O`rta ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

S I Y O S I Y   H O K I M I Y A T  
Tavsifiy belgilar 
Manbalar 
Hokimiyat irodasining ustuvorligi 
Boshqaruvning o`ziga xos apparati 
mavjudligi 
Boshqa davlatlarga munosabat bo`yicha 
hokimiyat organlarining suvereniteti 
Jamiyat hayotini cheklash  
(reglamentatsiya) monopoliya 
Jamiyat va shaxs munosabatida  
majburlov imkoniyati 
Kuch 
Boylik 
Jamiyatda egallangan mavqe 
Tashkilot 
Bilim va informatsiya 

 
98 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
H O K I M I Y A T   S I Y O S I Y   H O D I S A  
S I F A T I D A  
Asosiy  
turlari 
Asosiy amalga oshirish  
vositalari 
Boshqaruv va uni ro`yobga 
chiqarish shakllari 
Iqtisodiy  
Huquq 
Hukmronlik 
Siyosiy  
Avtoritet 
Rahbarlik 
Huquqiy 
Ishontirish 
Boshqaruv 
Harbiy 
An`analar 
Muvofiqlashtirish 
Ma`naviy  
Manipulyatsiya  
Tashkil etish 
Oilaviy  
Majburlov 
Nazorat  
Zo`rlik 

 
99 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   H O K I M I Y A T  
Asosiy prinsiplar 
Funksiyalar 
Legitimlilik 
Harakatlilik 
Reallik 
Hushyorlik 
Kollegiyalilik 
Bardoshlilik 
O`z-o`zini tanqid 
Qat`iylik 
Yopiqlilik 
Jamiyatni boshqarish strategiyasini 
ishlab chiqish 
Jamiyatni rivojlantirishning asosiy 
yo`nalishlari bo`yicha konkret 
qarorlar ishlab chiqish va qabul 
qilish 
Ijtimoiy jarayonlarni operativ 
boshqarish va tartibga solish 
Jamiyat taraqqiyotining barqarorligi 
yo`naltirilganligini muhim 
ko`rsatkichlar bilan nazorat qilish. 

 
100 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
A s o s l a n g a n :  
S I Y O S I Y   H O K I M I Y A T N I N G  
L E G I T I M L I G I  
Asosiy tiplari 
Baholovchi ko`rsatkichlar 
An`naviy  
hokimiyat 
Xorizmatik  
hokimiyat 
Legal  
hokimiyat 
O`rnatilgan 
tartibning 
qat`iyligiga ishonch, 
urf-odatlar, 
hokimiyatga 
bo`ysunish 
unumdorligiga 
 
 
Dohiy shaxsining 
buyukligi va 
betakror  
sifatiga 
Hokimiyat vakillari 
demokratik 
saylanadigan va 
harakat qilishi 
belgilangan 
qonunlarga itoat 
etishiga 
Siyosat yurgizish uchun  
zaruriy majburlov  
darajasi 
Hukumatni yoki uning boshlig`ini 
ag`darishga urinishning  
mavjudligi 
Fuqaroviy bo`ysunmaslik 
(itoatsizlik)ni vujudga keltirovchi 
kuchlar 

 
101 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   H O K I M I Y A T N I N G   T I P L A R I   V A   U L A R N I N G   T A V S I F I  
T o t a l i t a r  
A v t o r i t a r  
D e m o k r a t i k  
Yalpi chegara,  
bilmas nazorat  
va zo`rlik 
Nazoratga  
yo`l bermaydigan  
aniqlovlar 
Hokimiyat qonunga muvofiq 
saylangan fuqarolarning vakillari 
orqali amalga oshiriladi 
Hokimiyat  
bilan  
qo`shilish 
Oddiy fuqarolarning  
hokimiyatdan  
begonalashuvi 
 
Hokimiyatni  
aniq amalga oshiruvchilarni 
saylash 
 
Hokimiyat buyruq bergan narsaga 
ruxsat, qolganlari  
ta`qiqlanadi 
 
Siyosatga tegishli  
bo`lganlarga ruxsat  
etiladi 
Qonun bilan ta`qiqlanmagan 
narsalarga ruxsat beriladi, jamiyat 
manfaatlari va axloqiy normalariga 
mos keladi 
HOKIMIYATNI AMALGA OSHIRISH XARAKTERI VA CHORALARI 
KISHILARNING HOKIMIYATGA MUNOSABATI 
HOKIMIYAT TA`QIQLARINING XARAKTERI 

