O‘tkazgichlarning xossalari
Download 33.41 Kb.
|
5 maruza
- Bu sahifa navigatsiya:
- Metall solishtirma qarshiligining temperaturaviy koeffitsienti
- Metallarda solishtirma qarshilikni deformatsiyalarda o‘zgarishi.
- Qotishmalar solishtirma qarshiligi.
- Endeman-Frants-Lorents qonuni
- Uygavazifa uchun sovollar. 1. O‘tkazgichlarning xossalarimateriallar xususiyatini xarakterlovchi asosiy parametrlarga nimalar kiradi 2.
- Metallardan issiqlik o‘tishiga, metallning elektr o‘tkazuvchanligiga nimalar sababchi.
- NAZARIY O`QUV MASHG`ULOTINING O`QITISH TEXNOLOGIYASI 5.Mavzu: O‘tkazgichlarning xossalari. O`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi modeli
- Fan o`qituvchisi: R.Sanaqulov. O`quv mashg`ulotning texnologik xaritasi
- 2-bosqich. Asosiy (65 daqiqa) Tayanch bilimlarni faollashtirish
- O`quvchilar bilimini faollashtirish
- Yangi o`quv materialini mustahkamlash
- 3-bosqich. Yakuniy (10 daqiqa) Mashg`ulot yakuni
- Fan o`qituvchisi: R.Sanaqulov.
5.Mavzu. O‘tkazgichlarning xossalari. REJA
O‘tkazgichlarning xossalarimateriallar xususiyatini xarakterlovchi asosiy parametrlar. Metall solishtirma qarshiligining temperaturaviy koeffitsienti. Metallarning issiqlik o‘tkazuvchanligi. O‘tkazgichlarning xossalarimateriallar xususiyatini xarakterlovchi asosiy parametrlarga quyidagilar kiradi: 1. Solishtirma o‘tkazuvchanlik γ yoki unga teskari bo‘lgan kattalik-solishtirma qarshilik ρ; 2. Solishtirma qarshilik temperaturaviy koefŸtsienti αρ; 3. Issiqlik o‘tkazuvchanlik γ u; 4. Kontakt potentsiallar farqi va termoelektr yurituvchi kuch (termo EYuK); 5. Metaldan elektronlarni chiqish ishi; 6. Cho‘zilganda mustahkamlik chegarasi σρ va uzilganda nisbiy uzunlashish O‘tkazgichlardagi tok zichligi J va elektr maydon kuchlanganligi Ε orasidagi bog‘liqlik mashhur ifodani beradi. . Turli metallar uchun elektronlarni tartibsiz issiqlik harakati tezligi (ma’lum temperaturada) deyarli bir xil. Erkin elektronlar kontsentratsiyasi ham sezilarsiz darajada farq qiladi: masalan, mis va nikel uchun bu farq 10 % dan kam. Shu sababli solishtirma o‘tkazuvchanlik (yoki solishtirma qarshilik) qiymati asosan shu o‘tkazgichda elektronlarni erkin yugurish uzunligining o‘rtacha qiymatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu kattalik esa o‘z navbatida o‘tkazgich material strukturasidan aniqlanadi. Nisbatan to‘g‘ri kristall panjaraga ega barcha sof metallar kichik solishtirma qarshilik bilan xarakterlanadilar; kiritmalar panjarani qiyshaytirib (buzib) solishtirma qarshilikni oshiradi. Elektronlarni to‘lqinli tabiatidan ham bunday xulosaga kelish mumkin. Elektron to‘lqinlarni sochilishi kristall panjaraning nuqsonlarida sodir bo‘ladi, ular esa elektron to‘lqin uzunligining chorak nisbatiga teng masofa bilan o‘lchanadi. Bunda kichik o‘lchamlardagi o‘zgarishlar sezilarli to‘lqin sochilishiga olib kelmaydi. Elektron to‘lqin uzunligi 5 A atrofda bo‘lgan metall o‘tkazgichlarda kichik nuqsonlar sezilarli sochilishlarni yuzaga keltiradi, natijada elektronlarni harakatchanligi kamayib materialni soligshtirma qarshiligini ortishiga olib keladi.
