O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti “Buxgalteriya hisobi va audit ”kafedrasi

 

 

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM 

VAZIRLIGI 

BERDAQ nomidagi QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI 

“Buxgalteriya hisobi va audit ”kafedrasi 

 

 

 

 

 

 

MAVZU: «ASOSIY VOSITALAR HISOBI VA AKTIVLAR HISOBI»

 

 

 

Bajardi:Ilhomov  Asadbek                   

   

 

Ilmiy rahbar: Nurmanov Karjaubay 

 

 

NUKUS-2020

 

 

 

MUNDAREJA

 

 

Kirish 

I.Bob.  ASOSIY VOSITALARNING MOHIYATI VA AHAMIYATI . 

1.4 Asosiy vositalarning hisob ob’ekti sifatidagi tavsifi va tasnifi 

1.5  Asosiy vositalarning dastlabki qiymatini tashkil qiluvchi harajatlar  hisobi 

II-Bob  ASOSIY VOSITALAR KIRIMINING HISOBI 

2.1 «O’ZBEKISTON MUDOFASIGA KUMAKLASHUVCHI 

“VATANPARVAR”»TASHKILOTI  foaliyatining umumiy asosiy vositalar 

kirimining kirimining hisobi 

2.2. Asosiy vositalar kirimining xususiyatlari va hisobi  

Xulosa va takliflar 

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1Asosiy vositalarni audit qilish manbalari va vazifalari.

1.2Asosiy vositalarni kirim qilinishi va chikib kеtishi hisobining auditi.

1.3Nomoddiy aktivlar hisobi.

 

 

Kirish 

  

 Mavzuning  dolzarbligi.  Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida    korxona  yoki 

tashkilotlar oldidagi  eng muhim va dolzarb masalalaridan biri bu  qanchalik kam  

harajat qilib shunchalik ko‘p daromad olishdir. Asosiy vasitalar  ob’ekti daromad 

olish maqsadida harid qilinganligini amaliyotda har doim ham osonlikcha isbotlab 

bo‘lmaydi.  Masalan,  umumiy  foydalanish  uchun  olingan  suv  tozalagich.  Asosiy  

vositalarining bunday ob’ekti qo‘shimcha daromad olishga qanday ko‘maklashadi? 

Buni to‘g‘ridan-to‘g‘ri hisob-kitob qilish orqali isbotlab berish qiyin, lekin ikkinchi 

tomondan  shu  narsa  ma’lum  bo‘ladiki,  ikki  hafta  davomida  tozalangan  suvni 

iste’mol qilish inson organizmida almashish jarayonlarini me’yorga soladi, uning 

jismoniy holatini yaxshilaydi  va o‘z –o‘zidan uning mehnat unumdorligi oshishiga 

yordam  beradi.  Aslini  olganda,  korxona  faoliyatida  foydalaniladigan  asosiy 

vositalarning har qanday ob’ekti daromad olishga imkon yaratadi.  

Asosiy vositalar uchun yana bitta mezon bo‘lib bu uning “Inventar ob’ekt” 

(yoki asosiy vositalarning buxgalteriya hisobi birligi )  kiritamiz. 5-son BHMSning  

5-bandiga  muvofiq  “asosiy  vositalarning  inventar  ob’ekti  sifatida  barcha 

qurilmalari va anjomlariga ega bo‘lgan ob’ekt yoki muayyan mustaqil vazifalarni 

bajarish  uchun  mo‘ljallangan  konsturuktiv  jamlangan  buyumlarning  alohida 

majmui tan olinadi.          

O‘zbekiston  Respublikasi  Islom  Karimovning  mamlakatimizni  2014  yilda 

ijtimoiy-  iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va  2015  yilga  muljallangan  iqtisodiy 

dasturning  eng  muhum  ustuvor  yunalishlariga  bag‘ishlangan  Vazirlar 

Maxkamasing  majlisidagi  ma’ruzasida    Mamlakatimiz  yalpi  ichki  mahsuloti  8,1 

foiz, sanoat ishlab chiqarish hajmi 8,3 foizga, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi 6,9 

foiz, kapital qurilish 10,9 foiz, chakana savdo aylanmasi hajmi 14,3 foizga oshdi. 

Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning qariyb 70 foizini yuqori qo‘shimcha qiymatga 

ega bo‘lgan tayyor tovarlar tashkil etdi.

1

  

   ___________________________ 

1.O‘zbekiston  Prezidenti  Islom  Karimovning  mamlakatimizni  2014-yilda  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va  2015-yilga 

mo‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga  bag‘ishlangan  Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi  ma’ruzasi  

19.01.2015

 

 

 

 

Tadqiqot  maqsadi  va  vazifalari.  Ushbu  kurs  ishining  maqsadi  asosiy 

vositalar kirimi hisobining nazariy, metodologik va tashkiliy muammolarini tadqiq 

etish hamda ushbu muammolarni hal etishga doir ilmiy amaliy tavsiyalar berishdan 

iborat.  

Mavzuning  o‘rganilganlik  darajasi.  Asosiy  vositalar  kirimining  mohiyati  va 

ahamiyati,  maqsadi  va  vazifalari  hamda  hisobi  bir  qator  O‘zbekistonlik  olimlar, 

muttaxassislar, 

jumladan, 

K.B.Urazov, 

H.N.Musayev, 

O.Bobojonov, 

K.Jumaniyozov,  Sh.Shodmonov,  U.V.G‘afforov  va  boshqalar  o‘z  ishlarida 

asosiy  vositalar  kirimining  hisobiga  keng  to‘xtalganlar,  bu  haqda  ularning  chop 

etilgan darsliklari, o‘quv qo‘llanmalari, maqolalaridan bilib olish mumkin. 

Tadqiqot ob’ekti va predmeti. Kurs ishining tadqiqot ob’ekti bo‘lib, 

«O’ZBEKISTON MUDOFASIGA KUMAKLASHUVCHI 

“VATANPARVAR”»TASHKILOTI  hisoblanadi. Tadqiqot predmeti esa “Asosiy 

vositalar kirimining hisobi”. 

Ishning  tarkibi.  Kurs  ishi  kirish,  ikkita  bob,  xulosa  va  takliflar, 

foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati, ilovalardan iborat bo‘lib, jami hajmi 40 betdan 

iborat.

 

    Kirish qismida tadqiqot to‘g‘risida, uning maqsadi va vazifalari va tadqiqot 

ob’ekti to‘g‘risida to‘liq ma’lumotlar berilgan. 

Asosiy  qism  esa  ikki  bobdan  iborat.  Uning  birinchi  bobida  tadqiqotning 

nazariy qismi ochib berilgan. Ikkinchi bobi esa amaliyotda ya’ni korxona misolida 

«Asosiy vositalar kirimi»ning yuritilishi, uning tahlili va takomillashtirish yo‘llari 

ko‘rsatib o‘tilgan.  

     Xulosa va takliflar qismida  «Asosiy vositalar kirimi hisobi»ning yuritilishi 

bo‘yicha  xulosalar, takliflar va tavsiyalar berilgan.  

   Ilovalarda  esa  korxona    va  uning  hisob  ma’lumotlari  to‘g‘risidagi  rasmiy 

hujjatlar kiritilgan.  

 

 

 

Asosiy vositalarni audit qilish manbalari va vazifalari.

Asosiy  vositalar  moddiy-tеxnik  bazani  tashqil  etib,  korxona  mеxnat  jamoalari 

ishlab  chiqarishjarayonida  undan  foydalaniladilar.Auditor  buxgaltеriya 

tomonidan  invеntar  kartochkalari  yuritilishi,  moddiy  javobgar  shaxslarbo’yicha 

asosiy  vositalarni  hisobga  olish  tashqil  etilganligi,  stanoklar,  mashinalar  va 

boshkaasbob-uskunalarning  tеxnik  pasportining  mavjudligi  tеkshiriladi.  Bunday 

tеkshirishjarayonida  tanlab  invеntar  daftarlarining  ma'lumotlari  asosiy  vositalar 

xarakati  bo’yichabirlamchi  xujjatlar  ma'lumotlari  bilan  solishtiriladi. 

