O’zbek kinosi tarixi


Download 126.19 Kb.
Pdf ko'rish
Sana08.08.2020
Hajmi126.19 Kb.
#125760
Bog'liq
ozbek kinosi tarixi


O’ZBEK KINOSI TARIXI 

Xoliqov Mirjalol  

K.Behzod nomidagi MRDI 

2-kurs magistranti  

 

       1897-yili Toshkent shahrida kinofilmlarning birinchi namoyishi bo’lib o’tgan. 



1925-yili  “Bu  kino”  o’rtoqligi  tomonidan  “Sevzap  kino”  bilan  ham  korlikda  bir 

qator  hujjatli  filmlar  hamda  “O’lim  minorasi”  deb  nomlanuvchi  badiiy  fil  mini 

ishlab  chiqargan.  Xuddi  shu  yili  “Musulmona  yol”  badiiy  filmi  tomoshabinlar 

hukmiga  havola  qilingan. 1925-yili  “Sharq  yulduzi” kino  fabrikasi  barpo  etilib, u 

yerda hujjatli, ilmiy ommabop va badiiy filmlar ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. 

“Sharq  yulduzi”  kino  fabrikasi  tomonidan  suratga  olingan  birinchi  badiiy  film 

“Paxtaorol”  deb  nomlangan.  So’ngra  o’sha  davrlardagi  O’zbekistonda  mavjud 

bo’lgan  muammolarga,  ya’ni  ayollar  ozodligi,yer-suvreformasiga  bag'ishlangan 

filmlar  yaratilgan:  “Ikkinchi  xotin”,  “Ravot  shoqollari”  va  “Chodira”  (1927-y.), 

“Yopiq  furgon”  (1928-y.),  “Avliyo  qizi”  (1931-y.),  “Ramazon”  (1933-y.).  1931-

yili  rejissyor  N.G'aniev  tomonidan  suratga  olingan  “Yuksalish”  filmida  birinchi 

bora  O’zbekistonda  industrializatsiya  jarayoni  ko’rsatilgan.  30-yillarning  birinchi 

yarmida  tarixiy  –  “Tong  oldidan”  (1933-y.,  rej.  S.Xo’jaev)  hamda  bolalar  uchun 

“Qilich” (1936-y., rej. Y.A’zamov) badiiy filmlari yaratilgan. Rejissyor N.G'aniev 

tomonidan 

suratga 


olingan 

“Yigit” 


(1936-y.) 

filmi 


bilan 

o’zbek 


kinematografiyasining  boshlang'ich  bosqichini  hoyasiga  yetadi.  Ovozsiz  kino 

davrida o’zbek kinematografiyasining rivoji garejissorlardan O.N.Frelix, K.Gertel, 

M.Doronin,  N.N.Klado,  operatorlardan  A.Dorn,  A.Bulinskiy,  V.Shevchenko, 

V.Timkovskiylar o’z hissalarni qo’shdilar.  

1

Shu  yillarda  respublikamizda  bir  qator  milliy  kino  san’atining  nomoyondalari 



yetishib  chiqdi:  N.G'aniev,  K.Yormatov,  M.Qayumov,  E.Hamroev,  Y.A’zamov, 

A.Saidovva  boshqalar.  O’zbek  kinochilarining  samarali  ijodi  hamda  suratga  olish 

                                                           

1

Abdulqosimova X. yanabirboro’zbekkinosixususida //  



Guliston. 1999, 5-son 

 


texnikasining  zamonaviylashtirilishi  oqibatida  ovozlikinoga  o’tish  jarayoni  oson 

kechdi. Birinchi o’zbek ovozlifilmi bo’lmish “Qasam” (1937-y., rej. A.G.Usolstev) 

o’zbek  qishlog'I  hayoti  haqida  hikoya  qiladi.  Mazku  rfilmdaY.Bobojonova, 

A.Ismatov, L.Sarimsoqovalar kabi aktyorlar ishtirok etganlar. 

