Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti kimyo va ekologiya kafedrasi

O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI   XALQ  TA'LIMI VAZIRLIGI  
NAVOIY  VILOYATI PEDAGOG XODIMLARNI QAYTA TAYYORLASH 
VA MALAKASINI OSHIRISH INSTITUTI
 
 
 
 
 
 
 
KIMYO VA EKOLOGIYA   KAFEDRASI 
 
5140300  «KIMYO VA EKOLOGIYA» TA’LIM YO’NALISHI 
TALABALARI  UCHUN   «KIMYO  O’QITISH  NAZARIYASI VA 
METODIKASI » FANIDAN 
 
 
 
 
M A’ R U Z A L A R    M A T N I 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NAVOIY -  2005
 
 
 
 
 

 
2 
 
 
 
Ushbu  ma’ruza  matni  «Kimyo  o’qitish  nazariyasi  va 
metodikasi»  kursininig  «Kimyo-ekologiya»  yo’nalishi  talabalari 
uchun  tavsiya  etiladi.  Unda  har  bir  mavzu  uchun  reja, 
o’rganiladigan asosiy tushunchalar, nazariy muqaddima  va nazorat 
savollari berilgan. 
Uslubiy  qo’llanma  talabalarning    «Kimyo  o’qitish  nazariyasi 
va  metodikasi»  kimyo  kursi  bo’yicha  nazariy  va  amaliy  bilimlarni 
chuqur egallashda  uchun yordam beradi.  
 
 
 
Muallif:                    M.S. Hotamova 
 
 
 
 
 
 
Taqrizchilar:   
dotsent    
 
 
 
 
dotsent 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
-------   SO’Z  BOSHI  ------- 
 
 

 
3 
 
 
1991  yil  O’zbekiston  Mustaqillikka  erishgach  barcha  fanlar  qatori 
kimyo  fanidan  darsliklar,  o’quv  qo’llanmalar,  ma’ruza  matnlari  va  boshqa 
adabiyotlarni  milliy  ruhda  yozish  va  o’qitish  imkoniyati  yaratildi.  Kimyo 
o’qitish metodikasi fani  o’quvchilarga mukammal bilim berishda o’qituvchi 
tomonidan  tuziladigan  dars  rejalari,  jadvallari  va  boshqa  metodik 
adabiyotlardan foydalanish muhim ahamiyatga egadir. 
 
O’zbekiston Respublikasining  “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, “Kadrlar 
tayyorlashning  Milliy  dasturi”  va  O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasining  ta’lim  sohasidagi  qarorlari  asosida    respublikamizning 
akademik  lisey  va  kollejlari  hozirgi  zamon  talablariga  javob  bera  oladigan 
o’quvchilar  va  kasb-  hunar  ta’limi  mutaxassislari  tayyorlashga  imkon 
yaratildi. 
 
Bu  qarorlarda  o’quvchilarning  milliy,  ma’naviy-  ma’rifiy  o’zligini 
anglashi,  zamonaviy-  iqtisodiy  tafakkurini  o’z  faoliyatiga  tatbiq  eta  olishi, 
kasbining  fidoyisi bo’lishligi ta’kidlab o’tilgan. 
 
Kimyo  o’qitish  metodikasi    kimyo  fani    bo’yicha  nazariy  va  amaliy 
bilimlarni  o’quvchiga  qiziqarli  qilib,  sodda  ravon  til  bilan,  oddiydan 
murakkabga  tomon bosqichma-bosqich o’rgatib borishda  har bir o’qituvchi 
o’ziga xos usullardan foydalanish  tabiiy. 
 
Ushbu  ma’ruza  matn  O’zbekiston  Respublikasining    “Ta’lim 
to’g’risida”gi  Qonuni,  O’zbekiston  o’rta  ta’limi  konsepsiyasi,  akademik 
litsey  va    kasb-  hunar  kollejlarida    kimyo  fani  o’qitish  yo’qirnomasida 
ko’rsatilgan ish rejasi va har bir darsning asosiy bosqichlari qisqacha bayon 
qilindi.  Darsning    maqsadi,  vazifalari,  mavzular  yakuni  nazorat  savollari 
orqali o’quvchilar bilimlarini aniqlashga e’tibor qaratildi.  
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
---------  KIRISH  ----------- 
 
 

