O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS

TA'LIM VAZIRLIGI

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

	“Tasdiqlandi”
	O’quv ishlari bo’yicha prorеktor:
	____b.f.n. dots.A.Mamatyusupov
	“____” __________2019 yil

“MIKROIQTISODIYOT”

FANINING

ISHCHI O’QUV DASTURI

Bilim sohasi:	- 200000 – Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq
Ta'lim sohasi:	-230000 – Iqtisod
Ta'lim yo’nalishi:	-5231600 – Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi

Umumiy o’quv soati – 80 soat

Shu jumladan:

Ma’ruza – 16 soat (3 – semestr)

Amaliy mashg’ulotlar – 16 soat (3 – semestr)

Mustaqil ta’lim – 48 soat (3 – semestr)

Andijon – 2019

Fanning ishchi o’quv dasturi O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2019 yil 2-maydagi 394-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan “Mikroiqtisodiyot” fani dasturi asosida tayyorlangan.

Fanning ishchi o’quv dasturi Andijon davlat universiteti kengashining 2019 yil “__” asgustdagi “___” sonli bayoni bilan tasdiqlangan.

Tuzuvchi:

1. 
   M.Abdullayev – ADU “Iqtisodiyot” kafedrasi, katta o'qituvchi;
   

Taqrizchilar :

1. 
   AndMI “Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar” kafedrasi dotsenti, i.f.n.G.Bazarova.
   
2. 
   ADU “Iqtisodiyot” kafedrasi, i.f.n., dotsent D.Nurmatov
   

AДУ “Ijtimoiy-iqtisodiy” fakulteti декани:

_______________ t.f.n., dotsent O’.Ubaydullayev

2019 yil “_____”__________

“Iqtisodiyot” kafedrasi mudiri: __________ i.f.n. U.Maraimova.

2019 yil “_____”__________

I. Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Иқтисодиётда таркибий ислоҳотлар ва иқтисодиётни модернизациялашни янада чуқурлаштнриш, унинг кўламини кенгайтириш билан боғлиқ масалаларнинг назарий ва амалий томонларини ўрганишда "Микроиқтисодиёт" фани муҳим аҳамият касб этади. Айниқса, бугунги кунда ҳукм сураётган жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози шароитида истеъмолчилар талабининг ўзгариши, реал секторда яратиладиган товар ва химатлар нархининг шаклланиши, фойдани максималлаштириш, ноаниқлик шароитида қарор қабул қилиш, шунингдек, нархга ва бошқа омилларга боғлиқ талаб ва таклиф эластиклигининг мазмун моҳияти, давлатнинг бозорга аралашуви, яъни товарларга минимал ва максимал нархларни ўрнатиш ва унинг оқибатлари билан боғлиқ тушунчалар, қарашларни сабабий боғлиқликда тизимли таҳлил этишда "Микроиқтисодиёт" фани алоҳида ўрин тутади.

Шунингдек, бугунги кунда кўплаб ривожланган ва жаҳон иқтисодиётида етакчи ўрин тутадиган мамлакатлар тажрибаси шуни сўзсиз исботлаб бермоқдаки, рақобатдошликка эришиш ва дунё бозорларига чиқиш, биринчи навбатда иқтисодиётни изчил ислоҳ этиш, таркибий жиҳатдан ўзгартириш ва диверсификация қилишни чуқурлаштириш, юқори технологияларга асосланган янги корхона ва ишлаб чиқариш тармоқларининг жадал ривожланишини таъминлаш, фаолият кўрсатаётган қувватларни модернизация қилиш ва техник янгилаш жараёнларини тезлаштириш ҳисобидан амалга оширилиши мумкин.

Мамлакатимиз иқтисодиёти ривожига кишан бўлиб турган жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозининг навбатдаги тўлқини шароитида иқтисодий қонуниятларнинг амал қилиши билан боғлиқ кўзда тутилмаган омилларнинг бирламчи аҳамиятга эга бўлиши, талаб ва таклиф ўртасидаги номутаносибликнинг юзага чиққанлиги, истеъмол товарларига бўлган талабнинг пасайиши окибатида ҳосилавий бозорлар (меҳнат бозори, қимматли қоғозлар бозори)га ҳам жиддий таъсир кўрсатаётганлиги, айнан микроиқтисодий тушунчаларни назарий-амалий ўрганиш ва тадқиқ этиш лозимлигини кўрсатмокда.

Ушбу фан бозор иқтисодиётининг амал қилиш механизмини, турли мулкчиликка асосланган корхоналарнинг хўжалик юритиш фаолиятини, уларнинг бозор шароитидаги ҳаракатини, чекланган ишлаб чиқариш ресурсларидан самарали фойдаланиш йўлларини талабаларга ўргатишда қўл келади. Шунингдек, "Микроиқтисодиёт" фани фундаментал фанлардан бири бўлиб, бошқа иқтисодий фанларни чуқур ўрганишда асос бўлиб хизмат қилади.

"Микроиқтисодиёт" фани умумкасбий фанлар блокига киритилган курс ҳисобланиб, 1-2 курсларда ўқитилиши мақсадга мувофик.

II. Ўкув фанининг максади ва вазифаси

"Микроиқтисодиёт" фанини ўкитишдан мақсад – талабаларда замонавий бозор иқтисодиётининг ишлаши ва ривожланишининг ҳам назарий, ҳам амалий томонларини ўргатиш ҳамда бозор субъектларнинг ҳар хил бозор тузилмаларидаги иқтисодий фаолиятини ўрганиш бўйича йўналиш профилига мос билим, кўникма ва малака шакллантиришдир.

