Opera dasturi imkoniyatlari

OPERA DASTURI IMKONIYATLARI

Reja:
Kirish

1. Opera dasturi.

2. Internet tarixiga bir nazar

3. «Butunjaxon O‘rgimchak to‘ri»ning ishlashi xakida

4. HTTP – nima?

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

Opera- Norvegialik Opera Software kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan veb brauzer va internet dasturlari paketi. Opera vebsaytni ko'rish, e-mail yozish va qabul qilish, kontaktlar bilan ishlash, IRC onlayn chat, fayllarni yuklab olish va shu kabi internet bilan bog'liq barcha vazifalarni bajaradi. Shaxsiy komputerlarda va mobil telefonlarida o'rnatish uchun ushbu dastur tekin taklif etiladi, lekin boshqa vositalarga o'rnatish uchun ma'lum bir qiymatda pul to'lanishi kerak.

Opera Microsoft Windows, Mac OS X, Linux, FreeBSD va Solaris kabi turli shaxsiy komputer operatsion sistemalarida ishlaydi. Ishlatilishining kengligi jihatida bugungi kunda Opera Internet Explorer, Firefox va Safaridan keyingi 4-o'rinda turadi.

Internetning paydo bo‘lishi tarixi 60-yillarning oxirida Amerika xukumati tomonidan asos solingan ARPANet (Advanced Research Projects Agency tashkiloti) xisoblash tarmogiga borib takaladi. Tarmok xarbiy tashkilotlarga xizmat kilgan.

1980 yillar boshlarida ma’lumotlarni uzatishni boshkarish protokoli TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) ga asos solindi. Taxminan shu vaktda ma’lum bo‘ldiki, TCP/IP dan turli milliy va xalkaro darajadagi kompyuter tarmoklarini boglashda foydalanish mumkin.

1989 yilning oxirida ARPANet mukammal xolga yetib keldi, lekin bu vaktga kelib ko‘pgina univetsitetlar va ilmiy muassasalar Internetga ulangan edilar. 1990 yillar boshlarida korporatsiyalar xam Internetdan elketron pochta orkali ma’lumotlar almashishda aktiv ishtirok etardilar. U vaktlarda Milliy Ilmiy fond tijorat maksadida Internetdan foydalanishni ta’kiklagan edi. 1991 yilda bu cheklash bekor kilinadi va Internetdan tashkilot, muassasa, noxukumat tashkilotlarining foydalanish darajasi ortdi, shuningdek, tijorat maksadida Internetdan keng foydalanila boshlandi (Internet magazinlar, Internet reklamalar va x.k.).

1993 yilda birinchi veb-brauzer Mosaic paydo bo‘ldi.

WWW (World Wide Web) – bu kanakadir Internetdan ajratilgan ma’lum bir joy emas, kopyuter aloka o‘rnatadigan biror nima xam emas. Butunjaxon o‘rgimchak to‘rini Internet doirasidagi xizmat deyish to‘grirok. Veb-serverlar deb ataluvchi ma’lum protokollardan, kompyuterlardan foydalanish orkali (chunki ular tarmokka ulangan va server dasturiy ta’minotiga ega) Internet xizmati yo‘lga ko‘yiladi.

Kompyuter veb-server bo‘lishi uchun Internetga ulangan va server dasturiy ta’minoti (DT) ga ega bo‘lishi yetarli. Bu DT bilan Windows, Mac OS, Unix kabi operatsion sistemalar ta’minlay oladi. Veb-server xar doim Internetda “o‘tiradi” va talab kilingan tomonga kerakli informatsiyani jo‘natadi.

.:C:.

Gipermatn jo‘natish protokoli (HTTP) veb-brauzer va veb-server mulokotining asossini tashkil etadi. Veb-brauzer HTTP maxsus komandasi orkali server bilan boglanish uchun so‘rov jo‘natadi. Agar so‘rov koniktirilsa, brauzer server bilan boglanadi. Kabul kiluvchi tomon nima kilishni o‘zi xal kiladi yoki ekranda faylni ko‘rsatadi, yoki uni diskda saklab ko‘yadi va x.k. HTTP Internetda foydalaniladigan yagona protokol emas. Fayllar uzatish protokoli (Post Office Protocole – POP, Simple Mail Transport Protocole - SMTP), shifrlangan HTTP protokoli (SHTTP) kabi protokollar mavjud.

Gipermatnlar tili (HTML) veb-brauzerlar ekraniga ma’lumotlarni standart kodlar orkali chop etish imkoniyatini beradi. HTML dan foydalanib o‘zida taxrirlangan matn, tasvir, multimediya elementlarini aks ettirgan veb-saxifalarni yaratish mumkin.

