O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT VILOYATI

CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

«TASDIQLAYMAN» O’quv ishlar bo’yicha prorektor I.Xaydarov __________________ «____» _______ 2019 yil

HOZIRGI ADABIY JARAYON

FANINING ISHCHI O’QUV DASTURI

_{(3-kurslar uchun)}

Bilim sohasi:		100000 – Gumanitar
Ta`lim sohasi:		110000 – Pedagogika
Talim yo`nalishi:		5111200 – O‘zbek tili va adabiyoti

Umumiy o’quv soati: 80 soat

Mashg`ulot turi	Ajratilgan soat	Semestr
			VI
Nazariy mashg’ulot	20		20
Amaliy mashg`ulot	20		20
Mustaqil ta’lim	40		40
Jami auditoriya soatlari	40		40
Umumiy o’quv soati	80		80

Chirchiq- 2019 yil

Fanning ishchi o’quv dasturi O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 20___ yil “___” __________dagi ____-sonli buyrug’ining

2-ilovasi bilan tasdiqlangan “Tahlil asoslari” fani dasturi asosida tayyorlangan.

Fanning ishchi о‘quv dasturi Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti kengashining 2019 yil “___” avgustdagi, 1-sonli majlis bayoni bilan tasdiqlangan.

Tuzuvchi:	Sh.I.Botirova	− Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti, filologiya fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD).
Taqrizchilar:	U. Jo‘raqulov U.Xo’jamqulov	– TOShDO‘TAU, “Adabiyot nazariyasi va zamonaviy adabiy jarayon” kafedrasi professori, f.f.d. − Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti, filologiya fanlari nomzodi.

Fanning ishchi о‘quv dasturi Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti Tarix va tillar fakulteti kengashining 2019 yil “___” avgustdagi 1-sonli majlisida muhokamadan o’tkazilgan.

Fakultet dekani yu.f.n., dots. R.A.Ikramov

Fanning ishchi о‘quv dasturi Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti Tarix va tillar fakulteti “O’zbek tili va dabiyoti” kafedrasining

2019 yil “___” avgustdagi 1-sonli majlisida ko’rib chiqilgan va tasdiqlashga tavsiya qilingan.

Kafedra mudiri f.f.n. U.Xo’jamqulov

1. 
   O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta'limdagi o‘rni
   

O‘zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi hamda sohaga oid me'yoriy hujjatlarga asosan adabiyot ilmining nazariy mavzularini yoritish, “Hozirgi adabiy jarayon” fani doirasida o‘rganiladigan asosiy masalalarning mazmun-mundarijasini belgilash, badiiy asar bilan ishlashning asosiy jihatlari, asar mohiyatini tahlil vositasida oshish mustaqil fikrlaydigan barkamol avlodni tarbiyalash jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi.

Birinshi prezidentimiz Islom Karimovning Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetini tashkil qilish haqidagi farmonida aytiladi: “O‘zbek tili va adabiyotini, uning o‘ziga xos xususiyatlari, ilmiy-nazariy, falsafiy-estetik asoslarini, zamonaviy ta'lim texnologiyalarini shuqur o‘zlashtirgan, davr talablariga javob beradigan yuksak malakali ilmiy va pedagog kadrlar tayyorlash, ilmiy, badiiy va boshqa sohalardagi adabiyotlarni tayyorlash”, filolog mutaxassislar oldida turgan muhim masala ekani alohida ta'kidlanadi¹.

“Hozirgi adabiy jarayon” fani talabalarni o‘zbek adabiyoti nasri va lirikasi, adabiyotshunoslikning umumiy va xususiy tomonlarini tahliliy o‘rganishga tayyorlaydi, milliy adabiyotning ilg‘or tomonlarini targ‘ib, tahlil qilish ko‘nikmalarini shakllantiradi.

