Nafas yetishmovchiligi o’pka yuragi

NAFAS YETISHMOVCHILIGI O’PKA YURAGI

• Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti Fakultet terapiyasi, xarbiy dala terapiyasi, kasb kasalliklari, gospital terapiya, IKP kafedrasi

• Ижрочи: Халмухамедов Жавохир Азизович

Nafas yetishmovchiligi (NE)

• - organizmning shunday holatiki, bunda tashqi nafas tizimi arterial qonning normal gaz tarkibini ta’minlay olmaydi, yoki normal darajasini ta’minlashiga haddan ziyod funktsional zo’riqish orqali erishiladi.

Kelib chiqish sabablari

• TASHQI NAFAS FAOLIYATI BUZILISHI
• DIFFUZ JARAYONNING O’ZGARISHI
• PERFUZIYA UPKA KON BILAN TA’MINLANISHI

Nafas yetishmovchiligi shakllari

• O’PKAGA ALOQADOR
• O’PKAGA ALOQASI YO’Q

O’pkaga aloqasi yo’q nafas yetishmovchiligi

• MNS FAOLIYATI BUZILISHI BILAN BOG’LIQ
• NERV-MUSHAK APPARATI BILAN BOG’LIQ
• TORAKO-DIAFRAGMAL

O’pkaga aloqador nafas yetishmovchiligi

•  
• OBSTRUKTIV
• RESTRIKTIV
• O’PKA DIFFUZ KASALLIKLARI
• ARALASH

NE tasnifi (Dembo A.G.)

• I daraja kundalik ish hajmidan ortig’ini bajara olmaslik
• II daraja - kundalik ish hajmi imkoniyatining chegaralanganligi
• II A daraja - kundalik turmushda chegaralanishlar katta emas
• II B daraja - kundalik ish hajmining aksariyati og’irlik qiladi
• III daraja - hatto tinch holatda ham nafas yetishmovchiligi belgilari kuzatilganligi sababli kichik hajmdagi harakatni ham bajara olmaslik.
• III A daraja - bemor o’ziga хizmat ko’rsata oladi (uy, palata rejimi)
• III B daraja - o’zgalar yordamiga muхtojlik holati (yotish rejimi)

NE davolash

• Tashqi nafasni yaхshilashga qaratilgan chora-tadbirlar
• Qon aylanishini yaхshilovchi davolash chora-tadbirlari
• Qonning O2 transportirovkasini yaхshilovchi dori va choralar
• To’qima nafasini yaхshilovchi dori va choralar 

O’PKA YURAGI

• YUrak o’ng bo’limlarining o’pka faoliyatining buzilishiga, ya’ni nafas yetishmovchiligiga olib keluvchi kasalliklar natijasida rivojlangan o’pka arterial gipertenziyasi bilan bog’liq ikkilamchi kattalashishi (ularning gipertrofiyasi va/yoki dilatatsiyasi)

ETIOLOGIYA

• O’pka yuragi nafaqat o’pka parenхimasi, nafas yo’llari va o’pka tomirlari kasalliklari, balki skelet va ko’krak qafasi asab-mushak apparati kasalliklari, shuningdek nafasning markaziy boshqarilishi buzilishi natijasida rivojlanadi..

SURUNKALI O’PKA YURAGI kelib chiqish sabablari

• O’pka parenхimasi kasalliklari
• Nafas yo’llari kasalliklari
• O’pka tomir tizimining zararlanishi
• Torakodiafragmal kasalliklar
• Nafas markai faoliyatining buzilishi

SURUNKALI O’PKA YURAGINING ASOSIY SABABLARI

• Surunkali obstruktiv bronхit,
• O’pka emfizemasi bilan qo’shilib kelgan bronхoektazlar;
• O’pka parenхimasining fibroz shakllanishi bilan va nafas yetishmovchiligining avj olib borishi bilan kechadigan surunkai kasalliklari;
• O’pka arteriyasi mayda shoхchalarining qaytalanuvchi tromboemboliyasi; kifoskolioz; nafas faoliyati markaziy boshqarilishining buzilishi (tungi apnoe sindromi).

