = 0,2312 0,2319 C 1,219 % K Cl = • 100 = 19 % 65. x y1=0,449x 2 K J + Cl2 = 2 K Cl + J2 K J dan Cl2 o`tkazilganda J2 ni siqib 332 149gr chiqaradi. Qizdirilganda J2 sublimatlanib y KCI (aralashmadagi) ketadi va H2O chiqib ketadi. Faqat K Cl ning o`zi qoldiq K Cl sifatida oladi. Shu boisdan quyidagi tenglamani tuzamiz. x + y = 2 ; x = 2 – y 0,449 x + y = 1,78 0,449 (2 - y) + y = 1,78 C% K Cl = • 100 % = 80 % 0,898 – 0,449 y + y = 1,78 0,551 y = 0,882 y =1,6 C% K J = • 100 % = 20 % x = 0,4 66. 800 x = 499,15 g 2 Na Cl + H2 SO4 = Na2 SO4 + 2 H Cl 117 73 Na OH ning massasini formuladan topib olamiz. m ∙ 1000 Cn ∙ M2 ∙ V 1 ∙ 40 ∙ 20 M2 ∙ V 1000 1000 Cn = ; m = = = 0,8g 0,8 g Na OH qancha H Cl ni neytrallaydi. Shuni topamiz. Na OH + H Cl = Na Cl + H2O 40 g/mol Na OH – 36,5g/mol H Cl bilan 40g/mol 36.5g/mol 0,8g Na OH – x = 0,73g H Cl Endi 0,73g HCl 25 ml eritmada bo`lsa 100 ml eritmada qanday HCl bo`lishini topishimiz kerak. 25 ml ert – 0,73g H Cl 100 ml ert – x x = = 2,92 gr H Cl 2,92 g HCl oldin 100 ml gacha suyultirishda oldin 10 ml eritmada bo`lgan. Uning shu 10 ml eritmadagi normal konsentrasiyasini formuladan topamiz. 2,92 ∙ 1000 Endi normalligi ma`lum bo`lsa necha gramm C 36,5 ∙ 10 n = = 8 n HCl suvga shimilganini topamiz. m = = 350 g H Cl suvda bo`lgan 800 g NaCl 499g H Cl hosil qilgan lekin 499 – 350 = 149g isrof bo`lgan. Javob: 8n ; 350 6 7. x a=1,67x x + y = 2,1 x = 2,1 – y 2 Mg + O2 → 2 Mg O 1,67x + 1,89y = 3,7 48 80 y b=1,89y 1,67 (2,1- y) + 1,89y = 3,7 4 Al + 3O2→ 2 Al2 O3 3,507 – 1,67y + 1,89y = 3,7 108 204 0,193 = 0,22 y y = 0,877 ω= 100 = 58% Mg x = 1,223 ω= ∙ 100 = 42% Al 68. Masalani shartiga ko’ra aralashmada faqat NaHCO3 qizdirilganda parchalanadi va natijada gaz va suv hisobiga tuz massasi kamayadi. x=48,8 t 18 2 Na H CO3 → Na2 CO3 + CO2↑ + H2O ↑ 168 106 44 18 62 Demak; aralashma tarkibida 48.8 gr natriy gidrokarbonat bo’lgan. 292 – 48,8 = 243,2 gr Na2CO3 ω = = 83,3 % Na2 CO3 bo’lgan ekan. Javob: 83.3 % 69. Masalani yechishda dastlab natriy xloratdan natriy perxloratga o’tganda xlorning oksidlanish darajasi necha birlikka o’zgarishini aniqlaymiz. +5 ← 2ē → + 7 Na Cl O3 → Na Cl O4 + NaCl demak; 2 ta elektronga farqidan foydalanib, natriy xloratning ekvivalentini topamiz. Na Cl O3 = 106,5 : 2 = 53,25 ekv m = t = E= = 31.33 soat 31,33 – 100% x – 96% Javob: x=30,1 soat 70. Vodorodni Ni katalizatori ishtirokida uglerod ustidan o’tkazilganda metan gazi xosil bo’ladi. Metan yonganda CO2 bilan suv xosil bo’ladi 112 l Ni x = 56 56 litr x = 110gr C + 2 H2 → CH4 ; CH4 + 2O2 → CO2 + 2 H2O 44,8 l 22,4 22.4 litr 44gr m = v. ρ. ω = 0,1 ∙ 2000 ∙ 1,1 = 220 g Na OH 110 220 x = 210 CO2 + Na OH → Na H CO3 44 40 84gr 2,5mol 5,5mol Demak; reaksiyadan ko’rinib turibdiki 3 mol NaOH ortib qolgan va xosil bo’lgan NaHCO3 bilan reaksiyaga kirishadi 210 120 x = 265 g Na H CO3 + Na OH → Na2 CO3 + H2O 84 40 106 gr 2,5mol 3mol Javob: 56 litr CH4 ; 265 g Na2 CO3 71. x = 2,24 litr 24gr CH = CH + 2 Ag (NH3)2 OH → Ag – C = C - Ag↓ + 2 NH4 OH + 2 NH3 22,4litr 240gr (portlovchi modda) 2,24 litr ------------ 80% x=2,8 litr --------- 100 % Javob: 2.8 litr 72. Masala shartiga ko’ra cho’kmadan foydalanib necha gr osh tuzi reaksiyaga kirishganini aniqlab olamiz. x = 2,34 5,74 Na Cl + Ag NO3 → Ag Cl↓ + Na NO3 58,5gr 143,5gr Reaksiyaning ikkinchi qismida ham alangani sariq ranga bo’yalishidan foydalanib quyidagicha tenglama tuzamiz: x 2,34
58,5 0,04mol Demak,reaksiyadan ko’rinib turibdiki 0.04 mol NaX reaksiyaga kirishganligidan foydalanib uning formulasini aniqlaymiz. 1,25 gr ------------0,04 mol x ------------ 1 mol x= 31,25 ekv A= E . V= 31.25∙ IV = 125 NaGaO2 Javob: NaGaO2 73. Boshlang’ich aralashmaga sulfat kislota bilan ishlov berilganda quyidagi jarayon sodir bo’ladi: MeO + H2SO4 = MeSO4 + H2O 0,9419 – 0,7819 = 0,16 O2 MeO2 Alanga rangiga asoslanib BaO tarkibida necha mol kislorod borligini aniqlab olamiz. 0,9419 + 96 x – 16 x = 1,2071 0,2652 = 80 x x = 0,003315 ∙ 16 = 0,05304 g O2 MeO dagi x=0,454 – 0,05304gr 0,454 + 0,05304 = 0,50704 g BaO Ba ------------ O 0,9419 – 0,50704 = 0,43486 g MeO2 137------------ 16gr 0,43486 – 0,16 = 0,27486 Me 0.27486 gr Me --------- 0.16 gr O2 n= 0.43486 : 87(MnO2) x= 55 Mn --------- 32 gr O2 n = 0.004998 0,004998 : 0,0033 Javob: 1,5 : 1 BaO : MnO2 74. Masala shartiga ko’ra natriy gidroksidning massasi m= 100 . 0.05 = 5gr NaOH va 95 gr suv bor. Kalsiy oksidi eritmadagi suv bilan ta’sirlashib kalsiy gidroksid xosil bo’lgan. H2O + CaO = Ca(OH)2 x = 83 115,9gr 3 Ca (OH)2 + 2 Na3 PO4 → Ca3(PO4)2 ↓+ 6 Na OH 222 gr 310 gr Javob: 100 gr eritmada 83% Ca (OH)2 ; 5% Na OH ; 12% H2O bo’lgan 75. Reaksiyada xosil bo’lgan gazning massasi m= 32 2 = 64 gr ya’ni SO2 bo’lgan. Bromli suvning massasidan foydalanib SO2 ning massasini aniqlaymiz. x + O2 → MeO + SO2 x = 6,4 16gr SO2 + Br2 + 2 H2O → H2SO4 + 2 H Br 64gr 160 gr Endi kislorodning massasidan foydalanib noma’lum metalni aniqlab olamiz. 80,25% ----------- x = 65 Zn 19,75% ----------- 16 gr O 14,5 ------------------------ 6,4gr Zn X + 3 O2 → Zn O + SO2 x -------------------------- 64 gr x = 145 – 65 = 80gr SO3 Javob: ZnSO3 76. Ushbu masalani yechishda 1 mol sulfat kislotaga 1 mol sulfat angidrid to’g’ri keladi deb xisoblasak quyidagicha natija kelib chiqadi. H2 SO4 ∙ SO3 = 98 + 80 = 178gr ya’ni oleum tarkibida umumiy xolatda 2 mol SO3 = 160 gr bo’ladi.