Фан ўз ичига қуйидаги вазифаларни олади:

бозор иқтисодиётининг бош масаласи ва унинг ечимини ўрганиш;

талаб ва таклиф ҳамда уларга таъсир қилувчи омилларни ўрганиш;

бозор мунозанати, максимал ва минимал нархларни ўрнатилиши, талаб ва таклиф эластиклиги ва улардан амалиётда фойдаланиш йўналншларини ўрганиш;

истеъмолчи танлови, истеъмолчининг бозордаги ҳаракати ва унга таъсир этувчи омилларни ўрганиш;

ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш омиллари, улардан оптимал фойдаланиш, ишлаб чиқариш харажатларини таҳлил қилишни ўрганиш;

фирмаларнинг рақобатлашган ва рақобатлашмаган бозор тузилмаларидаги ҳаракатини ҳамда уларнинг фаолиятига таъсир қилувчи омилларни, давлатнинг иқтисодий сиёсати таъсири оқибатларини ўрганиш;

монопол ҳокимият, монопол ҳокимият кўрсаткичлари ва монополия шароитида нарх белгилаш тамойиларини ўрганиш;

Шунингдек, "Микроиқтисодиёт" фани фундаментал фанлардан бири бўлиб, бошқа иқтисодий фанларни чуқур ўрганишда асос бўлиб хизмат қилади.

“Микроиқтисодиёт” ўкув фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида талаба:

- замонавий бозор иқтисодиётининг ишлаши ва ривожданишининг назарий асослари: талаб ва таклиф модели асосида тақчил ресурсларнинг тақсимланиш механизми; рақобатлашган ва рақобатлашмаган бозорларнинг асосий хусусиятлари ва фирмаларнинг ушбу бозорлардаги ҳаракат қилиш қоидалари; ишлаб чиқариш жараёни ва ишлаб чиқариш омилларидан оптимал фойдаланиш, ишлаб чиқариш харажатлари турлари, таваккалчилик ва уни олдини олиш ҳамда пасайтириш йўллари, бозор шароитида нархларнинг қандай шаклланиши; давлатнинг бозор иқтисодиётига аралашиш йўналишлари ва уларнинг оқибатлари; меҳнат, капитал ва ер бозорининг ишлаш механизми ҳақида тасаввурга эга бўлиши;

• 
  талаба бозордаги талаб ва таклиф тўғрисидаги статистик маълумотлар асосида бозорни таҳлил қилиш ва хулосалар чиқаришни; статистик маълумотлар асосида талаб ва таклиф функцияларини тузишни, талаб ва таклифнинг эластиклик коэффициентларини ҳисоблаш ва улар асосида бозордаги ҳолатни таҳлил ва прогноз қилишни билиши ва улардан фойдалана олиши;
  
• 
  тақчил ресурсларни тақсимланиш; талаб ва таклифни таҳлил қилиш; рақобатлашган ва рақобатлашмаган бозорлар тўғрисида маълумотлар тўплаш; бозор шароитида нархнинг шаклланиши механизми аниқлаш; ҳар хил бозор тузилмаларида фирмаларнинг ҳаракат қилишини белгилаш; бозорнинг ишлаш самарадорлиги ва унга таъсир қилувчн омиллар таҳлил қилиш қўникмаларига эга бўлиши керак;
  

- аҳоли даромадлари ва уларни тақсимланишини Джин коэффициенти бўйича баҳолаш, рақобатлашган ва рақобатлашмаган бозорда фирмалар ҳаракатини таҳлил қилиш асосида хулосалар чиқариш; давлатнинг бозор иқтисодиётига аралашуви оқибатларини таҳлил қилиш асосида хулосалар чиқариш малакаларига зга бўлиши керак.

“Mikroiqtisodiyot” fanidan mashg‘ulotlarning mavzular va soatlar bo‘yicha taqsimlanishi:

№	Mavzular nomi	Ajratilgan soat
		ja`mi		ma`ruza		amaliy		laborat.		seminar		mustaqil ta’lim
	3 – semester
1	Mikroiqtisodiyot fanining mazmuni, maqsadi va vazifalari. Iqtisodiy bazis tushunchalari	10	2		2		-		-		6
2	Talab va taklif tahlili asoslari. Talab va taklif elastikligi. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar	10	2		2		-		-		6
3	Iste‛molchi tanlovi nazariyasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi	10	2		2		-		-		6
4	Bozor va tavakkalchilik. Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari	10	2		2		-		-		6
5	Ishlab chiqarish nazariyasi. Ishlab chiqarish xarajatlari	10	2		2		-		-		6
6	Mukammal raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi. Raqobatlashuvchi firma va tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanati, tarmoq taklifi.	10	2		2		-		-		6
7	Raqobat va yakkahokimlik. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari	10	2		2		-		-		6
8	Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish	10	2		2		-		-		6
	Umumiy jami	80	16		16		-		-		48

2. Ma’ruza mashg”ulotlari

Ma’ruza mashg’ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik gururhlar oqimi uchun o’tiladi.

