O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

1.2. Buyuk ajdodlarimizning ma’naviy jasorati – kelajak avlod 
uchun tarbiya va ibrat manbai  
 
O’zbekiston  xalqi  ko’pni  ko’rgan,  yelkasida  tarix  sinovlarini,  ijtimoiy 
xulosasini  yelkalagan,  o’ziga  ham  o’zgalarga  ham  tinchlik,  osoyishtalik,  farovon 
hayotni  tilab  kelgan,  shu  niyatda  butun  insoniyat  tsivilizatsiyasi  rivojiga  munosib 
hissa  qo’shgan  xalq. 
Bugun  ham  xalqimiz  ota–bobolarimizdan  meros  bo’lib  qolgan 
o’zining ana shu ezgulik bayrog’ini qo’lidan tushirgani yo’q.
 
Butun  dunyoda  buyuk  ajdodlarimizga  hurmat–ehtirom,  ularning  boy  ilmiy 
merosini  o’rganishga  qiziqish  hamisha  yuqori  bo’lgan.  Buning  tasdig’ini  turli 
mamlakatlarda  ularning  hayoti  va  faoliyati  haqida  ilmiy  va  badiiy  asarlar 
yaratilgani, ulug’ ajdodlarimiz xotirasiga yodgorliklar barpo etilganida ham ko’rish 
mumkin.  Belgiya  va  Latviyada  Ibn  Sinoga,  Latviyada  Mirzo  Ulug’bekka, 
Yaponiya,  Rossiya  va  Ozarbayjonda  Alisher  Navoiyga,  Misrda  Ahmad 
Farg’oniyga o’rnatilgan haykallar xalqimiz tarixiga chuqur hurmat ifodasidir. 
O’rta asrlarda yashab ijod qilgan, jahon tsivilizatsiyasi rivojiga bebaho hissa 
qo’shgan  SHarq  allomalari  va  mutafakkirlarining  qomusiy  bilimlari  oldida 
hayratlanamiz.  Afsuski,  o’sha  tarixiy  davrlarda  yuz  bergan  har  xil  fojialar, 
urushlar,  tabiiy  ofatlar  natijasida  ular  qoldirgan  buyuk  merosning  bir  qismigina 
bizgacha  yetib  kelgan,  xolos.  Tarixning  zulmat  va  jaholat  hukmronlik  davrlarida 
olimlarning quvg’in va ta’qibga uchrashi, shunday paytda ham irodali va qatiyatli 
bo’lib o’z maqsadi va intilishidan qaytmasligini o’sha davrni jasorati siftida e’tirof 
etish mumkin. 
SHarq  xalqlarining  o’rta  asrlarda  erishgan  yutuqlari  umuman  badiiy 
tafakkurning  barcha  sohalariga  kuchli  ta’sir  ko’rsatgan:  matematika  va 
astronomiyadan  boshlab  she’riyat  va  nasrgacha  G’arbiy  uyg’onish  davrida  ijod 
qilgan mashhur Yevropa olim va yozuvchilarining asarlarida SHarq Qur’oni karim 
va  hadislarga,  Xorazm,  Buxoro  va  Samarqandda  yashagan  fan  va  ta’lim 
namoyandalariga,  bu  yerda  tashkil  topgan  ilmiy  va  adabiy  muhit,  mazmun  va 
janrlarga,  devonu  ruboiylarga,  arab  va  fors  tilida  bitilgan  xatlarga  murojaatlar 