( 1 mol SO3, H2SO4 tarkibidagi) Agar bu moddada SO3 ning umumiy present miqdori xisoblasak ω= 100=89,88% SO3 ekan. Endi hususiy (%) miqdori xisoblasak ω = = 44,94% SO3 Demak; ushbu xolat bo’yicha masala shartida keltirilgan SO3 = 90,81% miqdor bilan quyidagicha tenglama tuzish mumkin. 89,88% umumiy SO3------------------- 44,94% hususiy SO3 90,81% umumiy SO3 ------------------- x = 45% Javob: 45 % 77. Masala shartiga ko’ra Al va CaCO3 ochiq havoda qizdirilganda faqatgina ohaktosh parchalanadi va uning massasi 44 gr ga kamayadi, shartga ko’ra massa o’zgarmaslik uchun chiqib ketadigan CO2 massasiga teng og’irlikdagi kislorod(ochiq havodagi) Al bilan birikib oksid xosil qilish kerak ya’ni; Ca CO3 = Ca O + CO2 ↑ 100 gr 44 gr x= 49.5 44gr 4 Al + 3O2 = 2Al2O3 108 gr 96 gr Demak; 100 gr CaCO3 va 49.5 gr Al aralashma massasi 149.5 gr. Masala shartida keltirilgan 2.97 gr Al necha gramm CaCO3 ga to’g’ri kelishini hisoblaymiz. 100 gr CaCO3 ---------------- 49.5 gr Al to’g’ri kelsa x= 6 gr ----------------- 2.97 gr Al ga Javob: 6 gr CaCO3 78. Masalani yechishda dastlab kolchedan tarkibida necha gr oltingugurt borligini aniqlab olamiz. Mr(FeS)= 56 + 32 = 88gr 3,2 ∙ 0,45 % = 1,44 gr S 1,44 x = 4,41 H2SO4 Fe S → H2SO4 32 98gr 4,41 gr H2SO4--------- 100 % unum bilan 3,97 gr H2SO4 --------- x = 90 % Javob: 90 % 7 9. 1- usul 3 : 5 : 7 12x + 10x + 7x = 2,32 4x + 2x + x = 1,568 4 : 2 : 1 29x = 2,32 7x = 1,568 x = 0,08 x = 0,224 l 12x = 0,96 4x= 0,896 10x = 0,8 2x = 0,448 7x = 0,56 x = 0.22,4 0,96 0,896 l 1) Me + 2 H Cl → Me Cl2 + H2 x=24 Mg 22,4 0,8 0,448 l 2) Me + 2 H Cl → Me Cl2 + H2 x=40 Ca 22,4 0,56 0,224 3) Me + 2 H Cl → Me Cl2 + H2 x=56 Fe 22,4 2- usul. Barcha metallar HCl kislota bilan reaksiyaga kirishadi. Me + 2HCl = MeCl2 + H2 gaz Tenglamadan ko’rinib turibdiki 1 mol Me eritilganda 1 mol gaz ajralsa quyidagicha taqsimlash mumkin: 4 : 2 : 1 bo’lsa 0,04 : 0,02 : 0,01 mol nisbatda Me olingan. 3x : 5x: 7x m = n · M = 3x · 0,04 = 0,12 x 5x · 0,02 = 0,1 x 7x · 0,01 = 0,07x 0,12x + 0,1 + 0,07x = 2,32 0,29x = 2,32 x = 8 ya’ni 3x : 5x : 7x 3 · 8 = 24 Mg 5 · 8 = 40 Ca 7 · 8 = 56 Fe 80. 5,4 6,72 litr 11,75 – 6,35 = 5,4 2 Me + 6 Na OH → Na3 Me O3 + 3 H2 ↑ ishqorda erigan x=54:2=27 Al 67,2 litr metall 3 valentli. Demak, ishqorda erimagan qoldiq (6.35gr) amfoter xossaga ega emas. Uch valentli metall Al ekan. Alyuminiy konsentrlangan sulfat kislota bilan tasirlashmasligini xisobga olib 2 chi noma’lum metallni aniqlaymiz. 6,35 2,24 Cu + 2 H2SO4 → Me SO4 + SO2 + 2 H2O x=63,5 Cu 22,4 Javob: Al va Cu 81. Masala shartiga ko’ra MnO2 kislota bilan ta’sirlashganda xlor gazi ajralib chiqadi. Ikkinchi noma’lum oksid esa reaksiyaga kirishmasligidan foydalanib quyidagicha tenglama tuzamiz. x = 52,2 13,44 litr Mn O2 + 4 H Cl → Cl2 + Mn Cl2 + 2 H2O 87 gr 22,4 litr Demak, aralashma massasidan MnO2 ning massasini ayirsak EO2 ning massasi kelib chiqadi. m= 82,4 – 52,2 = 30,2 gr EO2 Berilgan 52.2 gr MnO2 necha mol ekanligini aniqlaymiz n = 52.2 : 87 = 0.6 mol Masala shartiga ko’ra oksidlar 1 : 3 nisbatda EO2 : MnO2 1 : 3 0,2 0,6 30,2 gr EO2 ----------- 0.2 mol 52,2 x ------------ 1 mol x = 151 151 – 32 = 119 Sn Javob: 30.2 gr SnO2 82. Me2 X2 O3 Formulada 3 ta kislorod 48 gr ----------- 30.38 % x= ------------ 100 % x= 158 gr Me2 X4 O6 Ikkinchi formulaning umumiy massasi esa ya’ni 6 ta kislorod 96 gr -------------- 35,56 % x -------------- 100 % x = 270 2 Me + 2 x + 48 = 158 2Me + S2 +O3 = 158 2 Me + 4 x + 96 = 174 2Me + 64 + 48 = 158 2 x + 48 = 64 2Me = 46 x = 32 S ekan 46 : 2 = 23 Na J: Na2 S2 O3 ; Na2 S4 O6; 83. Bu yerda gazlarning hajmini ya’ni NH3 va CO2 ni x va y deb belgilasak. Gazlarni molekulyar massasini n.sh.dagi 22,4 l ga nisbatani yozamiz ya`ni 17/22,4 = 0,759 x NH3 va CO2 aralashmasini esa 44/22,4 = 1,96 y deb olsak quyidagicha sistema tuzamiz. x + y = 48 tenglamani yechib chiqsak 0,759 x + 1,96 y = 79,81 x = 12 y = 36 Javob: 12 litr NH3 ; 36 litr CO2 84. Masalaning shartiga ko’ra NaBr ham NaCl ham kumush nitrat bilan reaksiyaga kirishib cho’kma xosil qiladi. NaBr ni (x) va NaCl ni (y) bilan ifodalab quyidagicha tenglama tuzamiz. x y1=1,83x Na Br + Ag NO3 = Na NO3 + Ag Br ↓ 103 188 gr y y2=2,45y Na Cl + Ag NO3 = Na NO3 + Ag Cl↓ 58,5 gr 143,5 gr Undan quyidagicha tenglama tuzamiz. x + y = 18,725 tenglamadan 1,83x + 2,45y = 37,85 y = 5,78 ; x = 12,945 C% = ∙ 100 % = 69,1% Na Br 5,78 18,725 C% = ∙ 100 = 30,9% Na Cl 85. Masalada HNO3 kons bilan Fe reaksiyaga kirishmaydi, u bilan Cu reaksiyaga kirishadi. Natijada xosil bo’lgan gazdan foydalanib aralashmadagi misning massasini aniqlab olamiz. x=6,4g 4,48 litr Cu + 4 H NO3 = Cu (NO3)2 + 2 NO2 + 2 H2O 64g 44,8 litr HCl bilan esa Cu reaksiyaga kirishmaydi lekin temir bilan reaksiyaga kirishadi. x=5,6g 2,24litr Fe + 2 HCl = Fe Cl2 + H2 56g 22,4 litr Endi ularning umumiy massasi Mum = 6,4 + 5,6 = 12g aralashma. Javob: 12 gr 86. Eritmada natriy gidroksidning massasini aniqlab olamiz. m (Na OH) = 200 . 0,02 = 4gr Na OH demak 4 gr natriy gidroksid necha gramm Cu(OH)2 xosil qilishini topamiz. 