“Mikroiqtisodiyot” fani bo’yicha ma’ruza mashg’ulotlarining

kalendar tematik rejasi

№	Ma`ruzalar mavzulari	Dars soatlari hajmi
	3 – semestr	2
1	Mikroiqtisodiyot fanining mazmuni, maqsadi va vazifalari. Iqtisodiy bazis tushunchalari	2
2	Talab va taklif tahlili asoslari. Talab va taklif elastikligi. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar	2
3	Iste‛molchi tanlovi nazariyasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi	2
4	Bozor va tavakkalchilik. Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari	2
5	Ishlab chiqarish nazariyasi. Ishlab chiqarish xarajatlari	2
6	Mukammal raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi. Raqobatlashuvchi firma va tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanati, tarmoq taklifi.	2
7	Raqobat va yakkahokimlik. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari	2
8	Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish	2
	Umumiy jami	16

Nazariy mashg’ulotlar mazmuni
1-mavzu. “Mikroiqtisodiyot” fanning mazmuni, maqsadi va vazifalari. Iqtisodiy bazis tushunchalari. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti. Resurslarning cheklanganligi va iqtisodiyotning bosh masalasi. Cheklangan resurslarni taqsimlashni tahlil qilishda talab va taklif modelidan va tovarlar aylanmasi modelidan foydalanish. Resurslarni taqsimlashda narxning ahamiyati. Muvozanat narxning shakllanishi. Bozor va uning vazifasi. Bozor bilan bog‘liq bo‘lmagan faoliyat. Mulkka egalik qilish. Bozor iqtisodiyotining asosiy shartlari. Transaksion xarajatlar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyotni jadal rivojlantirishdagi roli. O‘zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar. Iqtisodiy ehtiyoj tushunchasi. Iqtisodiy ne’matlar va ularning xususiyatlari. O‘rnini bosuvchi ne’matlar. To‘ldiruvchi ne’matlar. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari. Tadbirkorlik qobiliyati tushunchasi. Alternativ xarajatlar va ularni aniqlash. Qaytarilmaydigan xarajatlarning vujudga kelishi. Ishlab chiqarish imkoniyatlari va uning ahamiyati. Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig‘i va ne’matlarni bir-biri bilan chekli almashtirish (transformatsiya) koeffitsienti. Pozitiv va normativ tahlil. Tovarlar oqimi modeli. Buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot. Bozor iqtisodiyoti.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

2-mavzu. Talab va taklif tahlili asoslari. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar. Talab va taklif elastikligi.

Talab tushunchasi. Talab chizig‘i. Talab funksiyasi. Bir omilli va ko‘p omilli talab funksiyalari. Talabga ta’sir qiluvchi omillar. Talab miqdorining o‘zgarishi. Talabning o‘zgarishi. Taklif va taklif. Taklif chizig‘i. Taklif funksiyasi. Iste’molchilar talabining pasayishi va unga sabab bo‘layotgan omillar. Bir omilli va ko‘p omilli taklif funksiyalari. Taklifga ta’sir qiluvchi omillar. Taklif miqdorining o‘zgarishi. Taklifning o‘zgarishi. Talab va taklif qonunlari.

Muvozanatlik tushunchasi. Bozor muvozanati. Muvozanat narx. Muvozanat mahsulot miqdori. Muvozanat nuqta. Bozorning muvozanat holatini qayta tiklash xususiyati. Bozor muvozanatining o‘zgarishi va unga ta’sir qiluvchi omillar. Maksimal narx. Davlat tomonidan maksimal narxning o‘rnatilishi. Bozorda tovar tanqisligi. Tanqislik sohasi. Norasmiy bozor va uning vujudga kelishi. Tovarning norasmiy bozordagi narxi. Minimal narx.Davlat tomonidan minimal narxning o‘rnatilishi.Bozorda tovar ortiqchaligiva norasmiy bozor. Iste’molchi yutug‘i va ishlab chiqaruvchi yutug‘i. Tovar tanqisligi sohasi. Ortiqcha mahsulotni ifodalovchi soha. Minimal ish haqi va uning oqibatlari tahlili.

Elastiklik tushunchasi. Elastiklik koeffitsienti. Talabni narxga ko‘ra elastikligi. Talab va taklif funksiyasi uchun elastiklik koeffitsientini hisoblash. Yоysimon elastiklik. Elastik va elastik bo‘lmagan talab. Absolyut elastik va absolyut elastik bo‘lmagan talab. Talab elastikligiga ta’sir qiluvchi omillar. Talabning iste’molchi daromadiga ko‘ra elastikligi. Kesishgan talab elastikligi koeffitsientini hisoblash. Normal tovarlar. Past kategoriyali, oliy kategoriyali va birlamchi ehtiyoj tovarlar.Taklif elastikligi. Engel chiziqlari. Elastiklik nazariyasining amalda qo‘llanilishi. Sotuvchi daromadini talab elastikligiga ko‘ra tahlil qilish. Soliq yukini kamaytirishga qaratilgan oqilona soliq siyosatining mazmun-mohiyati.

Soliq yukini elastiklik nazariyasiga ko‘ra taqsimlanishini tahlil qilish. Bozor sharoiti o‘zgarishi oqibatlarini prognoz qilish va baholash.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

3-mavzu. Iste’molchi tanlovi nazariyasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi. Iste’mol nazariyasida ne’mat tushunchasi. Iste’molchi tanloviga ta’sir qiluvchi omillar. Naflik tushunchasi. Iste’molchi ehtiyojini qondirish darajasi. Naflik funksiyasi. Umumiy naflik, chekli naflik, chekli naflikning kamayishi qonuni. Befarqlik egri chizig‘i. Befarqlik chiziqlari kartasi va uning xususiyatlari. Chekli almashtirish normasi. Byudjet chegarasi va uning o‘zgarishi. Byudjet tenglamasi. Byudjet chizig‘i. Byudjet chizig‘i yotiqlik burchagi. Iste’molchi tanlovi masalasi. Naflikni maksimallashtirish. Iste’molchi tanlovi masalasi echilishini grafik usulda tahlil qilish. Iste’molchi muvozanati. Iste’molchilarning muvozanatlik shartlari.