HTML ni dasturlash tillaridan farklash lozim. HTML ni veb-brauzerlarga matn yoki tasvirlarni kay xolatda chop etish ko‘rsatmalar nabori deyish xam mumkin. Masalan HTML xujjat o‘zida kuyidagi matnni aks ettirgan bo‘lsin:

Mening saxifamga xush kelibsiz

Bu matndagi

va

teglari asosiy matnni o‘rtaga olib turibdi. Veb-brauzer tushunadiki, bu teglar o‘rtasidag matn 1-darajali kattalikda ekranga chop etilish kerak. va teglari esa, ular o‘rtasidagi matn kalinlashtirilgan xolda yozilishi kerakligini bildiradi.

Butunjaxon o‘rgimchak to‘rining asosiy va HTML ning tarkibiy kismini gipermatnlar va gipermurojaatlar tashkil etadi. Maxsus komandalar yordamida matnning ma’lum kismi shunday ajratiladiki, natijada o‘sha matn ustiga sichkon tugmasi bosilsa boshka matn yoki saxifa ochiladi. Bundan tashkri multimediya vositalarining ishlab ketishi yoki bo‘lmasa, ma’lumotni diskda saklash taklifi xam berilishi mumkin.

Gipermatn yoki gipermurojaat biror bir tasvirga xam ko‘yilishi mumkinki uning ustiga bosilganda xam yukorida aytilgan golatlar ro‘y berishi mumkin.

Xar bir veb-saxifa o‘zida bir nechta gipermatn yoki gipermurojaatlarni mujassam etishi mumkin.
Internet xizmatlarining ko‘pchiligiga dostup (ruxsat, yo‘l) adresatsiya sxemasi (URL) yordamida kiziktirilgan ixtiyoriy xujjatni topish imkoniyatini beradi. Xar bir tur boshkasidan fark kiluvchi o‘zining format adresiga ega.

Masalan, mening adresimga xat yozish uchun foydalanuvchi o‘zining pochtasining jo‘natish adresiga [e-mail] ni yozishi kerak bo‘ladi. Boshka tomondan Intal kompaniyasining veb-saxifasini yuklash uchun veb-brauzerning adreslar paneliga www.intal.uz ni yozishin kerak.

Shunday kilib URL bu – so‘ralayotgan xujjatning anik adresini ko‘rsatish imkoniyatini berish uchun www.intal.uz kabi adreslar turlari kombinatsiyasi va yana ko‘shimcha elementlarga ega. URL day foydalanib, veb-brauzerlar yordamida ixtiyoriy xujjat va xizmatlarga dostup olish mumkin. URL kuyidagi tartibda yoziladi:

Protokol://internet_adres/yo‘l/fayl_nomi.kengaytma

yoki

Protokol://internet_adres

URL ga misol:

http://www.microsoft.com/windows/index.html

Bu yerda:

http:// – protokol;

www.microsoft.com – internet_adres (Microsoft kompaniyasinnig veb-serverining nomi)

/windows/ – yo‘l

index – fayl_nomi

html – kengaytma

.:G:.

URL da ko‘llaniladigan protokollar ro‘yxati:Protokol nomi Protokol nimaga dostup berishi mumkinligi

http:// HTTP (veb) serverlariga

https:// Shifrlangan ba’zi bir HTTP (veb) serverlarga

file:// Foydalanuvchi kattik diskidagi fayllarga

ftp:// FTP server fayllariga

gopher:// Gopher menyu va fayllariga

news:// Usenet yangiliklar serverlari gruppasiga

news: Anik Usenet yangiliklar gruppasiga

mailto: Anik elektron pochta adresiga

telnet: Telnet udalen serveriga

Foydalanilgan adabiyotlar:

I.A. Karimov Dexqonchilik taraqqiyoti – farovonlik manbai, T, 1994

Ta’lim to‘g‘risidagi qonun. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, T., 1997.

Informatika. Pod redaksiey professora N.M,Makarovoy M., «Finansi i statistika» 1997

V.E. Figurnov IBM PC dlya polzovatelyey. M., 1990

N.X.Noraliev.,N.Qilichev Informatika, o‘quv qo‘llanma, 2004 y

Raxmonqulova IBM PC shaxsiy kompyuterlarida ishlash. Sharq NMK-S PRINT. N.,1998

N.X.Noraliev va boshqalar. Informatika va hisoblash texnikasi. T.,1996

A.Abduqodirov EHM, Algoritm, Dastur, T., 1992

M.M.Aripov, J.O‘. Muxammadiev Informatika, Informasion texnologiyalar (Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik).,T.2004

S.S.G‘ulomov, A.T.SHermuxamedov, B.A.Begalov «Iqtisodiy informati-ka» Toshkent»Sharq» 2000.

Aripov M. «Informatika», Universitet nashriyoti, 2001.

J.O‘. Muxammadiev, D.X.Nazarova. POWER POINT

programasida ishlash. O‘quv uslubiy qo‘llanma T., 2003