Ma'lumotlarni  takkoslash  cho0idaob'еktlar  kirim  qilinishi  daftarlarda  kanchalik 

o’z vaqtida aks ettirilishi, ularning ta'mirlanishi,yangilanishi va ta'mirlash, ularda 

tеxnik  xujjatlar  asosida  ob'еktlarnng  muxim  bеlgilari  to’0rikеltirilganligini 

aniqlaydi.Audit jarayonida quyidagilar aniqlanishi kеrak:amortizatsiya mе'yorlari 

asosiy  vositalarning  balans  kiymatiga  kanchalik  to’0ri  qo’llanilishi,barcha 

tuzatish  ishlarining  xujjatlarda  rasmiylashtirilishi  va  ularning  rеal  xajmi 

xamdatannarxini  aniqlaydi.Asosiy  vositalarnining  tеxnik  xolatini  tеkshirish 

davomida  eskirish,  yarokliligi,yangilanishi,  smеnalik  ekstеnsiv  va  intеnsiv 

zurikish koeffitsеntlari kabi ko’rsatkichlaraniqlanadi. Fond sigimi, fond samarasi 

va  fond  bilan  ta'minlanganlik  to’0risidagi  ma'lumotlarasosiy  vositalardan 

foydalanishning  univеrsal  ko’rsatkichlari  hisoblanadi.Bundan  tashqari,  qayta 

ro’yxat qilish jarayonida o’rnatilmagan yangi asbob-uskunalar,yaroqsiz, ma'naviy 

va  jismoniy  eskirgan,  to’zalishi  lozim  bo’lgan  asosiy  vositalarningmavjudligi 

aniqlanadi;  o’rnatilmagan  ob'еktlar,  shuningdеk,  o’rnatilgan,  biroq  turli 

sabalargako’ra,  foydalanilmayotgan  asbob-uskunalarning  aloxida  ro’yxati 

to’ziladi.Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilish muddatlari bo’zilganligi, hisobga 

olishdakamchiliklarga  yo’l  qo’yilganligi,  mol-mulk  yo’kotilganligi  dalillari 

aniqlangan  taqdirdaasosiy  vositalar  turgan  va  ulardan  foydalanilayotgan  joylar 

bo’yicha tanlab ro’yxat qilinadi.Asosiy vositalar hisobini audit qilishda quyidagi 

manbalardan:kapital 

qurilish 

ob'еktlarini 

ishga 

tushirish 

to’0risidagi 

dalolatnomalar;asosiy  vositalarni  qabul  qilish-  topshirish  dalolatnomalari  (AV-1 

son  shakli);asosiy  vositalarning  xujalik  ichidagi  xarakati  dalolatnomalari  (AV-2 

son  shakl);asosiy  vositalarni  ta'mirlash,  takomillashtirishdan  qabul  qilish 

dalolatnomalari  (AV-3son  shakl);asosiy  vositalarni  xujalikdan  chiqarish 

dalolatnomalar  (AV-  4  son  shakl);asosiy  vositalarni  hisobga  olish  invеntar 

daftarlari  (AV-6,7,8  son  shakllar);asosiy  vositalarni  guruxlari  bo’yicha  hisobga 

olish  invеntar  daftarlari  (  AV-9  sonshakli);asosiy  vositalarni  invеntar  daftarlari 

ro’yxati (AV-10son shakl);asosiy vositalar xarajatini hisobga olish daftarlari (AV-

12  son  shakl);asosiy  vositalarni  jamlash  invеntar  ro’yxati  (  AV-10,13  son 

shakllar);eskirish  va  amortizatsiya  hisoblash  qaydnomalari;invеntar  ro’yxati  va 

taqqoslovchi  qaydnomalar  (INV-17);ta'mirlash  ustaxonalarining  xarajatlarini 

hisobga olish kitobi;