4gr x=4,8g 2 Na OH + Cu SO4 = Cu (OH)2 + Na2 SO4 80g/mol 98g/mol Endi reaksiya unumini xisoblab topamiz. m amaliy 4 n m nazariy 4,9 % = ∙ 100% = ∙ 100% = 81,6 % Javob: 81.6 % 87. Masalada ikkala berilgan moddalarimiz ham xlorid kislota bilan ta’sirlashib osh tuzi xosil qiladi. x a1=0,9125x Na OH + H Cl = Na Cl + H2O 40g/mol 36,5g/mol y b2=0,71y Na2 CO3 + 2 H Cl = Na Cl + CO2 + H2O 106g/mol 73g Reaksiya tenglamasidan foydalanib quydagicha sistama tuzamiz. x + y = 1 Tenglamadan 0,9125 x + 0,71 y = 0,8677 x = 0,8 y = 0,2 Demak; x = 0,8 Na OH. 88. Buning uchun formuladan H2 SO4 ni massasini topamiz. Cn ∙ V ∙ ekv 0,7 ∙ 400 ∙ 49 1000 1000 m = = = 13,72 g H2SO4 eritmasi elektroliz bo`lmaydi. Bu yerda Normal konsentratsiyasiga erishishda H2O elektroliz jarayonida qatnashadi shuning uchun eritmadan chiqib ketayotgan suvning miqdorini xisoblaymiz. m ∙ 1000 13,72 ∙ 1000 Cn ∙ E 1 ∙ 49 V = = = 280 ml . 400 – 280 = 120 ml yoki 120 gr H2O ni elektroliz qilishimiz kerak bo`ladi. Endi Faradey formulasidan foydalanib elektroliz uchun ketgan vaqtni topamiz. E ∙ t ∙ i m ∙ F soni 120 ∙ 26,8 M F soni E ∙ i 9 ∙ 6,4 = ; t = = = 53,3 soat Javob: 53,3 soat: 89. Masala shartiga ko’ra sulfat kislota bariy xlorid bilan ta’sirlashganda cho’kma hosil bo’ladi. Demak hosil bo’lgan cho’kmadan foydalanib sulfat kislota massasini aniqlaymiz. x=19,6g 46,6 x=14,6g H2 SO4 + Ba X Cl2 = Ba SO4↓ + 2 H Cl 98g/mol 233g/mol 73g Reaksiya natijasida 14,6 HCl hosil bo`ladi. Bundan tashqari aralashmada HNO3 ham bor. Ikkala kislota uchun 50 ∙ 1,332 g/ml = 66,65g 30% li Na OH sarflandi. m (NaOH) = 66,65 ∙ 0,3 = 20 g Na OH 14,6 x=16g H Cl + Na OH = Na Cl + H2O 20 – 16 = 4 g Na OH 36,5g/mol 40g/mol H NO3 uchun sarflanadi.. 4 gr x=6,3g Na OH + H NO3 = Na NO3 + H3O 40g/mol 63g/mol 19,6 g 6,3 200 200 C% ∙ 100% = 9,8 % H2 SO4 C %= ∙ 100= 3,15 % HNO3 Javob: 9.8 % H2SO4 ; 3.15 % HNO3 90. Masala shartiga ko’ra Na J bilan Cl2 reaksiya kirishadi va osh tuzi hosil qiladi. Undan tashqari aralashmada ham osh tuzi borligini hisobga olib quyidagicha tenglama tuzamiz. x a=0,39x 2 Na J + Cl2 = 2 Na Cl + J2 x + y = 104,25 300g 117 g 0,39 + y = 58,5 y tenglamadan Na Cl y = 29,25 x = 75 29,25 104,25 C % = ∙ 100 % = 28,06 % Na Cl 75
104,25 C % = ∙ 100 % = 71,94 % Na J 91. Masalada berilgan metall nitratlarning parchalanish reaksiyalari quyidagicha Cu (NO3)2 dan ajralgan gazlar aralashmasi NO2 ni O2 suv ishtirokida HNO3 hosil qiladi. Shuning uchun NaNO3 dan ajralgan O2 erkin holda suvga yutilmay qoladi qoladi x=8,5 1,12 litr 2 Na NO3 → 2 Na NO2 + O2 170gr 22,4 litr Aralashmada m= 27,25 – 8,5 = 18,75g Cu (NO3)2 bo’lgan ekan. 18,75gr x=4,48 l 2 Cu (NO3)2 → 2 Cu O + 4 NO2 + O2 376gr 89,6 litr 9,2 gr 1,6 x=12,6 gr 4 NO2 + 2 H2O + O2 = 4 H NO3 184gr 32gr 252gr 12,6 (89,2+9,2+1,6) C % = ∙ 100% = 12,6 % C% = 100 = 31.2 % NaNO3 C% = 100 = 68.8 % Cu(NO3)2 Javob: 12.6 % ; 31.2 % NaNO3 ; 68.8 % Cu(NO3)2 92. Noma’lum metall juda suyultirilgan nitrat kislota bilan ta’sirlashganda ammoniy nitrat hosil bo’ladi va unga ishqor ta’sir ettirsak gaz sifatida ammiyak xosil bo’ladi. 1.25 gr 5 gr Me + H NO3 → Me (NO3)3 + NH4 NO3 + H2O x=20 ekv 80 ekv x= 5 gr 1.4 litr NH4 NO3 + Na OH → Na NO3 + NH3↑ + H2O 80 gr 22.4 litr A = E . V; A = 20 . II = 40 gr demak Ca ekan 93. Oltingugurtning uglerod sulfiddagi eritmasidan S va CS2 ning massalarini aniqlab olamiz. m= 423 ∙ 0,34 = 143,82gr S va 279.18 gr CS2 ekan . Ikkala moddalar ham yonganda SO2 gazi hosil bo’ladi. 1. 143,82 x = 4,494375 mol S + O2 → SO2 32gr 1mol 279,18 x=7,347 mol C S2 + O2 → 2 SO2 76 gr 2 mol 2. n=4,494375 + 7,347 = 11,841375 mol 3. 11,841375 ∙ 22,4 litr = 265,25 litr Javob: 265.25 litr 94. Aralashma qizdirilganda ohaktoshning parchalanishi hisobiga ya’ni CO2 chiqishiga massa kamayadi. Kalsiy fosfat o’z holaticha qoladi. Ca CO3 → Ca O + CO2 ↑ 100gr 44 gr 1. 44gr 11% x = 400 100% 2. Demak aralashmaning umumiy massasidan ohaktoshning massasini ayirsak kalsiy fosfatning massasi kelib chiqadi 400 – 100 = 300 gr Ca3 (PO4)2 Foiz tarkibini aniqlasak. ω = 100 = 25 % Ca CO3 ω= 100 = 75 % Ca3 (PO4)2 95. Masalani yechishda dastlab berilgan birikmalarda jodning oksidlanish darajalari o’zgarganda nechta elektron qatnashayotganini aniqlab olamiz. 13,4 ∙ 2 = 26,8 -1 ← 6e → +5 K J → K JO3 Faradey qonuniga ko’ra moddalarning massalari ularning ekvivalent massalariga teng. Mr (K J) = 166 gr E = = 27,66 gramm ekan Javob: 27.66 gr 96. Aralashmani 100 gramm deb hisoblasak 80 gr sulfat kislota tarkibidagi SO3 ning massasini aniqlab olamiz. 100 g H2 SO4 ∙ n SO3 20g SO3 80g H2SO4 80 gr x=65,3 H2SO4 → SO3 98 gr 80 gr SO3 (umumiy) = 65,3 + 20 = 85,3 gr SO3 foiz xisobida ya’ni 100 gramm aralashmada ω= 100 = 85,3% SO3 Demak, ikkinchi shart bo’yicha monogidratini (H2SO4) xisoblasak aralashmada 80 gr sulfat kislota va 20 gr SO3 dan iborat edi. 20 gr SO3 suv bilan ta’sirlashganda necha gramm sulfat kislota hosil qilishini aniqlaymiz. 