O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Namangan muhandislik – pеdagogika instituti
Download 1.35 Mb. Pdf ko'rish
|
kasb talimi metodikasi (2)
|
O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Namangan muhandislik – pеdagogika instituti “Каsb ta’limi” fakultеti “KT (Informatika va axborot tеxnologiyalar” kafеdrasi M.Olimov
“Kasb ta'limi metodikasi” fanidan MA’RUZA MATNI Namangan – 2017 y
as b t a` li m i ( Inf or m at ik a va axbo rot la r t еxn ol og iya la ri )
Mundarija
1- Mavzu: Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Uning maqadi, tarkibiy qismlari, uzluksiz ta`limning moxiyati. Rivojlangan davlatlarning kasb ta`limi tizimi 3
2- Mavzu: O`zbekiston Respublikasi kasbiy ta`limni rivojlanish tarixi. Kasbiy ta`lim. Uzluksiz ta`limning asosiy bosqichlari. Ta`lim soxasi. .............................................. 5
3- Mavzu: Kasb – hunar kollejlari faoliyatini belgilovchi me`yoriy xujjatlar. Davlat ta`lim standarti, o`quv reja, ishchi reja, fan dasturi, taqvimiy reja, dars konspekti, darsning texnologik xaritasi. .......................................................................................... 7
4- Mavzu: Kasb ta`limi didaktik tamoyillari. Ta`limda o`qitish metodlarini tanlash uslublari. Didaktik tamoyillar va ularning tasnifi. Ta`lim jarayonida qo`llaniladigan didaktik tamoyillar tahlili. ............................................................................................. 7
5- Mavzu: Kasbiy pedagogik faoliyat va o`qituvchi shaxsi. Kasbiy pedagogik faoliyat va o`qituvchi shaxsi. O`qituvchi kasbiy pedagogik faoliyatining xususiyatlari. Maxsus fan o`qituvchisining kommunikativ qobiliyatlari. O`qituvchi pedagogik faoliyatning sub`ekti sifatida. ......................................................................................................... 9
6-Mavzu: O`qitishning tashkiliy shakllari. O`qitish metodlarini tanlash. ...................... 12 Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ruyhati ............... 47 Qo’shimcha adabiyotlar ............................................................................. 48 Internet ma’lumotlari olinishi mumkin bo’lgan saytlar: .............................. 48
1- Mavzu: Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Uning maqadi, tarkibiy qismlari, uzluksiz ta`limning moxiyati. Rivojlangan davlatlarning kasb ta`limi tizimi
Tayanch so`z va atamalar Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, uning maqsadi, tarkibiy qismlari, fanning maqsadi va vazifalari. Ma`lumki, «Ta`lim to`g`risidagi Qonun» va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» (1997 yil 29-avgustda qabul qilingan) qabul qilingach, ta`lim tizimi tubdan isloh qilina boshlandi. Bu muhim hujjatlarga ko`ra respublikamizda kasb- hunar kollejlarini jadal sur`atlar bilan rivojlantirish chora tadbirlari belgilangan. Bu birinchidan mutaxassislar tayyorlash sifatiga bog`liq bo`lsa, ikkinchi tomondan o`quv yurtining zamonaviy texnologiyalar bilan ta`minlanganligiga bog`liq. Kasb- hunar kolleji muhandis-pedagog hodimlari oldiga tayyorlanayotgan ishchi kadrlarga ilmiy dunyoqarashni, mehnatga ijodiy munosabatini tarkib toptirish ularda yuksak mehnat intizomini va madaniyatini, jamoa oldida burch his- tuyg`ularini tarbiyalash kabi vazifalarni qo`yadi.