 
4 
 
  
Talabalar  hozirgi  zamon  fan  asoslari  to’g’risidagi  bilimlar  bilan 
qurollantirish  bizning  kasb-hunar  kollej  va  akademik  liseylarimizning    eng 
muhim vazifasidir. 
Hozirgi  zamon  fan  asoslarining  mazmuni  butun    kasb-hunar  kollej  va 
akademik liseylarimizni g’oyaviy- siyosiy yo’li bilan belgilanadi. Kasb-hunar 
kollej  va  akademik  litsey  talabalariga  amaliy  hayot  bilan  chambarchas  
bog’langan  nazariy  bilimlar  beradi.  Talabalar  har  tomonlama  barkamol 
insonga  xos  xislatlar  hosil  qilish  kimyo  o’qituvchisining  eng  muhim 
vazifasidir. 
1.  Fanni  o’qitishning  maqsad  va  vazifalari.  Kimyo  o’qitish  metodikasining 
maqsadi    talabalarni  chuqur  va  mustahkam  bilimlar  bilan  qurollantirish, 
fanga qiziqtirish, mustaqil ishlash va fikrlashga o’rgatishdan iboratdir. 
2.  Fanning maqsadi: Maktab kimyo darsligi uchun kerakli  hajmda dalillarni 
tanlash, talabalar bilimini oshirishda, o’qituvchi bilimi orqali,  kitob, kino, 
radio,  televizor va boshqa vositalardan foydalanish  demakdir. 
3.  Fanning  vazifalari:  Kelajagi  buyuk  mustaqil    O’zbekistonimiz  uchun  
talabalarni  hozirgi  zamon  kimyo  fani  asoslarini  ongli  ravishda  va  puxta 
o’zlashtirishga erishishi, talabalarni kimyoning atrofdagi tabiatni asrash va 
undan  foydalanish  uchun  zarur  bo’lgan  ilmiy  asoslari  bilan  tanishtirish, 
talabalarni        ilmiy  bilishning    vositalaridan  biri    bo’lgan    kimyo 
eksperimentidan  foydalana  oladigan  qilib tarbiyalash, talabalarni mehnatga 
va mustaqil bilim olishga o’rgatishdan  iborat. 
 
Talabalar  bilimiga  qo’yiladigan  talablar  esa,  talabalarni  bilim  va 
ko’nikmalarini  tekshirish, talabaning ish faoliyatini  kuzatish, og’zaki so’rash,  
sinov,  yozma  nazorat ishlari, kimyodan test savollarini tuzish va yechish usuli 
va boshqa ta’limning turli bosqichlarida talabalarning bilim va ko’nikmalariga 
qo’yiladigan talablardir.                   
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-ma’ruza 
Mavzu: Kimyo ta’limi metodikasi fani va o’quv predmeti. Yangi pedagogik 
texnologiyaning vazifalari.  
  

 
5 
 
Ma’ruza rejasi: 
1. 
Kimyo ta’limi metodikasi fani. 
2. 
Kimyo  fanini  maktabda  hamda  akademik  lisey    va  kasb-hunar    kollejlarda 
ham  fan, ham o’quv predmeti sifatida. 
3. 
Yangi pedagogik texnologiyaning vazifalari. 
 
O’rganiladigan asosiy tushunchalar: Kimyo o’qitish metodikasi  kimyo 
fanini o’qitish uslubiyotiga  bag’ishlangan o’quv kursi ekanligi, kimyo o’qitish 
metodikasi fanining asosiy vazifasi, z
amonaviy pedagogik  texnologiyalar,  uning 
maqsad va vazifalari.
 
Kimyo  o’qitish  metodikasi  kursining  matni  O’zbekiston  Respublikasining 
«Ta’lim to’g’risida»gi qonuni O’zbtkiston o’rta ta’lim konsepsiyasi, umumiy o’rta  
ta’lim maktablarida  kimyo o’qitish yo’riqnomasida ko’rsatilgan istiqlol munosbati 
bilan    respublikamizning    umumiy  o’rta    ta’lim  maktablarida  hamda  oliy  o’quv 
yurtlari  oldiga  qo’yilgan  asosiy  maqsad  va  vazifalarni  hisobga  olgan  holda 
tayyorlandi. 
  O’zbekiston  Respublikasi  yer  osti  boyliklari  bilan  haqli  ravishda 
faxrlanadi. Bu yerda mashhur D.I. Mendeleev davriy sistemasining deyarli barcha 
elementlari topilgan.  Masalan: 105 ta neft, gaz, 155 ta  istiqbolli  kon, rangli nodir 
va radioaktiv metallar bo’yicha oltin, mis, uran, tabiiy gaz, volfram, kaliy tuzlari, 
fosforitlar, kalionlar va boshqa mahsulotlar. 
  
