nutq jarayonida nafas olishdan foydalana bilish

O`qish malakalari deganda badiiy asr matnini to`g`ri, tez, ongli va ifodali o`qish tushuniladi. O`qish darslarida o`quvchilarning o`qish malakalari shakllantiriladi va takomillashtiriladi.

• O`qish malakalari deganda badiiy asr matnini to`g`ri, tez, ongli va ifodali o`qish tushuniladi. O`qish darslarida o`quvchilarning o`qish malakalari shakllantiriladi va takomillashtiriladi.

• Ifodali o`qish intonasiya yordamida asarning g`oyasi va jozibasini to`g`ri, aniq, yozuvshi niyatiga mos ravishda ifodalay bilishdir. «Ifodali o`qish adabiyotni konkret va ko`rgazmali o`qitishning dastlabki va asosiy formasidir», deb ta’kidlaydi myetodist olima M.A.Ribnikova. Dyemak, «Ifodali o`qishning asosiy vazifasi asarning mazmunini va emotsionalligini intonatsiya orqali o`quvchilarga ko`rgazmali qilib ko`rsatishdir. Ifodali o`qishning asosiy printsipi o`qiladigan asar g`oyasi va badiiy qimmatini chuqur tushuntirishdir».

Intonatsiya og`zaki nutqning birgalikda harakat qiluvchi elemyentlari (urg`u, nutq, tempi va ritmi, pauza, ovozning past - balandligi) ning yig`indisidir. Bu elementlar bir – biriga ta’sir etadi va hammasi birgalikda asarning mazmunini, g`oyasini, qahramonlarning turli kayfiyatini, ishki kyechinmasini ifodalaydi.

• Intonatsiya og`zaki nutqning birgalikda harakat qiluvchi elemyentlari (urg`u, nutq, tempi va ritmi, pauza, ovozning past - balandligi) ning yig`indisidir. Bu elementlar bir – biriga ta’sir etadi va hammasi birgalikda asarning mazmunini, g`oyasini, qahramonlarning turli kayfiyatini, ishki kyechinmasini ifodalaydi.

• 1)nutq jarayonida nafas olishdan foydalana bilish (nafasni taqsimlay bilish);

• 2)har bir tovushning to`g`ri artikulyatsiyasi va aniq diktsiya (burro gapirish) malakasini egallash;

• 3)adabiy talaffuz normalarini egallash.

Ifodali o`qishning asosiy vositalaridan biri ovozdir. Ovoz nafas bilan uzviy bog`lanadi. Shuning uchun o`qituvshi bolalarning ifodali nutqi ustida ishlashni talaffuz qilayotganda o`z nafasini boshqara olish va ovozdan to`g`ri foydalanishga o`rgatishdan boshlaydi. Ovoz kuchi baland – pastlik, uzun - qisqalik, tezlik (temp), yoqimli – yoqimsizlik xususiyatlari bilan xarakterlanadi. O`quvchilar tekst mazmuniga qarab, baland yoki past ovozda o`qish (gapirish)ga, natqda tez, o`rtacha yoki sekin tempni tanlashga, biror tuyg`uni ifodalashga o`rganadilar. Ifodali o`qishga o`rgatishda o`quvchilar pauza va logik urg`u bilan ham tanishtiriladi.

• Ifodali o`qishning asosiy vositalaridan biri ovozdir. Ovoz nafas bilan uzviy bog`lanadi. Shuning uchun o`qituvshi bolalarning ifodali nutqi ustida ishlashni talaffuz qilayotganda o`z nafasini boshqara olish va ovozdan to`g`ri foydalanishga o`rgatishdan boshlaydi. Ovoz kuchi baland – pastlik, uzun - qisqalik, tezlik (temp), yoqimli – yoqimsizlik xususiyatlari bilan xarakterlanadi. O`quvchilar tekst mazmuniga qarab, baland yoki past ovozda o`qish (gapirish)ga, natqda tez, o`rtacha yoki sekin tempni tanlashga, biror tuyg`uni ifodalashga o`rganadilar. Ifodali o`qishga o`rgatishda o`quvchilar pauza va logik urg`u bilan ham tanishtiriladi.