Uzluksiz talim
SHaxs Davlat va jamiyat Ishlab chiqarish
Kasb ta`limi metodikasi fan sifatida XX asrning ikkinchi yarmida, O`zbekistonda esa 1985 yildan boshlab shakllana boshladi. Bunga asosiy sabab esa o`rta umumta`lim maktablariga «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» predmetining kiritilishi bo`ldi. Informatika va axborotlar texnologiyalari bilan bog`liq bo`lgan fanlarni o`qitish metodikasi bo`yicha ilmiy izlanishlar professorlar M. Z. Ziyoho`jaev, A. A. Abduqodirov, dotsent T. R. Azlarov va boshqalar tomonidan olib borilgan va bu sohada muayyan yutuqlarga ham erishilgan. O`zbekiston Respublikasi ta`lim tizimiga yangi bo`g`in, o`rta-maxsus va kasb-hunar ta`limining kiritilishi bilan informatika yo`nalishidagi fan o`qituvchilari uchun informatika o`qitish metodikasini yaratish kabi dolzarb muammoni hal qilish lozim bo`ladi. Bunda asosiy muammolar: -informatika yo`nalishlarida maxsus fanlarni o`qitishning maqsadi va vazifalari qanday; -o`quv predmeti sifatida fanlarning mazmunini nimalar tashkil etishi kerak; -fanlardan o`quv materiali qaysi ketma-ketlikda joylashishi va o`quvchilarga yetkazilishi kerak; -fanlardan o`quv materialini to`liq va chuqur o`rganish uchun qanday usul, shakl va vositalardan foydalanish lozim. Ma`lumki, har qanday fanni o`qitishda dastavval quyidagi an`anaviy savollar uchligi qo`yiladi: - fanni nima uchun o`rganish kerak (ya`ni, maqsad va vazifalarni aniqlash)? - nimani o`rganish kerak (ya`ni, mazmunni aniqlash)? - qanday o`rgatish kerak (ya`ni, ta`limning samarali usul va vositalarini aniqlash)? Kasb ta`limi metodikasi fani o`rta maxsus kasb-hunar ta`limi o`qituvchilarini kelgusi kasbiy faoliyatida har tomonlama tayyorlashni amalga oshirish uchun chuqur ta`lim berishga qaratilgan. U predmet sifatida informatika yo`nalishidagi, o`rta bo`g`indagi mutaxassislarni tayyorlashda ishtirok etuvchi bo`lajak o`qituvchilarni kasbga yo`naltirish bo`yicha nazariy bilimlar berishga asoslangan. Zamonaviy ta`limda bu eng avvalo talabaning ijtimoiy hayot faoliyatida ongli, aqlli va madaniyatli munosabatda bo`lishga o`rgatishdir. «Ma`lakaviy ta`lim metodikasi» fani bir necha mutaxassislik fanlari bilan bog`liq bo`lgani uchun u bu fanlarning metodologiyalariga asoslanadi va ta`lim-tarbiyaning umumiy tamoyillariga tayanadi. Ma`lumki, ushbu tamoyillar pedagogika va didaktika tomonidan ishlab chiqiladi. Bundan tashqari malakaviy ta`lim metodikasi fiziologiya va psixologiya tomonidan o`rnatilgan qonuniyatlardan ham bevosita foydalanadi. Ma`lumki, metodika bu- metod va usullar yig`indisi bo`lib, qandaydir harakatni amalga oshirishdir. SHunday jumlalar mavjud: o`qitish metodikasi, o`rgatish metodikasi. Bu ikki tushuncha ham amalda teng huquqli bo`lib, o`qitish bu o`rgatuvchining faoliyati. O`qitish metodikasi- o`quv predmeti sifatida bo`lg`usi
muhandis-pedagog oldiga quyidagi vazifalarni qo`yadi. «Qanday va nimani o`qitish kerak?», «Nima uchun aynan shunday o`qitish kerak?». Ta`lim va tarbiyaning umumiy maqsadlaridan, uning zamonaviy fanlar tizimida tutgan o`rni va vazifalaridan, jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqqan holda fanning asosiy maqsadlarini quyidagicha belgilash mumkin: o`quvchilarda komp yuter savodxonligini rivojlantirish; o`quvchilarda axborotga ishlov berish, uzatish va undan foydalanish jarayonlari haqidagi bilimlar asoslarini mustahkam va ongli o`zlashtirib olishlarini ta`minlash; o`quvchilarga dunyoning zamonaviy ilmiy ko`rinishini shakllantirishda axborot jarayonlarining ahamiyatini, jamiyatning rivojida axborot va kommunikatsion texnologiyalarning rolini ochib berish; hayotida komp`yuterlardan ongli va ratsional foydalanish ko`nikmalarini shakllantirish;