10,10G`1,13  snli  jurnal-ordеrlar;3-sonli  yillik  hisobot  shakllaridir.Asosiy 

vositalar  auditining  vazifalari  quyidagilardan  iboratdir:1.asosiy  vositalarni 

hisobga  olishda  ularning  kirim  va  aylanishi  to’0ri  aks  ettirilganligi;2.  asosiy 

vositalarning  saklanishi  ta'minlanganligi;3.asosiy  vositalarning  chikib  kеtishini 

rasmiylashtirishning  asoslanganligi  va  to’0riligixamda  ularni  tugatish 

natijalarining 

buxgaltеriya 

hisobida 

aks 

ettirilishi;4.o’rnatilmagan, 

foydalanilmayotgan  asbob-uskunalar  va  anjomlar  mavjudligi,  sifatxolati, 

saklanishi  sharoitlari,  asbob-uskunalar  va  anjomlarning  o’z  vaqtida 

o’rnatilganligi  yokihisobdan  chiqarilganligi  sabablari  va  aybdorlari;5.sotish 

baxosini  bеlgilashning  xamda  kеraksiz  va  ortikcha  asbob-uskunalarni 

sotishopеratsiyalarini  hisobda  aks  ettirishning  to’0riligi;6.ijaraga  bеrilgan  yoki 

olingan  asosiy  vositalar  bo’yicha  opеratsiyalar  hisobda  aksettirish  zarurligi  va 

to’0riligi;7.asosiy vositalarning ayrim ob'еktlarni korxona xodimlarining shaxsiy 

foydalanishlariuchun bеrish xollari mavjudligi;8.asosiy vositalarni qayta ro’yxat 

qilishning  o’z  vaqtida  va  tulik  utkazilishi,  uningnatijalari  hisobda  aks 

ettirilishinig  to’0riligi;9.amortizatsiya  ajratmalari  va  asosiy  vositalarning 

eskirishi summasini aniqlashningto’0riligi, ular hisobda o’z vaqtida va tulik aks 

ettirilishi;10.rеjali oldini oluvchi tuzatish rеja- jadvallarining bajarilishi va joriy 

xamda  kapitalrеmontiga  ajratilgan  smеta  mabla0larining  o’zlashtirilishi;11. 

asosiy  fondlardan  foydalanish  samaradorligini  aniqlash,  sеrunum  tеxnika 

vazamonaviy  tеxnologiya  sotib  olinganda  invеstitsiya  faoliyati  rеjasi 

mavjudligini aniqlaydi.

Asosiy vositalarni kirim qilinishi va chikib kеtishi hisobining 

auditi.

Korxonaga asosiy vositalarning kirim qilinishi bo’yicha opеratsiyalar qabul 

qilish 

-topshirish 

dalolatnomalari 

(AV-1 

son 

shakl) 

bilan 

rasmiylashtiriladi.Asosiy 

vositalarni 

qabul 

qilish 

quyidagi 

manbalardan:kurish  (pudrat  va  xujalik  usulida);sotib  olish  (boshka 

korxonalar  va  axolidan);ta'sischilardan,  xomiylardan,  xamkorlardan 

olish;o’zoq  muddatli  ijaraga  olish;bo0lar  barpo  etish;yosh  mollarni  asosiy 

podaga  o’tkazish  va  xokozolardan.Asosiy  vositalarning  yangi  kurilgan 

ob'еktlari  (binolar,  inshootlar  va  o’zatishkurilmalari)ning  o’z  vaqtida  kirim 

qilinishi  bеlgilangan  tartibda  imzolangan  ob'еktlarni  qabulqilish 

dalolatnomalaridagi  sanani  ob'еktni  balansga  qabul  qilib  olish  bo’yicha 

hisobga  olishyozuvidagi  (13-son  jurnal  ordеr)  sana  bilan  solishtirish  orkali 

aniqlash zarur.Asosiy vositalarni kirimini tеkshirishda, ularni sotib olishning 

iqtisodiy samaradorligiva maqsadga muvofikligini, shuningdеk, o’z vaqtida 

kirim  qilinishini  tеkshirish  ayniqsamuximdir,  chunki  ushbu  talabning 

bo’zilishi 

amortizatsiya 

va 

eskirishning 

hisobgaolinmasligiga, 

chiqarilayotgan 

maxsulot(ish,xizmat) 

va 

moliyaviy 

natijalarning 

bo’zilishigaob'еktning  yaroqliligi  koeffitsеntlarini  noto’0ri  aniqlashga  olib 