 
102 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Siyosiy hayotning qatnashchilari bo`lib, ular tomonidan anglab etilgan ehtiyojlar va manfaatlar 
siyosiy hokimiyatning amalga oshirishga real ta`sir etadi va uni amalga oshirishni hamda 
mablag` bilan ta`minlashni belgilaydi 
H O K I M I Y A T   ( S I Y O S A T ) N I N G   S U B ` E K T L A R I  
T U R L A R I  
Bevosita ishtirokchilar: davlat, 
partiyalar, siyosiy yetakchilar va 
elitalar, jamoat tashkilotlari va 
harakatlar 
Bevosita qatnashuvda  
ishtirokchilar: yirik ijtimoiy guruhlar 
va birliklar, manfaatlarning turli 
guruhlari 
 
Bu siyosat sub`ektining siyosat vositalari va imkoniyatlaridan foydalangan holda, 
o`zining turmush sharoitlarini, o`zining ijtimoiy ahvolini  
saqlab turish yoki yahshilashga ehtiyoji va intilishi 
Faoliyatning harakatlantiruvchi kuchi – ijtimoiy manfaat 

 
103 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Shunday vositalar yig`indisikim, ulardan foydalanish sub`ekt  
maqsadlari bilan mos ravishda hokimiyat ob`ektiga ta`sir  
ko`rsatishni ta`minlaydi. 
H O K I M I Y A T   R E S U R S L A R I  
I Q T I S O D I Y  
 
Ijtimoiy ishlab chiqarish va ehtiyoj 
uchun zarur bo`lgan moddiy 
qadriyatlar, pullar, hosildor erlar, 
foydali qazilmalar 
( Z O ` R L I K )  
K U C H L A R  
 
 
Jismoniy majburlov quroli va 
apparati, buning uchun maxsus 
tayyorlangan odamlar 
I J T I M O I Y  
 
Ijtimoiy maqom yoki mansabni 
ko`tarish (yoki tushirish) layoqati, 
ijtimoiy strukturadagi o`rni 
I N F O R M A T S I O N  
 
Bilish va informatsiya,  
shuningdek, ularni olish va tarqatish 
vositalari 
S I Y O S I Y   – H U Q U Q I Y  
 
Konstitutsiya, qonunlar,  
siyosiy partiyalarning dasturiy 
hujjatlari 
D E M O G R A F I K  
 
Inson boshqa resurslarni  
tashkil etuvchi universal  
resurslar 

 
104 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kishilar katta guruhlari o`rtasidagi ijtimoiy 
munosabatlarning o`ziga xos shakli, muayyan 
ijtimoiy guruh, sinf, individning siyosatda, siyosiy va 
huquqiy normalarda ifodalangan o`z iroda erklarini 
hayotga joriy etish layoqati. 
 
Majburlovning maxsus apparatiga tayanadigan va 
barcha aholiga tarqaladigan ijtimoiy hokimiyat 
shakli; siyosiy hokimiyatning yadrosi, 
markazlashgan ifodasi. 
Siyosiy hokimiyat 
Davlat hokimiyati 
Jihatlari 
Qarorlarning har qanday boshqa  
hokimiyat uchun majburligi 
Barcha fuqarolarga  
murojaat 
Qarorlar qabul qilishning yagona markazining 
mavjudligi 
Resurslarning turli  
xilligi 
Bu tashkilot maqsadlarini amalga  
oshirish bo`yicha ham faoliyat,  
ham tashkil etish 
O`ziga xos boshqaruv va  
majburlov apparatining  
mavjudligi 