 
54 
ko’pdan–ko’p uchraydi, jumladan, “algebra” va “meditsina” so’zlarigacha. 
O’rta asrlardagi SHarq madaniyatini o’rganish globallashuv davrida yanada 
dolzarblashmoqda.  Bugungi  kunning  muhim  vazifalaridan  biri  –  o’rta  asrlar 
tajribasiga yana bir bor murojaat etib, ming yillik sinovlaridan o’tgan ijobiy natija 
va madaniy boyliklarni to’laroq o’zlashtirish, insonparvarlik g’oyalaridan samarali 
foydalanishdir.  
O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  bu  haqda  shunday 
yozadi: “Eng muhim vazifa shundan iboratki, o’zligimizni teran anglab, mutafakkir 
bobolarimiz,  aziz–avliyolarimiz  qoldirgan  bebaho  merosni  asrab–avaylab,  yanada 
boyitishimiz,  ulug’  ajdodlarimiz  ishining  munosib  davomchilari  bo’lmog’imiz 
darkor”
3
. 
O’zaro  qarama–qarshiliklar,  to’qnashuv  va  nizolarning  birinchi  qurboni 
sifatida  bilimlar  manbai  hisoblangan  bebaho  qo’lyozma  va  kitoblar  jabr  ko’rgan. 
Qadimgi  dunyodagi  eng  ulkan  hisoblangan  Aleksandriya  kutubxonasi,  Mirzo 
Ulug’bekning  noyob  kutubxonasi  yo’q  qilib  yuborilishi  o’sha  davrning  eng 
ayanchli  hodisalari  bo’lgan.  Afsuski,  bunday  achinarli  holat  to’g’risida  ko’plab 
misollarni keltirish mumkin. 
XIII  asrning  boshlarida  mo’g’ullar  bosqini  Movarounnahrdagi  ilm–fan 
rivojiga  katta  zarba  berdi  va  fan  taraqqiyotiga  katta  salbiy  ta’sir  ko’rsatdi. 
Mo’g’ullar masjid va madrasalarga o’t qo’yib, olimu ulamolarni qatl qilganlar yoki 
qul  qilib  olib  ketganlar.  Muqaddas  va  ilmiy  kitoblar  yo’q  qilingan.  Manbalarda 
aytilishicha,  mo’g’ul  hukmdori  Xulaguxon  Bag’dod  shahrini  bosib  olganidan 
keyin  bu  shahardagi  barcha  kitoblarni  Dajla  daryosiga  tashlab  yubortirgan  ekan. 
Kitob  siyohi  suvga  chiqib  daryodagi  suvning  rangi  o’zgargan  va  xuddi  qon 
aralashgan  suvga  o’xshab  qolgan.  Natijada  odamlar  ancha  vaqt  mobaynida  daryo 
suvini  icha  olmaganlar.  Xuddi  shunday  ishlar  Samarqand,  Buxoro  va  Urganch 
shaharlarida ham yuz bergan. Bu shaharlardagi madrasalar qoshidagi kutubxonalar 
butunlay yo’q qilingan. 
                                                 
3
  Каримов  И.А.  Ватан  равнақи  учун  ҳар  биримиз  масъулмиз.  Т.  9.  –  Т.:  “Ўзбекистон”, 
2001. – Б. 100.
 