Kimyo  o’qitish  metodikasi  to’g’ri    metod  bilan  olib  borilishi  kerak.    Bu  
metod  ishning  g’oyaviy-  siyosiy  yo’nalishiga,  uni  bajaruvchining  malakasiga 
bog’liqdir. 
O’qitishni umumiy maqsadlariga muvofiq  kimyo o’qitish uslubiyoti oldida 
quyidagi asosiy vazifalar turadi: 
1.    Kimyo  o’qitishning    aniq  maqsadlari  va    o’quv  predmetining  mazmunini 
aniqlash; 
2.    Qo’yilgan  maqsadlarga  yetishishga    qaratilgan    ko’proq  ma’qul  uslublar    va 
o’qitishning  tashkiliy shakllarini ishlab chiqish; 
3.   Kimyo o’qitishning zarur vositalarini  ko’rib chiqish   va kimyo o’qituvchisi 
ish  amaliyotida ularni  qo’llash bo’yicha  yo’riqnomani ishlab chiqish; 
Boshqa  so’z  bilan  aytganda    xuddi  har  qanday  dars    uslubiyoti  oldida 
turganidek  kimyo o’qitish uslubiyoti oldida ham an’anaviy  quyidagi savol turadi. 
1.  O’qituvchi  oldiga  predmetni  o’qitishda  aniq  maqsad,  vazifalar  qo’yish  yoki 
nima uchun o’qitish savollariga javob berishni ilgari suradi.  
2.  Kimyo  predmeti  o’quv  mazmuni  didaktik  maqsad  va  talablarga  javob  berishi 
kerak  yoki  nimani o’qitish kerak. 
3.  O’qitishning  mazmuni  metodlar,  shakllarini  aniqlash  yoki  predmetni  qanday 
o’qitishga javob izlaydi. 
4.  Predmetning  mazmunini  o’quvchilar  o’zlashtirib  olishlari  masalasi  yoki 
o’quvchilar qanday o’qiydilar. 
 Kimyo  o’qitish  uslubiyoti  mazmunini  uning    umumiy,  nazariy,    asosiy 
savollari  (kimyo    umumiy  uslubiyoti)    va  alohida  bulimlarini  o’rganish  savollari 
(alohida yoki maxsus) tashkil etadi. 

 
6 
 
 Kimyo  predmetini  o’qitish  maqsadlarini    aniqlashda  birinchi  navbatda  
umumta’lim  maktablarida    akademik  litseylarda    va  kasb-hunar  kollejlarida  
o’qitish va tayyorlashni  umumiy maqsadalariga asoslanmoq zarur.  Umumiy o’rta 
ta’lim    maqsadi,  bu  ta’lim,  tarbiya  va  davlat  o’quv  standartlariga  muvofiq  
o’quvchilarni  fikrlash, jismonan, jarayonlarida bilimlari  asosini to’liq egallashini  
ta’minlash,  o’quvchlarga    dunyoning  hozirgi  ilmiy  ko’rinishini    shakllantirishda,  
kimyo  fanining    ahamiyatini,      anglagan  holda    ratsional  ko’nikmalarini    hosil 
qilish. 
O’quvchilarda    kimyo  faniga  bo’lgan    qiziqish  va    mehr,  shu    predmetga  
mas’uliyatli  munosabat uyg’otish, kimyo fanuining hozirgi davrdagi roli  va o’rni 
haqida    to’g’ri  tasavvur  shakllantirishni      aynan  o’qituvchi  bajaradi.    Bunday 
mas’uliyatli  vazifani  bajarish  uchun  o’qituvchining  o’zi  yangi  pedagogik   
texnologiya  va    uning  vazifalariga      bo’lgan  talablarini  egallashi  kerak.  Kimyo 
fanining    pedagogik  funksiyasi  uning    insonni  umumiy    ta’lim  olishdagi  asosiy 
vazifalarini  aniqlashdagi xususiyatlari bilan aniqlanadi. Bular: 
1.  Ilmiy    dunyoqarash  asosini  tashkil  qilish.  2.  Maktab  o’quvchisi    fikrini 
rivojlantirish.  3.  Maktab  o’quvchilarini    amaliy    faoliyatga,    mehnatga  nisbatan 
bo’lgan  ta’limini  davom ettirishga tayyorlash. 
  