 
105 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hokimiyatning manbai sifatida xalqning tan olinishiga asoslangan jamiyat siyosiy tizimining amal qilish  
usuli bo`lib, xalq davlat va jamiyatning ishlarini hal etishda qatnashish huquqiga ega, fuqarolarga etarli darajada 
keng qamrovli huquqiga ega erkinliklar beriladi. 
D E M O K R A T I K   S I Y O S I Y  
T A S H K I L O T  
T a v s i f i y   j i h a t l a r  
A m a l   q i l i s h   k a f o l a t i  
Yalpi, teng va to`g`ri saylovlar, yashirin ovoz  
berish yo`li bilan davlat hokimiyatining vakillik 
organlarini va mahalliy o`z-o`zini boshqarish 
organlarining saylanishi 
Parlamentda istisnosiz huquqni-umumdavlat 
qonunlarini e`lon qilish huquqi mavjudligi 
Hokimiyatning qonunchilik, ijroiya va sud bo`linishi, 
ular o`rtasidagi munosabatlarda jilovlash va qarshi 
turish mexanizmining qarshiligi 
Konstitutciya doirasida harakat qiluvchi, ham mavjud 
tizimni qo`llab-quvvatlovchi, ham uni rad etuvchi 
partiyalar tizimida siyosiy partiyalarning mavjudligi, 
ko`p partiyaviylik 
Ozchilik manfaatlarini hurmat qilgan holda, ko`p¬chilik 
tomonidan siyosiy qarorlarning qabul qilinishi 
Siyosiy partiyalarda bevosita ommaviy hokimiyat 
munosabatlarining yo`qligi 
Davlat organlari va apparati faoliyatini  
fuqarolik jamiyati tomonidan nazorat  
qilish tizimining yaratilishi 
Hokimiyatga egalik qilish bilan bog`liq bo`lgan 
imtiyozlarning tugatilishi 
Fuqarolarni o`z vaqtida to`la siyosiy  
axborotlardan voqif etish imkoniyatining  
mavjudligi 
Deputatlarni chaqirib olish va mansabdorlarni 
almashtirish muolajasini ixchamlashtirish 
Fuqarolar teng huquqliligini kafolatlash,  
har bir kishining hokimiyatni va uning xohlagan  
vakilini tanqid etish huquqini tan olish 

 
106 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qonunchilik 
hokimiyati 
O`zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasi 
O`zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyaviy sudi. 
Doimiy Konstitutsiyaviy 
nazorat olib boruvchi Oliy 
sud organi 
O`zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisi  
(Ikki palatali parlament – 
220 ta a`zo 
Iqtisodiyotning, ijtimoiy va 
ma`naviy sohaning 
samarali faoliyatiga 
rahbarlikni, O`zbekiston 
Respublikasi qonunlari, 
Oliy Majlis qarorlari, 
Prezidentning  
farmonlari, qarorlari va 
farmoyishlari ijrosini 
ta`minlaydi 
Davlat 
hokimiyati 
Umumiy 
yurisdiksiya sudlari 
Harbiy sudlar 
Mamlakat hududida 
qonunlarning  
aniq va bir xilda 
bajarilishi ustidan 
nazoratni amalga 
oshiradi 
Prokuratura 
Q o` m i t a l a r 
Senat raisi, 
o`rinbo-
sarlari 
Spiker, 
o`rinbo-
sarlari 
Yuqori 
palatali Senat 
100 nafar a`zo 
– senator 
Quyi palata 
qonunchilik 
120 nafar 
a`zo deputat 
Hududiy vakil¬ 
lik asosida 
saylanadi. (84) 
Siyosiy 
partiyalar 
fraksiyalari 
Ijro etuvchi 
hokimiyat 
O`zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
Davlat hokimiyati 
boshlig`i 
Qurolli Kuchlar 
Oliy Bosh 
Qo`mondoni 
Konstitutsiya va 
qonunlarga asoslanib 
hamda ularni ijro 
etish yuzasidan 
Respublikaning butun 
hududida majburiy 
kuchga ega bo`lgan 
farmonlar, qarorlar 
va farmoyishlar 
chiqaradi 
O`zbekiston  
Respublikasi Prezidenti 
tomonidan  
shakllantiriladi 
Advokatura 
Fuqarolarga, 
korxona, muassasa va 
tashkilotlarga 
malakali yuridik 
yordam beradi 
Qonunlarni qabul qiladi 
O ` Z B E K I S T O N   R E S P U B L I K A S I D A  
H O K I M I Y A T N I N G   B O ` L I N I S H I  
Sud  
hokimiyati 