 
55 
O’lkamizga  uyushtirilgan  turli  davrlardagi  ko’plab  bosqinlar,  yovuzliklar 
natijasida  ajdodlarimizdan  bizga  meros  bo’lib  qolgan  ko’plab  madaniy  boyliqlar, 
beqiyos durdonalar, noyob kitoblar yo’q bo’lib ketdi. 
O’rta  asrlarda  Xorazm  diyoridan  olis  Arabistonga  borib,  arab  tili 
grammatikasini  mukammal  tarzda  ishlab  chiqqan,  ilm–fanning  ko’plab  boshqa 
sohalarida  ham  shuhrat  qozongan  Mahmud  Zamahshariy  bobomizni  esga  olaylik. 
O’zining  jismoniy  nogironligiga  qaramasdan,  dunyoning  ko’plab  mamlakatlariga 
mashaqqatli  safarlar  qilgan,  teran  bilimi  va  ilmiy  salohiyati  bilan  butun  islom 
olamini  lol  qoldirgan  bu  zot,  hech  shubhasiz,  xalqimiz  uchun  ma’naviy  yetuklik 
timsoli bo’lib qolaveradi. 
SHu 
o’rinda,  bir  narsani  alohida  ta’kidlashimiz  lozimki,  ulug’ 
ajdodlarimizdan  qolgan  noyob  merosning  katta  qismi  xorijiy  mamlakatlarga  olib 
ketilgan. Bugungi kunda bu noyob meros dunyoning yirik kutubxonalari, muzeylari 
va kollektsionerlarning bebaho mulkiga aylangan. 
Biroq  ana  shunday  fojiali  va  ayanchli  sinovlarga  qaramasdan,  alloma  va 
mutafakkirlar  o’zlarining  ilmu  fan  rivoji  yo’lidagi  mas’uliyati,  insonparvarligi  va 
ma’rifat g’oyalariga sodiqligini to’la namoyon etganlar. 
Buyuk  allomalarimizning  ilm–fan  sohasiga  baxshida  etgan  umri,  erishgan 
yutuqlari  va  kashifiyotlari  bugungi  ma’rifatli  insoniyatni  hayratga  solmoqda. 
Ularning o’ta qiyin sharoitalarda ham huzur–halovtdan kechib, jamiyat taraqqiyoti 
yo’lidagi say harkatlari ma’naviy jasorat bo’lib, ularning oldida  faxr–iftixor bilan 
ta’zim  qilamiz.  Bugun  o’rta  asrlar  SHarq  daholarining  buyuk  kashfiyotlaridan 
iborat ilmiy merosi chuqur va  to’liq o’rganilmoqda va tadqiq etilmoqda. 
Milliy madaniyatimizga, jahon tsivilizatsiyasi taraqqiyotiga ulkan hissa qo’shgan 
bobokalonlarimizning ma’naviy merosi xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan kunlari 
butun  mamlakatda  xalqaro  miqyosda  YuNESKO  bilan  hamkorlikda  1991  yil  – 
Alisher Navoiy tavalludining 550 yilligi, 1994 yil – Mirzo Ulug’bek tavalludining 600 
yilligi,  1996 yil  –  Amir  Temur  tavalludining  660 yilligi,  1997  yil  –  Buxoro  va  Xiva 
shaharlarining  2500  yilligi,  1998 yil  –  Ahmad  Farg’oniy  tavalludining  1200  yilligi, 
1998  yil  –  Imom  al–Buxoriy  tavalludining  1225  yilligi,  1999  yil  –  Jaloliddin 

 
56 
Manguberdi  tavalludining  800 yilligi,  “Alpomish”  eposining  1000 yilligi,  2000  yil  – 
Burhoniddin  Marg’inoniy  tavalludining  910 yilligi,  Imom  Moturidiy  tavalludining 
1130  yilligi,  Kamoliddin  Bexzod  tavalludining  545  yilligi,  2001  yil  –  “Avesto” 
yaratilganining  2700  yilligi,  2002  yil  –  Termiz  shahrining  2500 yilligi,  SHahrisabz 
shahrining  2700  yilligi,  2003  yil  –  Abduxoliq  G’ijduvoniy  tavalludining  900  yilligi, 
2006  yil  –  Qarshi  shahrining  2700 yilligi,  Xorazm  Ma’mun  akademiyasining  1000 
yilligi,  2007  yil  –  Marg’ilon  shahrining  2000 yilligi,  Samarqand  shahrining  2750 
yilligi keng nishonlandi.  2009 yili Toshkent shahrining 2200 yilligi keng nishonlanib, 
unga “Mustaqillik” ordenining berilishi yangi tariximizdagi ulkan voqea bo’ldi. 
Islom  konferentsiyasi  tashkiloti  qoshidagi  ta’lim,  fan  va  madaniyat  masalalari 
bo’yicha  muassasasi  (AYSESKO)  tomonidan  Toshkent  shahriga  2007  yilda  “Islom 
madaniyati  poytaxti”  degan  nom  berilishi  mamlakatimiz  hayotidagi  ulkan  madaniy–
ma’naviy  voqea  bo’lib,  xalqimiz  tomonidan  katta  quvonch  bilan  kutib  olindi.  SHarq 
darvozasi deb nom olgan azim poytaxtimizning ana shunday yuksak maqomga erishgani 
nafaqat xalqimizga, ayni vaqtda yaqin va uzoqdagi do’stlarimizga ham g’urur va iftixor 
bag’ishlamoqda. 
Yurtimizdan  yetishib  chiqib,  islom  olamida  shuhrat  qozongan  allomalar  – 
Bahouddin  Naqshbandning  675  (1993  yil  sentyabrь),  Xoja  Ahror  Valiyning  590 
(1995 yil noyabrь), Mahmud Zamahshariyning 920 va Najmiddin Kubroning 850, 
Imom  Buxoriyning  1225  va  Ahmad  Farg’oniyning  1200  (1998  yil  oktyabrь), 
Imom  Motrudiyning  1130  va  Burhonuddin  Marg’inoniyning  910  (2000  yil 
noyabrь) yillik yubileylari keng nishonlandi, ularning nomi bilan bog’liq qadimiy 
qadamjolar obod qilindi. 
 