Maktab  kimyo  kurslari    mazmunini  tanlashga    ma’lum  qarama-qarshilikda  
turgan  asosiy ikki  guruh omillari ta’sir ko’rsatadi:  ilmiylik va qulaylik,  yengillik 
va  umumta’limga  xoslik.    Bir  tomondan  kimyoning    maktab  kursi  zamonaviy, 
hayotning  hamma  qiyin  talablariga javob bera oladigan, boshqa tomondan oddiy  
bo’lishi kerak.  Bu ikki talabni  birlashtirish oson vazifa emas. 
O'qituvchilar,  talaba  va  o'quvchilar  jamoasida  hamkorlik  va  ijodiy  muhitni 
yaratishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o'rni beqiyos. 
 
Zamonaviy pedagogik  texnologiyalar- ta'lim jarayonini har tomonlama 
mukammal loyihalashtirish, aniq maqsadlar qo'yish va ularga kafolatlangan 
holda  erishish,  rejalashtirilgan  natijalarni  amalga  oshirish  imkoniyatini 
beruvchi uzviy bog'langan komponentlar yig'indisidir. 
 
Ushbu  qoidadan  kelib  chiqqan  holda  har  bir  o'qitiladigan  mavzuga  keng 
qamrovli loyiha ishlab chiqish bilan bir qatorda, o'quv-metodik majmua tayyorlash 
uning  tarkibiga  loyihaga  qo'shimcha  mavzuga  daxldor  bo'lgan  barcha  axborotlar, 
tarqatma materiallar, ma'lumotnomalar, manbalar, ulardan foydalanish metodikasi 
kiritilishi kerak.     
 Yangi pedagogik texnologiyaning vazifalari. 
1.  Kelajagi  buyuk  O’zbekistonimiz  uchun  talabalarni  hozirgi  zamon         
kimyo fan asoslarini ongli ravishda va puxta o’zlashtirishlariga erishish; 
2.    Talabalarni  kimyoni  atrofdagi  tabiatni  izohlab  berish  va  undan  oqilona 
foydalanish uchun zarur bo’lgan ilmiy asoslar bilan tanishtirish; 
3.  Talabalarni  tabiatga  to’g’ri  materialistik  nuqtai  nazardan  qarash 
xususiyatlarini hosil qilishga alohida e’tibor berish lozim.   
4.  Talabalarni  ilmiy  bilishini  vositalaridan  biri  bo’lgan  kimyoviy 
eksperimentidan foydalana oladigan qilib tarbiyalash.   
  5.  Talabalarni  mehnatga  o’rgatish  –  ularni  kelgusi  amaliy  faoliyatga 
tayyorlash zarurdir.     
 
6.    Talabalarni kimyo faniga qiziqishini yanada orttirish.    

 
7 
 
          7.      Talabalarni  mustaqil  ravishda  izlanuvchanlikka  va  bilim  olishga 
o’rgatish.   
8.    Talabalarda  kundalik  turmushda,  hayotda  bo’ladigan  o’quv  va 
malakalarini hosil qilish.  
 
9.    Talabalarni qo’lidan keladigan ijtimoiy-foydali ishga jalb qilish 
 
10.   Kimyo fanining hayotimizdagi ahamiyatini tushuntirish.  
 
11.   Jismonan baquvvat, aqlan yutuk insonlar darajasiga yetkazish.  
 12.    Kimyo  o’qitish  talabalarni  mehnatsevar,  Vatanga  muhabbat,  fanga 
qiziqish ruhida tarbiyalash kerak.  
 
 Nazorat savollari: 
1. 
 Kimyo o’qitish metodikasi   predmeti nimani o’rganadi? 
2. 
 Kimyo  o’qitish  metodikasi      fanining    rivojlanish  tarixi  haqida  nimani 
bilasiz? 
3. 
 Kimyo o’qitish metodikasi fani   oldiga  qanday asosiy vazifalar qo’yiladi? 
4.        Yangi pedagogik texnologiyaning vazifalari nimalardan iborat. 
 
2 - ma’ruza 
 Mavzu:  Kimyo ta’limining maqsad va vazifalari. 
  