20 x=24,5 x=49 SO3 + H2O → H2SO4 80 gr 98 gr H2SO4 m(H2SO4)= 80 + 24,5 = 104,5 gr ya’ni 0.1045kg ∙ 1000 = 104,5 kg Javob: 104.5 kg H2SO4 97. Aralashmadagi gazlarning berilgan (%) laridan foydalanib 224 litr gazlar aralashmalarni xisoblasak 96 % CH4 (215.04 litr), 1 % etan (2.24litr), 1% propan (2.24litr) va 2 % (4.48 litr) x=215,04 x=2,24 x=2,24 x=4,48 CH4 C2 H6 C3 H8 H2S 224 215,04 x1=9,5982 mol CH4 + 2 O2 → CO2 + 2 H2O 22,4litr 1mol 2.24 litr x2=0,2mol 2 C2 H6 + 7 O2 → 4 CO2 + 6 H2O 44.8litr 4 mol 2.24 litr x3=0,3mol C3H8 + 5 O2 → 3 CO2 + 4 H2O 22.4 litr 3mol 4.48 litr x=0,2mol 2 H2S + 3 O2 → 2 SO2 + 2 H2O 44.8 litr 2 mol Demak, umumiy CO2 hajmini xisoblasak m=x1+x2+x3 = 9,5892+ 0,2 + 0,3 =10,0982 mol CO2 va 0,2 mol SO2 hosil bo’lgan gazlardan foydalanib qancha hajm ishqor sarflanganini hisoblaymiz. x1 = 20,1964 10,0982 mol 2 Na OH + CO2 → Na2 CO3 + H2O 2 mol 1 mol x2=0,4 mol 0,2 mol 2 Na OH + SO2 → Na2 SO3 + H2O 2 mol 1 mol n= x1 +x2 =20,1964 + 0,4 = 20,5964 mol jami NaOH Cm = formuladan foydalanib ishqorning hajmini aniqlaymiz. v= V = 82,38 litr Na OH eritmasi kerak = 20,5964 0,25 Javob: 82.38 litr 98. Masala shartiga ko’ra yonishga yordam beradigan gaz bu kislorod. Gazlar aralashmasidan kislorodning hajmini aniqlaydigan bo’lsak, 51.2 . 0.275 = 14.08 litr ni tashkil etadi. Metall nitratlar aralashmasining grammidan foydalanib hosil bo’layotgan kislorodlar hajmini aniqlaymiz. 210.9 gr x=13,2 2 M n (NO3)2 → 2 M n O + 4 NO2 + O2 358gr 22.4 litr 210.9gr x=14,54 Hg (NO3)2 → Hg + 2 NO2 + O2 325 gr 22.4litr 14,54 0,884 ---------------- x = 66 % Hg (NO3)2 14,08 + 13,2 0.455------------------ x = 34% M n (NO3)2 1,339 ----------------- 100% 99. Yechish: DHe = 6,1 Mr o’rt = DHe · Mr He = 6,1 · 4 = 24,4 Demak dastlabki aralashmaning o’rtacha molekulyar massasi 24,4 ga teng. Endi konvert usulidan foydalanib gazlarning mol nisbatini aniqlaymiz. M r(HCOH) = 30 22,4 4 24,4 Mr(H2) = 2 5,6 1 Bundan HCOH / H2 ning mol nisbati 4/1 ekanligi ma’lum bo’ldi. Endi reaktsiya tenglamasini tuzamiz: kat HCOH + H2 → CH3OH t0 Bir mol vodorod bir mol metanal bilan reaksiyaga kirishib bir mol metil spirit hosil qildi. Shuning uchun hosil bo’lgan aralashma tarkibi: 3 mol HCOH va 1 mol CH3OH qoldi. Bu yerdan biz aralashma tarkibida 75% HCOH va 25% CH3OH bor ekanligini aniqladik. Hosil bo’lgan aralshmani havoga nisbatan zichligini aniqlash uchun uning tarkibidan foydalanamiz. Mr o’rt = Mr(CH3OH) · 25% + Mr(HCOH) · 75% = 32 · 0,25 + 30 · 0,75 = 30,5 Dhavo = . 100. Masalani yechish: 18gr 22,4 litr MeH + H2O = MeOH + H2 x=1,8 2,24 litr Bu tenglamadan sarflangan suvning massasini topamiz. Demak 1,8 gr suv sarflangan eritmada qolgan suvning massasi: 96,2 – 1,8 = 94,4 suv Eritmada suvning massa ulishi 100% - 5,6% = 94,4% 94,4 gr 94.4 % x = 5,6 5.6 % 5.6 gr MeOH Demak hosil bo’lgan MeOH ning massasi 5,6 gr ekan. Yuqoridagi tenglamadan 1,8 gr 5,6 gr MeOH 18 gr x = 56 gr Demak hosil bo’lgan moddaning molekulyar massasi 56 ekan. Bu KOH. Metall gidridi esa KH ekanligi aniqlandi. 101 . Ushbu masalada tok kuchini yuqori ekanligiga etibor qaratish lozim. Bunday hollarda bir vaqtning o’zida natriy xlorid va suv elektrolizga uchraydi. Uning reaksiya tenglamalai quyidagicha: 2NaCl + 2 H2O → 2 NaOH + H2 + Cl2 2H2O → 2 H2 + O2 Elektroliz davomida jami ajralgan moddalar m = Ф = ga eng. Bu yerdan ma’lum bo’ladiki katodda hammasi bo’lib, 3,6 mol/ekv H2 yoki anodda 3,6 mol/ekv Cl2 va O2 hosil bo’lgan. x+y=3,6 y= 3,6 – x 0,034 = 2,2984 – 1,547x = 23 – 58,5x 20,7 = 56,953x x = 0,36 demak, 0.36 : 3.6 yoki 1 : 10 nisbatda bo’lgan 102. Masalada NaHSO3 ni (x) va CaCO3 ni (y) bilan ifodalab quyidagicha tenglama tuzamiz. 104x 64x
5 0.4 gr CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2 + H2O 100y 44y 104x + 100y = 50.4 = 2.143 48.0032x + 48.0032 y = 64x + 44y 4.00322y = 15.9968 x x= 0.25y Sistemadagi (x) ni o’rniga qo’yib (y) ni aniqlab olamiz. 104.0.25y + 100y= 50.4 y=0.4 mol CaCO3 x=0.25y formuladagi (y) ni o’rniga qo’yib (x) ni aniqlaymiz. x= 0.25 . 0.4 ; x= 0.1 mol NaHSO3 Endi reaksiyada qatnashgan HCl ni mol miqdorini aniqlaymiz. 0.1mol NaHSO3---------- 0.1 mol HCl 1 mol CaCO3---------- 2 mol HCl 0.9 mol HCl 0.4 mol CaCO3 ---------- x=0.8 mol HCl Hosil bo’lgan gazlardan SO2 bromli suvni rangsizlantiradi va uning konsentratsiyasi quyidagicha. 0.1 mol------ x=16gr SO2 + Br 2 + 2 H2O = 2 HBr + H2SO4 1 mol ------ 160 gr ω(Br2) = 100 = 2 % Javob: 0.9 mol HCl ; 2 % bromli suv. 103. 142x – 18y Na2SO4 + H2O = 61 gr O = 4 ta 1 ta 18,06 ∙ 1023 n (O) = = 3 mol 6,02 ∙ 1023 142x + 18y = 61 4x + y = 3 142x + 18y = 61 72x + 18y = 54 70x = 7 x = 0,1 m (Na2SO4) = 0,1 ∙ 142 = 14,2 g 14,2 61 ω % = = 0,23 104. m= 850 . 0.2 = 170 gr AgNO3 170 gr x =101 Ag NO3 + KX → Ag X + K NO3 170 gr 101 gr m(Eritma) = 850 + 303,5 = 1153,5 101 1153,5 - x = 0.1 115,35 – 0,1 x = 101 0,1 x = 14,35 x = 143,5 Ag X 170 Ag NO3 143,5 Ag X 170 g AgNO3 x = 143,5 – 108 = 35,5 Javob: KCl 105. 70 gr Ag + 2HNO3 → Ag NO3 + NO2 ↑+ H2O 108x 126x 170x 46x 100 +108x - 46x = 0,27 70 – 126x 70 – 126x = 27 + 29.16x – 12.42x 43 = 142.74x x = 0,3 mol AgNO3 0,351 ∙ 50 58,5 n (Na Cl) = = 0,3 mol NaCl 0,3 mol 0.03 mol x = 25,5 gr Ag NO3 + Na Cl → Ag Cl ↓ + Na NO3 1 mol 1 mol 85 gr HNO3 = 126 ∙ 0,3 = 37,8 gr sarflangan. Masalada esa 70 gramm HNO3 bor edi. m=70 – 37,8 = 32,2 gr H NO3 Javob: 32,2 gr HNO3 ; 25,5 gr NaNO3 106. x 1,5x K2O4 + 2 H2O → 2 KOH + H2O + 1,5 O2 4 7,2 y 0,5y 10,08 litr Na2O2 + 2 H2O → 2 Na OH + H2O + 0,5 O2 10,08