1.3. Boy tariximiz, bebaho madaniy merosimizning tiklanishi va 
boyitilishi 
 
Istiqlol  tufayli  yurtimizda  tarixiy  adolat  qaror  topdi,  tarixga  munosabat 
o’zgardi.  Toptalgan  milliy  qadriyatlarimiz,  an’ana  va  urf–odatlarimiz  qayta 
tiklandi.  Aziz–avliyolarimizning  muborak  qadamjolari  obod  go’shalarga 

 
57 
aylantirildi.  Vatanimiz  ozodligi  yo’lida  jonini  fido  etgan  yurtdoshlarimiz  ruhini 
shod etish, nomlarini abadiylashtirish yuzasidan katta ishlar amalga oshirilmoqda. 
Mustaqillik  yillarida  mamlakatimiz  rahbari  tashabbusi  bilan  boy  tariximizni 
tiklash  borasida  amalga  oshirilgan  ayrim  tadbirlardan  quyidagilarni  sanab  o’tish 
mumkin: 
–  1998 yil iyulь – Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasi Fanlar 
akademiyasi  Tarix  instituti  faoliyatini  takomillashtirish  to’g’risida”gi  qarori  e’lon 
qilindi. Aynan shu qarorga ko’ra, Yahyo G’ulomov nomidagi O’zbek davlatchiligi 
tarixi an’anaviy ilmiy anjumani tashkil 
etildi  va  bu  anjumanda  tariximizning 
ko’plab  o’rganilmagan  sahifalariga 
aniqlik kiritilmoqda;  
–  1999  yil  may  –  Qatag’on 
qurbonlari  xotirasini  abadiylashtirish 
jamoat tashkiloti tashkil etildi; 
–  1999  yil  iyulь  –  “Qatag’on 
qurbonlari 
xotirasi” 
xayriya 
jamg’armasi tuzildi; 
–  1999  yil  may  –  2001  yil  may  “Qatag’on qurbonlari xotirasi” kitobi nashr 
etildi; 
–  2001 yil 31 avgust – “Qatag’on qurbonlari xotirasi kuni” deb e’lon qilindi 
va “SHahidlar xotirasi” muzeyi ochildi.  
Tarix  xotirasi,  xalqning,  jonajon  o’lkaning,  davlatimiz  hududining  xolis  va 
haqqoniy tarixini tiklash milliy o’zlikni anglashni, ta’bir joiz bo’lsa, milliy iftixorni 
tiklash  va  yuksaltirish  jarayonida  g’oyat  muhim  o’rin  tutadi.  Tarix  millatning 
haqiqiy  tarbiyachisidir.  Buyuk  ajdodlarimizning  ishlari  va  jasoratlari  tarixiy 
xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirishga xizmat qiladi. 
 Prezidentimiz  ta’kidlaganidek,  biz  orzu  etgan  buyuk  davlatni  bunyod  qilish 
barchamizdan  mustahkam  iroda,  iymon–e’tiqod,  milliy  g’urur  tuyg’usi,  buyuk 
ajdodlarimizdan  meros  qolgan  ma’naviy  merosning  munosib  vorislari  bo’lishni 
Тарихий  хотираси  бор  инсон  – 
иродали  инсон.  Такрор  айтаман, 
иродали  инсондир.  Ким  бўлишидан 
қатъи  назар,  жамиятнинг  ҳар  бир 
аъзоси  ўз  ўтмишини  яхши  билса, 
бундай  одамларни  йўлдан  уриш,  ҳар 
хил 
ақидалар 
таъсирига 
тортиш 
мумкин 
эмас. 
Тарих 
сабоқлари 
инсонни 
ҳушёрликка 
ўргатади, 
иродасини мустаҳкамлайди. 
Ислом Каримов 