II. Fanining maqsad va vazifalari
“Hozirgi adabiy jarayon” fanining maqsadi bakalavriat bosqishi talabalarini tahlil usullari, jahon adabiy jarayon metodlariga xos muhim kriteriylar va badiiy asarni tahlil etish, matn poetikasi muammolarini o‘rgatishdan iboratdir.

“Hozirgi adabiy jarayon” fanining vazifalari:

– talabada adabiy jarayon malakasini shakllantirish;

– badiiy asarning ishki poetik strukturasi, semantik munosabatlarini anglash ko‘nikmasini hosil qilish;

– badiiy adabiyotda ijodkor shaxs, ijodiy individuallik, individual uslub tushunshalarini anglatish;

– muayyan asarning janr, kompozitsiya, syujet, obraz singari poetik komponentlari mohiyatini anglash va badiiy matnga tatbiq etish yo‘llarini o‘rgatish.

Talaba:

Badiiy asar, uning mavzusi, g‘oyasi, uslub va til xususiyatlarini tahlil qilish kategoriyalari to‘g‘risida bilimga;

• 
  badiiy asar tahlili tushunshasi mohiyatini; tahlil tamoyillari va yo‘nalishlarini; tahlil jarayonida tayaniladigan falsafiy-estetik asosning o‘rnini ko‘nikmasiga;
  
• 
  tahlil turlarini tez va bexato belgilash; tahlil yo‘nalishini to‘g‘ri tayin etish; yozuvshining o‘ziga xosligini ta'minlagan omillarni payqash; asardagi tasvir o‘zgashaligini ta'minlagan sabablarni ko‘ra bilish; tahlilda adabiy turga xos jihatlarni hisobga olish misolida tushunish malakalariga ega bo‘lishi lozim.
  

III. Asosiy nazariy qism (ma'ruza mashg‘ulotlari)

1-Jadval

№	Ma’ruza mashg’uloti mavzulari	Dars soatlari hajmi
VI semestr
1	2	3
1.	“Hozirgi adabiy jarayon” fan sifatida	2
2.	Hоzirgi o’zbеk lirikаsining tаrаqqiyot tаmоyillаri	2
3.	Hоzirgi o’zbеk shе’riyatidа mаvzu vа g’оya birligi	2
4.	Lirik shе’rdа shаkl vа mаzmun birligi. Lirik shе’riyatdа mеtоd vа uslub	2
5.	Lirо-epik tur rivоji	2
6.	Hоzirgi epik tur vа uning o’zigа хоs хususiyatlаri	2
7.	Kichik epik jаnrlаr. Hikоya jаnri	2
8.	Hоzirgi o’zbеk аdаbiyotidа qissа jаnri	2
9.	Hоzirgi o’zbеk аdаbiyotidа yirik epik jаnrlаr. Hоzirgi o’zbеk rоmаnlаrining o’zigа хоs tоmоnlаri	2
10.	Hоzirgi o’zbеk drаmаturgiyasi	2
	To’rtinchisemester bo’yicha jami:	20
	Nazariy mashg’ulot jami:	20
IV. Amaliy mashg’ulotlari
№	Amaliy mashg’uloti mavzulari	Dars soatlari hajmi
1	2	3
1.	“Hozirgi adabiy jarayon” fanning umumiy mohiyati	2
2.	Hоzirgi o’zbеk lirikаsining tаrаqqiyot tаmоyillаri	2
1	2	3
3.	Hоzirgi o’zbеk shе’riyatidа mаvzu vа g’оya birligi	2
4.	Lirik shе’rdа shаkl vа mаzmun birligi. Shаkl vа mаzmun kаtеgоriyasi.	2
5.	Ijоdiy mеtоd tаmоyillаri	2
6.	Epik аsаr vоqеаlаri vа uni hаrаkаtgа kеltiruvchi kuchlаr	2
7.	Hоzirgi o’zbеk аdаbiyotidа qissа jаnri	2
8.	Hоzirgi o’zbеk аdаbiyotidа yirik epik jаnrlаr	2
9.	Hоzirgi o’zbеk rоmаnlаrining o’zigа хоs tоmоnlаri	2
10.	Hоzirgi o’zbеk drаmаturgiyasi	2
	Oltinchi semestr bo’yicha jami:	20
	Jami:	20