Ma’ruza rejasi: 
1.   Kimyo ta’limining maqsadi 
2.   Kimyo ta’limining  vazifalari 
3.   Kimyo ta’limining Davlat ta’lim standarti va uning vazifasi 
4.   Kimyo ta`limi standartining  asosiy  bo’limlari to’g’risida tushuncha 
Umumiy o’rta ta’lim maktablaridagi kimyo ta’limi pedagogik jarayonining 
ajralmas  tarkibiy  qismi  bo’lib,  ta’limning  umumiy  maqsadlariga  muvofiq 
o’quvchi  shaxsini  tarbiyalashga  xizmat  qiladi.  Respublikamiz  mustaqilligining 
dastlabki  yillarida  ta’lim-  tarbiya  sohasini  isloh  qilish  natijasida  to’plangan 
tajribalar, chiqarilgan bir qator xulosalar asosida amaldagi ta’lim-tarbiya tizimini 
hozirgi  taraqqiyot  va  kelgusidagi  talablar  darajasiga  ko’tarishga,  uni 
takomillashtirishga  jiddiy  e’tibor  berish  zarurligi  ta’lim-  tarbiyaning 
uzluksizligini ta’minlashdan kelib chiqib, «Kadrlar tayyorlashning Milliy dasturi» 
va  «Ta’lim  to’g’risida»gi  Qonun   O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX 
sessiyasida muhokama qilindi va tasdiqlandi.  Shu munosabat bilan barcha o’quv 
predmetlari  qatori  kimyo  ta`limi  oldiga  ham  aniq  vazifalar  qo’yildi.  «Ta`lim 
to’g’risida»gi Qonunga muvofiq:  
1.  Umumiy o’rta ta`lim maktablarining kimyo ta`limi konsepsiyasini qayta 
ishlab chiqish; 
2.  Umumiy o’rta ta`lim maktablarining kimyo ta`limi konsepsiyasidan kelib 
chiqqan holda, uning standartini ishlab chiqish taqozo qilinadi. 
 Kimyo ta`limi standarti kimyo o’quv predmetining majburiy mazmunini belgilab 
beradi. 
Umumiy o’rta ta`lim maktablarining kimyo ta`limi standarti, kimyo ta`limi 
tizimidagi  barcha  komponentlarni:  ta`limning  mazmuni,  maqsadi,  ta`limning 

 
8 
 
uzluksizligi,  tashkiliy  shakllari,  usullari,  vositalari  va  boshqalarni  qayta  ko’rib 
chiqish mezoni hisoblanadi. 
Kimyo  ta`limi  konsepsiyasiga  muvofiq  kimyo  ta`limining  yo’nnalishi  va 
maqsadi yosh avlodning kimyo fani asoslarini chuqur egallashi, o’quvchilarning 
siyosiy  -  g’oyaviy,  estetik,  ekologik  tarbiyasi,  tabiatga    va  jamiyatga  bo’lgan 
ijobiy munosabat, qadimgi yashab ijod etib o’tgan buyuk mutafakkirlar, keyingi 
yillarda  olimlarimizning  kimyo  sohasidagi  erishgan  yutuqlariga  oid  o’quv 
materiallari  bilan  tanishtirib  borish  orqali  vatanga  bo’lgan  e`tiqodni 
shakllantirish, kasbga yunaltirish ko’zda tutiladi. Kimyo ta`limi standarti-kimyo 
o’qitishda  o’quvchilarga  beriladigan  ta`lim  va  tarbiyaning  mazmuni  negizini 
belgilovchi 
ko’rsatkichlar, 
shuningdek 
o’quvchilarning 
tayyorgarlik 
darajasidagi bilim va amaliy faoliyatlari darajasi me`yorini belgilaydigan mezon 
bo’lib hisoblanadi. 
Kimyo  ta`limi  standarti  –  umumiy  o’rta  ta`lim  maktablari  uchun 
tuziladigan  kimyo  ta`limi  dasturi  va  o’quv  materiallarining  hajmini 
belgilab beruvchi mezon bo’lib xizmat qiladi.  
Kimyo  ta`limi  standarti  –  kimyo  ta`limida  o’qituvchilarning  davlat  va 
jamiyat  oldidagi  vazifalari,  burchi  va  javobgarligini  qay  darajada  his  qilishlari 
mezoni bo’lib ham hisoblanadi.  
Umumiy  o’rta  ta`lim  maktablarining  kimyo  ta`limi  standarti-kimyo  o’quv 
predmetidan  o’quvchilarga  beriladigan  bilimlar  miqdori,  o’quvchilar 
egallaydigan  bilim,  hosil  qiladigan  amaliy  ko’nikma  va  malakalar  hajmini 
ko’rsatuvchi  me`yor  bo’lib,  umumiy  o’rta  ta`lim  maktablaridagi  kimyo  ta`limi 
negizini  belgilovchi  ko’rsatkichlar  o’quvchilarning  kimyo  ta`limidan 
tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan talablar majmuasidan iborat bo’lgan hujjat 
tariqasida tasdiqlanadi va xizmat qiladi.  
Umumiy  o’rta  ta’lim  o’quvchilar oladigan bilimlarning zarur hajmiga asos 
soladi,  o’quvchilardagi  tashkilotchilik  qobiliyati,  malakalari  va  amaliy 
tajribasini  ruvojlantiradi.  Davlat  ta’lim  standartlarida  kimyo  ta’limi  sohasida 
quyidagicha  standartlar  belgilangan:  Kimyo  ta’limi  sohasiga  o’quv  rejasida  
VII-  IX  sinflar  uchun  204    o’quv  soati  ajratilgan  bo’lib,  ularning  sinflar 
bo’yicha taqsimoti quyidagicha: 
 
