O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL‑XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“TASDIQLAYMAN”
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
“Gumanitar fanlar” kafedrasi mudiri
t.f.d., prof. Maxkamova N.R.
“___” _____________2020 yil
“FALSAFA (MANTIQ. ETIKA. ESTETIKA)” FANIDAN
Sirtqi ta’limning barcha yo‘nalishlari uchun
SILLABUS
(Sillabus kafedraning 2020 yil “24” iyundagi
34-sonli majlisida muhokama qilingan va tasdiqlangan)
Toshkent – 2020
Fan nomi:
|
“Falsafa (Mantiq. Etika. Estetika)”
|
Fan turi:
|
tanlov
|
Fan kodi:
|
HSM-Gumanitar tanlov fani
|
Bosqich:
|
1
|
Semestr:
|
1
|
Ta’lim shakli:
|
Kunduzgi
|
Mashg‘ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar:
|
120
|
Ma’ruza
|
6
|
Amaliy mashg‘ulotlar
|
-
|
Laboratoriya mashg‘ulotlari
|
-
|
Seminar
|
6
|
Mustaqil ta’lim
|
108
|
Sinov birligi miqdori:
|
4
|
Baholash shakli:
|
Imtixon. Yakuniy (yozma)
|
Fan tili:
|
O‘zbek
|
Dastur mualliflari:
|
Azizova M.A.
|
E-mail:
|
azizovam71@gmail.com
|
Telefon raqami:
|
+(998) 90 357-55-88
|
Tashkilot:
|
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti, “Gumanitar fanlar” kafedrasi
|
Kurs haqida qisqacha ma’lumot (QM)
|
QM1
|
Falsafa fanining dolzarbligi bugungi globallashuv davrida ma’naviyat sohasida vujudga kelayotgan dolzarb muammolarni hal etish, xalqimiz ma’naviy me’rosini asrash va yanada yuksaltirish, yoshlarning falsafiy tafakkurini shakllantirish, ongini turli zararli g‘oyalardan saqlash, ularni falsafiy bilimlar bilan qurollantirish zarurligi bilan belgilanadi.
Ushbu fan barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlarida kredit tizimi asosida tahsil olayotgan talabalarga o‘tilishi belgilangan bo‘lib, o‘zida turli davrlarning ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy qarashlarini mujassamlashtirib, voqea va hodisalarning mohiyatini anglashni, unga munosabat bildirishni shakllantiradi hamda, analitik, sintetik, kreativ tafakkurni hosil qiladi. Shuning uchun falsafa fani yosh mutaxassislarni tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ushbu kurs 3 qismdan iborat:
Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq falsafasi. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G‘arb falsafasi.
Borliq – falsafa kategoriyasi. Bilish nazariyasi, yo‘nalishlari va asosiy muammolari. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari. Jamiyat va tarix falsafasi. Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi). Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari.
Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida Mulohaza. Xulosa chiqarish. Argumentlash va bilimlar taraqqqiyotining mantiqiy shakllari. “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati. Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni. Estetikaning predmeti, maqsadi va vazifalari. Estetikaning zamonaviy muammolari.