22,4 n = = 0,45 mol 142x + 78y = 47,2 142x + 78y = 47,2 1,5x + 0,5y = 0,45 ∙2 3x + y = 0,9 ∙78 142x + 78y = 47,2 234x + 78y = 70,2 92x = 23 x = 0,25 ∙ 142 = 35,5 gr K2O4 y = 0,15 ∙ 78 = 11,7 gr Na2O2 107. H Cl + NH4OH → NH4Cl + H2O n(NH4NO3) 0,2 ∙ 2,5 = 0,5 mol 0,1 = x 0,3 = x 7,8 Al Cl3 + 3 NH4OH → 3 NH4Cl + Al(OH)3 1mol 3 mol 78 gr 7,8 gr = x 5,1 gr 2 Al(OH)3 → Al2O3 + 3 H2O 156 gr 102 gr n1 (NH4OH) = 0,5 – 0,3 = 0,2 mol xlorid kislotaga sarflangan. 0,2 mol =x 0.2 mol H Cl + NH4OH → NH4Cl + H2O 1mol 1mol 0,2 0,1 0,4 0,4 CM = = 0.5 M HCl CM = = 0,25 M AlCl3 108. x a=0,24x 4 Al (NO3)3 → 2 Al2O3 + 12002 + 302 852 204 125-x b=236,1 – 1,9x 4Al + 302 → 2 Al2O3 208 204 Bizda Al2O3 ∙ Al(NO3)3 ning parhalanishidan hamda Al ham qattiq qizdirilish natijasida oksidlanib Al2O3 ni hosil qiladi. Shuning uchun quyidagi tenglamani tuzamiz. 236,1 – 1,9x + 0,24x = 120 gr 116,1 = 1,65x x = 70,4 Demak: aralashma tarkibida 70,4 gr Al(NO3)3 bo`lsa uning qolgan qismi Al bo`ladi. 125 – 70,4 = 54,6 Al mol Al(NO3)3 mol Al Javob: 1:6 109. Yechish: Dastlab reaksiya tenglamasini yozamiz. X=5,04 5,6 0,28 2Me + 2H2O → 2 Me OH + H2 36 2 Ajralib chiqayotgan gaz hisobiga eritma massasi 0,28 gr ga kamaygan bundan foydalanib reaksiyada qatnashgan suvning massasini aniqlaymiz. 150 – 5,04 = 144,96 gr suv qolgan. Bizda 3,658% li eritma hosil bo`ldi. Uning qolgan qismi albatta suv bo`ladi. (100 – 3,685 = 96,342 %) D emak: 144,96 gr 96,342 % (suv) x 3,658 % (asos) = 5,5 gr asos hosil bo`lgan. Bundan foydalanib Me metalimizni aniqlasak bo`ladi. 0 ,28 gr 5,6 gr 2 gr x = 40 gr Me OH ekan Bundan Me ni aniqlaymiz. 40 – 17(OH) = 23 gr Demak metalimiz Na bo`lgan. Javob: Na 14,4 Cu(NO3)2 + Me → Me(NO3)2 + Cu x 64 x – 64 15,6 2AgNO3 + Me → Me(NO3)2 + 2Ag x 216 216 – x Birinchi eritmadan massa kamayishini hisobga olsak plastinka massasi Cu ning massasidan katta bo`lgan, 2-eritmadagi plastinkaning massasi ortishi esa uning massasi 2 mol kumushning massasidan kamligi aniq bo`ladi. Shuning uchun quyidagi tenglamani tuzib olamiz. Tenglamadan x ning qiymatini aniqlasak uning massasi 136,96 ekanligi aniqlanadi. Demak: 136,96 to`g`ri keladigan metal Ba bo`ladi. Javob: Ba (bariy). 111. Yechish: Massasi nisbatlardan foydalanib ularning massasini aniqlaymiz. Demak: Gazda 88 gr N2O va 44 gr NO2 bo`lgan ularning hajmini aniqlaymiz. 88 gr x = 44,8 litr 44 gr x=21,43 litr 44 gr 22,4 litr (N2O) 46 gr 22,4 litr (NO2) Olingan ma`lumotlardan foydalanib gazlarni qaytarish uchun sarflangan vodorodning hajmini aniqlaymiz. 44,8 x=44,8 N2O + H2 → N2 + H2O 22,4 22,4 21,43 x=42,86 2NO2 + 4 H2 → N2 + 4 H2O 44,8 89,6 Aralashmaning umumiy hajmini aniqlaymiz. 44,8 + 21,43 = 66,23 Bizda. 66,23 litr ga 87,66 litr vodorod sarf. 22,4 litr x = 29,67 litr Javob: 29,67 litr H2 112. Yechish: Dastlab moddalarning yonish reaksiyalarini yozamiz. CH4 + 1,5 O2 → CO2 + 2H2O x x 2x C2H6 + 3,5 O2 → 2CO2 + 3H2O y 2y 3y 2 CO + O2 → 2 CO2 z z 1,5 mol (aralashma) 2,7 mol (H2O) 2 mol (CO2) Bizda berilgan ma`lumotlardan foydalanib quyidagi 3 noma`lumli tenglamani tuzamiz. x + y + z = 1,5 x + 2y + z = 2 a) x + 2y + z = 2 b) x + y +z = 1,5 2x + 3y = 2,7 y = 0,5 c) 2x + 3 ∙ 0,5 = 2,7 2x = 1.2 x = 0,6 d) 0,6 + 0,5 + z = 1,5 z = 0.4 Demak: 0,6 ∙ 22,4 = 13,44 litr CH4 0,5 ∙ 22,4 = 11,2 litr C2H6 0,4 ∙ 22,4 = 8.96 litr CO 113. Yechish: Bu masalani diagonal usulda ishlasak bo`ladi. Agar qo`shish kerak bo`lgan oleumni x% deb olsak quyidagicha tenglama tuzamiz. x 11 1 x – 40,75 = 66 40,75 29,75 x – 40,75 6 x = 106,75 % Bu tenglamadan x ni aniqlasak bo`ladi. Javob: 106,75 % 114. Yechish: 80,1 x=18,46 20 AlCl3 + 3LiOH → 3 LiCl + Al(OH)3↓ 72 78 C% = 80,1 x=43,2 y=46,8 AlCl3 + 3LiOH → 3LiCl + Al(OH)3 133,5 72 78 46,8 – 20 = 26,8 x=8,25 gr 26,8 LiOH + Al(OH)3 → Li[Al(OH)4] C% = 24 78 Javob: 7,4% ; 20,6% 115. Yechish: Dastlabki 1 ta elektron necha gr bo`lishini aniqlaymiz. gr – 1 endi 5 gr elektronlarning sonini aniqlaymiz. 0,0005485 gr 1 5 gr x = 9115,7 NH3 va HF larning elektronlar sonini aniqlaymiz. 20 (NH3 va HF) – 44,8 litr yoki 0,0448 m3 x = 5000 bor 11,2 m3 bizda 9115,7 elektron hosil qilish kerak. 9115,7 – 5000 = 4115,7 elektron qo`shish kerak. 4 115,7 x = 5,76 m3 3 6 0,0224 m3 Demak aralashmaga 5,76 m3 O2 qo`shish kerak. 116. Yechish: 4KMnO4 + 3C → 2K2CO3 + 4MnO2 + CO2 632gr 36gr C% = KMnO4 C% = C 117. Yechish: Cu juda suyultirilgan HNO3 bilan reaksiyaga kirishmaydi. CuO + 2HNO3 → Cu(NO3)2 + H2O x=4 2,24 x=0,025 mol 2Cu(NO3)2 → 2CuO + 4NO2 + O2 160 89,6 1 Ajralgan O2 misni oksidlab yuboradi. 0,025 x=4 2Cu + O2 → 2CuO 1 160 m[CuO] = 4 + 4 = 8 gr C%[CuO] = m[Cu] = 11,34 – 8 = 3,34 gr C%[Cu] = 118. Yechish: A va B metallar CuCl2 eritmasi bilan quyidagicha reaksiyaga kirishadi. A + CuCl2 = ACl2 + Cu 2B + 3CuCl2 = 2BCl3 + 3Cu Plastinkaning massasi ortgan bo’lsa, demak olingan metallarning massasi Cu ning massasidan kichik bo’lgan. Bunda reaksiyadan ko’rinib turibdiki plastinkaning massasi ortishi 64 - A, (3 . 64-2B) =192 – 2B hisobiga bo’ladi. Moddalarning mol miqdori noma’lum, shuning uchun uni n deb belgilab olsak A ning ekvivalent massasi E= , B ning ekvivalent massasi E= . Ularning nisbati : = 1 : 2. Bundan B = 3A kelib chiqadi. Shu tenglamalardan foydalanib quyidagicha sistema tuzamiz. n (64 - A) = 2.2 n = n( 192 – 2B) = 5.52 B = 3A (192 – 2B) = 5.52 422.4 – 4.4B = 353.28 – 5.52A 422.4 – 4.4(3A) = 353.28 – 5.52A -7.68A = - 69.12 A= 9 bu (Be) B = 3. 9 = 27 (Al) 119. Yechish: 1,658x x 2,345x 2FeBr3 + 3Sn → 3SnBr2 + 2Fe 592 357 837 112 m(FeBr3) = 435,5 ∙ 0,2 = 87,1 87,1 – 1,658x = 2,345x 4,003x = 87,1 x = 21,76 21,76 x = 6,83 gr 2FeBr3 + 3Sn → 3SnBr2 + 2Fe 357 112 m[plastinka] = 26,9 – 21,76 + 6,83 = 11,97 gr 120. Yechish: x=0,1 gr 0,04 Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 m[Fe1FeO1Fe2O3] = 0,546 + 0,178 = 0,724 gr 56 22,4 Aralashmada 0,1 gr Fe bor edi. 0,78 x=0,546 gr Oksid massasi 0,724 – 0,1 = 0,624 gr Fe2O3 → 2 Fe + O2 160 112 2 H2O → 2 H2 + O2 36gr 32gr 0,2 x=0,178 gr 72x x x + y = 0,0111 FeO + H2 → Fe + H2O 72x + 53,33y = 0,624 72gr 1 y = 0,0094 ∙ 53,33 = 0,5016 53,33y y x = 0,0017 ∙ 72 = 0,1224 gr Fe2O3 + 3 H2 → 2 Fe + 3 H2O 160gr 3 C%Fe = ω%[FeO] = C%[Fe2O3] = 121. Yechish: 32,9 6,16 6,72 A + CO2 → A2(CO3)x + O2 27,58
