Niverlirlash. Reyka tuszilishini o`rganish reja

NIVERLIRLASH. REYKA TUSZILISHINI O`RGANISH
REJA

1. Reykalar juftidagi metrli oraliqlar qiymatini aniqlash.

   
   

2. Detsimetrli bo’laklar xatoliklarini aniqlash.

   
   

3. Reykadan olingan sanoqning o’rta kvadratik xatosi.

   
   

4. Reykadagi detsimetrli bo’lakning tasodifiy xatosi.

   
   

1. Reykalar juftidagi metrli oraliqlarning o’rta qiymatini aniqlashda tekshirish Jeneva chizg’ichi (uzunligi 1m, eni 40-55mm ikki yoni qiya yo’nilgan va bir tomoni 0,2mm ikkinchi tomoni esa 1mm li bo’laklarga bo’lingan maxsus zanglamaydigan temirdan ishlangan chizg’ich) yordamida bino ichida bajariladi. Tekshirish boshlashdan oldin metrli oraliqlar ya’ni qora tomondagi 0, 1, 10, 20, 29; qizil tomondagi 47, 57, 67, 76 detsimetrli bo’laklarni boshlanishi o’tkir qalam bilan metall chizg’ich yordamida belgilab olinadi. Reyka tekis yuzaga egilmaydigan qilib yotqiziladi. Keyin Jeneva chizg’ichi yordamida har bir metrli oraliq (01-10, 10-20, 20-29 va 47-57, … 67-76 detsimetrli bo’laklar) ikki marta to’g’ri va teskari yo’nalishda o’lchanadi. Metrli oraliqlar qiymati metrli oraliqlarda 0,8mm dan qiymatgacha farq qilishi mumkin.

   
   

2. Detsimetrli bo’lak xatolarini aniqlash. Tekshirish reykani qora tomonida 01-29, qizil tomonda 47-76 gacha oraliq Jeneva chizg’ichida bajariladi. Tekshirishdan oldin o’tkir qalam bilan metal chizg’ich yordamida belgilab olinadi. Jeneva chizg’ichini chap tomonidagi lupadan qarab chizg’ichning nol shtrix reykadagi birinchi detsimetrli bo’lak boshi bilan tutashtiriladi keyin o’ng tomondagi lupa chizig’i yordamida surilib detsimetrli bo’lak chetiga keltiriladi va sanoq olinadi. Har metrli oraliqda 2 marta o’lchanadi. Ikkinchi marta o’chashdan oldin Jeneva chizg’ichi biroz suriladi PH-3 reykalarida detsimetrli bo’laklar xatosi III sinf niverillash uchun 0,4 mm IV klass niverillash uchun 0,6 mm texnik niverillash uchun esa 1,0 mm dan oshmasligi kerak.

   
   

3. Reykadan olinadigan sanoqning o’rta kvadratik xatosi Mrs quyidagiga teng.

   
   

(0,136 0,029t)

Bu joyda V- ko’rish turbasining kattalashtirilishi t- reykaning bo’lak qiymati (mm)da.
Agar V=20*; S=100m; t=10mm bo’lsa = .

4. Reykadagi detsimetrli bo’laklarning (o’rta) tasodifiy xatosi ni 0,5mm deb qabul qilish mumkin.

   
   

Ko’rib chiqilgan xatolar bir biriga bog’liq bo’lmagan holda o’lchash natijasiga ta’sir etadi deb qabul qilib reykadan sanoq aniqligiga quyidagicha yozish mumkin:

=
Bu formuladagi o’ringa qo’yib chiqib

= ga asosan = = 3mm ni topamiz.

Nivelirlash reykalari. Texnik nivelirlashda ikki tomonli yaxlit, uzunligi 3000 mm, qalinligi 2—3 sm, kengligi 8-10 sm bulgan pH-10 reykalari va uzunligi 3000-4000 mm buklanadigan pH-10 reykalari qo‘llaniladi. Reyka egilmaydigan va chidamli bo‘lishi uchun ko‘shtavir kesimli qilinib, sifatli yogochdan yasaladi va ikki uchida metall qoplanadi.
Reykalar bir tomonida santimetrli bo‘laklar shashkasimon oq va qora, ikkinchi tomondagilari esa oq va qizil rang bilan bo‘yaladi. SHuning uchun reykaning kora rangli tomoni -qora tomon, qizil rangli tomoni — qizil tomon deb farqlanadi.
Sanoq olish qulay bo‘lishi uchun har detsimetrli bo‘lakning dastlabki beshta santimetrli bo‘laklari «E» harfi ko‘rinishida birlashtiriladi. Reykalarni qora tomonida sanoq noldan ,qizil tomonida esa ixtiyoriy sanoqdan, masalan, 4687 mm  dan boshlanadi.
Natijada reykaning qora va qizil tomonlaridan olingan sanoqlar farqi doimiy son bo‘lib, niverlirlashni bekatda tekshirish uchun xizmat qiladi.
Sanoqlar reykaning quyi qismidan ortib boradi, raqamlar har detsimetirdan ag‘darilgan ko‘rinishda yoziladi, truba qo‘rish maydonida esa ularning tasviri to‘g‘ri bo‘ladi. Niverilash vaqtida reykalar yog‘och qoziqlarga, metall boshmoqlargua o‘rnatiladi.
Yig‘iladigan reykalarda ayrim qismlari to‘g‘ri tutashtirilgan bo‘lishi kerak. Reykani qiyshayganligini reykaning ikki uchidan reyka bo‘ylab ip tortib tekshiriladi. Bunda reyka va ip orasidagi masofa 3 metrli reykada – 6 mm, 4 metrli reykalarda 10 mm dan oshmasligi kerak.