«Daromad-iste’mol» chizig‘i va uning xususiyatlari. Normal va past kategoriyali tovarlar uchun Engel chiziklari. «Narx-iste’mol» chizig‘i va Narx-iste’mol» chizig‘iga ko‘ra talab chizig‘ini aniqlash. Normal va Giffen tovarlari uchun daromad va almashtirish samarasi, umumiy samara. Past kategoriyali tovarlar uchun daromad samarasi va almashtirish samarasi. Almashtirish samarasini va daromad samarasini amalda qo‘llash. Bozor talabi va talablarni qo‘shish.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.
4-mavzu. Bozor va tavakkalchilik. Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari. Noaniqlik va tavakkalchilik. Ehtimol tushunchasi. Ehtimolning turlari. Noaniqlik sharoitida tanlash. Tavakkalchilikni vujudga kelishi sabablari. Tavakkalchilik o‘lchovi. Kutiladigan miqdor. CHetlanish. Tavakkalchilikka bo‘lgan munosabat. Tavakkalchilikka moyillik. Tavakkalchilikka moyil bo‘lmagan holat. Tavakkalchilikka befarqlik. Tavakkalchilikni pasaytirish yo‘llari.Korxonalarning faoliyat sohalarini va ishlab chiqaradigan mahsulotlar turini kengaytirish (diversifikatsiyasi). Tavakkalchilikni pasaytirishda diversifikatsiyaning o‘rni va ahamiyati.

Sug‘urta qilish. Tavakkalchilikni qo‘shish. Tavakkalchilikni taqsimlash. Asimmetrik axborotlashgan bozor. Mahsulot sifati noaniqligi. Ma’naviy tavakkalchilik. Bozordagi asimmetrik axborotlarni yo‘qotish yo‘llari. Bozor signallari. Auksionlar. Olib sotarlik va uni iqtisodiyotdagi o‘rni. Fyucherslar. Opsion va xedjirlashtirish. Investitsiya va tavakkalchilik. Tavakkalchilik aktivlariga bo‘lgan talab. Aktivlar tushunchasi va ulardan olinadigan foyda. Tavakkalchilik va foydaning o‘zaro aloqasi. Iqtisodiyotni diversifikatsiyalash sharoitida mablag‘ egasining o‘z mablag‘ini sarflash yo‘nalishini tanlash muammosi.

Firma tushunchasi. Tadbirkorlik firmalarining asosiy shakllari. Xususiy firmalar. Xususiy firmaning ustun va zaif tomonlari. Mas’uliyati cheklangan va cheklanmagan jamiyatlar. Aksionerlik jamiyatlari (korporatsiyalar, ochiq va yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlari).Jamiyatning javobgarligi. Aksionerlik jamiyatining ustun tomonlari va zaif tomonlari. Aksiyadorlarning huquqlari. Davlat korxonalari. Foyda olmaydigan tashkilotlar. Kooperativlar. O‘zbekiston Respublikasida «Mulk to‘g‘risidagi» Qonunga ko‘ra faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar turlari.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

5-mavzu. Ishlab chiqarish nazariyasi. Ishlab chiqarish xarajatlari. Ishlab chiqarish jarayoni. Ishlab chiqarish texnologiyasi. Ishlab chiqarish omillari va ularning turlari. Ishlab chiqarish funksiyasi, bir omilli va ko‘p omilli ishlab chiqarish funksiyalari. Izokvanta tushunchasi. Izokvantalar kartasi va uning xususiyatlari. Izokvantaning yotiqligi burchagi. Qisqa va uzoq muddatlardagi ishlab chiqarish. O‘zgaruvchan omilning yalpi, o‘rtacha, chekli mahsulotlari va ular o‘rtasidagi bog‘liqlik. Kapitalning chekli mahsuloti. Mehnatning chekli mahsuloti. Etakchi tarmoq va sohalarda mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishning asosiy yo‘llari. Ishlab chiqarish omillarining chekli mahsuldorligini kamayish qonuni. Ishlab chiqarish omillarining o‘zaro almashuvi. Chekli texnologik almashtirish normasi. Izokosta tushunchasi. Izokosta tenglamasi. Ishlab chiqarish omillari cheklangan sharoitda mahsulot ishlab chiqarishni maksimallashtirish masalasining qo‘yilishi. Maksimallashtirish masalasini grafik usuldagi echimi va optimallik sharti. Ishlab chiqaruvchi muvozanati.