2

Ikkinchi Jahon urushi davrida O’zbekistonga boshqa respublikalar kino studiyalari 



evakuastiya  qilindi.  Toshkentda  Moskva,  Leningrad,  Kiyev  kino  studiyalari 

xodimlari faoliyat  yurita boshladilar. Bu yerda turlistudiyalar ham korligida  “Ikki 

jangchi”,  “Aleksandr  Parxomenko”  (rej.L.Lukov),  217-raқamli  odam”  (rej.M.I. 

Romm),  “Nasriddin  Buxoroda”  (rej.Y.Protozanov)  kabi  filmlar  yaratildi.  O’zbek 

kino  rejissorlari  omonidan  esa  “Biz  g'ala  baqilamiz!”  (rej.K.Yormatov), 

“Mardonavor  do’stlar”  (rej.N.G'aniev)  filmlar  suratga  olindi.  O’tgan  asrning  40-

yillarida  o’zbek  kinematografiyasining  zarvaraqalariga  kirgan  kino  asarlar 

yaratildi:  “TohirvaZuhra”  (1945-y.),  “Nasriddinning  sarguzashtlari”  (1947-y.,  rej. 

N.G'aniev), “AlisherNavoiy” (1948-y., rej. K.Yormatov). Realistik usulda suratga 

olingan bu filmlar uzoq o’tmishda gihay ottarzini, jamoatchili korasidagi kechgan 

jarayonini  aks  ettirdi.  Bulardan  tashqari  1948-yili  rejissor  N.G'aniev  tomonidan 

paxtakor qiz taqdiri haqida hikoya qiluvchi  “Farg'onaqizi”  filmini yaratdi.  1958-

yili  “Sharq  yulduzi”  kino  fabrikasi  “O’zbekfilm”  kinostudiyasi  deb  nomlana 

boshlandi.  Bu  dargohda  50-yillardan  boshlab  dolzarb  masalalarga  qaratilgan 

filmlar  suratga  olina  boshlandi:“Opa-singil  Rahmonovalar”  (1955-y.),  “Atir 

gulgullaganda”  (1959-y.,  rej.  K.Yormatov),  “Maftuningman”  (1959-y.,  rej. 

Y.A’zamov),  “Abu  Ali  ibn  Sino”    (1957-y.,  rej.  K.Yormatov),  “Qutlug'  qon” 

(1956-y., rej. L.Fayziev), “Furqat”  (1959-y., rej. Y.A’zamov).  

3

 1959-yili  “O’zbekfilm” kinostudiyasi Toshkent shahridagi Chilonzor ko’chasida 



joylashgan yangi binoga ko’chib o’tdi. Bu yerda o’zbek kinosi arboblari bilan bir 

qatorda  Sh.Abbosov,  A.Xachaturov,  A.Hamroyev,  D.Salimov,  R.Botirov, 

X.Aҳmar,  U.Nazarov,  Қ.Komolova  kabi  rejissorlar,  operatorlar  H.Fayziev, 

D.Fatxullin, L.Travistkiylar  ijod  qila  boshlashdi. Bu  davrlarda “O’zbekfilm”  kino 

                                                           

2

www.google.com



.

 

3



www.google.com

.

 



 

studiyasi  dasuratga  olingan  filmlar  mavzu  va  janrlarning  turli-tumanligi  bilan 

farqqila  boshladi:  «Sinchalak»  (1961-g.,  rej.  L.Fayziev),  “Tunda  o’tgan  hayot” 

(1966-y.,rej.U.Nazarov),“Sevishganlar”(1969-y.,rej.E.Eshmuhamedov), 

“Seni 


kutamiz,yigit”(1972-y.,rej.R.Botirov), “Ulug'bek yulduzi”(1965-y., rej. L.Fayziev), 

“O’tkankunlar”(1970-y.,rej.Y.A’zamov),“Sen 

yeti 

memasan”(1963-y.,rej. 