kеladi.Asosiy  vositalarning  o’z  vaqtida  kirim  qilinganligi  ob'еkt  kirim 

qilinishi  dalilining  01-" Asosiy  vositalar"  schеti  bo’yicha  jurnal  ordеrlarda 

aks  ettirilishi  sanasini  birlamchixujjatlarda  (qabul  qilish-topshirish 

dalolatnomalari,tеkinga  bеrish  xakidagi  bildirishnomalar,invеntar  daftarlari 

va  boshkalar)  ko’rsatilan  sana  bilan  solishtirish  orkali  aniqlanadi.Korxona 

ichida  asosiy  vositalarning  joyi  o’zgarganda  buning  iqtisodiy 

maqsadgamuvofikligini tеkshirish zarur, chunki ob'еktning joyi o’zgarganda 

montaj  va  qayta  montajqilish  bilan  bo0lik  ko’zda  tutilmagan  bеkor  turib 

kolishlar,  kushimcha  xarajatlar  va  boshkachatarzdagi  boy  bеrishlar  paydo 

bo’lishi  mumkin.Asosiy  vositalar  hisobini  tashqil  qilish  va  ularning 

saklanishini  nazorat  qilishnita'minlash  uchun,  invеntar  ob'еktini 

foydalanishda  ekanligidan  yoki  zaxiraligidan  ka'tiy  nazar,ularning  xar  biri 

bo’yicha  asosiy  vositalarni  balansga  qabul  qilinganda  tеgishli 

invеntarrakami bеriladi va yozib qo’yiladi. Invеntar rakami ob'еktning joyi 

o’zgarishi  va  hisobdanchiqib  kеtishiga  oid  bo’lgan  barcha  xujjatlarda 

kеltirilishi  kеrak.Asosiy  vositalarning  analitik  ob'еktlari  bo’yicha  hisobga 

olish  invеntar  daftarlarida(AV-6,7,8,9  son  shakllarda)  yoki  invеntar 

daftarlarda tashqil etilishi kеrak. Asosiy vositalarniular ishlatiladigan joylar 

bo’yicha  hisobga  olish  esa,  AV-13  son  shaklli  invеntar  ro’yxatlardatashqil 

etilganligini aniqlaydi.

Nomoddiy aktivlar hisobi

.

Nomoddiy  aktivlar  bo’lib,  korxonaga  mulkchilik  xukuklarida  tеgishli 

bo’lgan  aniq,moddiy  asosga  ega  bo’lmagan,  pul  shaklida  bo’lmagan 

aktivlar hisoblanadi, ishlabchiqarishda, xizmat ko’rsatishda, ijara uchun 

yoki  ma'muriy  maqsadlarda  bir  yildan  ortikishlatiladi  va  daromad 

kеltiradi.Ular  quyidagilar:-fan,  adabiyot,  ma'naviyat  asarlariga  bo’lgan 

avtorlik  va  boshka  sharnomalardan  kеlibchikadigan  xukuklar;-

ixtirochilik  patеntlari,  ishlab  chiqarish  namunalari,  sеlеktsiya  yutuklari, 

tovar bеlgilariva xizmat qilish bеlgilari, ularni ishlatish uchun litsеnzion 

shartonomalar;-"nou-xau"  xukuklari;-tabiiy  rеsurslardan  foydalanish 

xukuklari;-koldirilgan xarajatlar (tashqiliy xarajatlar va ilmiy-izlanish va 

tajriba-konstruktorlikishlanmalar);-firma 

narxi 

(gudvil) 

va 

boshkalar.Nomoddiy  aktivlar  korxonaga  quyidagi  manbalardan  kеlib 

tushadi:-sotib  olish  yo’li  bilan;-xissadorlar  tomonidan  ustav  kapitaliga 

xissa  kushish  yo’li  bilan.Auditor  nomoddiy  aktivlar  korxonaga  kaysi 

manbalardan  kеlib  tushishidan  ka'tiynazar  "Nomoddiy  aktivlarni  qabul 

qilish  dalolatnoma"lari  bilan  rasmiylashtirilishi,  bundauning  tartib 

rakami,  nomoddiy  aktivlarning  korxonaga  qabul  qilingan  vaqti,  balans 

kiymati,xizmat  muddati,  eskirish  mе'yorini  tеkshiradi.04-  "Nomoddiy 

aktivlar"  schyotining  analitik  hisobi  bo’yicha AV-  6-  shakli  va  17-sonli 

tulov qaydnomasi yoki sintеtik hisobda 13 sonli jurnal ordеrlarda hisob 

yuritilishitеkshiriladi.Ularni  qabul  qilishda  tеgishli  komissiya  a'zolar 

bеlgilanganligi va qabul qilishdalolatnomalaridagi imzolarini tеkshiradi. 