 
107 
DAVLAT, DAVLAT TUZILISHI, DAVLAT SHAKLLARI 
 
Davlat tushunchasi va belgilari 
Davlat jamiyat siyosiy tizimida markaziy institut hisoblanadi. Politologiyada 
“davlat”  termini  odatda  ikki  ma`noda  qo`llaniladi:  keng  ma`noda  (mamlakat, 
jamiyat,  xalq  sifatida,  ya`ni  ma`lum  bir  hududda  joylashgan  va  oliy  hokimiyat 
organi  tomonidan  namoyon  etiladigan,  masalan,  rus,  frantsuz,  bolgar  davlati)  va 
tor  ma`noda,  ya`ni  davlat  sifatida.  Keyingisi  qat`iy,  ilmiy  termin.  SHu  termin 
doirasida  davlat  muayyan  hudud  chegaralarida  konkret  manfaatlar  (sinfiy, 
umuminsoniy,  diniy,  milliy  va  h.k.)  ni  ustuvor  tarzda  amalga  oshirishga 
ko`maklashuvchi siyosiy hokimiyatning tashkiloti sifatida ta`riflanadi. 
Davlatning belgilari: 
1. Mamlakatning butun hududiga va unda mavjud bo`lgan barcha shakllarga 
nisbatan  qo`llaniladigan  va  maxsus  majburlov  muassasalarida  moddiy 
ta`minlangan, jamiyatdan ajralib chiqqan va mamlakat aholisiga mos kelmaydigan 
ommaviy  hokimiyatning  mavjudligi  (davlat  albatta  boshqaruv  va  majburlov 
apparatiga ega bo`ladi, zero ommaviy hokimiyat – bu amaldorlar, politsiya, turma 
va boshqa muassasalar demakdir); 
2.  Soliqlar,  o`lponlar,  zaymlar  tizimi  (iqtisodiy,  ijtimoiy,  mudofaa 
sohasidagi  davlat  siyosatini,  shuningdek,  davlat  apparatini  saqlash,  moddiy 
boyliklar  ishlab  chiqaradigan  kishilarni,  faqat  boshqaruv  faoliyati  bilan  band 
bo`lgan kishilarni ta`minlash uchun zarur bo`lgan mablag`lar); 
3. Aholining hududiy bo`linishi (davlat qaysi urug`, qabila, diniy e`tiqodidan 
qat`iy  nazar,  uning  hududida  joylashgan  kishilarni  o`zining  himoyasi  va 
hokimiyati bilan birlashtiradi); 
4.  Suverenitet  (o`z  hududida  davlat  ustuvorligiga  erishish  va  xalqaro 
munosabatlarda mustaqil bo`lish); 
5. Huquq (davlat huquqsiz yashay olmaydi, shu boisdan ham davlat yuridik 
jihatdan  davlat  hokimiyatini  rasmiylashtiradi  va  bu  bilan  uni  oshkora  (legitim) 
qiladi,  davlat  funktsiyalarini  amalga  oshirishning  yuridik  shakl  va  ramkalarini 
belgilaydi); 
6.  Jismoniy  majburlash,ochiq  kuch  ishlatishga  bo`lgan  monopoliya,  ya`ni 
tanholik  (fuqarolarni  oliy  qadriyatlardan  mahrum  etish  imkoniyati,  davlat 
hokimiyatining alohida faoliyatini belgilaydi);  
 

 
108 
Jamiyat siyosiy tizimida davlatning o`rni va roli. 
Davlat  –  bu  ma`lum  hudud  doirasida  aniq  manfaatlarni  ustuvor  tarzda 
amalga oshirishga ko`maklashuvchi siyosiy hokimiyatning tashkiloti. (Manfaatlar 
– sinfiy, umuminsoniy, diniy, milliy bo`lishi mumkin va h.). 
Davlat  ijtimoiy  jihatdan  bir  xil  bo`lmagan  jamiyatda  siyosiy  hokimiyatni 
tashkil  etishning  universal  hududiy  shaklini  o`zida  namoyon  etadi.  Davlat  – 
siyosiy hokimiyatni institutsional rasmiylashtirishning o`ziga xos sterjenidir. 
Davlat va jamiyatning “siyosiy tizimi” tushunchalari qism va butun sifatida 
qaraladi.  “Umummajburiylik”  prizmasi  orqali  siyosiy  hayot  hodisalarini  tartibga 
solar ekan, davlat siyosiy manfaatlarning turli ko`rinishlarini o`zida to`playdi. Har 
qanday boshqa ijtimoiy institutning ta`siri eng qulay holatda uning tarafdorlari va 
ko`ngilli a`zolariga tarqalishi mumkin.  
Davlat  organlari  hukmining  yalpi  ahamiyati  jamiyatning  mavjudligi  fakti 
bilan izohlanadi, uning uchun umumiy bo`lgan muammolarini hal qilmasdan turib, 
normal faoliyat ko`rsatishi mumkin emas.  
Siyosiy  sistema  o`ziga xos yaxlitlik  va barqarorlikni  berar  ekan,  aynan  shu 
sifatda  davlat  siyosiy  sistemada  alohida  rol  o`ynaydi.  Jamiyat  resurslaridan 
foydalanar  va  uning  hayot  faoliyatini  tartibga  solar  ekan,  u  boshqaruv  yuzasidan 
faoliyatning asosiy hajmini bajaradi. 
Jamiyatning siyosiy tizimida davlat markaz, etakchi mavqeni egallar ekan, u 
quyidagi belgilarga molik bo`ladi: 

  butun xalqning yagona rasmiy vakili sifatida chiqib, fuqarolik belgisi bo`yicha 
hududiy chegaralar doirasida uni birlashtiradi; 

  jamiyatni  yaqinlashtiradi,  mavjud  siyosiy  farqlar  va  qarama-  qarshiliklardan 
qat`iy nazar unga yagona ijtimoiy organizm sifatini beradi; 

  davlat mustaqillikning namoyandasi hisoblanadi; 

  jamiyatni  boshqarish  uchun  tayinlangan  maxsus  apparatga  ega  bo`ladi 
(ommaviy hokimiyat) ; 

 
“kuch ishlatish” tuzilmalariga ega bo`ladi (qurolli kuchlar, militsiya, xavfsizlik 
xizmati va hokazo); 

  tanho qonun chiqaruvchilik huquqiga ega bo`ladi; 

  maxsus  moddiy  qadriyatlar  to`plamiga  ega  bo`ladi  (davlat  mulki,  byudjeti, 
valyutasi). 
 

 
109 
Davlat boshqaruvi shakli 
Davlat boshqaruvi shakli – bu davlat shaklining elementi bo`lib, oliy davlat 
hokimiyati  tashkilotini,  uning  organlari  tuzilishi  tartibini  va  ularning  aholi  bilan 
o`zaro munosabatlarini tavsiflaydi. 
Davlat  boshlig`i  (monarx  yoki  prezident),  qonun  chiqaruvchi  organ, 
hukumat oliy davlat hokimiyati hisoblanadi. 
Davlat  boshlig`ining  mavqeiga  qarab  boshqaruv  shakli  monarxiya  va 
respublikaga bo`linadi. 
Monarxiya  (grekchadan  olingan  bo`lib,  yakka  hokimiyat”  demakdir) 
boshqaruv shakli – bu hokimiyat qisman yoki to`laligicha yagona davlat boshlig`i 
– monarx (korol, podsho, shoh, imperator) qo`lida to`planadi. 
Monarxiyaning belgilari: 

  hokimiyat meros sifatida o`tadi; 

  muddatsiz amalga oshiriladi; 

  aholining xoxish-irodasiga bog`liq bo`lmaydi. 
Monarxiiya  cheklanmagan  va  cheklangan  bo`ladi.  CHeklanmagan 
monarxiyada  xalqning  vakillik  muassasasi  mavjud  bo`lmaydi  va  unda  davlat 
suvereniteti  yakkayu-yagona  namoyon  etuvchisi  monarx  hisoblanadi  (masalan, 
feodalizm  bosqichining  so`nggi  davrlaridagi  absolyut  (mutlaq)  monarxiyalar 
hozirgi  zamonda  –  Saudiya  Arabistoni,  Bruni).  CHeklangan  (konstitutsiyaviy) 
monarxiyada  davlat  suverenitetini  monarxdan  tashqari,  uning  hokimiyatini 
cheklovchi boshqa oliy davlat organlari ham namoyon etadi (Angliya, YAponiya, 
Ispaniya, SHvetsiya, Norvegiya va b.). 
Monarxiya dunyoda uzoq yuz yilliklar davomida hukmron boshqaruv shakli 
bo`lib  keldi.  Maxsus  shaklda  u  hozirda  ham  jahon  mamlakatlarining  uchdan  bir 
qismida saqlanib qolgan. 
Respublika  -  lotinchadan  olingan  bo`lib,  “davlat,  jamoat  ishi”  degan 
ma`noni anglatadi. Respublika boshqaruv shaklida davlat boshlig`i saylanuvchi va 
almashtiriluvchi hisoblanadi, uning hokimiyati esa, vakillik organi va saylovchilar 
xoxish-irodasiga bog`liq hosila hisoblanadi. 
Respublikaning belgilari: 

  hokimiyatningsaylanishi; 

  muddatlilik; 

  saylovchilar xoxish-irodasiga bog`liqlik. 
Hukumatni  kim  tashkil  etishi,  u  kimga  hisobot  berishi,  kimning  nazoratida 
bo`lishiga  qarab,  respublika  prezidentlik,  parlament  aralash  shakllariga  bo`linadi. 