|
Kursga qo‘yiladigan boshlang‘ich talablar
|
|
Kursga qo‘yiladigan boshlang‘ich talablar mavjud emas
|
Ta’lim natijalari (TN)
|
TN1
|
Tabiat, jamiyat va inson tafakkurining rivojlanishiga oid falsafiy bilimlar, qonunlar va kategoriyalar mazmun-mohiyatini bilish, ularga nisbatan shaxsiy munosabatni shakllantirish orqali insonning hayotdagi o‘rni va ahamiyatini ochib bera olish;
|
TN2
|
Falsafiy tafakkur xususiyati va qonuniyatlari haqida ma’lumotga ega bo‘lish;
|
TN3
|
Falsafiy bilimlarni jamiyat taraqqiyotiga ta’siri, mantiqiy, etik, estetik madaniyatning inson hayot tarzi va madaniyatini takomillashtirishdagi roli va ahamiyatini chuqur anglay bilish;
|
TN4
|
Sharq va G‘arb falsafasining yetakchi g‘oyalari, ilmiy va ma’naviy merosini o‘rganish;
|
TN5
|
Dunyoning yagonaligi qonuniyati va unda koinot hamda inson borlig‘ining aloqadorligi xususiyatlarini o‘rganish;
|
TN6
|
Kasbiy faoliyatda falsafaning metodologik ahamiyati, global jarayonlarda analitik va sintetik, mantiqiy tafakkurning rolini anglay olish;
|
TN7
|
O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlarning mohiyati haqida tasavvurga ega bo‘lishi;
|
TN8
|
O‘zbek milliy falsafasini va bu boradagi buyuk ajdodlarimizning merosi o‘rganish;
|
TN9
|
Insonning atrof muhitga bo‘lgan munosabatini tartibga soluvchi huquqiy va axloqiy me’yorlar, globallashuv jarayonlari haqida bilimga ega bo‘lishi;
|
TN10
|
Falsafani o‘rganish orqali jamiyat hayotidagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar mohiyatini tushunish;
|
TN11
|
Ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga falsafiy, tizimli tafakkur nuqtai-nazaridan baho berish;
|
TN12
|
Jamiyat taraqqiyotiga oid axborotlarni to‘plash, saqlash va ulardan foydalanish;
|
TN13
|
Axborotlarni mantiqiy tahlil etish, o‘zining kasbiy faoliyatiga oid ma’lumotlarni analitik va sintetik fikrlash asosida qabul qilish;
|
TN14
|
Mushohadaviy tafakkurga asoslangan mustaqil qarorlar qabul qilish;
|
TN15
|
Yangi bilimlarni mustaqil o‘zlashtira olish, takomillashtirish;
|
TN16
|
O‘z mehnatini ilmiylik va bunyodkorlik asosida tizimli tashkil qilish;
|
TN17
|
Fikr va qarashlarini og‘zaki va yozma ravishda adabiy til qoidalari asosida konstruktiv, mantiqiy ifoda etishni bilish kerak.
|
Mashg‘ulotlar shakli: ma’ruza (M)
|
soat
|
|
Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Sharq falsafasi G‘arb falsafasi
|
2
|
|
Borliq – falsafa kategoriyasi. Bilish nazariyasi, yo‘nalishlari va asosiy muammolari. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari.
|
2
|
|
Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari. Jamiyat va tarix falsafasi. Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi). Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari. Texnika va texnologiya tushunchalarining mohiyati.
|
2
|
Jami
|
6
|
Mashg‘ulotlar shakli: seminar (S)
|
soat
|
S1
|
Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida.
|
2
|
S2
|
Mulohaza. Xulosa chiqarish. Argumentlash va bilimlar taraqqqiyotining mantiqiy shakllari.
|
2
|
S3
|
“Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati. Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni. Estetikaning predmeti, maqsadi va vazifalari. Estetikaning zamonaviy muammolari.
|
2
|
Jami
|
6
|
Mustaqil ish shakli: (MI)
|
Shakl
|
soat
|
MI 1
|
Falsafiy dunyoqarashning o‘z o‘zini anglashdagi roli.
|
Esse
|
2
|
MI 2
|
Dunyoning hozirgi zamon ilmiy manzarasining tahlilida falsafiy tafakkur.
|
Test
|
2
|
MI 3
|
Insonning ma’naviy kamolotida falsafiy dunyoqarashning roli.
|
Referat
|
2
|
MI 4
|
Fan ilmiy dunyoqarash shakli.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 5
|
Bilim inson ma’anaviy kamoloti omili.
|
Esse
|
2
|
MI 6
|
Tarix falsafasi va falsafa tarixi uyg‘unligi.
|
Esse
|
2
|
MI 7
|
Inson, uning huquq va erkinliklari oliy qadriyat.
|
Test
|
2
|
MI 8
|
Globallashuv sharoitida antropologik inqirozning oldini olishning zaruriyati.
|
Referat
|
2
|
MI 9
|
Ilmiy va ijtimoiy bashoratning o‘zaro aloqadorligi.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 10
|
Ontologik va munosabatdosh kategoriyalarning uyg‘unligi.