197gr Agar 0,14 mol BaCO3 xosil bo’lsa, A2(CO3)x ning tarkibida 0,14 mol CO2 bo`ladi. Bu hulosadan foydalanib A modda bilan 0,14 mol CO2 reaksiyada kirishganligini xisobga olib birinchi reaksiyada xosil bo’lgan A2(CO3)x ning massasi (32,9 + 6,16 – 6,72) = 32,34 gr 32,34 27,58 A2(CO3)x + Ba(NO3)2 → BaCO3 + A NO3 x=115,5 – 30 = 85,5 98,5 ekv A=E . V A =85.5 ∙ I = 85,5 Demak; noma’lum metal Rb ekan. A modda tarkibini aniqlash uchun O2 ning necha mol hosil bo`lganini xisoblaymiz. (6,72 ∙ 44) / (6,16) = 48/16 = 3 mol Demak 1,5 mol O2 hosil bo`lib A modda esa Rb2O4 bo`lgan. 122. Yechish: 0,28 litr H2 1 gr 11,2 litr x = 40 gr ekv Agar metallarning ikkinchisi ham II valentli bo`lsa 2 ∙ 2 = 4. Demak bu metallarning molekulyar massasi (40 ∙ 4) = 160 gr bo`lishi kerak. Bu metallarni quyidagicha aniqlaymiz. a) 160 – 9 (Be) = 151 2 valentli metall yo`q 160 – 24 (Mg) = 136 ≈ Bu metall Ba bo`lishi mumkin. 160 – 40 (Ca) = 120 yo`q 160 – 88 (Sr) = 72 yo`q b) Agar metallar 1 va 2 valentlikka bo`lsa 1 + 2 = 3 Bu metallarning molekulyar massasi 40∙ 3 = 120 gr. 120 – 7 (Li) = 112 ≈ Cd bo`lishi mumkin. 120 – 23 (Na) = 97 yo`q 120 – 39 (K) = 81 yo`q Bu metallar aralashmasini faqatgina Ba va Mg qanoatlantiradi. Ikkinchi holda Li va Cd ham bo`lishi mumkin edi. Lekin Cd ning xossalariga ko`ra bu metallar (Li va Cd) buni qanoatlantirmaydi. Javob: Mg: Ba. 123. Yechish: M(n) = DH2 ∙ H2 = 9 ∙ 2 = 18 gr/mol 1/10litr = 0,1 mol/litr H2 2 10 y = 0,038 mol/litr 18 C 2H4 28 16 x = 0,062 mol/litr 26 0,1 mol/litr C2H4 + H2 → C2H6 B 0,062 mol/litr 0,038 mol/litr C 0,0076 mol 0,0076 mol/litr M 0,0544 mol/litr 0,0304 mol/litr x = 0,0076 Bu yerda hajm kamayishi H2 ning C2H4 ga birikishi hisobiga yuzaga keladi. Reaksiyada o`zi 0,038 mol/litr H2 dan shuncha C2H6 hosil bo`lishi kerak edi. Lekin 0,0076 mol/litr hosil bo`lgan. n= Km = Javob: a) 20%; b) 4,6 ga teng. 124. Yechish: 2PH3 + 4O2 → P2O3 + 3H2O Bu jarayonni quyidagicha aniqlaymiz. Δt = (P2O5) + 3(H2O) = (PH3) = 149 + (3∙285,8)=(-54) = 2360 k.j. x=0,2 mol 236 2PH3 + 4O2 → P2O5 + 3H2O + 2360 kj 1 0,1 x=0,2 mol P2O5 + 3H2O → 2H3PO4 1 2 m[KOH] = 0,2 ∙ 1,5 = 0,3 mol yoki 16,8 gr me-ma = 200 ∙ 1,07 = 214 gr 0,2 0,3 x=17,4 y=13,6 2 H3PO4 + 3 KOH → K2HPO4 + KH2PO4 + 3 H2O 2 3 174 gr 136 m1 = 214 + 19,6 = 233,6 C% [K2HPO4] = C%[KH2PO4] = 125. Yechish: D emak, 38,1 gramm J2 xosil bo`lsa unda 38,1:127(ekv)=0,3 ekv, 0,3 ekv yoki shuncha Faradey to`k sarf bo`lgan bo`lsa, birinchi eritmaga ham shuncha to`k sarf bo’lgan. Lekin eritmada (195∙0,06):58,5=0,2 ekv modda bor. Bundagi moddadan 2NaCl + 2H2O = 2NaOH + Cl2 + H2 ↑ekv 36,5 ekv x=7,3 gr modda 7,3 gr Cl2 va H2 gazlari ajralib chiqadi. Qolgan 0,3 – 0,2 = 0,1 ekv tok esa suvni elektroliz qilish uchun sarflanadi. Bunda 9 ∙ 0,1 = 0,9 gr O2 va H2 hosil bo`ladi. Umumiy moddalar aralashmasining massasi 0,9 + 7,3 = 8,2 gr tashkil etadi. Javob: 8,2. 126. Yechish: Bunda fenol va anilinning massasini aniqlaymiz. 1,8 litr 100% bo`lsa, fenol necha gramm deb hisoblasak 1,8 ∙ 17 : 100 = 0,306 gr. 1,8 gr eritma 100% bo`lsa anilin 22% massasini qancha deb hisoblasak 1,8 ∙ 22 : 100 = 0,396 gr chiqadi. Endi ularning brom bilan reaksiyadan qancha bromli suv sarf bo`lishini hisoblaymiz. 0,306 x=1,562 gr C6H5OH + 3Br2 = C6H2Br3OH + 3HBr 94gr 480gr 0.396 x=2,044 gr C6H5OH + 3Br = C6H2Br3NH2 + 3HBr 93gr 480 Demak; (1,562 + 2,044) = 3,606 gr Brom sarflangan . Endi Bromli suvning massasini aniqlaymiz. 3,606 – 70% 5,15 gr = x – 100% Javob: Bromli suv 5,15 gr. 127. Yechish: Bu masalani ishlash uchun diagonal usulida foydalanamiz. 100% x=128% 2,8 litr – x = 8 SO2 + K2O = K2SO3 22,4 litr – 64 gr SO2 82 2,05 – 8 2,05 0 125,95 – x = 491,5 gr suv Javob: 491,5 gr suv. 128. Yechish: Bunda faqat toluol oksidlanadi va Benzol kislota hosil qiladi. 1 mol Benzol kislotani neytrallash uchun 1 mol ishqor sarflanadi. Demak 0,3 mol toluol bor ekan. -H2O 1 7
0,3 x=2,1 qiladi. Ajratilayotgan CO2 ni Nordon tuz (NaHCO3) ga aylantirish uchun 2M ∙ 4 l = 8 mol NaOH sarflanmoqda. 1 1 CO2 + NaOH = NaHCO3 Demak 8 mol ishqordan (8∙2,1)=25,9 mol 2,1 x=2,1 qoldi. U benzoldan chiqadigan CO2 bilan birikadi. 1 1 CO2 + NaOH = NaHCO3 Bunda 5,9 mol CO2 benzoldan hosil bo`lgan x=5,9 5,9 Endi benzolni miqdorini topamiz. x=0,98 mol 5,9 C6H6 + O2 = 6CO2 + 3H2O 1 6 Demak mol Benzol mol toluol 1 0,3 Javob: 1 : 0,3 nisbat. 129. Yechish: Cho`kma C2H2 bilanAg2O dan ↓ tushadi. 22,4 litr 240 0,448 x=0,896 litr C2H2 + Ag2O = C2Ag2↓ + H2O C2H2 + O2 = 2CO2 + H2O x=0,448 l 4,8 22,4 44,8 litr Demak 1,792 – 0,896 = 0,896 litr CO2 C2H4 dan chiqqan. x=0,448 0,896 litr C2H2 + 3O2 = 2CO2 + 2H2O Demak eten va etinlarning hajmlari 0,448 l dan 22,4 44,8 litr ekan. C% C2H4 = Javob: 50 : 50 130. Yechish: HCl ning miqdori 2 ∙ 0,36 = 0,72 mol x=72 gr 0,72 K HCO3 + HCl = KCl + H2O + O2 100 1 Demak 168 – 72 = 96 gr : 100 = 0,96 mol 0,96 mol KHCO3 HCOOH va (COOH)2 lar bilan reaksiya kirishgan. 