V. Mustaqil ta’lim uchun tavsiya etilgan mavzular

№	Mavzular	Dars soatlari hajmi
1	2	3
1.	Adabiy jarayonning o‘ziga xos tadqiqot metodlari	1
2.	Adabiy jarayonning tamoyillari	1
3.	Adabiy jarayonning yo‘nalishlari	1
4.	Adabiy jarayon turlari	1
5.	Boshlang‘ich idrok darajasida asarni butunisicha anglash	1
6.	Badiiy asarni ilmiy tahlil qilish	1
7.	Adabiy jarayonda shakl va mazmun munosabati	1
8.	Adabiy jarayonda shakl va mazmun munosabatiga falsafiy, estetik va didaktik muammo sifatida qaralishi	1
9.	Xalq qo‘shiqlarini tahlil qilish va ijtimoiy, estetik hamda tarbiyaviy ahamiyati	1
10.	Adabiy jarayon qila bilishning ijtimoiy, estetik hamda tarbiyaviy ahamiyati	1
11.	Adabiy jarayonning nazariy asoslariga doir adabiyotlar bilan tanishish.	1
12.	U.Jo‘raqulovning “Hududsiz jilva” asari tahlili	1
13.	Badiiy asarlarni o‘rganish bosqichlari	1
14.	Badiiy asar bilan ishlashda yakunlovchi topshiriqlar: maqsadlari va turlari	1
15.	Badiiy asarni obrazlar tizimi orqali o‘rganish.	1
16.	Badiiy matn bilan ishlashda tug‘iladigan qiyinchiliklarni yengib o‘tish strategiyalari	1
17.	Badiiy asarni san’atning boshqa turlari bilan qiyoslab o‘rganish.	1
18.	U.Hamdamning “Badiiy tafakkur tadriji” va “Yangilanish ehtiyoji” kitoblarini o‘rganish	1
19.	Lirik asarlar tahlili	1
20.	Lirikada so‘z ham kayfiyat ifodasi	1
21.	Alisher Navoiy she'riyati namunalarini tahlil qilish.	1
22.	Bobur g‘azallari tahlili. “Zinama-zina” ta'lim metodi asosida.	1
23.	Cho‘lpon lirikasi tahlili.	1
24.	H.Olimjon lirikasi tahlili.	1
25.	G‘afur G‘ulom nasrining til xususiyatlari bilan tanishish	1
26.	G‘afur G‘ulom she'riyati tahlili. “Charxpalak” usuli yordamida.	1
27.	Zulfiya she’riyati tahlili.	1
28.	A.Qodiriy romanlari tahlili.	1
29.	Abdulla Qahhor asarlari tahlili.	1
30.	N. Eshonqul qissalari poetikasini o‘rganish	1
31.	Zulfiya Qurolboy qizining hikoyachilik mahoratini o‘rganish	1
32.	T.Rustamovning “Kapalaklar o‘yini” romaniga taqriz yozish	1
33.	U.Jo‘raqulovning “Hududsiz jilva” asari tahlili	1
34.	T.Jo‘raevning “Ong oqimi. Modern” asari tahlili	1
35.	U.Hamdamning “Muvozanat” romani tahlili.	1
36.	“Isyon va itoat” romani tahlili	1
37.	“Sabo va Samandar” romani tahlili	1
38.	“Yolg’izlik” qissasi	1
39.	“Na’matak” miniroman tahlili	1
40.	Xurshid Do’stmuhammadning “Bozor” romani tahlili	1
	Jami:	40