Metallo‘tkazgichda erkin tashuvchilar soni (erkin elektronlar kontsentratsiyasi) temperatura ortganda deyarli o‘zgarmaydi. Lekin bu vaqtda kristall panjara tugunlari tebranishining kuchayishi natijasida elektr maydon ta’sirida erkin elektronlarni yo‘naltirilgan harakati yo‘lida borgan sari ko‘proq qarshiliklar yuzaga kela boshlaydi, ya’ni elektronnio‘rtacha erkin uzun yugurish harakatchanligi ham kamayadi va natijada metallarning solishtirma o‘tkazuvchanligi kamayadi, solishtirma qarshilikortadi. Boshqacha qilib aytganda, metallar solishtirma qarshiligining temperaturavi ega bo‘ladi. Metallarni elektron nazariyasiga binoan qattiq holatdagi sof metallarning αρkattalik qiymati ideal gazlarning kengayishi temperatura koeff ya’ni 273 l, 0,0037 K.
bu yerda r – mexanik kuchlanish berilgandagi metall solishtirma qarshiligi;r0 – mexanik kuchlanish berilmagandagi metall solishtirma qarshiligi; S – mazkur metallni ifodalaydigan mexanik kuchlanish koeffitsienti;formuladagi “+” ishora - cho‘zilishga, “-” ishora - siqilishga mos keladi. Deformatsiyada r-ni o‘zgarishi metall kristall panjarasi tugunlarining tebranish amplitudasi o‘zgarishi bilan tushuntiriladi. Cho‘zilganda bu amplitudalar – kattalashadi, siqilganda – kichrayadi. Tugun tebranishlari amplitudasining ortishi zaryad tashuvchilar harakatchanligini kamaytiradi, demak r – ortadi. Tebranish amplitudasining kamayishi, aksincha r-ni kamayishiga olib keladi. Plastik deformatsiya, odatda, kristall panjara buzilishi natijasida metallarni solishtirma qarshiligini oshiradi. Termik qayta ishlash (kuydirish) yo‘li bilan qayta kristallashishda solishtirma qarshilik yana dastlabki qiymatigacha kamaytirilishi mumkin. Ba’zi siqilish deformatsiya hollarida solishtirma qarshilikni kamayishi ikkilamchi sabablar bilan tushuntiriladi: metallni zichlashtirish, oksid pardalarni parchalanishi va boshqalar. Qotishmalar solishtirma qarshiligi. Yuqorida ko‘rib o‘tilganidek, kiritmalar va to‘g‘ri strukturaning buzilishi metallarda solishtirma qarshilikni ortishiga olib keladi. Sezilarli ortish ikki metall qotishmalarida kuzatiladi. Metallarning issiqlik o‘tkazuvchanligi. Metallardan issiqlik o‘tishiga, metallning elektr o‘tkazuvchanligiga erkin elektronlar sababchi. Ularning hajm birligidagi soni ancha katta. Shuning uchun odatda metallarning issiqlik o‘tkazuvchanligi dielektriklarning issiqlik o‘tkazuvchanligidan ancha katta bo‘ladi. Teng shartlarda doim metall elektr o‘tkazuvchanligi qancha katta bo‘lsa, uning issiqlik o‘tkazuvchanligi ham shuncha katta bo‘lishi kerak. Temperatura ortganda, metallardagi elektronlar harakatchanligi hamda uning solishtirma qarshiligi
bu yerda T – absolyut temperatura; L0 – Lorents soni. Uygavazifa uchun sovollar. 1. O‘tkazgichlarning xossalarimateriallar xususiyatini xarakterlovchi asosiy parametrlarga nimalar kiradi? 2. Metallarda solishtirma qarshilikni deformatsiyalarda o‘zgarishi xaqida malumot bering? 3. Metallardan issiqlik o‘tishiga, metallning elektr o‘tkazuvchanligiga nimalar sababchi.? Foydalanish uchun adabiyotlar: А.М. Abdullaev, Н.Б. Аlimova, Х.Х. Bustanov, G.N. Kuzmina. Radiomateriallar va radiokomponentlar.Т: ТАТU«АLOQACHI» nashr matbaa markazi 2009. К.С. Petrov. Radiomateriali,radiokomponentli I elektronika. Spb.: «Piter», 2006. y.P. Demakov. Radiomateriali I radiokomponentli М.: «Vishaya shikola », 1999. NAZARIY O`QUV MASHG`ULOTINING O`QITISH TEXNOLOGIYASI 5.Mavzu: O‘tkazgichlarning xossalari. O`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi modeli
Fan o`qituvchisi: R.Sanaqulov. O`quv mashg`ulotning texnologik xaritasi
Fan o`qituvchisi: R.Sanaqulov. Download 33.41 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling