Oraliq nazorat ishi Germaniya muzey pedagogikasi

Turdialiyeva Rushana

Oraliq nazorat ishi

Germaniya muzey pedagogikasi:

Dastlab muzey pedagogikasi tushunchasi XX asr boshlarida Germaniyada shakllangan va ilmiy muomalaga kiritilgan. Uni hayotga tatbiq etish A. Lixtvark, A. Reyxven va R. Froydental nomlari bilan bog‘liq. Avvaliga ushbu soha о‘qituvchilar bilan ishlashga mо‘ljallangan muzey faoliyatining bir yо‘nalishi sifatida talqin etildi. 1913-yili A. Lixtvark birinchi marta muzeyning ma’rifiy maskan sifatidagi ahamiyati g‘oyasini shakllantirdi va muzeyga tashrif buyuruvchilar bilan muloqotda yangi usullarni taklif etdi . R. Froydental ilk bor muzeylarda maktab tizimidagi mashg‘ulotlar о‘tkazish metodikasini yaratdi. Shuningdek, muzey muhitida ta’lim jarayonini tashkil etish uchun pedagog mutaxassis zarurligini ta’kidlab, unga muzey pedagogi nomini berishni tavsiya qildi.Muzey pedagogikasi oldida turgan vazifalar kо‘p qirrali bо‘lib, tashrifchilarni muzeyda namoyish qilinayotan voqea-hodisalarni his etish, eshitish, mulohaza yuritish va saboq olishga о‘rgatadi. Muzeyda turli toifadagi avlodlar uchrashuvi va muloqot uchun shart-sharoit yaratish yaxshilik va yovuzlik, donolik va nodonlik, haqiqat va yolg‘on kabi jihatlarning mazmun-mohiyatini tushunishda muhim ahamiyat kasb etadi.1913 yilda Mangeym shahrida “Muzey taʼlim va tarbiya muassasasi singari” deb nomlangan konferensiya boʻlib oʻtdi. Konferensiya raisi A. Lixtvark bo'lib, u o'zining ma'ruzasida muzeyga yangi nuqtai nazarni ta'lim muassasasi sifatida aks ettirgan: "o'rta asrlarga tegishli bo'lgan universitetlarga va absolutizm davrida paydo bo'lgan akademiyalarga XIX asrdagi yangi oliy ta'lim-ta'lim muassalariga – muzeyni qo'shdi.Faoliyatining ko'p qirrali bo'lishiga qaramasdan, u asosiy ishni bolalar bilan ishlashni ko'rib chiqdi. Bolaning hayotiy tajribasiga tayangan holda uning hissiy printsipni rivojlantirish zarurligini ta'kidlab, tasviriy san'atni idrok etishga asosiy e'tibor qaratdi. Muzeyda ekskursiya qilishning asosiy shaklini tanlab, Lixtvark tashrif buyuruvchilar bilan muloqot qilish tamoyiliga asos soldi.Germaniya muzey pedagogikasi shakllanishining keyingi bosqichi Georg Kershenshteyner nomi bilan bogʻliq.G. Kershenshteyner muzey ekspozitsiyasiga alohida ahamiyat bergan. Uning gʻoyalari Myunxen shahridagi texnika durdonalari va tabiiy fanlar Nemis muzeyi faoliyatida mujassamlashgan. Uning ekspozitsiyasi muzeyga tashrif buyurgan mutaxassislar tomonidan, balki har qanday tor fikrli odamning ham idrok qila olishi hisobga olinib barpo etilgan.G. Freydental tomonidan bolalarning muzeyga tashrif buyurishidayangicha yondashuv taklif qilindi. Ilgari muzeydagi kurslarda oʻqituvchilar tayyorlangan boʻlsa,endiasosiy eʼtibor bolaga qaratildi, uning muzeyga kelishiga tayyorgarlik koʻrish,uning yoshiga mos boʻlgan eksponatlarni tanlash va tashrifiasosida ijodiy faoliyatini tashkil etish. Freydentalning bu yoʻnalishdagi gʻoyalari hanuzgacha juda dolzarb boʻlib,muzey pedagogikasining zamonaviy amaliyotida hamma vaqt ham mujassam boʻlmagan.Berlin etnografiya muzeyining "muzey va maktab" bo'limi rahbari A. Reyxveyn talabalar uchun muzey-ustaxonalar asosida qurilgan ixtisoslashtirilgan ekspozitsiyalarni yaratdi, bu esa keyinchalik muzey pedagogikasining eng muhim yo'nalishlaridan biriga aylandi. 1920-1930-yillarda Berlin shahridagi Markaziy ta'lim va ta'lim instituti Germaniyada muzey va maktab o'rtasidagi o'zaro munosabatlar muammosini hal qilish bilan shug'ullanib, ular bilan D. Rixter va G. Froydental ham hamkorlik qilishdi. Muzeylar o'z ish faoliyatida muzey muhitida o'quv jarayonini tashkil qilish imkoniga ega pedagogik ta'lim bilan birqatorda, muzey o'qituvchilari va muzey mutaxassislari lavozimlarini joriy eta boshladilar.Germaniyada 1981 -yilda muzey pedagogikasi bo'yicha birinchi nemis darsligi chop etildi. Unda muzey pedagogikasiga, barcha muzeylarning faoliyat sohasi sifatida qaraladi.