 
58 
talab  qiladi.  Buning  uchun  ushbu  tabarruk  zaminni  obod  etishga  o’z  hayotini 
bag’ishlagan  buyuk  ajdodlarimiz  nomini  kelajak  zafarlarga  undovchi  bir  bayroq 
yanglig’ baland tutmog’imiz lozim. Ana shunday nomi millatimiz tug’iga aylangan 
zabardast siymo ulug’ bobokalonimiz Amir Temurdir. 
Sobiq  tuzum  davrida  ko’p  yillar  mobaynida  hattoki  Yevropa  davlatlari 
samimiy  ehtirom  bilan  tan  olgan  bobokalonimiz  sha’niga  tuhmat  va  haqoratlar 
yog’dirib  kelindi.  Mustamlaka  zulmi  iskanjasida  kun  kechirgan  xalqimiz  buyuk 
ajdodini  qadrlash,  uning  tarixiy  mavqeini  munosib  o’ringa  qo’yish  imkonidan 
mahrum  edi.  Amir  Temur  nomi  tariximiz  sahifalaridan  qora  bo’yoq  bilan 
o’chirildi, unutishga mahkum etildi. Maqsad – xalqimizning yuragidan milliy ong, 
milliy  g’urur  tuyg’usini  yo’qotish,  uni  qaramlikka,  tobelikka  ko’ndirish  edi. 
Nihoyat,  haqiqat  g’alaba  qilib,  SHarqda  tengi  yo’q  sarkarda,  Vatan  va  millat 
mustaqilligi  uchun  umrini  baxsh  etgan  mard  va  fidoyi  inson,  Markaziy  Osiyoda 
bundan 600 yil avval ulug’ bir saltanat barpo etgan davlat arbobi istiqlol sharofati 
bilan  o’z  Vataniga  qaytdi.  Yosh  avlod  ongiga  milliy  ma’naviyatimiz  an’analarini 
singdirishda  buyuk  sarkarda  Amir  Temurning  “Tuzuk”lari,  millat  nomini 
yuksaklarga ko’tarishga sarf etilgan hayoti buyuk ibrat timsoliga aylandi.  
Mamlakatimizda ma’naviy merosga munosabat, uni o’rganish, tadqiq etish va 
avlodlarga  yetkazish  masalasi  davlatning  ma’naviyat  sohasidagi  ustuvor 
siyosatining  ajralmas  qismiga  aylanganini  ko’rsatadi.  Bizning  o’tmish 
madaniyatimiz  butun  insoniyatni  qiziqtirib  kelayotgani,  albatta,  tasodifiy  emas. 
Samarqand,  Buxoro,  Xiva,  SHahrisabz,  Termiz,  Qarshi,  Toshkent,  Qo’qon  va 
Marg’ilon  kabi  qadimiy  shaharlarimiz  faqat  olimlar  va  san’at  ixlosmandlari 
uchungina emas, balki tarix va tarixiy qadriyatlar bilan qiziquvchi barcha insonlar 
uchun  qutlug’  ziyoratgohga  aylangan.  Mustaqillik  davrida  o’zbek  olimlarining 
kuch–g’ayrati  bilan  tariximizning  ko’pdan–ko’p  g’oyat  muhim  sahifalari,  eng 
avvalo,  temuriylar  davri,  XIX  asr  oxiri  –  XX  asr  boshlari  tarixi  yangitdan  kashf 
etildi. 
Ma’naviyatni  mustahkamlash  uchun  mehnat  va  mablag’ni  ayash  o’z 
kelajagiga  bolta  urish  demakdir.  Vatan  va  jahon  madaniyatining,  adabiyot  va 