46x x HCOOH + KHCO3 = HCOOK + H2O + CO2 46 1 45 y y x + y = 0,96 C OOH COOH 46x+45y=43,44 + 2KHCO3 = + 2H2O + 2CO2 y = 0,72 COOH COOH x = 0,24 90 2 (HCOOH)m = 46 ∙ 0,24 = 11,04 gr (COOH)2 m = 45 ∙ 0,72 = 32,4 gr Javob: 32,4 gr C2H2O4 11,04 gr HCOOH 131. Yechish: Bu masalani ishlash uchun sistema tuzamiz. 24x x n(H2) = 8,96 : 22,4 = 0,4 Mg + 2HCl = MgCl2 + H2 24 2 1 1 8y y x + y = 0,4 2Al + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2 24x + 18y = 7,8 54 6 3 y = 0,3 x = 0,1 m(Mg) = 24 ∙ 0,1 = 2,4 m(Al) = 18 ∙ 0,3 = 5,4 g ω% Mg = = 31% ω% Al = Javob: 31 : 69 132. Yechish: Oleum NaOHeritmasida erib Na2SO4 hosil qiladi. Demak 142 ∙ 0,55 = 78,1 gr Na2 SO4 bor. Eritmaning massasi esa 78,1 ∙ 100% : 40% = 195,25 gr. Boshlang`ich eritma massasi 110,5 ∙ 1,328 g/mol = 146,744 gr. Oleumning hisobiga eritma massasi ortgan 195,25 – 146,744 = 48,5 gr. Oleumning miqdori esa Na2SO4 miqdoriga teng. x H2SO4 ∙ ySO3 x+y=0,55 x=0,25 ∙ 98 = 24,5 98x+80y=48,5 y=0,3 ∙ 80 = 24 Demak Oleumdagi SO3 topib qo`yamiz. C%SO3 Javob: 49,5% SO3 133. Yechish: Reaksiyadan qancha Cl2 sarflanishini aniqlaymiz. 31,6 gr x=11,2 litr 2KMnO4 + 16 HCl = 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O 316 gr 112 litr 6,2 11,2 x=41,7 2P + 5Cl2 = 2PCl5 Quydagicha tenglama tuzamiz. 62 112 litr 417gr m(CH3COOH) = 54 ∙ 0,24 = 12,96 x a=3,475x CH3COOH + PCl5 = CH3COCl + POCl3 + HCl 60 208,5 153,5 3,24 + 0,2085x = 12,96 – x 1,2085x = 9,72 x = 8 Demak, 8 gr sirka kislota sarf bo`lar ekan. Bunda qancha POCl3 hosil bo`ladi. Shuni hisoblaymiz. 6 0 gr CH3COOH dan 153,5 gr POCl3 8 gr CH3COOH dan x = 20,47 gr Javob: 20,47 gr. 134. Yechish: Bu jarayonda H2S yonishi 2 xil reaksiya bo`yicha yonadi. 2H2S + 3O2 = 2SO2 + 2H2O 2H2S + O2 = 2S + 2H2O Bunda 3/4 sarf bo`lgan bo`lsa 1/4 gaz holda qolgan SO2 bo`ladi. Uni 0,25x deb olamiz bundan 2H2S va 3O2 lar = 0,625x bo`ladi. Ularning umumiy hajmi esa 0,875x bo`ladi. Endi 0,12 gr cho`kmadan (S) foydalanib 2H2S + O2 larning hajmini topamiz. 6 4 gr S 67,2 litr (2H2S + O2) 0 ,12 x = 0,126 litr 0,126 litr esa (x – 0,875x) 0,125x bo`ladi 0,125x = 0,126 litr x = 1,008 litr Javob: 1008 ml. 135. Yechish: CaCO3 → CaO + CO2↑ x=0,6 mol x=6,72 litr 5,4 gr 2KHCO3 → K2CO3 + CO2↑ + H2O 2 mol 22,4 litr – 18 gr 11,2 – 6,72 = 4,48 litr CO2 oxaktoshdan hosil bo`lgan. 0,8 – 0,6 = 0,2 mol CaCO3 m/KHCO3/ = 100 ∙ 0,6 mol = 60 gr m/CaCO3/ = 100 ∙ 0,2 mol = 20 gr m/aralashma/ = 60 + 20 = 80 gr ωKHCO3 = Javob: 75% KHCO3 136. 1) Bizga berilgan Na2CO3 va NaCl ning massa nisbatidan foydalanib NaCl ning massasini aniqlaymiz(Na2CO3 = 15 gr) = 3x = 30 x= 10 gr NaCl bo’lgan. 2) Aralashmaga HCl ta’sir ettirilganda faqat Na2CO3 bilan ta’sirlashadi. Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + CO2 + H2O 106x + 73x = 117x + 44x 3) Eritmada Na2CO3 va NaCl ning massa nisbati 1 : 4 bo’lganini xisobga olib quyidagicha tenglama tuzamiz. 10 + 117x = 60 – 424x 424x+117x = 60 – 10 541x = 50 x = 0.0924 mol Demak; 0.0924 mol Na2CO3 reaksiyaga kirishganligini xisobga olib reaksiyada qatnashgan moddalarning massalarini aniqlaymiz. m(Na2CO3) = 0.0924 . 106 = 9.8 gr m(HCl) = 0.0924 . 73 = 6.74 gr m(NaCl) = 0.0924 . 117 = 10.8 gr m(CO2) = 0.0924 . 44 = 4.06 gr 4) Reaksiyadan ortib qolgan Na2CO3 ning massasini va xosil bo’lgan NaCl ning umumiy massasini aniqlaymiz. m = 15 – 9.8 = 5.2 gr Na2CO3 ortib qolgan m = 10 + 10.8 = 20.8 gr NaCl 6.74 gr HCl _____ 13 % x grHCl _______ 100 % x = 51.25 gr HCl eritmasi 5) Dastlab umumiy eritma massasini aniqlab, moddalarning massa ulushlarini (%) aniqlaymiz. m(Eritma) = 200 + 51.25 – 4.06 247.79 gr = Na2CO3 = . 100 = 8.4 % NaCl Javob: Na2CO3 ; 8.4 % NaCl 137. Yechish: 1-ish. Eritmadagi HBr ning massasini aniqlaymiz hamda NaBr ning massa nisbatidan foydalanib NaBr ning massasini aniqlaymiz. m(HBr) = 240 ∙ 0,1 = 24 gr 4x = 72 x = 18 gr NaBr bo`lgan. 2-ish. Aralashmaga NaOH qo`shsak faqat HBr bilan ta`sirlashadi va qo`shimcha yana NaBr hosil qiladi. HBr + NaOH → NaBr + H2O 81x 103x NaBr + NaOH → x 3-ish. Hosil bo`lgan eritmada NaBr va HBr ning massa nisbatidan foydalanib quyidagi tenglamani tuzamiz. Demak: 0,08 mol dan reaksiyada moddalarimiz 36 + 206x = 72 – 243x qatnashgan. Shundan foydalanib moddalarning 243x + 206x = 72 – 36 massasini aniqlaymiz. 449x = 36 x = 0,08 m(NaBr) = 0,08 ∙ 103 = 8,24 gr m(HBr) = 0,08 ∙ 81 = 6,48 gr m(NaOH) = 0,08 ∙ 40 = 3,2 gr 4-ish. Reaksiyaga kirishgan NaOH dan foydalanib eritmaga qo`shilgan NaOH eritmasini aniqlaymiz uni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz. m = ω ∙ ρ ∙ v Javob: 9 ml. 138. Yechish: 1) Bizda NaCl va HCl ning massa nisbatidan foydalanib HCl ning massasini aniqlaymiz. NaCl ning massasi 20 gr. x = 60 gr HCl bo`lgan. 2) Aralashmaga NaOH qo`shganimizda u faqat HCl bilan ta`sirlashadi va qo`shimcha NaCl hosil qiladi. NaCl + NaOH → x HCl + NaOH → NaCl + H2O 36,5x 40x 58,5x 3) Hosil bo`lgan eritmadagi NaCl va HCl ning massa nisbatidan foydalanib quyidagi tenglamani tuzamiz. Demak: 0,42 moldan reaksiyada 60 – 36,5x = 20 + 58,5x moddalarimiz qatnashgan shundan 60 – 20 = 58,5x + 36,5x foydalanib moddalarning massasini 40 = 95x aniqlaymiz. x = 0,4 gr m(NaCl) = 0,42 ∙ 58,5 = 24,57 gr m(HCl) = 0,42 ∙ 36,5 = 15,33 gr m(NaOH) = 0,42 ∙ 40 = 16,8 gr 4) Hosil bo`lgan NaCl