Sinflar 
VII 
VIII 
IX 
Jami 
haftalik o’quv 
soati 
2 
2 
2 
6 
Yillik o’quv soati 
68 
68 
68 
204 
 
Kimyo  ta`limi  standartining  tuzilishi  uzluksizlikni  ta`minlash  asosida, 
kimyo  ta`limi  sohasi  mazmuninimg  asosiy  yunalishlari:  «Kimyoviy 
tushunchalar»,  «Modda»,  «Moddaning  tuzilishi  va  xossalari»,  moddalarning 
olinishi,  kimyoviy  til,  eng  muhim  kimyoviy  tushunchalar  va  qonunlar, 

 
9 
 
nazariyalar,  kimyoviy  ishlab  chiqarishning  texnologiyasi,  respublikamizda 
kimyo  sanoatining  erishgan  yutuqlari,  organik  moddalarning  ayrim  vakillari, 
polimerlar,  tabiat  va  jamiyatga  kimyoviy  ishlab  chiqarishning  ekologik  ta`siri 
haqidagi  bilimlarni  berishga  va  amaliy  malakalar  hosil  qilishga  qaratiladi.  ( 
«Ma’rifat»  gazetasi.28.08.98.  3-bet)  Bunda,  o’quvchilarning  bilishi,    anglashi, 
amaliy  ishlarni  bajara  oladigan  ko’nikma  va  malakalariga  ega  bo’lishlarini 
ta`minlash va uning sifatini aniqlashga imkon beradi. 
Kimyo ta`limi standarti quyidagi uchta bo’limdan iborat. 
1)  Kimyo ta`limi mazmuni negizini belgilovchi  ko’rsatkichlar. 
2)  Kimyo  ta`limida o’quvchilarning tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan 
standartning minimal talablari. 
3)  Kimyo  ta`limida  o’quvchilarning  tayyorgarlik  darajasiga  qo’yilgan 
standartning maksimal talablari. 
«Kimyo  ta`limi  mazmuni  negizining  belgilovchi  ko’rsatkichlar»  bo’limi 
o’quvchilarga  kimyodan  beriladigan  bilimlar,  ekologik  ta`lim-tarbiya  va 
o’quvchilarda  hosil  qilinadigan  amaliy  ko’nikma  va  malakalarni  o’zida 
mujassamlashtiradi. 
Ikkinchi  va  uchinchi  bo’limda  esa  o’quvchilarning  tayyorgarlik  darajasiga 
quyilgan talablar yoritiladi.  
O’quvchilarga  maksimal  ball  yoki  baho  qo’yishda  har  ikkala,    ya`ni  
minimal  va  maksimal  tayyorgarlik  darajasiga  bo’lgan  talablar  hisobga  olinishi 
zarur.  Bu  esa,  kimyo  ta`limi  standarti  o’quvchilar  tomonidan  o’zlashtirish 
ko’rsatkichlarni  ifodalashga  kimyo  ta`limi  sifatini  baholashda  o’lchov  mezoni 
bo’lib xizmat qilishiga imkon beradi. 
Nazorat savollari: 
1.  Kimyo ta’limining maqsadi nima? 
2.  Kimyo ta’limining  vazifalari nimalardan iborat? 
3.  Kimyo ta`limi standarti asosiy bo’limlarini vazifasini tushuntiring. 
4.  Kimyo  ta`limida  o’quvchilarning  tayyorgarlik  darajasiga  qo’yiladigan 
standartning minimal va maksimal talablarini tushintiring. 
 
