O’zbekiston respublikasi axborot texnalogiyalari va komunikatsiyalarini rivojlanlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNALOGIYALARI

VA KOMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UIVERSITETI

KAFEDRA: GUMANITAR FANLAR

FAN: AKADEMIK NUTQ



Bajardi: Qodirov Nodirbek

Tekshirdi: Axmedova Muqaddas Xodimetovna

1 – mashq. Venn diagramma yordamida muloqotning yozma va og’zaki turlarini tavsiflang.

Muloqotning yozma turi:

Yozma muloqot bildirishnomalar,

eslatmalar, hisobotlar, xatlar va shu

kabilarning barcha turlarini qamrab

oladi.

Yozma va og’zaki nutqning bog’liqligi:

Yozma nutq yuqori darajada bo`lmas ekan, og`zaki nutq ko`ngildagidek bo`lmaydi. Yozma nutqda og`zaki nutqga qaraganda til vositalarini tanlash va qo`llashga to`liq imkoniyat bo`ladi. Yozma nutqni xohlagancha tahrir qilish mumkin. Yozma nutqda og`zaki nutqdagi kabi hayajon bo`lmaydi, notiq shoshilmasdan, o‘ylab nutq tuzadi. Shu sababdan ham yozma nutq og`zaki nutqdan ko`ra ravon, aniq va izchilroq bo`ladi.

Muloqotning og’zaki turi:

Muloqotning og’zaki turiga, dialog va

monolog turlariga bo’linadi.

Dialog – bu ikki yoki undan ortiq

insonlar orasidagi muloqotga aytiladi.

Monolog – bu bir kishining qilgan

nutqiga aytiladi.


2 - mashq. Quyidagi so‘z va birikmalaming ma’nolarini izohlang va ular ishtirokida matn tuzing.

Axborot bermoq, bayonnoma, so‘zga chiqmoq, so‘z olmoq, so‘z bermoq, ovoz bermoq, muhokama qilmoq, tavsiya etmoq, tayinlamoq, tasdiqlamoq, muhokamada chiqmoq, faol qatnashmoq, hay’at saylamoq, zimmasiga yuklamoq, topshirmoq, ta’sis etmoq, qaror qilmoq, ma’ruza qilmoq, fikr-mulohaza bildirmoq.
Matn:

Bugun payshanba profilaktika kuni bo’lib, universitetimizda profilaktika ishlari bo’yicha ma’ruza bo’lib o’tdi. Unda hozirgi kundagi dolzarb muommolar haqida axborot berib o’tildi. Shuningdek unda mavzu yuzasidan tuzilgan bayonnoma yuzasidan gapirildi. Ma’ruzada universitetimiz o’qituvchilari hay’at a’zolari sifatida qatnashdilar. Biz yoshlar ma’ruza yuzasidan o’z fikrlarimiz, tavfsiyalarimiz, mulohazalarimizni aytib o’tdik. Tavfsiyalarimizni eshitgan o’qituvchilar bizni fikrlarimizni tasdiqladi. Shuningdek bizning zimmamizga ayrim muhokamada bo’lgan mavzularni ham o’rganishni tayinladi. Ma’ruza so’ngida faol qatnashgan talabalar taqdirlanib, rag’batlantirildi. Ma’ruzada barcha talabalar fikr va mulohazalarini erkin bayon eta oldilar.

3 – mashq. Fanning biror sohasiga doir lug’at tuzing

Yozma nutq – barqaror va qat’iy bo`ladi, u har doim avvaldan o‘ylanadi

hamda matnga tushiriladi.

Og’izaki nutq – bu insonlarning ma’lumot almashishdagi eng osson usuli

hisoblanadi.

Dialog – bu ikki yoki undan ortiq insonlar orasidagi muloqotga aytiladi.

Monolog – bu bir kishining qilgan nutqiga aytiladi.

Ulanish – yaxshi abzats bir gapdan boshqasiga mohirona o‘tishi kerak.

Yozma muloqot – so`zlovchi va qabul qiluvchi og`zaki muloqot vositasisiz

amalga oshganda juda asqotadi.


Ikki va undan ortiq kishining suhbati

So’zlovchi va tinglovchi o’rtasidagi jarayon
4 - mashq. Klaster usulidan foydalanib muloqotning xususiyatlarini ochib bering.

Muloqot

Rasmiy muloqot qoidalar, buyruqlar asosida bo’ladi

Jarayoni so`zlar orqali xabarlar yuborish

Yozma muloqot xatlar, bildirishnomalar kabilar

Topshiriq.

1. 
   Berilgan matndagi terminlarning izohli lug’atini tuzing.
   

Lug’at - muayyan tilda, uning hududiy yoki ijtimoiy lahjasida mavjud bo’lgan, u yoki bu yozuvchi asarlarida uchraydigan so’zlar yig’indisi

Ensiklopedik lugʻat - soʻzlarning oʻzini emas, balki ular orqali bildiriladigan

predmet va tushunchalarni izohlaydi, tushuntiradi.

Lingvistik lug’at - larning asosiy maqsadi esa til birligi hisoblangan

soʻzning maʼnolarini, turli lisoniy xususiyatlarini ochib berishdan iborat.

Imlo lug’at - so’zlarni to’g’ri yozishga yordam beradi

Orfoepik lug’at - so’zlarni to’g’ri talaffuz qilishga yordam beradi

Morfem lug’at - so’zlarni asos va qo’shimchalarga ajratishga yordam beradi

Izohli lug’atlar - tilda mavjud bo’lgan so’zlarga izoh beriladi

O’zlashma so’zlar lug’at - chettillaridan kirgan so’zlarga ta’rif beriladi

Frazeologik lug’at - iboralar lug’ati

Terminologik lug’at - ma’lum fan sohasi bo’yicha atamalarga izoh beriladi

Chastotali lug’atlar - ma’lum asarlarda so’zlarning qo’llanish doirasi haqida

ma’lumot beradi

Poronimlar lug’at - tilda mavjud bo’lgan talaffuzdosh so’zlar haqida ma’lumot beradi

Кo’p tilli lug’at - tarjima lug’atlar