|
Esse
|
2
|
MI 11
|
Milliy va umuminsoniy qadriyatlar dialektikasi.
|
Test
|
2
|
MI 12
|
Diniy madaniy an’analarning jamiyat taraqqiyotiga ta’siri.
|
Esse
|
2
|
MI 13
|
Sog‘liq oliy qadriyat.
|
Referat
|
2
|
MI 14
|
Oila va oilaviy qadriyatlar ma’naviy madaniyatning bosh omili.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 15
|
Shaxs ma’naviyatining shakllanishiga ijtimoiy muhit va davr ruhining ta’siri.
|
Esse
|
2
|
MI 16
|
Sharq va G‘arb falsafasida inson masalasi.
|
Test
|
2
|
MI 17
|
Tabiatni o‘rganishga oid qarashlar tarixi.
|
Esse
|
2
|
MI 18
|
Jamiyatning ijtimoiy, siyosiy va ma’naviy tizimi.
|
Esse
|
2
|
MI 19
|
Rim klubi faoliyatining falsafiy tahlili.
|
Test
|
2
|
MI 20
|
Ta’lim global muammo sifatida.
|
Referat
|
2
|
MI 21
|
Falsafa qonun va kategoriyalarining ijtimoiy jarayonlar dialektikasidagi roli.
|
Referat
|
2
|
MI 22
|
BMT Kodeksida korrupsiyaga munosabat.
|
Esse
|
2
|
MI 23
|
O‘zbekistonda korrupsiyaga oid qonunlar va qarorlar tasnifi, korrupsiyaga qarshi kurashning ahamiyati.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 24
|
Hukm tafakkur shakli sifatida.
|
Esse
|
2
|
MI 25
|
Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi.
|
Elektron
taqdimot
|
2
|
MI 26
|
Bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari.
|
Test
|
2
|
MI 27
|
Tabiat va texnogen sivilizatsiya estetikasi.
|
Referat
|
2
|
MI 28
|
Oilaning psixologik, ijtimoiy-ma’naviy muhitining farzand tarbiyasiga ta’siri.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 29
|
Oila nomusi va sha’nini saqlashda ota-ona va farzandlar mas’uliyati.
|
Esse
|
2
|
MI 30
|
Sport va uning ma’naviy estetik jihatlari.
|
Esse
|
2
|
MI 31
|
Milliy ma’naviyatimizda nikoh va oilaga doir ahloqiy qadriyatlar.
|
Referat
|
2
|
MI 32
|
Borliq va yo‘qlik dialektikasi.
|
Test
|
2
|
MI 33
|
Harakat, makon va vaqt materiyaning yashash sharti.
|
Referat
|
2
|
MI 34
|
Bilish nazariyasining predmeti va o‘ziga xos xususiyatlari.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 35
|
Ong – tafakkur va borliqning birligi.
|
Esse
|
2
|
MI 36
|
Falsafada metod va metodologiya, metodika tushunchalari.
|
Esse
|
2
|
MI 37
|
Qarama – qarshilik va ziddiyat qonuni.
|
Test
|
2
|
MI 38
|
Miqdor va sifat o‘zgarishlari dialektikasi.
|
Referat
|
2
|
MI 39
|
Inkorni – inkor qonuni va vorisiylik.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 40
|
“Madaniyat” tushunchasi, uning mohiyati, strukturasi va funktsiyalari.
|
Esse
|
2
|
MI 41
|
Texnika va texnologiya tushunchalarining mohiyati.
|
Referat
|
2
|
MI 42
|
Mantiq ilmining asosiy masalalari va ularni tadqiq etish yo‘nalishlari.
|
Test
|
2
|
MI 43
|
Tushunchaning ta’rifi, tuzilishi va turlari.
|
Referat
|
2
|
MI 44
|
Tushunchalar bilan bajariladigan mantiqiy amallar.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 45
|
“Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati.
|
Esse
|
2
|
MI 46
|
Davlatning oila tinchligi va barqarorligini ta’minlashdagi o‘rni.