Korxonaning qisqa muddatli va uzoq muddatli oraliqdagi faoliyati. Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha. Boy berilgan imkoniyatlar va alternativ xarajatlar. Qaytarilmaydigan xarajatlar. Iqtisodiy xarajatlar, buxgalteriya xarajatlari. Ichki va tashqi xarajatlar. Iqtisodiy foyda va normal foyda. Yalpi xarajatlar. O‘zgaruvchan va o‘zgarmas xarajatlar. O‘rtacha xarajatlar. Chekli xarajatlar. Ishlab chiqarish xarajatlari chiziqlari. Uzoq va qisqa muddatlardagi xarajatlar grafiklari. Qisqa va uzoq muddatdagi xarajatlarning o‘zaro bog‘liqligi. Ishlab chiqarish xarajatlarini hisoblash, O‘rtacha ishlab chiqarish va chekli xarajatlar grafiklarining o‘zaro joylashuvi. Ishlab chiqarish xarajatlari funksiyasi va uning xususiyati. Mamlakatni modernizatsiyalash sharoitida ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish yo‘llari.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

6-mavzu. Mukammal raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi. Raqobatlashuvchi firma va tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanati, tarmoqning taklifi. Mukammal raqobatlashgan bozor va uning shartlari. Raqobatlashuvchi firmaning, yalpi, o‘rtacha va chekli daromadlari. Korxona foydasi. Korxona foydasini maksimallashtirishni nazariy jihatdan asoslash va uni grafik usulda tahlil qilish. Firma foydasini maksimallashtirishning umumiy optimallik sharti va mukammal raqobatlashgan bozor uchun optimallik sharti. Firmaning zararsiz ishlash nuqtasi. Firma xarajatlarini minimallashtiradigan holat. Firmaning yopilish nuqtasi. Firmaning chekli mahsulot ishlab chiqarish qoidasiga amal qilishi. Firma taklifi.

O‘rtacha uzoq muddatli xarajat va uning xususiyatlari. Uzoq muddatli oraliqda ishlab chiqarish hajmini tanlash. Iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirishning mohiyati va zarurati. Tarmoqqa qarashli tipik firma muvozanati. Tarmoqning muvozanat holati. Tarmoqning taklifi. Xarajatlari o‘sayotgan tarmoqning taklif chizig‘i, xarajatlari o‘zgarmas bo‘lganda tarmoqning taklif chizig‘i. Xarajatlari kamayayotgan tarmoqning taklif chizig‘i. Tarmoqning kengayish mexanizmi. Firmaning samarali razmeri. Ishlab chiqarish masshtabi. Musbat samarali ishlab chiqarish masshtabi. Manfiy samarali ishlab chiqarish masshtabi. O‘zgarmas samarali ishlab chiqarish masshtabi. Firmaning uzoq muddatli o‘rtacha xarajatining kamayishiga va o‘sishiga ta’sir qiluvchi omillar.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

7-mavzu. Raqobat va yakkahokimlik. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari.

Raqobat tushunchasi. Raqobatlashuvchi firmalar. Raqobatlashmagan bozor turlari. Sof monopoliya. Sof monopoliyaga misollar. Monopolistik bozorga kirishdagi to‘siqlar. Tabiiy monopoliyalar. Sof monopoliyada monopol narx va monopol mahsulotni aniqlash. Monopolistik talab va taklif. Monopol hokimiyat va monopol hokimiyat ko‘rsatkichlari. Monopol narx belgilashda talab elastikligining ta’siri. Monopol narx va jamiyat farovonligi. Monopol narxga soliqlarning ta’siri. Raqobatlashgan monopol bozor. Raqobatlashgan monopol bozorda tovar narxi va ishlab chiqarish hajmini aniqlash. Raqobatlashgan monopol bozor samaradorligi. Oligopoliya va uning xususiyatlari. Kurno modeli. Monopsoniya. Monopoliyaga qarshi qonun.

Narx tushunchasi, tamoyillari va funksiyalari. Bozor sharoitida amal qiluvchi narx turlari. Narx belgilashda iste’molchi ortiqchaligini egallash. Monopol narx belgilashda «Bosh barmoq» qoidasi. Monopol hokimiyat va jamiyat farovonligi. Iste’molchilar daromadiga ko‘ra narxlarni belgilash. Mahsulotlarni xarid qilish uchun qo‘shimcha iste’molchilarni jalb qilish. Turli xaridorlar uchun turli narxlar belgilash (narxlar diversifikatsiyasi). Iste’mol hajmiga ko‘ra narxlar diversifikatsiyasi. Tovarlar kategoriyasiga ko‘ra narx differensiatsiyasi. Mahsulotlarga bo‘lgan yuqori talab davrida narx belgilash tartibi.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

8-mavzu. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish. Kapital qo‘yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish. Bozor munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish ko‘rsatkichlari. Respublikada mehnatga layoqatli aholining ish bilan bandligini ta’minlash va uning ko‘lamini oshirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar. YOllanma ishchilarning optimal sonini aniqlash. Mehnatning chekli mahsuloti. Mehnatning chekli daromadliligi. Mehnat qaytimi. Mehnat sig‘imi. Mehnat samaradorligi. Mehnat unumdorligining kamayish qonuni. Mehnat resurslariga bo‘lgan talab. Mehnat resurslari taklifi. Raqobatlashgan mehnat bozori va mehnat bozori muvozanati. Mehnat qilish va dam olish o‘rtasidagi bog‘liqlik. Ish haqi o‘sishining dam olish vaqti bilan ishlash vaqti o‘rtasidagi nisbatga ta’siri. Mehnat bozorida monopsoniya bo‘lgan hol. Ish haqi minimumi. Minimal ish haqi va muvozanat ish haqi o‘rtasidagi farqlar va ularning oqibatlari. Mehnat bozoriga kasaba uyushmalarining ta’siri. Monopoliya shaklidagi mehnat bozori. Mehnat bozorida ikki tomonlama monopoliya. Ish haqi stavkalarining tabaqalashuvi. Iqtisodiy renta. Korxonada mehnatni tashkil etishning ilg‘or shakllari. Ish haqi va mehnat unumdorligi. Axoli daromadlari. Daromadlarni tabaqalanishi. Axoli daromadlari tabaqalanishini Djin koeffitsenti bo‘yicha baholash.

