O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali telekommunikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI



TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI VA KASB TA’LIMI FAKULTETI

Raqamli qurulmalarni loyilashga kirish
1-Amaliy ish

Bajaruvchi: Akaboyev K
Tekshiruvchi:

Samarqand-2022
Gazlardagi elektr toki
Gazlarda o'z-o'zidan ta'minlanmagan va o'z-o'zidan ta'minlangan elektr razryadlari mavjud.
Gazga har qanday tashqi ta'sir sharoitidagina kuzatiladigan elektr tokining gaz orqali o'tishi hodisasi o'z-o'zidan barqaror bo'lmagan elektr razryadlari deyiladi. Elektronning atomdan ajralishi jarayoni atomning ionlanishi deyiladi. Elektronni atomdan ajratish uchun sarflanishi kerak bo'lgan minimal energiyaga ionlanish energiyasi deyiladi. Musbat va manfiy zaryadlarning zichligi bir xil bo'lgan qisman yoki to'liq ionlangan gaz deyiladi. plazma.
O'z-o'zidan bo'lmagan zaryadsizlanishda elektr tokining tashuvchilari musbat ionlar va manfiy elektronlardir. Oqim kuchlanishining xarakteristikasi shaklda ko'rsatilgan. 54. OAB sohasida - o'z-o'zidan ta'minlanmagan razryad. Miloddan avvalgi mintaqada tushirish mustaqil bo'ladi.
O'z-o'zidan zaryadsizlanishda atomlarni ionlash usullaridan biri elektron ta'sirli ionlanishdir. Elektron ta'sirida ionlanish elektronni atomdan ajratish ishini bajarish uchun etarli bo'lgan o'rtacha A erkin yo'lda elektron W k kinetik energiyaga ega bo'lganda mumkin bo'ladi. Gazlardagi mustaqil razryadlarning turlari - uchqun, toj, yoy va porlash razryadlari. uchqun chiqishi turli zaryadlar bilan zaryadlangan va katta potentsial farqga ega bo'lgan ikkita elektrod o'rtasida sodir bo'ladi. Qarama-qarshi zaryadlangan jismlar orasidagi kuchlanish 40 000 V gacha etadi. Uchqun chiqishi qisqa muddatli, uning mexanizmi elektron ta'sir qiladi. Chaqmoq uchqun chiqarishning bir turidir.
Juda bir xil bo'lmagan elektr maydonlarida, masalan, uchi va tekislik o'rtasida yoki elektr uzatish simi va Yer yuzasi o'rtasida hosil bo'lgan gazlarda o'z-o'zidan ajralishning maxsus shakli paydo bo'ladi. korona oqishi.
Elektr yoyi zaryadsizlanishi 1802-yilda rus olimi V.V.Petrov tomonidan kashf etilgan.Koʻmirdan yasalgan ikkita elektrod 40-50V kuchlanishda aloqa qilganda, baʼzi joylarda elektr qarshiligi yuqori boʻlgan kichik kesimli maydonlar paydo boʻladi. Bu joylar juda qiziydi, elektrodlar orasidagi atomlar va molekulalarni ionlashtiruvchi elektronlar chiqaradi. Yoydagi elektr tokining tashuvchilari musbat zaryadlangan ionlar va elektronlardir.
Elektr tokining mavjudligining birinchi sharti - bu bepul zaryad tashuvchilarning mavjudligi. Gazlarda ular ionlanish natijasida paydo bo'ladi. Ionlanish omillari ta'sirida elektron neytral zarrachadan ajralib chiqadi. Atom musbat ionga aylanadi. Shunday qilib, zaryad tashuvchilarning 2 turi mavjud: musbat ion va erkin elektron. Agar elektron neytral atomga qo'shilsa, u holda manfiy ion paydo bo'ladi, ya'ni. uchinchi turdagi zaryad tashuvchilar. Ionlangan gaz uchinchi turdagi o'tkazgich deb ataladi. Bu erda ikki turdagi o'tkazuvchanlik mumkin: elektron va ion. Ionlanish jarayonlari bilan bir vaqtda teskari jarayon, rekombinatsiya sodir bo'ladi. Elektronni atomdan ajratish uchun energiya kerak bo'ladi. Agar energiya tashqaridan ta'minlansa, ionlanishga hissa qo'shadigan omillar tashqi deyiladi (yuqori harorat, ionlashtiruvchi nurlanish, ultrabinafsha nurlanish, kuchli magnit maydonlar). Ionlanish omillariga qarab termal ionlanish, fotoionlanish deyiladi. Shuningdek, ionlanish mexanik zarba tufayli yuzaga kelishi mumkin. Ionizatsiya omillari tabiiy va sun'iy bo'linadi. Tabiiyki, Quyoshning radiatsiyasi, Yerning radioaktiv foni. Tashqi ionlanishdan tashqari, ichki ham bor. U zarbli va pog'onalilarga bo'linadi.
Ta'sirli ionlanish.
Etarlicha yuqori kuchlanishda maydon tomonidan yuqori tezlikka tezlashtirilgan elektronlarning o'zlari ionlanish manbai bo'ladi. Bunday elektron neytral atomga urilganda, elektron atomdan chiqib ketadi. Bu ionlanishga olib keladigan elektronning energiyasi atomning ionlanish energiyasidan oshib ketganda sodir bo'ladi. Elektrodlar orasidagi kuchlanish elektronning kerakli energiyani olishi uchun etarli bo'lishi kerak. Bu kuchlanish ionlanish kuchlanishi deb ataladi. Har birining o'ziga xos ma'nosi bor.
Agar harakatlanuvchi elektronning energiyasi zarur bo'lganidan kamroq bo'lsa, u holda faqat neytral atomning qo'zg'alishi zarba sodir bo'ladi. Agar harakatlanuvchi elektron oldindan qo'zg'algan atom bilan to'qnashsa, u holda bosqichma-bosqich ionlanish sodir bo'ladi.



Gaz jumladn metal bug’lari ham normal holatda elektr neytral atom va molekulalardan iborat bo’lib, o’zlaridan elektr tokini o’tkazmaydi, faqatgina ionlashgan gazlarda o’tkazgich bo’la oladi. Gazning bu xususiyatini quyidagi sxema orqali kuzatish mumkin.
A  k - +
Tokni o’lchash uchun zanjirga har galgidek sezgirligi yuqori darajada bo’lgan gal’vonometr ulanadi. Kondensator qoplamalari orasidagi havo bo’shlig’ida zanjir uzuk bo’lganligi uchun gal’vonometr tok ko’rsatmaydi. Qoplamalar orasiga yonib turgan gugurt cho’pni kiritsak alanga ionizator vazifasini bajaradi. Havo molekulalarining ionlashishi natijasida harakatchan zaryad tashuvchilar paydo bo’ladi.