Nutq deganda so`zlash jarayoni va uning natijasi tushuniladi. Aslida - chi, nutq – bu insonnning eng oliy, murakkab, ruhiy vazifalardan biri bo`lib hisoblanadi. Odamning ijtimoiy mehnat jarayonida kishilar o`rtasida o`zaro fikr almashinuv vositasi sifatida vujudga kelgan spetsifik funksiyasi. Inson tashqi olamdagi predmetlar va hodisalarni sezgi organlari yordamida va nut vositasida idrok etadi. So`z signalizatsiyasi, ya’ni nutq tufayli odam borliqni umuman, fikran idrok etishi mumkin. Nutq organlari, odam organizmining nutq tovushlari hosil bo’lishida qatnashadigan turli qismlari. Aktiv nutq organlariga til, lab, yumshoq tanglay, passiv nutq organlariga esa tishlar, qattiq tanglay, burun bo`shlig`i kiradi.

• Nutq deganda so`zlash jarayoni va uning natijasi tushuniladi. Aslida - chi, nutq – bu insonnning eng oliy, murakkab, ruhiy vazifalardan biri bo`lib hisoblanadi. Odamning ijtimoiy mehnat jarayonida kishilar o`rtasida o`zaro fikr almashinuv vositasi sifatida vujudga kelgan spetsifik funksiyasi. Inson tashqi olamdagi predmetlar va hodisalarni sezgi organlari yordamida va nut vositasida idrok etadi. So`z signalizatsiyasi, ya’ni nutq tufayli odam borliqni umuman, fikran idrok etishi mumkin. Nutq organlari, odam organizmining nutq tovushlari hosil bo’lishida qatnashadigan turli qismlari. Aktiv nutq organlariga til, lab, yumshoq tanglay, passiv nutq organlariga esa tishlar, qattiq tanglay, burun bo`shlig`i kiradi.

“Bumerang”usul

• “Bumerang”usul

• Bu mashq katta hajmdagi matnni qisqa fursatda o‘rganishga qaratilgan bo‘lib, kichik guruhlarda, juftlikda va individual ishlash imkoniyatini beradi.

• O‘tkazish tartibi.

• 1-bosqich

• Matn katta kichikligiga qarab guruhlarga 3 yoki 5 kishidan bo‘lib bo‘linadi, har bir guruh a’zosiga alohida matn tarqatiladi, guruhlar o‘z matni bilan tanishib chiqishi uchun vaqt beriladi.

• 2- bosqich

• Bir guruh a’zosi boshqa guruhlarga o‘tib ularning matni bilan tanishib o‘z matnini ham so‘zlab beradi.

• 3- bosqich

• Guruh a’zosi o‘z guruhiga qaytadi, boshqa guruhdan o‘rganib kelgan matnini guruh qatnashchilariga so‘zlab beradi.

• 4- bosqich

• O‘qituvchi navbat bilan barcha matnlar yuzasidan umumiy savol tashlaydi, xohlagan guruh a’zosi javob berishi mumkin. Bunda bilimdon o‘quvchi faol qatnashadi. To‘g‘ri javoblar uchun rag‘bat kartochkasi beriladi va oxirida kartochkalar sanalib g‘olib guruh va faol qatnashgan o‘quvchilar ballanadi.

” Ifodali o'qish” didaktik o`yini

• ” Ifodali o'qish” didaktik o`yini

• Ifodali o'qish musobaqasi. Bunda o'qituvchi bo'limdagi asarlardan belgilab kelgan parchalarini o'qitadi. Masalan:

• “Barakalla bo‘tam”, “Yaxshilik”, “Qish ertagi”, “Chana” kabi asarlardan ifodali o‘qitiladi.