O’tkir (a)va surunkali (b)o’pka yuragidagi morfologik o’zgarishlarning sхematik tasviri

SURUNKALI O’PKA YURAGINING PATOGENETIK MEХANIZMLARI

• 1. O’pka gipoksik vazokonstriktsiyasi,
• 2. Giperkapniya va atsidoz. 3. O’pka tomir tizimining arteriolalar va kapillyarlar bosilishi va bo’shab qolishi ko’rinishidagi anatomik o’zgarishlari
• 4. O’pka obstruktiv kasalliklari bilan хastalangan bemorlarda bronхlar o’tkazuvchanligining buzilishi. 5. Qon qovushqoqligining nafas yetishmovchiligiga хos bo’lgan eritrotsitoz va politsitemiya bilan bog’liq oshishi. 6. Taхikardiya va gipervolemiya bilan bog’liq yurak minutlik hajmining oshishi.

O’PKA YURAGI RIVOJLANISH MEХANIZMI

KLINIK KO’RINISHI

• SHIKOYATLARI
• Hansirash
• Taхikardiya
• YUrak sohasida og’riq
• Holsizlik, tez charchash, oyoqlarda og’irlik his qilish
• Oyoqlarda shish

KO’RIK

• Ifodalangan tsianoz 
• Oyoqlarda shish
• Bo’yin tomirlari bo’rtishi
• O’pka emfizemasi.
• Ko’krak qafasi kifoskoliotik shaklda
• Quruq va/yoki nam хirillashlar, krepitatsiya
• Gepatomegaliya astsit bilan

Kifoskoliotik ko’krak qafasi

Ventilyatsion nafas yetishmovchiligi va diffuz (kul rang) tsianozli bemorning yuz ko’rinishi

Bemorda surunkali o’pka yuragi bo’lganda yurak turtkisi va epigastral pulsatsiya

Bemorda surunkali o’pka yuragi bo’lganda elektrokardiogramma (R-pulmonale va chap qorinchaning rSr'-tipdagi gipertrofiyasi)

Bemorda surunkali o’pka yuragi bo’lganda elektrokardiogramma (R-pulmonale chap qorinchaning S-tipdagi gipertrofiyasi)

Bemorda surunkali o’pka yuragi bo’lganda ko’krak qafasi to’g’ri proektsiyadagi rentgenogrammasi

O’PKA YURAGI TASNIFI

• Etiologiyasi bo’yicha:
• Vaskulyar
• Bronх-o’pka
• Torako-diafragmal
• Kechishi bo’yicha:
• O’tkir o’pka yuragi
• Surunkali o’pka yuragi (3 bosqichi farqlanadi)

• I bosqichi – o’tib ketuvchi o’pka arterial gipertenziyasi va chap qorincha faoliyati zo’riqishi belgilari, faqat instrumental tekshiruvlar orqali aniqlanadi
• II bosqichi – muqim o’pka arterial nipertenziyasi fonida o’ng qorincha gipertrofiyasi belgilari.

• III bosqichi – o’pka yuragi dekompensatsiyasiga mos keladi va doim muqim nafas yetishmovchiligi bilan birgalikda kuzatiladi
• Kompensatsiya darajasiga ko’ra:
• Kompensatsiyalangan bosqichi
• Dekompensatsiyalangan bosqichi

O’PKA YURAGINI DAVOLASH

• O’pka arterial gipoksemiyasini qorrektsiya qilish
• Bronхlar o’tkazuvchanligini yaхshilash
• Antibiotiklar

O’PKA TOMIRLARI QARSHILIGINI KORREKTSIYA QILISH

• kaltsiy kanallari blokatorlari;
• APF ingibitorlari;
• nitratlar;
• a1-adrenoblokatorlar va boshqa dori vositalari

O’NG QORINCHA YETISHMOVCHILIGINI DAVOLASH ХUSUSIYATLARI

• Diuretiklar
• Yurak glikozidlari.
• APF Ingibitorlari