Ovqatdan boʻladigan toksiko-infeksiyalar va intoksikatsiyalar

Toshkent kimyo texnologiya instituti shahrisabz filiali

Oziq ovqat texnologiyasi yo‘nalishi 17 -20 guruh talabasi qarshiyev baxriddinning Tayyorlagan mustaqil ishi.

Mavzu: Oziq ovqatdan yuqadigan infeksiyalar. Antroponozlar va zoonozlar.

Reja:

• 1. Oziq ovqat maxsulotlaridan zaxarlanish.
• 2. Ularning turlari.
• 3. AntroponOzlar nima?

Ovqatdan boʻladigan toksiko-infeksiyalar va intoksikatsiyalar — patogen mikroorganizmlar yoki ularning toksinlari tushgan oziq-ovqatlarni isteʼmol qilganda yuzaga keladigan oʻtkir kasalliklar guruhi. Isteʼmol mahsulotlariga turli kimyoviy moddalar, qishloq xoʻjaligida ishlatiladigan har xil oʻgʻitlar, defoliantlar tushgan ovqat, suv, hoʻl meva, sabzavotlar, qoʻziqorinning ayrim zaharli turlari bilmay yeyilganda roʻy beradigan ovqatdan zaharlanish bundan mustasno. Koʻp hollarda Ovqatdan boʻladigan toksiko-infeksiyalar va intoksikatsiyalar zararlangan goʻsht, baliq, tuxum, sut mahsulotlari, sabzavotlardan tayyorlanadigan salatlarni yeganda roʻy beradi. Yetarli darajada sterillanmasdan tayyorlangan konservalar ham Ovqatdan boʻladigan toksiko-infeksiyalar va intoksikatsiyalarga sabab boʻladi.
Ovqatdan zaharlanish bakterial oziq-ovqat zaharlanishi yoki bakteriotoksikoz deb ham ataladi. Bu holatni oziq-ovqat zaharlanishidan (qo'ziqorin kabi zaharli moddalar bilan zaharlanish) ajratish kerak. Oziq-ovqat zaharlanishi - bu faqat patogen mikroblar va ular chiqaradigan moddalar inson tanasiga shunchalik ko'p miqdorda kirib, immunitet tizimi bardosh bera olmaydigan holat.
Oziq-ovqat bakteriotoksikoziga sezuvchanlik deyarli 100% ni tashkil qiladi, lekin u mikrob turiga va bemor immunitetining kuchiga qarab turli darajad bilan namoyon boʻlishi mumkin. Bu kasallik ayniqsa yosh bolalar uchun xavflidir. Agar ularga o'z vaqtida tibbiy yordam ko'rsatilmasa, halokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Oziq-ovqat bakteriotoksikozi alohida hollarda (agar bir kishi mikroblar bilan zaharlangan mahsulotni iste'mol qilgan bo'lsa) yoki ommaviy (agar butun bir guruh odamlar past sifatli oziq-ovqat bilan oziqlangan bo'lsa) kuzatilishi mumkin.
Oziq-ovqat orqali yuqadigan kasallikning eng keng tarqalgan sababi bakteriyalardir:

• Stafilokokklar.
• Clostridia (C. Perfringens, C. Botulinum, C. Difficile).
• Cereus.
• Citrobacter (tuproqda, kanalizatsiyada to'plangan).
• Enterobakteriyalar (Salmonellalar, patogen E. coli va vabo tayoqchalari).
• Proteus bakteriyalari.
• Paragemolitik vibrionlar (sho'r suvda yashaydi).

Mikrob turiga qarab, bir nechta ICD-10 oziq-ovqat orqali yuqadigan kasallik kodlari mavjud boʻlib, ularning har biri maʼlum bir mikrob sabab boʻladi:

• A 05.0 - Staphylococcus aureus.
• A 05.1 - C. Botulizm (botulizm).
• A 05.2 - C. Perfringens (nekrotik enterit).
• A 05.3 - C. perfringens (paragemolitik vibrionlar).
• A 05.4 - Bacillus cereus (cereus).
• A 05.8 - ko'rsatilgan boshqa oziq-ovqat bakterial zaharlanishlar.

ICD-10 oziq-ovqat orqali yuqadigan kasalliklar kodi, aniqlanmagan – A 05.9.
Ushbu mikroblarning har biri oʻziga xos xususiyatlarga ega.

Clostridia turli mahsulotlarda o'zini yaxshi his qiladi oziq-ovqat (kolbasa, sushi, dudlangan jambon, shuningdek, tuproqda, suv omborlari loylarida. Botulizm tayoqchalari ko'pincha chuchuk suv baliqlarida uchraydi.
Sereusni goʻsht, sut mahsulotlari, bolalar ovqatlari, ziravorlar va shoʻrvalar hamda sabzavotlarda topish mumkin.
Sitrobakterlar go'sht mahsulotlarida (qiyma, yarim tayyor mahsulotlar), sut mahsulotlarida ham mavjud bo'lib, ular faol ko'payadi.
Sitrobakterlar go'sht mahsulotlarida (qiyma, yarim tayyor mahsulotlar), sut mahsulotlarida ham mavjud bo'lib, ular faol ko'payadi.
Enterobakteriyalar tuproqda, turli o'simliklarda, hayvonlar va odamlarning tanasida mavjud. Ular go'sht mahsulotlarini (kolbasa, qiyma go'sht), baliq, sabzavotlarda bo‘lishi mumkin. Shilliq va achchiq ta'm buzilish belgisi bo'lishi mumkin.
Paragemolitik vibrionlar mikroblar boʻlib, koʻpchilik ularni eʼtibordan chetda qoldiradi, chunki ular shoʻr suvda hech qanday bakteriya boʻlmasligiga ishonishadi. Biroq, yuqorida aytib o'tilgan vibrionlar juda jiddiy oziq-ovqat zaharlanishiga olib keladi. Tuzli baliqlar, muzlatilgan qisqichbaqalar, kalamar iste'mol qilgandan keyin ular bilan kasallanish holatlari qayd etilgan.
Bakteriotoksikoz oziq-ovqat orqali yuqadigan kasallik bilan sinonim boʻlsa-da, oshqozonga oziq-ovqat bilan kirib, xavfli toksinlarni chiqaradigan baʼzi zamburugʻlar (qoʻziqorin oʻsimliklari emas) ham sabab boʻlishi mumkin.
Clavicepspurpurea o'ta xavfli bo'lib, uni dondan biror narsa iste'mol qilish orqali yuqtirish mumkin. Alomatlar quyidagilardan iborat: asab tizimining shikastlanishi, diareya, qusish, gallyutsinatsiyalar, konvulsiyalar, qorin og'rig'i.
Kuydirgi. Teri va ichki azolarda (o‘pka va ichak) qizil rangli qora qazg‘oq bilan qoplangan yaralarning paydo bo‘lishi umumiy intoksikatsiya bilan kechadigan og‘ir yuqumli kasallik.
Sababi. Kasallikni kuydirgi tayoqchasi deb ataladigan mikrob qo‘zg‘atadi. Mikrob sog‘ odamga bemordan, sigir, qo‘y, echki, quyon, ot, tuya kabi hayvonlardan yuqadi.
Belgilari: Kuydirgining 4ta turi bo‘ladi