Asosiy va aylanma kapital mablag‘lark. Ssuda foizi. Loyiha tushunchasi. Mamlakatni modernizatsiya qilishda investitsiyalar va ularning ahamiyati. Yalpi investitsiyalash. Investitsiyani qoplash. Sof investitsiya tushunchasi. Chekli sof qoplash. Chekli ichki qoplash. Chekli qoplash normasi koeffitsienti. Uzoq muddatli oraliqdagi investitsiya. Jamg‘arma va vaqt bo‘yicha chekli tanlash normasi. Qiymatni diskontlash. Investitsiyani hisoblashdagi diskonlangan qiymat. Investitsiyaga talab. Investitsiyaga inflyasiyaning ta’siri. Asosiy fondlarning joriy xarajatlariniva istiqboldagidaromadini baholash. Hududiy investitsiya dasturlariga kirgan loyihalar va ularni moliyalashtirish manbalari. Ziyon miqdorini aniqlash. Ichki va tashqi investitsiya. Korxonaning investitsiya sohasidagi qaror qabul qilish mezoni. Investitsiya samaradorligi. Obligatsiya qiymati va undan keladigan daromad. Muddatsiz obligatsiya. Yer bozori, er taklifi, er rentasi. Absolyut renta.Differensial renta. Yer narxi.

Bozor munosabatining kamchiliklari. Bozor muvozanatining buzilish oqibatlari. Davlatning bozorga samarali aralashuvi. Tashqi samara. Manfiy tashqi samara va musbat tashqi samara. Davlatni atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati. Ijtimoiy ne’mat. Asimmetrik axborotlarni tartibga solish. Bozor ojizligi. Ijobiy va salbiy tashqi samaraga ta’sir ko‘rsatish: tartiblashtiradigan soliq, tartiblashtiruvchi subsidiya. Chiqindilarga norma va standartlar o‘rnatish. Tabiiy muhitni zararlash huquqini sotish. Soliqlar, subsidiyalar, subvensiyalar, imtiyozli kreditlar. Bozorga davlatning aralashuvi me’yori.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

“Mikroiqtisodiyot” fani bo‘yicha amaliy mashg‘ulotlarning kalendar tematik rejasi

№	Amaliy mashg‘ulotlar mavzulari	Dars soatlari hajmi
	3 - semestr	2
1	Mikroiqtisodiyot fanining mazmuni, maqsadi va vazifalari. Iqtisodiy bazis tushunchalari	2
2	Talab va taklif tahlili asoslari. Talab va taklif elastikligi. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar	2
3	Iste‛molchi tanlovi nazariyasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi	2
4	Bozor va tavakkalchilik. Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari	2
5	Ishlab chiqarish nazariyasi. Ishlab chiqarish xarajatlari	2
6	Mukammal raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi. Raqobatlashuvchi firma va tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanati, tarmoq taklifi.	2
7	Raqobat va yakkahokimlik. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari	2
8	Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish	2
	Umumiy jami	16

Amaliy mashg’ulotlar mazmuni
1-mavzu. “Mikroiqtisodiyot” fanning mazmuni, maqsadi va vazifalari. Iqtisodiy bazis tushunchalari.Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti. Resurslarning cheklanganligi va iqtisodiyotning bosh masalasi. Cheklangan resurslarni taqsimlashni tahlil qilishda talab va taklif modelidan va tovarlar aylanmasi modelidan foydalanish. Resurslarni taqsimlashda narxning ahamiyati. Muvozanat narxning shakllanishi. Bozor va uning vazifasi. Bozor bilan bog‘liq bo‘lmagan faoliyat. Mulkka egalik qilish. Bozor iqtisodiyotining asosiy shartlari. Transaksion xarajatlar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyotni jadal rivojlantirishdagi roli. O‘zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar. Iqtisodiy ehtiyoj tushunchasi. Iqtisodiy ne’matlar va ularning xususiyatlari. O‘rnini bosuvchi ne’matlar. To‘ldiruvchi ne’matlar. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari. Tadbirkorlik qobiliyati tushunchasi. Alternativ xarajatlar va ularni aniqlash. Qaytarilmaydigan xarajatlarning vujudga kelishi. Ishlab chiqarish imkoniyatlari va uning ahamiyati. Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig‘i va ne’matlarni bir-biri bilan chekli almashtirish (transformatsiya) koeffitsienti. Pozitiv va normativ tahlil. Tovarlar oqimi modeli. Buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot. Bozor iqtisodiyoti.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

2-mavzu. Talab va taklif tahlili asoslari. Talab va taklif elastikligi. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar.