VI. Fan bo’yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari

Baholash usullari	Yozma ishlar, testlar, og‘zakiso‘rov, prezentatsiyalar.
Baholash mezonlari	86-100 ball «a’lo» - xulosa va qaror qabul qilish, ijodiy fikrlay olish; mustaqil mushohada yuritish; amalda qo‘llay olish; mohiyatini tushunish; ona tili o‘qitish metodikasining maqsad va vazifalari, ilmiy asoslari va bog’liq fanlar; ona tili o‘qitish metodikasining tekshirish metodlari, tamoyillari, ona tili o‘quv predmetini bilishi zarur. ona tili dasturi, savod o‘rgatish metodikasini bilishi zarur. sinfda o‘qish darslarining ta’lim-tarbiyaviy aqamiyati, vazifalari, o‘qish darslarida qo‘llanadigan metodlarnitaxlilkilishdaijodiyfikrlayolish; O‘qish malakasining sifatlari: to‘qri va tez o‘qish. O‘qish malakasining sifatlari ongli va ifodali o‘qish,mustaqil ishlarni tashkil etish haqida mustaqil mushohada yuritish; badiiy asarlarni janriy xususiyatlariga ko‘ra o‘rganish: hikoya, ertak, ilmiy-ommabop asarlarni o‘rganish usullarini a’lo darada bilishi zarur; fangaoidnazariyvauslubiytushunchalarnito‘lao‘zlashtiraolish. 71-85 ball «yaxshi» mustaqil mushohada yuritish; amalda qo‘llay olish; mohiyatini tushunish; ona tili o‘qitish metodikasining maqsad va vazifalari, ilmiy asoslari va bog’liq fanlar; ona tili o‘qitish metodikasining tekshirish metodlari, tamoyillari, ona tili o‘quv predmetini bilishi zarur. ona tili dasturi, savod o‘rgatish metodikasini bilishi zarur. sinfda o‘qish darslarining ta’lim-tarbiyaviy aqamiyati, vazifalari, o‘qish darslarida qo‘llanadigan metodlarnitaxlilkilishdaijodiyfikrlayolish; o‘qish malakasining sifatlari: to‘qri va tez o‘qish. O‘qish malakasining sifatlari ongli va ifodali o‘qish, mustaqil ishlarni tashkil etish haqida mustaqil mushohada yuritish; badiiy asarlarni janriy xususiyatlariga ko‘ra o‘rganish: hikoya, ertak, ilmiy-ommabop asarlarni o‘rganish usullarini yaxshi darada bilishi zarur; fangaoidnazariyvauslubiytushunchalarnito‘la o‘zlashtiraolish. 55-70 ball «qoniqarli» onatilio‘qitishmetodikasiningmaqsadvavazifalari, ilmiyasoslarivabog’liqfanlar; onatilio‘qitishmetodikasiningtekshirishmetodlari, tamoyillari, onatilio‘quvpredmetinibilishizarur. ona tili dasturi, savod o‘rgatish metodikasini bilishi zarur. sinfda o‘qish darslarining ta’lim-tarbiyaviy aqamiyati, vazifalari, o‘qish darslarida qo‘llanadigan metodlarnitaxlilkilishdaijodiyfikrlayolish; o‘qish malakasining sifatlari: to‘qri va tez o‘qish. O‘qish malakasining sifatlari ongli va ifodali o‘qish, mustaqil ishlarni tashkil etish haqida mustaqil mushohada yuritish; badiiy asarlarni janriy xususiyatlariga ko‘ra o‘rganish: hikoya, ertak, ilmiy-ommabop asarlarni o‘rganish usullarini yaxshi darada bilishi zarur; 0-54 ball «qopiqarsiz» o‘tilganfanningnazariyvauslubiyasoslarinibilmaslik; - xulosa va qaror qabul qila olmaslik; mustaqil mushohada yurita olmaslik; amalda qo‘llamaslik, mohiyatini tushunaslik; fangaoidnazariyvauslubiytushunchalarni o‘zlashtiraolmaslik.
Jami:		100