 
59 
san’atning  yutuqlari  har  bir  oilaga  yetib  borishi  uchun  qulay  sharoitlar  yaratish 
talab  etiladi.  Ijodiy  xodimlarning  ma’naviy  kuchiga  erkinlik  berish,  ularga  har 
tomonlama yordam ko’rsatish ham katta ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi  kunda  yoshlarimiz  yurtimizning  ko’cha  va  xiyobonlari,  metro  va 
avtobus  bekatlari,  katta–katta  maydonlar,  binolarni  bezab  turgan  o’zbekcha 
nomlar,  shior  va  lavhalarni  ko’rib,  bularning  barchasini  odatiy  bir  hol  sifatida 
qabul qiladi. Ilgari esa respublika shaharlarida ko’chalarga Lenin, Marks, Engelьs, 
Sverdlov,  Metallurgicheskaya,  Donbasskaya  va  boshqa  shunga  o’xshash 
nomlarning  berilishi  sobiq  mafkurani  xalq  ongiga  singdirish  bilan  bog’liq 
ishlarning natijasi edi.  
Qadimiy nomlarda esa ota–bobolarimizning hayot va tafakkur tarzi yaqqol o’z 
aksini  topgan.  SHuning  uchun  ham  viloyat  va  hududiy  toponomik  komissiyalari 
faoliyati  shaharlar,  tumanlar,  shahar  ko’chalari,  mahalla  nomlari  va  tumanlardagi 
qishloqlar  nomlari  qayta  tiklashga  qaratilib,  bu  borada  katta  amaliy  natijalarga 
erishildi. 
Tarix tajribasi shundan dalolat beradiki, o’z xalqiga, uning an’analariga, tili va 
madaniyatiga  muhabbat  va  hurmatni  tarbiyalamasdan  turib,  haqiqiy  insonni 
tarbiyalash mumkin emas. Vatanparvarlik, fuqarolar yakdilligi – yosh va mustaqil 
O’zbekiston  davlati  barpo  etilayotgan  negizdir.  Ayni  shu  narsa  jamiyatni  qayta 
o’zgartirish yo’lidagi qiyinchiliklarni yengib o’tishga, hamjihatlik va hamkorlikka 
erishishda  yordam  beradi.  Xalqimizning  xotirasi  ajoyib  nomlarga  boy.  Butun 
jahonga  mashhur  bo’lgan  Beruniy,  Xorazmiy,  Ibn  Sino,  Imom  Buxoriy,  Imom 
Termiziy,  Ahmad  Yassaviy,  Ulug’bek,  Navoiy  va  boshqa  ko’pgina  allomalarimiz 
insoniyat tamadduniga ulkan hissa qo’shgan ulug’ siymolardir.  
SHarq  alloma  va  mutafakkirlarining  tengsiz  asarlari  bebaho  boylik,  o’sib 
kelayotgan  avlodlar  uchun  donishmandlik  va  bilim  manbai  bo’lishi  bilan  birga 
yangi kashfiyotlarga yetaklaydi. 
Bizning davrimizgacha yetib kelgan bu boy merosdan Vatan  ravnaqi yo’lida 
oqilona va samarali foydalanish — barcha vatandoshdarimizning burchimizdir. Bu 
borada  fidoyi  olimlarning  roli  alohida  diqqat–e’tiborga  munosib  bo’lib,  aynan 