Talab tushunchasi. Talab chizig‘i. Talab funksiyasi. Bir omilli va ko‘p omilli talab funksiyalari. Talabga ta’sir qiluvchi omillar. Talab miqdorining o‘zgarishi. Talabning o‘zgarishi. Taklif va taklif. Taklif chizig‘i. Taklif funksiyasi. Iste’molchilar talabining pasayishi va unga sabab bo‘layotgan omillar. Bir omilli va ko‘p omilli taklif funksiyalari. Taklifga ta’sir qiluvchi omillar. Taklif miqdorining o‘zgarishi. Taklifning o‘zgarishi. Talab va taklif qonunlari. Elastiklik tushunchasi. Elastiklik koeffitsienti. Talabni narxga ko‘ra elastikligi. Talab va taklif funksiyasi uchun elastiklik koeffitsientini hisoblash. YOysimon elastiklik. Elastik va elastik bo‘lmagan talab. Absolyut elastik va absolyut elastik bo‘lmagan talab. Talab elastikligiga ta’sir qiluvchi omillar. Talabning iste’molchi daromadiga ko‘ra elastikligi. Kesishgan talab elastikligi koeffitsientini hisoblash. Normal tovarlar. Past kategoriyali, oliy kategoriyali va birlamchi ehtiyoj tovarlar.Taklif elastikligi. Engel chiziqlari. Elastiklik nazariyasining amalda qo‘llanilishi. Sotuvchi daromadini talab elastikligiga ko‘ra tahlil qilish. Soliq yukini kamaytirishga qaratilgan oqilona soliq siyosatining mazmun-mohiyati.

Soliq yukini elastiklik nazariyasiga ko‘ra taqsimlanishini tahlil qilish. Bozor sharoiti o‘zgarishi oqibatlarini prognoz qilish va baholash.

Muvozanatlik tushunchasi. Bozor muvozanati. Muvozanat narx. Muvozanat mahsulot miqdori. Muvozanat nuqta. Bozorning muvozanat holatini qayta tiklash xususiyati. Bozor muvozanatining o‘zgarishi va unga ta’sir qiluvchi omillar. Maksimal narx. Davlat tomonidan maksimal narxning o‘rnatilishi. Bozorda tovar tanqisligi. Tanqislik sohasi. Norasmiy bozor va uning vujudga kelishi. Tovarning norasmiy bozordagi narxi. Minimal narx.Davlat tomonidan minimal narxning o‘rnatilishi.Bozorda tovar ortiqchaligiva norasmiy bozor. Iste’molchi yutug‘i va ishlab chiqaruvchi yutug‘i. Tovar tanqisligi sohasi. Ortiqcha mahsulotni ifodalovchi soha. Minimal ish haqi va uning oqibatlari taxlili.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

3-mavzu. Iste’molchi tanlovi nazariyasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi. Iste’mol nazariyasida ne’mat tushunchasi. Iste’molchi tanloviga ta’sir qiluvchi omillar. Naflik tushunchasi. Iste’molchi ehtiyojini qondirish darajasi. Naflik funksiyasi. Umumiy naflik, chekli naflik, chekli naflikning kamayishi qonuni. Befarqlik egri chizig‘i. Befarqlik chiziqlari kartasi va uning xususiyatlari. Chekli almashtirish normasi. Byudjet chegarasi va uning o‘zgarishi. Byudjet tenglamasi. Byudjet chizig‘i. Byudjet chizig‘i yotiqlik burchagi. Iste’molchi tanlovi masalasi. Naflikni maksimallashtirish. Iste’molchi tanlovi masalasi echilishini grafik usulda tahlil qilish. Iste’molchi muvozanati. Iste’molchilarning muvozanatlik shartlari.

«Daromad-iste’mol» chizig‘i va uning xususiyatlari. Normal va past kategoriyali tovarlar uchun Engel chiziklari. «Narx-iste’mol» chizig‘i va Narx-iste’mol» chizig‘iga ko‘ra talab chizig‘ini aniqlash. Normal va Giffen tovarlari uchun daromad va almashtirish samarasi, umumiy samara. Past kategoriyali tovarlar uchun daromad samarasi va almashtirish samarasi. Almashtirish samarasini va daromad samarasini amalda qo‘llash. Bozor talabi va talablarni qo‘shish.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.
4-mavzu. Bozor va tavakkalchilik. Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari. Noaniqlik va tavakkalchilik. Ehtimol tushunchasi. Ehtimolning turlari. Noaniqlik sharoitida tanlash. Tavakkalchilikni vujudga kelishi sabablari. Tavakkalchilik o‘lchovi. Kutiladigan miqdor. CHetlanish. Tavakkalchilikka bo‘lgan munosabat. Tavakkalchilikka moyillik. Tavakkalchilikka moyil bo‘lmagan holat. Tavakkalchilikka befarqlik. Tavakkalchilikni pasaytirish yo‘llari.Korxonalarning faoliyat sohalarini va ishlab chiqaradigan mahsulotlar turini kengaytirish (diversifikatsiyasi). Tavakkalchilikni pasaytirishda diversifikatsiyaning o‘rni va ahamiyati.

Sug‘urta qilish. Tavakkalchilikni qo‘shish. Tavakkalchilikni taqsimlash. Asimmetrik axborotlashgan bozor. Mahsulot sifati noaniqligi. Ma’naviy tavakkalchilik. Bozordagi asimmetrik axborotlarni yo‘qotish yo‘llari. Bozor signallari. Auksionlar. Olib sotarlik va uni iqtisodiyotdagi o‘rni. Fyucherslar. Opsion va xedjirlashtirish. Investitsiya va tavakkalchilik. Tavakkalchilik aktivlariga bo‘lgan talab. Aktivlar tushunchasi va ulardan olinadigan foyda. Tavakkalchilik va foydaning o‘zaro aloqasi. Iqtisodiyotni diversifikatsiyalash sharoitida mablag‘ egasining o‘z mablag‘ini sarflash yo‘nalishini tanlash muammosi.