O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligining

2018-yil 9-avgustdagi 19-2018-sonli “Oliy ta’lim muassasalarida

talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to'g'risidagi

nizomni tashdiqlash haqidag”gi buyrug'ining1- jadvali

asosida amalga oshiriladi

3-jadval

Baholash usullari	Yozma ishlar, og’zaki so’rov, nazariy kollokvium, prezentatsiyalar
1	2
Baholash me’zonlari	5 “a’lo” − talaba mustaqil holda xulosa va qaror qabul qiladi, ijodiy fikrlay oladi, olgan bilimini amalda qo`llay oladi, fanning mohiyatini tushunadi, ifodalay oladi, aytib beradi, fan (mavzu) bo`yicha tasavvurga ega, deb topilganda.
	4 “yaxshi” − talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo`llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi, fan (mavzu) bo`yicha tasavvurga ega, deb topilganda.
	3 “qoniqarli” − talaba olgan bilimini amalda qo`llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi, fan (mavzu) bo`yicha tasavvurga ega, deb topilganda.
	2 “qoniqarsiz” − talaba fan dasturini o`zlashtirmagan, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmagan, hamda fan (mavzu) bo`yicha tasavvurga ega emas, deb topilganda.
	Baholash turlari	O’tkazish vaqti
	Oraliq nazorat
	Oraliq nazorat yozma ish yoki test savollariga bergan javobiga asosan (ma’ruza o’qituvchisi tomonidan qabul qilinadi).	7-14 hafta
	Yakuniy nazorat
	Yozma ish YN shakli fakultet kengashi bilan kelishib, rektor buyrug’i bilan tasdiqlanadi.	18-hafta

VI. Asosiy va qo‘shimsha o‘quv adabiyotlar hamda axborot manbalari
Asosiy adabiyotlar

1. 
   Yo’ldоshеv Q., Yo’ldоshеvа M. Bаdiiy tаhlil аsоslаri. –T:Kаmаlаk, 2016.
   
2. 
   Sаrimsоqоv B. Bаdiiylik аsоslаri vа mеzоnlаri. – T., 2004.
   

Qo‘shimsha adabiyotlar

1. 
   Еsin А.B. Printsipi i prilеmi аnаlizа litеrаturnоgо prоizvеdеniya. – Mоskvа: Nаukа, 2002.
   
2. 
   Yo’ldоshеv Q. Yoniq so’z. – T.: YAngi аsr аvlоdi, 2006.
   
3. 
   Jo’rаеv T. Оng оqimi mоdеrn. – Fаrg’оnа: Fаrg’оnа, 2009.
   
4. 
   Kаrimоv H. Аdаbiyot nаzаriyasining ilmiy аsоslаri. – T.: YANGI NАSHR, 2010.
   
5. 
   Nаzаrоv B. vа bоshq. O’zbеk аdаbiy tаnqidi tаriхi. – T.: Tаfаkkur qаnоti, 2012.
   
6. 
   Nоrmаtоv U. Tаfаkkur yog’dusi. – T.: Fikr-mеdiа, 2005.
   
7. 
   Rаsulоv А. Tаhlil, tаlqin, bаhоlаsh. – T.: Fаn, 2006.
   
8. 
   Sаlаеv F., Qurbоniyozоv G. Аdаbiyotshunоslik аtаmаlаrining izоhli so’zligi. – T.: Yangi аsr аvlоdi, 2010.
   
9. 
   Qаhrаmоnоv Q. Аdаbiy tаnqidchilik: yangilаnish jаrаyonlаri. – T.: O’zbеkistоn Milliy kutubхоnаsi, 2009.
   

Elеktrоn tа’lim rеsurslаri

1. www. ziyonet. uz

2. www. edu. uz

3. www. o‘zbek adabiyoti. som.

4. www. ziyo.uz

1 Karimov I. Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetini tashkil qilish haqidagi PF-4797-son Farmon. “Xalq so‘zi”, 14 may.