 
60 
ularning  mehnati  tufayli  biz  o’tmishning  bebaho  ilmiy  merosini  qaytadan  kashf 
etamiz. 
Toshkentning 2200 yillik yubileyi Vatanimiz mustaqilligi bayrami bilan birgalikda 
nishonlanishida o’ziga xos ramziy ma’no bor. CHunki, Toshkentning tarixi va bugungi 
hayoti yurtimiz tarixi va kelajagi bilan chambarchas bog’liq. 
YuNESKO  Bosh  konferentsiyasining  Toshkent  shahrining  2200  yilligini 
nishonlash to’g’risidagi 2007 yil 2 noyabrdagi 34–sessiyasida qabul qilingan qarori 
jahon  hamjamiyati  tomonidan  yurtimiz  tarixining,  qadimiy  shahrimiz  dunyo 
tamadduniga  qo’shgan  hissasining  o’ziga  xos  e’tirofi  bo’ldi.  Prezidentimizning 
2008 yil 2 aprelda qabul qilingan “Toshkent shahrining 2200 yilligini nishonlashga 
tayyorgarlik  ko’rish  va  uni  o’tkazish  to’g’risida”gi  qaroriga  binoan  amalga 
oshirilgan  ishlar  poytaxtimizning  ijtimoiy–siyosiy  mavqei  va  salohiyatini  yanada 
yuksaltirish,  uning  xalqaro  miqyosda  yanada  ulug’vorlik  kasb  etishiga  xizmat 
qilmoqda. 
2009  yilning  aprelь  oyida  YuNESKOning  Parijdagi  bosh  qarorgohida 
Toshkentning  2200  yilligi  keng  nishonlandi.  Toshkentda  azim  shahrimizning 
tarixiga  bag’ishlab  o’tkazilgan  xalqaro  ilmiy  konferentsiyada  Osiyo  va  Yevropa 
tsivilizatsiyasining  turli  davrlarida  poytaxtimizning  tutgan  beqiyos  o’rni  dunyo 
olimlari tomonidan alohida ta’kidlandi. 
Davlatimiz  rahbari  Islom  Karimovning  2009  yil  20  avgustdagi  farmoniga 
binoan,  yurtimizda  milliy  davlatchilikni  shakllantirish,  mustaqil  huquqiy 
demokratik  davlat  va  fuqarolik 
jamiyati barpo etish, tinchlik va 
barqarorlikni  mustahkamlash, 
davlatlararo  hamkorlik,  xalqlar 
o’rtasidagi 
do’stlik 
munosabatlarini 
rivojlantirishga  qo’shgan  katta 
hissasi, 
ezgu 
an’analarni 
Биз  бу  масалага  ана  шундай  илмий 
асосда  ёндашиб,  қадимий  тарихимизни 
ўрганиш ва баҳо беришда унинг бирор-бир 
даври  ёки  жабҳасини  эътибордан  четда 
қолдирмасликка 
ҳаракат 
қилдик. 
Жумладан,  мустамлакачилик  ва  совет 
давридаги  оммавий  қатағонлар  пайтида 
зулм  ва  зўравонлик  қурбони  бўлган, 
истиқлол 
йўлида 
жон 
фидо 
этган 
аждодларимизнинг  ҳурмати  ва  хотирасини 
жойига  қўйиш,  уларнинг  эл-юрт  озодлиги 
йўлидаги  ишлари,  қолдирган  меросини 
излаш  ва  ўрганишни  айнан  ана  шундай 
маънавий негизда йўлга қўйганимизни қайд 
этиш зарур. 
Ислом Каримов 