Amerika muzey pedagogikasi 1923-yilda Amerika qo'shma Shtatlarida muzey pedagogikasi bo'yicha birinchi ishlar paydo bo'ldi. Muzey o'qituvchilari, bir tomondan, psixologik-pedagogik bilimlarasoslari, pedagogik tajriba va boshqa tomondan, muzey ekspozitsiyasi va kollektsiyalari haqida professional fikrga ega bo'lishlari, ekskursiya va ommaviy ishlarning barcha shakllarini bilishlari kerak edi. Muzeylarda o'quv dasturlarini tashkil etish va muzey auditoriyasi bilan har tomonlama ishlash g'oyasi, XX asr boshlarida amerikalik muzeologlar tomonidan ishlab chiqilgan.A.U. Zelenkoning nashrlari, Amerika Qo'shma Shtatlaridagi bolalar muzeylariga va amerikalik muzeologlarning muzey pedagogik nazariyalariga bag'ishlangan. Amerikada bolalarni muzeylarda tarbiyalash va o'qitish dasturlari o'tgan asrning 70-yillari boshlarida YuNESKO tomonidan umrbod ta'lim kontseptsiyasi qabul qilinishi va muzeylarning ijtimoiy-madaniy markazlar rolining ortishi munosabati bilan rivojlana boshladi.XX asr boshlarida dunyo bо‘yicha faqat AQShda bosh shiori “Iltimos ushlab kо‘r” degan iboradan iborat bolalar muzeyi faoliyat yuritgan bо‘lsa, 90-yillarning boshiga kelib, ularning soni 400dan oshdi. Ular orasida Amsterdamdagi Tropikmuzey, Gaagadagi (Niderlandiya) “Muzeon” nomli bolalar ma’rifiy markazi, Avstriyadagi “Bolalar dunyosi”, Buyuk Britaniyadagi “Kashfiyotlar fabrikasi” va “Evrika” muzeylari juda mashhur.

AQShda ko'plab o'qituvchilar muzeylarda ekskursiya qilishni afzal ko'rishadi. Bolaning muzey bilan birinchi tanishishidan samarali foydalanish uchun Amerika muzeylari bunday ekspozitsiyalar kontekstida tez-tez qo'llanishi mumkin bo'lgan maxsus tanlangan ob'ektlar ko'rsatiladi. Misol uchun, Nyu-Jersi muzeyi tarix, ilm-fan, san'at sohasidagi yosh o'quvchilar uchun bir soatlik ekskursiyalarni taklif etadi.