YUqoridagi masalalardan hech biri qolganlaridan uzilgan holda, alohida hal etilmasligi lozim. Ular bir butunlikda, bir-biri bilan chambarchas bog`liq holda amalga oshirilishi lozim, chunki o`quvchilar tomonidan yo`nalish fanlari asoslarini mustahkam egallash natijasida ularni tafakkurini tarbiyalash, ilmiy va kasbiy dunyoqarash asoslarini yaratish mumkin. O`quvchilarni to`g`ri va chuqur xulosalar chiqarishga, mantiqiy mushohadalar qilishga o`rgatish, ularda har bir masalani yechishga tanqidiy va ijodiy yondashishga olib kelib, turli shart-sharoitlarda unumli faoliyat ko`rsata olishlariga imkon beradi. 2- Mavzu: O`zbekiston Respublikasi kasbiy ta`limni rivojlanish tarixi. Kasbiy ta`lim. Uzluksiz ta`limning asosiy bosqichlari. Ta`lim soxasi. Tayanch so`z va atamalar Uzluksiz ta`lim. Uzluksiz ta`limning bosqichlari. Akademik litsey. Kasb-hunar kolleji (KHK). KHK tayyorlov sohasi yo`nalishlari.
Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini ta`minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustuvor soha hisoblanadi. U ijodkor, ijtimoiy faol, ma`naviy boy shaxs shakllanishi va yuqori malakali raqobatbardosh kadrlar ildam tayyorlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. Uzluksiz ta`lim davlat ta`lim standartlariga muvofiq turli darajalardagi ta`lim dasturlarining izchilligi asosida ta`minlanadi va quyidagi ta`lim turlarini o`z ichiga oladi:
Uzluksiz ta`lim M a k ta b g a ch a t a `l im
sh la n g` ic h ta `l im
m u m iy o` rt a ta `l im
rta m a x su s, k a sb - x u n a r ta `l im i
li y t a `l im O li y ta `l im d a n k ey in g i ta `l im
K ad rl ar m al ak as in i o sh iri sh v a q ay ta ta y y o rl as h
M a k ta b d a n ta sh q a ri ta `l im
O`rta maxsus, ta`lim kasb-hunar ta`limi Umumiy o`rta ta`lim negizida o`qish muddati 3 yil bulgan majburiy turi. Uning yo`nalishi-akedemik litsey yoki kasb-hunar kolleji o`quvchilari tomonidan ixtiyoriy tanlanadi.
Akademik litsey o`quvchilarining intellektual qobilyatini jadal o`stirishni, ularning chuqur, tabaqkalashtirilgan va kasb-hunarga yo`naltirilgan bilim olishlarini ta`minlaydigan o`rta maxsus o`quv yurtidir. Kasb-hunar kolleji o`quvchilarining kasb-hunarga moyilligi, mahorat va malakasini chuqur rivojlantirishni, tanlangan kasblar bo`yicha bir yoki bir necha ixtisos olishni ta`minlaydigan o`rta maxsus, kasb-hunar o`quv yurtidir.
Kasb-ҳunar kolleji Tegishli davlat ta`lim standarti doirasida o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limini beradi; o`quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko`nikmalarini chuqur rivojlantirish, tanlab olingan kasb-hunar bo`yicha bir yoki bir necha ixtisosni egallash imkonini beradi. Kasb-hunar kollejlaridagi ta`lim (tayyorlov) sohalari
( yo`nalishlari )
3- Mavzu: Kasb – hunar kollejlari faoliyatini belgilovchi me`yoriy xujjatlar. Davlat ta`lim standarti, o`quv reja, ishchi reja, fan dasturi, taqvimiy reja, dars konspekti, darsning texnologik xaritasi.