Sh.Abbosov),  “Qirq  birinchi  yilolmalari”  (1970-y.,  rej.  R.Botirov),  “Oy  borib, 

omon  qayt!”(rej.L.Fayziev).1965-yildan  boshlab  “O’zbekfilm”  kino  studiyasida 

multiplikatsion  filmlar  va  1966-yildan  “Nashtar”  satiric  kino  jurnali  ishlab 

chiqarila boshlandi. “O’zbekfilm” kinostudiyasida 70-yillarda yaratilgan filmlarda 

o’zbek  xalqining  tarixini  ifoda  qiluvchi  sahifalarni  yoritgan,  tarixiy  shaxslar 

bo’lmish Nodira, Mushfiқ, Beruniyҳamda Abu Ali ibn Sino obrazlari kino tasma 

orqali  xalqimiz  hukmiga  havola  qilindi:  “Odamlar  orasida”  (1974-y.,  rej. 

K.Yormatov),“Dahoningyoshligi”(1983-y.,rej.E.Eshmuhamedov).Shu 

yillarda 

bolalar  uchun  ishlangan  filmlar  ham  rivoj  topdi.  “Qaldirg'ochlar  bahorda  uchib 

kelishadi”  (1975-y.,  rej.  X.Ahmar),  “Shum  bola”  (1977-y.,  rej.  D.Salimov)  kabi 

filmlar an’analarimizni qadrlashga, tabiatni asrashga o’rgatadi. O’tgan asrning 70-

yillarida xorijiy kino studiyalar bilan hamkorlikda filmlar yaratildi: Bolgariya bilan 

1977-yili  “Ikki  soldat  haqida  qissa”  (rej.  Sobitov),  Yugoslaviya  bilan  1979-yili 

“Muhabbat va nafrat” (rej. R.Botirov), Hindiston bilan 1980-yili “Ali bobo vaqirq 

qaroqchi”  (rej.  L.Fayziev,  U.Mexra).  1975-yili  “O’zbekfilm”  kinostudiyasi 

dassenari  yustaxonasi  yuzaga  keldi.  Vatanimiz  mustaqillikni  qo’lga  kiritgach 

“O’zbekfilm”  kino  studiyasida  suratga  olingan  filmlar  turli  xalqaro  kino 

festivallarda  ishtirok  etish  huquqiga  ega  bo’ldi.  “Erkak”  filmi  (rej.  Yu.Roziqov) 

Moskva  xalqaro  kino  festivalida  “Eng  yaxshi  ssenariy”  nominatsiyasida  Gran-

Prisovrini  qo’lga  kiritgan.  So’nggi  yillarda  “O’zbekfilm”  kino  studiyasida 

yaratilgan filmlar ko’plab festivallarda ishtirok etib, salmoqli mukofotlarni qo’lga 

kiritmoqdalar.  Shu  bilan  birga  ular  yordamida  xorijiy  davlatlarda  gikino 

tomoshabinlar  xalqimiz  an’analari,  mustaqillikda  vrida  erishgan  yutuqlarimiz 

hamda  turmush  tarzimiz  bilan  tanishishga  muvaffaq  bo’lishmoqda.  “Dev  bilan 

pakana”,  “18-kvadrat”,  “Suvyoqalab”  (rej.  J.Қosimov),  “Osmondagi  bolalar”, 



“Vatan”,  “Oyostida  gihovli”,  “Abdullajon”,  “Oyijon”  (rej.  Z.Musoқov), 

“Qorayol”,  “Zabarjad”  (rej.  B.Odilov),  “Orol  –  baxtim  manim!”  (rej.  R.Galiev, 

T.Qalimbetov), “Tahdid” (rej. H.Nasimov) kabi filmlar shular jumlasidandir. 

 

Ilmiy rahbar:O’zbekiston san’at arbobi 

 Shuhrat Abdumalikov 

 

Foydalanilganadabiyotlarro’yhati: 

1.  Abdulqosimova X. Yana bir bor o’zbek kino six ususida //  

Guliston. 1999, 5-son 

2.  www.google.com. 

3.  Karimova N. Ekranda zamondosh obrazi // Guliston. 1997. 5-son 

4.  www.ziyonet.uz 

 

 



 

 

 



Download 126.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling