Oddiy (aabb) No’xatsimon (aabb yoki aaBb) Yong’oqsimon

Xorzlrda tojning shakillari

Oddiy (aabb) No’xatsimon (aaBB yoki aaBb) Yong’oqsimon (AABB yoki AaBb) Gulsimon (Aabb yoki Aabb)

Bug’doy doning irsiylanishi

Qizil A1A1A2A2 Och qizil A1A1A2a2 Pushti a1a1A2A2 Och pushti a1a1A2a2 Oq a1a1a2a2

Oshqovoq mevasining shakillari

Yumaloq AAbb, Aabb Yumaloq aaBB, aaBb Gardshsimon AABB, AABb, AaBB, AaBb Uzunchoq aabb

Tovuq patlarining irsiylanishi

Oq patli IICC, IiCC, IICc, IiCc, Iicc, Iicc, iicc Qora patli iiCC, iiCc

Anatomiya – E. Xudoyberdiyev, K. Ahmedv, Z. Zohidov, A. Alavi, A. Asomov, A. Daminov

Aortada 40 sm/sek, arteriyalarda 40-10 sm/sek, arteriolalarda 10-0.1 sm/sek, kapillarda 0,1 sm/sek,

venalara 0,3-0,5 sm/sek.

A. Basov 1- bo’lib me’daning shira ajratishini o’rgangan

Fiziologiya – Y. Yunusov, Z. Qodirov, T. Tursunov, S. Maxmudov, R. Rahimov

Makroelementlar - P, S, Ca, K, Na, Cl, Fe, Mg, Si, C, O, H, N,

Mikroelementlar – J, Cu, Co, Zn, Ni, Au, Mn, Al, F, Mo, Cr,

Mikroblarni 1500 ga yaqin turi bor.

M. Sechenov: „Biron tirik organizm tashqi muhitsiz yashay olmaydi“

M. Sechenov „Bosh reflekslari“ kitobini yozgan

Qonning solishtirma massasi suvnikiga nisbatan - 1,050 – 1,060

P, Pavlov ” Tashqi tormozlanish ham, chegaradan tashqari tormozlanish ham nerv tizimining tug’ma xususiyatlariga bog’liq” degan.

P Pavlov Oliy nerv faoliyatini 4 ta turga bo’lgan

1- Xolerik: kuchli qo’zg’alish, tormozlanishdan ustun bo’lgan muvozanatsiz tur.

2- Sangvinik: kuchli, muvozanatlashgan, harakatchan tur

3- Flegmatik: kuchli, muvozanatlashgan kamharakat tur.

4- Melaxonik: kuchsiz, muvozanatlashmagan, tormozlanish qo’zg’alishdan ustun bo’lgan tur.

P. Pavlov Analizatorlani o’rgangan

P. Pavlov me’da shira ajratishini yanada takomillashtirdi va Soxta ovqatlnish operatsiyasini yaratdi

Plazmada: 90-92%-suv, 7-8%-oqsillar, 0,9%-tuzlar, 0,1%-glukoza, 0.8%-yog’lar

Ona sutida: 87% suv, 1,5% oqsil, 0,3% tuzlar, 6,5% uglevodlar, 4,5% yog’lar

Viruslarni 100 ga yaqin turi bor

I. Ugolev vorsinkalar ovqat moddalari ichak devorida hazim bo’lishini taminlashini aniqlagan.

Yurak erkaklarda 220-300 g, ayollarda 180-220 g

Taloq 140-200g

Ertalabki nonushta 7-7³⁰ ( 25-30%)

Tushki ovqat 14-15, 12-12³⁰da (35-40%)

Kechki ovqat 19-20 da (15-20%)

Qo’shimcha ovqatlanish 10-15%

Siydik pufagining hajmi 500-700 ml

Bola 1 yoshda 5-10 ta, 2 yoshda 300 ta, 3 yoshda 1000 ta, 4 yoshda 2000ta

M. Sechenov Tush haqida ko’p gaplani etib o’tgan

M. Sechenov Muskul va paylardagi sezuvchanlikni chuqur o’rgangan.

Bola 2 yoshida har oyda 200-250g bo’yi 1sm dan o’sadi

3 yoshli bola 1 yilda 2-2,8 kg, bo’yi esa 7-8 sm

4-5 yoshli bola har yili 1,5-2 kg, bo’yi 4-6 sm,

6-7 yoshli bola bir yilda 8-10 sm, massasi 2,5 kg

K. Linney odamni chala maymunlar bilan birgalikda primatlar guruhiga kiritgan

J. B. Lamark odam daraxtlarda chirmashib yurushdan yerda yurishga o’tgan maymunsimonlardan kelib chiqqan.

Ch. Darvin “Odamning paydo bo’lishi va jinsiy tanlash”

Odam embrioni rivojlanishining 18-20 kunlarida xuddi baliqlarnikidek jabra yoriqlari paydo b-di.