|
Test
|
2
|
MI 47
|
Sog‘lom turmush tarzining barkamol avlod axloqiy tarbiyasidagi ahamiyati.
|
Esse
|
2
|
MI 48
|
San’atning shaxs axloqiy tarbiyasiga ta’siri.
|
Referat
|
2
|
MI 49
|
Estetika kategoriyalarining an’anaviy va zamonaviy tasnifi.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 50
|
“Ommaviy madaniyat”ning yoshlar estetik didiga ta’siri.
|
Referat
|
2
|
MI 51
|
Muomala madaniyati – axloqiy madaniyatning tarkibiy qismi.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 52
|
Hukm tarkibi va xususiyatlari.
|
Referat
|
2
|
MI 53
|
Xulosa chiqarish turlari.
|
Electron
taqdimot
|
2
|
MI 54
|
Etika kategoriyalarinig o‘ziga xos xususiyatlari.
|
Referat
|
2
|
Jami
|
108
|
Ta’lim strategiyasi
Falsafa (Mantiq. Etika. Estetika) kursini o‘qitish ta’limning kredit tizimi asosida olib boriladi. Kursni nazariy qismida ma’ruzalarni taqdimotdan foydalangan holda o‘zlashtiriladi va nazariy materiallardan foydalaniladi. Ma’ruza davomida o‘qituvchi SWOT analizi, WENN diagrammasi, klaster va boshqa turli xil pedagogik texnologiyalardan foydalanadi. Ma’ruzachi asosan mavzuning nazariy jihatlarini qamrab oladi va keyinchalik talabalar mavzu ustida mustaqil ishlashlari talab etiladi. Seminar mashg‘ulotlariga tayyorlanish va topshiriqlarni bajarish tartibi tushuntiriladi. Kurs bo‘yicha qo‘yilgan o‘quv materiallari talabalar tomonidan mustaqil o‘rganiladi, testlar, seminar uchun topshiriqlar talabalar tomonidan individual tarzda bajariladi.
Talabalar quyidagi materiallardan foydalanish imkoniga egadirlar:
Video ma’ruzalar;
Elektron shakldagi ma’ruza matnlari;
Har bir mavzuga doir prezentasiya slaydlari;
Seminar mashg‘ulotlariga doir uslubiy ko‘rsatmalar;
Har bir dars mavzusi yuzasidan topshiriqlar va test mashqlari;
Elektron shakldagi darsliklar va qo‘llanmalar taqdim etiladi.
Nazariy mashg‘ulotlar davomida, talabaga video ma’ruza orqali mavzu yuzasidan kerakli bo‘lgan konsepsiyalar yetkazib beriladi. Talabalarga mavzuni yanada mustahkamlashlari uchun prezentasiyalar, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari va boshqa o‘quv-uslubiy mahsulotlardan foydalanish bo‘yicha ko‘rsatmalar beriladi. Talabalarning mavzuni o‘zlashtirish darajasini tekshirish maqsadida, har bir mavzudan so‘ng test nazorati o‘tkaziladi. Talaba ushbu testlarni talab darajasida bajarsa, keyingi mavzuga o‘tishga ruxsat beriladi.
Seminar mashg‘ulotlarida har bir mavzu bo‘yicha materiallar, prezentasiyalar, ko‘rsatmalar talabalarga taqdim etiladi, shuningdek, mavzuni o‘zlashtirish darajasini tekshirish maqsadida topshiriqlar beriladi.
Ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarining barcha mavzularini to‘la o‘zlashtirgan talabalarga yakuniy nazoratda ishtirok etishga ruxsat etiladi.
Talabalarni baholash
Talabalar bilimini baholash semestr va yakuniy nazorat davomida o‘qitish materiallarini o‘zlashtirish ko‘rsatkichi (test, topshiriq va yozma ish natijasi)ga asoslangan.
Falsafa (Mantiq. Etika. Estetika) kursi davomida talabalar 100 ballik tizimda baholanadi. Shundan 50% ball joriy topshiriq va oraliq mustaqil ish natijasiga, 50% ball esa yakuniy nazorat natijasiga ajratiladi. Joriy va oraliq ballarning umumiy natijasi 30 balldan past bo‘lgan talabalar yakuniy nazorat imtixoniga kiritilmaydi. Yakuniy nazoratda 30 va undan ko‘p ball to‘plagan talaba fanni o‘zlashtirgan hisoblanadi.
Joriy oraliq va yakuniy nazorat ballari quyidagicha taqsimlanadi:
Topshiriq
|
Maksimal ball
|
|
Topshiriq 1
|
10
|
Joriy nazorat bo‘yicha maksimal 30 ball
|
Topshiriq 2
|
10
|
Topshiriq 3
|
10
|
Mustaqil ish uchun maksimal ball
|
20
|
Yakuniy nazorat bo‘yicha maksimal ball
|
50
|
Jami:
|
100
|
100 ball
|
Asosiy adabiyotlar:
|
|
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T.: O‘zbekiston, 2018. – 76 b.
|
|
Mirziyoyev Sh. M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. T.: O‘zbekiston, 2016. -53 b.
|
|
Mirziyoyev Sh. M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan quramiz. T.: O‘zbekiston, 2017 - 484 b.
|
|
Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash-yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. T.: 2017. -28 b.
|
|
Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag‘ishlangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. // Xalq so‘zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, №11.
|
|
2017 – 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar strategiyasi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF- 4947- sonli Farmoniga 1-ilova // http://www.lex.uz.
|
|
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2018.
|
|
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2019.
|
|
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi. 26 yanvar 2020 y.// pv.uz.
|
|
Karimov I.A. Asarlar to‘plami. 1-24 jildlar.- T.: O‘zbekiston, 1996-2016.
|
|
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. 2-nashr –T.: Ma’naviyat, 2016.176 b.
|
|
Abdulla Sher. Axloqshunoslik. Darslik. –T.: O‘FMJ, 2010.
|
|
Abdulla Sher. Estetika. Darslik. – T.: O‘zbekiston, 2016.
|
|
Sharipov M. Fayzixo‘jaeva D. Mantiq. -T.: Unversitet, 2007.
|
|
Falsafa. Axmedova M. Tahriri ostida. -T.: UFMJ, 2006.
|
|
Tulenov J., Tulenova G., Tulenova K. Falsafa.Darslik.– T.:Fan va texnologiya, 2016.
|
Tavsiya qilinadigan qo‘shimcha adabiyotlar:
|
1.
|
Shermuxamedova N.A. Falsafa. - T.: Noshir, 2012. -1207 b.
|
2.
|
Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. –T.: Yangi asr avlodi, 2018. - 318 b.
|
3.
|
Po‘latova D., Izzetova E. Filosofiya. -T.: Sharqshunoslik, 2012. 340-b.
|
4.
|
Pulatova D., Qodirov M., Ahmedova M. va boshq. Falsafa tarixi: Sharq falsafasi. O‘quv qo‘llanma. –T.: TDSHI.2013.
|
5.
|
Pulatova D., Ro‘zmatova G., Jalolova O‘. Axloqshunoslik. O‘quv qo‘llanma.
- T.: TDSHI.2013.
|
6.
|
Po‘latova D.A., Fayzixo‘jaeva D.E. Mantiq. O‘quv qo‘llanma. T.: TDSHI., 2013.
|
7.
|
Shermuxamedova N.A. Texnika falsafasi. -T.: Universitet, 2017. - 420 b.
|
8.
|
Falsafa. Mamashokirov S. Tahriri ostida. - T.: Sharq, 2005.
|
9.
|
Shermuxamedova N.A. Falsafaga kirish.-T.: Noshir, 2012. 320 b.
|
10.
|
Fayzixo‘jaeva D. Mantiq. Izohli lug‘at. –T.: Tamaddun, 2015.
|
11.
|
Shermuxamedova N.A. Fan falsafasi. -T.: Noshir, 2017. – 360 b
|
Elektron manbalar:
|
|
www. lex.uz . O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi.
|
|
www. Ziyonet.uz
|
|
www. faylasuf.uz
|
|
www. bilim.uz
|
Do'stlaringiz bilan baham: |