Tayanch so`z va atamalar Davlat ta`lim standarti, o`quv reja, ishchi reja, fan dasturi, taqvimiy reja, dars rejasi, konspekt, darsning texnologik xaritasi. 4- Mavzu: Kasb ta`limi didaktik tamoyillari. Ta`limda o`qitish metodlarini tanlash uslublari. Didaktik tamoyillar va ularning tasnifi. Ta`lim jarayonida qo`llaniladigan didaktik tamoyillar tahlili.
Tayanch so`z va atamalar Didaktik tamoyillar. Ilmiylik tamoyili. Onglilik va faollik tamoyili. Izchillik va tizimlilik tamoyili. Tushunarlilik va puxtalik tamoyili. Ta`limni tarbiyalovchi xarakteri. Ko`rgazmalilik tamoyili. Amaliyotni nazariya bilan bog`liqligi tamoyili. Individuallik tamoyili. O`qituvchilarning o`qitish qonuniyatlarini bilishigagina emas, balki ularni amalga oshirish uchun qulay sharoitlar yaratish ham muhimdir. Bunga esa o`quv jarayonini tashkil etishda o`qitishning asosiy qoidalariga tayanish kerakligini chuqur anglagan taqdirdagina erishish mumkin. Bu qoidalar didaktikada o`qitish nazariyasi yoki ta`lim tamoyillari deb ataladi. Ta`lim tamoyillari: ta`limni ilmiy asosda tashkil etish; ta`limning tarbiyalovchi harakteri, muntazamligi va izchilligi; ko`rgazmaliligi, mazmunining o`quvchilarga mos bo`lishi; o`qitishning faolligi va ongliligi; bilim, ko`nikma va malakalarni puxta o`zlashtirish va har bir o`quvchiga yakka tartibda yondashishdan iboratdir. Ulardan ayrimlarining mohiyatini tavsiflaymiz.
tushunchaning ilmiy harakterda bo`lishligiga e`tibor berishni bildiradi. O`quvchilarning ta`lim olish ishlarini faollashtiruvchi, aqliy qobiliyatlarini o`stiruvchi, ularni mustaqil bilim olishga o`rgatuvchi usullarni tanlash va ilmiy atamalardan foydalanishga odatlantirish lozim bo`ladi. Ilmiylik, o`rganilayotgan masalalarga yuzaki qarash yoki unga oid ma`lumotlar soni bilan emas, balki masalaning tub mohiyatiga chuqur kirib borish bilan belgilanadi. O`quvchilarga yetkazilayotgan barcha bilimlar, ma`lumotlar to`g`ri bo`lib, zamonaviy fan nazariyasiga muvofiq kelishi lozim.
«Informatika va AT» yunalishidagi fanlar- tez rivojlanib borayotgan fanlardir. Keyingi o`n yil ichida informatika yo`nalishida juda ko`p yangi tushunchalar kiritildi, yangi nazariyalar paydo bo`ldi, yangi EHMlar va ularning qurilmalari yaratildi. SHuning uchun o`quv kurslarining mazmuni va tuzilishi doimo yangilanib turilishi lozim.
ularning aqliy o`sishi hamda dunyoqarashining shakllanishi uchun sharoit yaratadi. Ta`limni amalga oshirishda o`qituvchi o`quvchilarda o`z kasblariga muhabbat, ongli intizom, o`z mehnatini rejalashtira bilish, jamoa bilan ishlay bilish ko`nikmalarini tarbiyalashi lozim. Har bir darsda o`quvchilar bilim va malakalarni egallashlari bilan birga ularning dunyoqarashi ham shakllanib borishi zarur. Darslar shu maqsadga yo`naltirilishi kerak.
etish asosida o`zlashtirishni nazarda tutadi. Ta`limning ko`rgazmalilik tamoyili o`quv materialini aniq, obrazlar orqali bevosita idrok qilishni ta`minlaydi.
Download 1.35 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|