 
61 
saqlash,  madaniy,  ma’naviy–ma’rifiy  hayotimizni  yuksaltirish,  yosh  avlodni 
Vatanga  muhabbat,  milliy  va  umumbashariy  qadriyatlarga  hurmat  ruhida 
tarbiyalash  borasidagi  ulkan  xizmatlari  uchun  hamda  2200  yillik  yubileyi 
munosabati  bilan  Toshkent  shahri  “Mustaqillik”  ordeni    bilan  mukofotlandi. 
Prezidentimiz  Islom  Karimov  ushbu  yuksak  mukofot  –  “Mustaqillik”  ordenini 
azim  poytaxtimiz  bayrog’iga  qadab  qo’yganida  barchamizning  qalbimiz  g’urur–
iftixor tuyg’ulariga to’ldi. 
Prezidentimizning  “Yuksak  ma’naviyat  –  yengilmas  kuch”  kitobida 
ta’kidlanganidek,  “Har  qaysi  xalq  milliy  qadriyatlarini  o’z  maqsad–muddaolari, 
shu bilan birga, umumbashariy taraqqiyot yutuqlari asosida rivojlantirib, ma’naviy 
dunyosini  yuksaltirib  borishga  intilar  ekan,  bu  borada  tarixiy  xotira  masalasi 
alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Ya’ni,  tarixiy  xotira  tuyg’usi  to’laqonli  ravishda 
tiklangan,  xalq  bosib  o’tgan  yo’l  o’zining  barcha  muvaffaqiyat  va  zafarlari, 
yo’qotish va qurbonlari, quvonch va iztiroblari bilan xolis va haqqoniy o’rganilgan 
taqdirdagina chinakam tarix bo’ladi”.  
9 may kunini mamlakatimizda “Xotira va qadrlash” kuni sifatida nishonlashga 
qaror  qilingani,  hech  shubhasiz,  yurtimizda  tarixiy  xotirani  to’laqonli  tiklash 
yo’lida hayotning o’zi taqozo etgan yana bir jiddiy qadam bo’lganini aytish lozim. 
SHu  munosabat  bilan  poytaxtimizda,  viloyat  va  tumanlarda  sovet  mafkurasini 
o’zida  ifoda  etgan  eski  yodgorliklar  o’rniga  xalqimizning  ruhi  va  qarashlariga 
hamohang  bo’lgan  Xotira  maydonlari  tashkil  etilib,  Motamsaro  ona  haykali 
o’rnatildi. 
 Ana  shu  maydonlarda  barpo  etilgan  yodgorlik  majmualarida  Ikkinchi  jahon 
urushida  halok  bo’lgan  yurtdoshlarimizning  nomlari  maxsus  ishlangan  lavhalarga 
zarhal  harflar  bilan  yozib  qo’yilgani,  ular  haqidagi  ma’lumotlar  jamlangan  35 
jilddan  iborat  “Xotira”  kitobi  chop  etilgani,  aytish  mumkinki,  mamlakatimiz 
tarixida ibratli ma’naviy voqea bo’ldi. 
Axir  faqatgina  O’zbekistonning  o’zida  kitob  fondlarida  100 mingtadan  ziyod 
qo’lyozma  asarlar  saqlanmoqda.  Ularning  asosiy  qismi  YuNESKOning  Madaniy 
meros  ro’yxatiga  kiritilgan.  O’rta  asrlar  SHarq  allomalari  va  mutafakkirlarining 

 
62 
qo’lyozmalari Yevropa va Osiyoning Buyuk Britaniya, Germaniya, Ispaniya, Rossiya, 
Frantsiya, 
Misr, 
Hindiston, 
Eron 
va 
boshqa 
ko’plab  mamlakatlaridagi 
kutubxonalarning “oltin fond”ini tashkil etadi. 
Ma’lumki,  har  qaysi  jamiyatning  demokratik  nuqtai  nazardan  yangilanishi  va 
yuksalishi  shu  jamiyatning,  shu  davlatning  taraqqiyoti  mahsulidir.  O’zbekiston  o’z 
kuchiga,  aqlu  zakovatiga  ishonib,  ozod  va  obod  Vatan,  erkin  va  farovon  hayot 
qurmoqda.  Kishilarimizda  o’zining  aqlu  idrokiga,  intellektual  salohiyatiga, 
yaratuvchilik  kuchiga,  ma’naviyatiga  ishonch  uyg’ondi.  Xalqimizda,  fuqarolarimizda 
milliy  o’zligini  anglash  va  namoyon  etish  istagi  barqaror  qadriyatlarga  aylanib 
mamlakatimizda  kechayotgan  demokratik  jarayonlarga  va  chuqurlashayotgan 
islohotlarga ma’no, yo’naltiruvchilik ruhiyatini baxsh etmoqda. 

 
63