tarkibida Na+ va Cl- ning alohida massalarini, hamda ortib qolgan HCl tarkibidagi Cl- ning massasini aniqlaymiz. m(NaCl) = 20 + 24,57 = 44,57 gr m(HCl) = 60 – 15,43 = 44,57 gr (NaCl)58,5 gr 23(Na) 35,5 gr (Cl) 44,57 gr x=17,52 gr/ x=27,05 gr 36,5 gr (HCl) 35,5 gr (Cl) umumiy xlorning massasi 44,57 gr x = 43,35 gr. (27,05 + 43,35 = 70,4 gr) 5) Reaksiyaga kirishgan NaOH massasidan foydalanib eritmaga qo`shilgan NaOH eritmani aniqlaymiz. m() = endi umumiy eritma massasini aniqlaymiz. m(E) = 73,04 + 200 = 273,04 gr umumiy eritma 6) Hosil bo`lgan eritmadagi Na+ va Cl- ning massa ulushlarini (%) hamda ularning nisbatini aniqlaymiz. ω(Na) = ω(Cl-) = Javob: 1:4 139. Yechish: 1) Dastlab reaksiya tenglamasini yozamiz. H2SO4 + 2 NaOH → Na2SO4 + 2 H2O 9x 98x SO3 + 2 NaOH → Na2SO4 + H2O 8y 98y 2) Bizda 0,55 mol oleum bo`lsa, u NaOH bilan ta`sirlashganda shuncha miqdorda Na2SO4 hosil bo`ladi. (Shuning uchun quyidagi tenglamani tuzamiz). (m = 0,55 ∙ 142 = 78,1 gr Na2SO4) ham aniqlanadi. 0,55 ∙ 2 = 1,1 ∙ 40 = 4,4 gr NaOH sarflangan. 3) Na2SO4 ning massasidan foydalanib umumiy eritma massasini aniqlaymiz. 78,1 40% x 100% / x = 195,25 gr eritma. Bundan NaOH eritmasini ajratib yuborsak oleumning massasi kelib chiqadi. m() = 110,5 ∙ 1,328 = 146,75 NaOH eritmasi m = 195,25 – 146,75 = 48,5 gr oleum 4) 1-ishdagi reaksiya tenglamasidan foydalanib oleum tarkibini dioganal usulda aniqlasak bo`ladi. x=53,9 44 H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O 98 80 x=80 44 SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O 80 80 53,9 4,5 x = 24,5 gr H2SO4 48,5 44 5,4 x = 24 gr SO3 9,9 5) Aniqlangan natijalardan foydalanib oleum terkibidagi moddalarning miqdori va ularning nisbatini aniqlaymiz. n = H2SO4 n = SO3 Javob: 1:1,2 140. Yechish: 1) Metalning massa ulushi O2 nikidan 4 kichik bo`lgani uchun ularning massa nisbati 1:4 bo`ladi. Bundan foydalanib Metalni aniqlasak bo`ladi. Bizda O2 ning massasi 96 gr bo`lagan. 4x = 96 Demak nomalum Metalimiz Mg (magniy) bo`lgan x = 24 gr ekan. 2) Kristallgidrat formulasini aniqlangach uning molekulyar massasini aniqlasak bo`ladi. MgCl2 ∙ 6H2O 95 + 108 = 203 gr Javob: 203 gr. 141. Yechish: 1) Dastlab 31,6 gr KMnO4 bilan HCl ning ta`sirlashuvida ajralib chiqqan gazning miqdorini aniqlaymiz. 31,6 gr x=0,5 mol 2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O 316 gr 5 mol 2) Ajralib chiqqan xlor P bilan ta`sirlashib PCl5 hosil qiladi. 6,2 0,5 x=41,7 gr 2P + 5Cl2 → 2PCl5 417 3) Hosil bo`lgan PCl5 sirka kislota bilan ta`sirlashib sirka xlorangidrid hosil qiladi. x x=0,288x PCl5 + CH2COOH → CH3COCl + POCl3 + HCl 208,5 60 Sirka kislota eritmaga yuttirilgan PCl5 ning massasi nomalum bo`lgani uchun uni x gr deb olamiz. Shundan foydalanib CH3COOH ning massasini 0,288x gr deb olamiz. 4) CH3COOH ning konsentratsiyasi 4 marta kamayganligini hisobga olib quyidagi tenglamani tuzamiz. m = 50 ∙ 0,24 = 12 gr CH3COOH qolgan Demak: 3 + 0,06x = 12 – 0,288x 0,348x = 9 x = 25,86 gr PCl5 yuttirilgan 5) Bizda 2-ishdagi PCl5 ning hosil bo`lgan 100% unum bilan 41,7 gr hosil bo`lar edi. Lekin sirka kislota eritmasiga yuttirilgan PCl5 ning massasi 25,86 gr bo`lgan. Bundan ko`rinib turibdiki PCl5 ning hosil bo`lish unumi 100 % bo`lmagan. 41,7 gr 100% 25,86 x = 62% bo`lgan Javob: 62 %. 142. Yechish: 1) Dastlab oleum tarkibidagi moddalarni har birini alohida – alohida NaOH bilan ta`sirlashtiramiz. H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O 2) 0,55 mol oleumdan shuncha miqdorda Na2SO4 hosil bo`ladi va 1,1 mol miqdorda NaOH sarflangan. Chunki bizda oleum tarkibidagi moddalar NaOH bilan 1:2 nisbatda ta`sirlashgan. m = 0,55 ∙ 142 = 78,1 gr Na2SO4 hosil bo`lgan. m = 1,1 ∙ 40 = 44 gr NaOH sarflangan. 3) 40% li eritma hosil bo`lganligi uchun umumiy eritma massasini aniqlaymiz. 78,1 40% x 100% /x = 195,25 gr eritma sarflangan NaOH massasidan foydalanib eritmaga qo`shilgan NaOH eritmasini aniqlaymiz. 44 30% x 100% /x = 146,77 gr NaOH eritmasi qo`shilgan. Demak: umumiy eritmadan NaOH ning eritmani chiqarib tashlasak oleumning massasi kelib chiqadi. 195,25 – 146,77 = 48,5 gr Oleum bo`lgan. 4) Aniqlangan massalardan foydalanib 1-ishdagi reaksiya tenglamadan foydalanib dioganal usulda oleum tarkibini aniqlasak bo`ladi. x=53,9 gr 44 gr H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O 98 gr 80 gr x=44 gr 44 gr SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O 80 gr 80 gr D emak: 53,9 4,5 x = 24,5 gr H2SO4 48,5 44 5,4 x = 24 gr SO3 5,9 Bundan foydalanib oleum tarkibidagi H2SO4 ning massa ulushini aniqlasak bo`ladi. ω = H2SO4 bo`lgan. Javob: 50,5%. 143. Yechish: 1) Dastlab reaksiya tenglamalarini yozamiz va shu asosida hosil bo`lgan tuzlarning massasini aniqlaymiz. 3,16 gr x=1,74 x=3,02 x=5,05 2KMnO4 + 5KNO2 + 3H2SO4 → K2SO4 + 2MnSO4 + 5KNO3 + 3H2O 316 174 302 505 2) Eritma bug`ilatilgandan so`ng bizda tuzlar asosi hosil bo`ladi. Bu qoldiq qizdirilganda esa faqat KNO3 parchalanadi K2SO4 va MnSO4 o`z holida qoladi. 5,05 gr x=4,25 gr 2KNO3 → 2KNO2 + O2 202 gr 170 gr 3) Demak qoldiq tarkibi quyidagicha bo`lgan KNO2, K2SO4, MnSO4 – ularning massasi 9,01 gr bo`ldi. m = 1,74(K2SO4) + 3,02(MnSO4) + 4,25(KNO2) = 9,01 gr aralashma Demak: K2SO4 MnSO4 KNO2 bo`lgan. Javob: 19,3% K2SO4 33,5% MnSO4 47,2% KNO2 Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|