Asosiy tushunchalar. 
1.  Umumiy  o’rta  ta’lim  maktablaridagi  kimyo  ta’limi  pedagogik 
jarayonning ajralmas tarkibiy qismi bo’lib, ta’limning umumiy maqsadlariga 
mubofiq o’quvchi shaxsini tarbiyalashga xizmat qiladi. 
2.  Kimyo  ta`limi  standarti  –  umumiy  o’rta  ta`lim  maktablari  uchun 
tuziladigan kimyo ta`limi dasturi va o’quv materiallarining hajmini belgilab 
beruvchi mezon bo’lib xizmat qiladi. 
Davlat ta’lim standartlarida kimyo ta’limi sohasida  o’quv rejasida  VII- 
IX sinflar uchun 204  o’quv soati ajratilgan bo’lib, haftasiga 2 soatdan qilib 
belgilangan. 
 

 
10 
 
3-ma’ruza 
Mavzu: O’zbekiston Respublikasining Ta’lim to’g’risidagi qonuni va 
O’zbekiston maktablaridagi kimyo ta’limining konsepsiyasi.  
 
Ma’ruza rejasi: 
1.  O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi qonuni 
2.  O’zbekiston maktablaridagi kimyo ta’limining konsepsiyasi
. 
3.  «Kadrlar tayyorlashning  Milliy dasturi» va uning vazifalari 
 
4.  Kimyo ta’limining didaktika ta’limoti  
 
5.   Kimyo fanining  rivojlanishi  haqida tarixiy ma’lumotlar 
 
 
O’rganiladigan  asosiy  tushunchalar:  O’zbekiston  Respublikasining 
«Ta’lim  to’g’risida»gi  qonuni  va  «Kadrlar  tayyorlashning  Milliy  dasturi», 
«Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi»ning asosiy maqsadi,  ta’limiy, tarbiyaviy, 
va  rivojlantiruvchi  funksiyalardir,  kimyo  ta’limining  didaktika  ta’limoti,  kimyo 
fanining rivojlanishi   tarixi. 
  
   1997  yil  29  avgustda    O’zbekiston  Oliy  majlisining  I-  chaqiriq  IX  – 
sessiyasida  «Ta’lim  to’g’risida»gi  qonuni  va  «Kadrlar  tayyorlashning  Milliy 
dasturi» qabul qilindi. «Kadrlar tayyorlashning Milliy dasturi»ning 3 ta asosiy 
maqsadi bo’lib, ular: 
1)  Ta’lim sohasini tubdan isloh qilish 
2) Ta’lim sohasini o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan 
to’la xalos etish 
3)  Rivojlangan  demokratik    davlatlar  darajasida,  yuksak  ma’naviy-axloqiy 
talablarga  javob  beruvchi  yuqori  malakali    kadrlar  tayyorlash  milliy  tizimini 
yaratish. 
Demak,  yuqori  malakali    kadrlar  tayyorlash  uchun,  har  bir  fanni  shu 
jumladan kimyo  fanini ham ilg’or pedagogik texnologiyalar asosida o’qitish talab 
etiladi.  
Qonun  va  dastur  talablarida  hozirgi  talablar  darajasida  didaktika  
ta’limotini amalga oshirish asosiy vazifa qilib qo’yilgan. 
 
Jamiyat  ta’lim-tarbiya  muassasalari  oldiga  o’sib  kelayotgan  yoshlarimizda 
bilim  tafakkur  qirralarini  o’stirib  faol  mushohada  qilish  kabi  xislatlarini 
shakllantirish, ilm borasida kuch quvvatni rivojlantirish kabi talabni qo’yadi. Shu 
sababli Prezidentimiz  kuch-bilim va tafakkurda degan g’oyani ilgari surdi.  
 
Didakrtik  tafakkurning  shakllanishi  va  taraqqiy  etib  rivojlanishi  ta’lim 
jarayonida amalga oshiriladi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun o’quvchilar fan