Qabul  qilingan  nomoddiy  aktivlarga  tеgishliinvеntar  kartochkalar 

yuritilish 

tartibini 

aniqlaydi.Nomoddiy 

aktivlarni 

baxolash 

quyidagicha :-boshka  korxona  ustav  kapitaliga  nomoddiy  aktivlar  bilan 

kiritish-shartnomali  narxdabaxolanadi  (bozor  narxida);-tulovli  sotib 

olish-sotib olishga kеtgan xaqiqiy xarajatlar bo’yicha;-ekspеrt yli bilan, 

boshka  shaxlardan  qaytarib  bеrmaslik  sharti  bilan  olingan 

nomoddiyaktivlar eksport yo’li bilan bеlgilangan kiymatda.

 

 

1.1  Asosiy vositalarning hisob ob’ekti sifatidagi tavsifi va tasnifi. 

Asosiy vositalar - bu korxonalar tomonidan xo‘jalik faoliyatini yuritishda uzoq 

muddat davomida mahsulotlarni ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlarni 

ko‘rsatish,  shuningdek  ma’muriy  va  ijtimoiy  –madaniy  funksiyalarni  bajarish 

uchun  ishlatiladigan moddiy aktivlar (BXMS №5,3a-band). 

BXMS №5  ga  muvofik  (6-  band)  moddiy  aktivlarni  asosiy  vositalar  sifatida  tan 

olish uchun ular yukoridagi tarifda keltirilgan mezonlardan tashkari yana kuyedagi 

shartlarga ham javob berishi lozim: 

*Xizmat muddati davrida korxonaga daromad keltirish kafillini mavjudligi.  

* Kiymatni anik belgilashni mumkinligi. 

Modiy  aktivlarni  asosiy  vositalar  tarkibiga  kiritishda  ularni  foydali  xizmad 

muddatini belgilash muxim rol uynaydi. 

Foydali  xizmat  muddati  -

deganda  asosiy  vositaning  korxona  tomonidan 

belgilangan foydalanish mudati tushuniladi. 

Bu  muddat  yillarda  yoki  oylarda  ifodalanib  uning  foydaliligi  ishlab  chikilgan 

mahsulot  bajarilgan  ish  xizmati  xajmi  bilan  ulchanadi.  Foydali  xizmat  muddati 

davomida  asosiy  vositalar  uzlarining  kiymatini  tulik  koplashlari  va  korxonaga 

kushimcha daromod keltirishlari lozim.  

Asosiy  vositalar  korxonalarning  moddiy  texnik  bazasini  tashkil  etuvchi  mexnat 

kurollari va vositalarini uz ichiga oladi. Ularga kuydagilar kiradi. 

  Asosiy vositalarga quyidagilar kiradi:   

1.Binolar – sex, ombor, laboratoriya, idora, garaj, o‘t o‘chirish deposi va shu 

kabi  mehnat  sharoitini  yaratib  beruvchi,  tovar-moddiy  boyliklar  butligini 

ta’minlovchi ob’ektlar.  

2.Inshoatlar– ochiq ayvonlar, devorlar, suv minoralari, temir yo‘l  

 

shahobchalari, nasos  stansiyalar, kanallar,  suv  havzalari, asfaltlangan  yo‘llar 

 

 

va yo‘lkalar. 

3.Uzatish  qurilmalari – elektr liniyalar, gaz, suv, bug‘ o‘tqazuvchi quvurlar 

va boshqalar. 

4.Mashina va uskunalar – issiqlik va elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi 

generatorlar,  dvigatel  va  transformatorlar,  stanoklar,  issiqlik  pechlari,  tikuv, 

yig‘uv,  dazmollash,  saralash  mashinalari,  kranlar,  kompressorlar,  o‘lchov 

tarozilari. 