Bir oylik odam embrionida xuddi baliq miyasiga o’xshash 5 ta miya pufagi b-di.

Odamning boshlang’ich ajdodi – “Uquvli odam “ Avstralopitek bo’yi 120-140 sm, m 36-55 kg miyya 500-600 sm²

Eng qadmgi odam– sinantrop, “pitekantrop–maymun odam” bo’yi 160 sm, miyya satxi 1100 sm²

Qadimgi odam – neandertal

Dastlabki – hozirgi odamlar – kromanyon bo’yi 180 sm, miyasining hajmi 1800 sm²

Birinchi guruh tuzilmalar hosil qiluvchi biopolimerlar b-b polisaxaridlar va ayrim oqsillardan i-t.

Ikkinchi guruh biologic funksiyalarni, ms: katalizatorlik yoki tashish vazifalarni bajaradigan oqsillar kiradi

Uchinchi guruh axborot saqlovchi informatsiyon polimerlar b-b, nuklein kislotalardan iborat.

Sut oqsili – kazein

Makkajo’xori – zein

Ochiq zanjirli zminokislotalar
Monoaminokarbon kislotalar		Dikarbon kislotalar
Glitsin Leysin Alanin Valin Izoleysin Serin Sistein Sistin Treonin Metionin		Aspartat Asparagin Glutamat kislota Glutamin
		Diaminokislotalar
		Lizin Arginin
Siklik ( halqali ) aminokislotalar
Aromatik	Geterosiklik		Aminokislota/
Fenilalan Tirozin	Gistidin Triptofan		Prolin Oksiprol

BELGILAR Donning shakli Donning rangi Gul rangi Poyaning uzunligi Don shakli 2	DOMINANT Silliq Sariq Qizil Uzun Oddiy dukkak	RESESSIV Burushgan Yashil Oq Kalta Bo’g’imli dukkak	No’xat o’simligining irsiy belgilari
Dominant belgilar Jingalak (getera zigotalarda taram-taram) soch Sochning erta to’kilishi Malla bo’lmagan (qora) soch Qora ko’z Qo’y ko’z Sepkillarning bo’lishi Pakanalik (Axondroplaziya) Polidaktiliya (ortiqcha barmoqlar bo’lishi) Mongoloid ko’z Kipriklarning uzun bo’lishi Ko’zning katta bo’lishi Teri rangining normal bo’lishi Terining qora bo’lishi Sindaktiliya (panjalarning tutash bo’lishi) Braxidaktiliya (panja/ning qisqa va yo’g’on) Qonning normal bo’lishi Eritrotsitlarning normal shakli A, B, AB qon gruppalari		Resessiv belgilar To’g’ri soch Normal Malla soch Ko’k ko’z Ko’k yoki kulrang ko’z Sepkillar bo’lmasligi Normal bo’y Barmoqlar sonining normal bo’lishi Yevropoid ko’z Kipriklaring qisqa bo’lishi Ko’zning kichik bo’lishi Albinizm Teri rangining normal bo’lishi Normal Normal Gemofiliya O’roqsimon animiya 0-qon gruppasi
Yuzda botiqlik bo’lishi Sochni tekis farq hosil qilmasdan o’sishi Til uchini qayira olish Bosh barmoq to’mtoq bo’lishi Tilni nay shakliga keltira olish Quloq suprasini teriga yopishmagan bo’l. Ko’z qorachig’ini to’liq ko’rinishi		Yuzda botiq bo’lmasligi Sochning tekis farq hosilqilishi Til uchini qayira olmaslik Bosh barmoqning normal bo’lishi Tilni nay shakliga keltira olmaslik Quloq suprasini teriga yopishgan bo’li Ko’z qorachig’ini to’liq ko’rinmasligi.