 
110 
Prezidentlik  respublikasida  (AQSH,  Braziliya,  Argentina,  Venesuela,  Boliviya, 
Suriya  va  b.)  bu  rolni  aynan  prezident  bajaradi,  parlament  respublikasida 
(Germaniya,  Italiya,  Hindiston,  Turkiya,  Isroil  va  b.)  –  parlament,  aralash 
respublikada (Frantsiya, Finlyadiya, Polsha, Bolgariya, Avtriya va b.) – prezident 
va parlament ijro etadi. 
Prezidentlik  respublikasida prezident  Parlamentga bog`liq bo`lmagan holda 
yo saylovchi vakillar kollegiyasi yoinki bevosita xalq tomonidan saylanadi. Uning 
o`zi  hukumatni  tayinlaydi  va  uning  faoliyatini  boshqaradi.  Mazkur  respublikada 
parlamentga ishonchsizlik bildirishi, prezident esa – parlamentni tarqatib yuborishi 
mumkin emas. Ammo parlament qabul qilinadigan qonunlar yordamida va byudjet 
muassasasi  orqali  prezident  va  hukumat  harakatini  cheklash  imkoniyatiga  ega, 
ayrim  hollarda  prezidentni  lavozimidan  cheklatilishi  ham  mumkin  (qachonki  u 
konstitutsiya  qonunlarini  buzsa,  jinoyat  sodir  qilsa).  Prezident  o`z  navbatida, 
qonun chiqaruvchi organning qarorlariga veto (lotinchadan – “taqiqlash”) qo`yish 
huquqiga ega. 
Parlament  respublikasida  hukumat  qonun  chiqarish  organi  tomonidan 
shakllantiriladi va uning oldida javobgar bo`ladi. Parlament ovoz berish yo`li bilan 
hukumatning faoliyatiga, hukumat boshlig`ining (Vazirlar Mahkamasi raisi, Bosh 
vazir,  kantsler),  konkret  vazir  faoliyatiga  ishonch  bildirishi  yoki  ishonchsizlik 
bildirish  mumkin.  Davlatning  boshlig`i  prezident  hisoblanib,  u  parlament 
tomonidan  yoki  saylovchi  vakillar  kollegiyasi  tomonidan  yoinki  xalq  tomonidan 
(to`g`ridan-to`g`ri ovoz berish orqali) saylanadi. Biroq davlat hokimiyati organlari 
tizimida  u  kamsuqum  o`rinni  egallaydi  –  uning  ma`suliyati  konstitutsion 
monarxiyada  davlat  boshlig`i  funktsiyasidan  unchalik  farq  qilmaydigan  vakillik 
funktsiyasi bilan cheklanadi. Haqiqatda davlat boshlig`i sifatida g`ukumat rahbari 
faoliyat ko`rsatadi. 
Aralash  respublika  (yarim  prezidentlik,  yarim  parlament)  ning  xarakterli 
tomoni shundaki, hukumat ikki karra ma`suliyatli bo`ladi – ham prezident oldida, 
ham  parlament  oldida.  Bunday  respublikalarda  prezident  va  parlament  bevosita 
xalq  tomonidan  saylanadi.  Bu  erda  davlat  boshlig`i  –  prezident.  Parlamentda 
siyosiy  kuchlarning  joylashuviga  qarab,  u  hukumat  boshlig`ini  va  vazirlarni 
tayinlaydi.  Davlat  boshlig`i  vazirlar  mahkamasi  yig`ilishlarida  raislik  qiladi  va 
uning  qarorlarini  tasdiqlaydi.  Parlament  mamlakatning  har  yillik  byudjetini 
tasdiqlash,  shuningdek  hukumatga  ishonchsizlik  bildirishi  bilan  hukumat 
faoliyatini nazorat qilish imkoniga ega. 
 
 

 
111 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muayyan hududga joylashgan, milliy va ko`pmillatli birlikdan tashkil topgan siyosiy yaxlitlik  
bo`lib, mazkur hududda siyosiy yaxlitlik bo`lib, mazkur hududda siyosiy elita tomonidan  
o`rnatilgan huquqiy tartibot qonuniy majburlovni qo`llash   
huquqiga ega bo`lib, tanho hokimlik qiladi