5.Hisoblash  texnikasi  –  kompyuterlar  va  ularga  o‘rnatiladigan  periferiya 

qurilmalari ( printer, skaner , modem va boshqalar ). 

6.Transport  vositalari  –  yuk  va  odam  tashuvchi  avtomashinalar,  vagonlar, 

parovozlar,  teplovozlar,  paroxodlar,  tramvaylar,  trolleybuslar,  avtobuslar, 

pritseplar, samolet va vertoletlar, shuningdek magistral truboprovodlar. 

7.Uskunalar  –  presslovchi,  qisuvchi  va  boshka  texnologik    funksiyalarni 

bajaruvchi asbob- uskunalar. 

8.Ishlab chiqarish va xo‘jalik inventarlari- ish stollari, dastgohlar, baklar, 

sandiqlar va boshqalar. 

9.Ofis  mebeli  va  jihozlari  –  shkaflar,  stol  va  stullar  komplekti,  doskalar, 

seyflar,  yozuv  mashinkalari,  faks,  nusxa  ko‘chirish  apparatlari,  uyali  aloqa  

vositalari  va boshqalar 

10.Ishchi va nasldor hayvonlar – otlar, tuyalar, ho‘kizlar, sigirlar, bo‘qalar, 

qo‘ylar,  echkilar,  cho‘chqalar  va  boshqa  ishchi  sifatida  ishlatiladigan  va  nasl 

beradigan  hayvonlar. 

11.Ko‘p yillik  o‘simliklar – bog‘lar, o‘rmonlar va boshqalar 

12.Kutubxona  fondi  –  badiiy-adabiy,  texnik  ,  iqtisodiy  va  boshqa  turdagi 

adabiyotlar ( kitoblar). 

13.Yerni va boshqa asosiy vositalarni obodonlashtirishga sarflangan  

 

14.Boshqalar  - yuqoridagi guruxlarga kirmay qolgan asosiy vositalar  

 

Quyidagilar asosiy vositalarga kirmaydi: 

 

 

1.Xizmat  muddati  1  yildan  kam  bo‘lgan  mehnat  qurollari  va  vositalari 

ularning qiymatidan qat’iy nazar; 

2.Yosh  mollar,  mahsus  kiyimlar,  poyafzal,  ko‘rpa–  yostiqlar  qiymatidan 

qat’iy nazar, (mehmonxonalar  bundan  mustasno ); 

3.Kalkulyatorlar, stol usti priborlari va boshqalar. 

   

Asosiy vositalarning tasnifi

. 

 Korxona va tashkilotlarning asosiy vositalarning turli belgilari buyicha tasniflash 

munkin.  Ishlab  chikarishda  katnashishiga  kura  korxonalarning  asosiy  vositalari 

ishlab chikarish va noishlab chikarish soxasidagi asosiy vositalarga bulinadi.  

Ishlab  chikarish  soxasidagi  asosiy  vositalarga  bevosita  ishlab  chikarishga  doir 

bulgan moddiy aktivlar masalan sexlarning binolari inshoatlar, stonoklar, jixozlar, 

transport vositalari, ishchi xayvonlar va boshkalar kiradi. 

Noishlab  chikarish  soxasidagi  asosiy  vositalarga  boshkaruv  apparatiga  doir 

shuningdek  korxonaning  ijtimoiy-madaniy  maishiy  sog‘likni  saqlash  kommunal 

maksadlarda foydalinladigan moddiy aktivlari kiradi. 

Asosiy vositalarning turlari: 

1.Egalik qilish huquqiga ko‘ra – xususiy va ijaraga olingan asosiy vositalarga 

bo‘linadi. 

2.Ishlab chiqarishda ishtirokiga ko‘ra – ishlab chiqarish va noishlab chiqarish 

(savdo va ma’muriy maqsadlarda ishlatiladigan) asosiy vositalariga bo‘linadi. 

3.Amortizatsiya 

qilinishiga 

ko‘ra 

– 

amortizatsiyalanadigan 

va 

amortizatsiyalanmaydigan asosiy vositalarga bo‘linadi.