Kovakichlilarda–hujayr migratsiyasi Sudralib yuruvchilar va qushlarda–qat - qat joylashuvi Amfibiyalarda – o’sib kirishi Ektodermdan – nerv sis, sezgi organ/, teri epiteliysi, tish email. Endodermadan – ichak epiteliysi, ovqat hazm qilish bez/: jigar, oshqozon osti bezi; o’pka va jabra, Mezodermadan – muskul to’qimasi, biriktiruvchi to’qima (tog’ay suyak, qon va limfa ) Resessiv holda–qandli diabet, tug’ma karlik, gemofiliya, shizofreniya (psix) Dominant – braxidaktiliya, kaltabarmoqlik, ko’z shox pardasining ko’rlikka olib keladigan, sil kasasli Gen kasalliklari – fenilketanuriya, albinizm, gemofiliya, daltonizm. Xromasoma kasalliklari – Daun sindromi, Klaynfeltr sindromi, Shershevskiy – Terner sind	Janubiy Osiyo tropik markazi 50% sholi, shakarqamish Sharqiy Osiyo markazi 20% soya, tariq Janubiy-G’arbiy Osiyo m 14% bug’doy, suli, dukkakli/ zig’ir, sabzi O’rta Yer dengizi m 11%karam, qand lavlagi, beda Abbisiya ( Efiopiya ) arpa, banan, kofe darxti. Markaziy Amerika oshqovoq, loviya, makkajo’xori, qalampir, g’o’za kakao d. Janubiy Amerika kartoshka, ananas, tamaki. Metallar biotexnologiyasi bakteriyalarning minerallarni oksidlash, va metallarni eruvchan birikmalarga aylantirish xususiyatiga asoslangan. A. Muzaffarov-xlorella dan to’yimli ozuqa M. Mavlomiy achitqi zamburug’laridan novvoychilikda chorvachilikda foydlan
Poligenlarning o’zaro tasirini irsiylanishini Betson, Nilsson – Ele, Ist o’rgangan Xromasoma nazariyasini yaratishda T. Morgan, Bridjes, Stertevant, Meller.	Mutatsiya nazariyasini De-Friz, Myoller, Nadson, Gustafsson, Auerbax, Rapoport. Odam genetikasini Levit, Davidenkov, Prokofeva-Belgovskaya, Efroimson.
G’alla navlari ”Ulug’bek – 600” , ”Sanzor” A. Musayev go’za kalleksiyasini yaratgan. S. Mirahmedov – tomonidan viltga chidamli g’o’za navlarini ”Toshkent -1”, ”Toshkent - 2”, ”Toshkent - 3” Nabijon Nazirov va Oston Jalilovlar g’o’zani serxosil ”AN-420 ”, ”Samarqand -3”, ”Yulduz ” Reapublikamizda boshqa olimlar tomonidan g’o’zaning ”Buxoro-9”, ”Buxoro-102”, ”Namangan-34”, ”Omad” navlari yaratildi. Uzum (O’zb.da 250 ortiq uzum navi bor) navlariga: gultish, sohibi, hiloliy Shaftolining navlari Vatan, lola, anjir, zarafshon, farhod, zarg’aldoq.	Mahmud Mirzayev rezavor mevalar= 200 ga yaqin navlariniyaratadilar. Shulardan 100 ga yaqini mamlakatimizda ishlatilmoqda ”Nimrang” – cho’ziq pushti o’rta pishar navi ”Obidov” – kechpishar cho’ziq qizil serxosil navi Professor D. Abdukarimov yaratgan ”Samarqand” navi bir yilda ikki marta hosil beradi Olmaning oq, qizil, Namangan, targ’il, qozi dostor navlari bor M.M. Bushev yaratgan qoramol zoti mamlakatimizda 1949-yildan boshlab urchitilmoqda.

Differensiatsiyalashish – ixtisoslashish homila hujayralari, to’qimalarining tuzilishi va funksiyalarida farqlar paydo bo’lishi.

Genetika hal qilishi lozim lozim bo’lgan nazariy muammolar:

1- irsiyatning moddiy asoslari – xromasoma, gen/ DNK, RNK tek.

2- belgi va xususiyatlarni keyingi avlodlarda berilishi aniqlash

3- tashqi tasirlar orqali irsiyatni o’zgarishi

4- irsiy o’zgaruvchanlikni organizm/ evalyutsiyasidagi ahamiyatini

Genetika fani quyidagi katta muammolarni hal qiladi

1- yangi nav yangi zot yangi shtamlar yaratadi

2- irsiy kasalliklar paydo bo’lishini o’rganadi, oldini oladi.

3- ekologik muhitni sog’lomlashtiradi , uning irsiyatiga salbiy ta’sir

etuvchi omillrdan organizm/ genofondini asrab qolish= genetik metodlarini yaratadi.

Ekssiziya ( chiqib ketish ) profagni bakteriya genomidan chiqib ketish jarayoni.

Fag induksiyasi ( qo’zg’alish ) profag holidagi bakteriofagning aktiv holatga o’tib litik reaksiyani boshlashi.