Firma tushunchasi. Tadbirkorlik firmalarining asosiy shakllari. Xususiy firmalar. Xususiy firmaning ustun va zaif tomonlari. Mas’uliyati cheklangan va cheklanmagan jamiyatlar. Aksionerlik jamiyatlari (korporatsiyalar, ochiq va yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlari).Jamiyatning javobgarligi. Aksionerlik jamiyatining ustun tomonlari va zaif tomonlari. Aksiyadorlarning huquqlari. Davlat korxonalari. Foyda olmaydigan tashkilotlar. Kooperativlar. O‘zbekiston Respublikasida «Mulk to‘g‘risidagi» Qonunga ko‘ra faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar turlari.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

5-mavzu. Ishlab chiqarish nazariyasi. Ishlab chiqarish xarajatlari. Ishlab chiqarish jarayoni. Ishlab chiqarish texnologiyasi. Ishlab chiqarish omillari va ularning turlari. Ishlab chiqarish funksiyasi, bir omilli va ko‘p omilli ishlab chiqarish funksiyalari. Izokvanta tushunchasi. Izokvantalar kartasi va uning xususiyatlari. Izokvantaning yotiqligi burchagi. Qisqa va uzoq muddatlardagi ishlab chiqarish. O‘zgaruvchan omilning yalpi, o‘rtacha, chekli mahsulotlari va ular o‘rtasidagi bog‘liqlik. Kapitalning chekli mahsuloti. Mehnatning chekli mahsuloti. Etakchi tarmoq va sohalarda mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishning asosiy yo‘llari. Ishlab chiqarish omillarining chekli mahsuldorligini kamayish qonuni. Ishlab chiqarish omillarining o‘zaro almashuvi. Chekli texnologik almashtirish normasi. Izokosta tushunchasi. Izokosta tenglamasi. Ishlab chiqarish omillari cheklangan sharoitda mahsulot ishlab chiqarishni maksimallashtirish masalasining qo‘yilishi. Maksimallashtirish masalasini grafik usuldagi echimi va optimallik sharti. Ishlab chiqaruvchi muvozanati.

Korxonaning qisqa muddatli va uzoq muddatli oraliqdagi faoliyati. Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha. Boy berilgan imkoniyatlar va alternativ xarajatlar. Qaytarilmaydigan xarajatlar. Iqtisodiy xarajatlar, buxgalteriya xarajatlari. Ichki va tashqi xarajatlar. Iqtisodiy foyda va normal foyda. Yalpi xarajatlar. O‘zgaruvchan va o‘zgarmas xarajatlar. O‘rtacha xarajatlar. Chekli xarajatlar. Ishlab chiqarish xarajatlari chiziqlari. Uzoq va qisqa muddatlardagi xarajatlar grafiklari. Qisqa va uzoq muddatdagi xarajatlarning o‘zaro bog‘liqligi. Ishlab chiqarish xarajatlarini hisoblash, O‘rtacha ishlab chiqarish va chekli xarajatlar grafiklarining o‘zaro joylashuvi. Ishlab chiqarish xarajatlari funksiyasi va uning xususiyati. Mamlakatni modernizatsiyalash sharoitida ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish yo‘llari.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

6-mavzu. Mukammal raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi. Raqobatlashuvchi firma va tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanati, tarmoqning taklifi. Mukammal raqobatlashgan bozor va uning shartlari. Raqobatlashuvchi firmaning, yalpi, o‘rtacha va chekli daromadlari. Korxona foydasi. Korxona foydasini maksimallashtirishni nazariy jihatdan asoslash va uni grafik usulda tahlil qilish. Firma foydasini maksimallashtirishning umumiy optimallik sharti va mukammal raqobatlashgan bozor uchun optimallik sharti. Firmaning zararsiz ishlash nuqtasi. Firma xarajatlarini minimallashtiradigan holat. Firmaning yopilish nuqtasi. Firmaning chekli mahsulot ishlab chiqarish qoidasiga amal qilishi. Firma taklifi.

O‘rtacha uzoq muddatli xarajat va uning xususiyatlari. Uzoq muddatli oraliqda ishlab chiqarish hajmini tanlash. Iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirishning mohiyati va zarurati. Tarmoqqa qarashli tipik firma muvozanati. Tarmoqning muvozanat holati. Tarmoqning taklifi. Xarajatlari o‘sayotgan tarmoqning taklif chizig‘i, xarajatlari o‘zgarmas bo‘lganda tarmoqning taklif chizig‘i. Xarajatlari kamayayotgan tarmoqning taklif chizig‘i. Tarmoqning kengayish mexanizmi. Firmaning samarali razmeri. Ishlab chiqarish masshtabi. Musbat samarali ishlab chiqarish masshtabi. Manfiy samarali ishlab chiqarish masshtabi. O‘zgarmas samarali ishlab chiqarish masshtabi. Firmaning uzoq muddatli o‘rtacha xarajatining kamayishiga va o‘sishiga ta’sir qiluvchi omillar.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

7-mavzu. Raqobat va yakkahokimlik. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari.

Raqobat tushunchasi. Raqobatlashuvchi firmalar. Raqobatlashmagan bozor turlari. Sof monopoliya. Sof monopoliyaga misollar. Monopolistik bozorga kirishdagi to‘siqlar. Tabiiy monopoliyalar. Sof monopoliyada monopol narx va monopol mahsulotni aniqlash. Monopolistik talab va taklif. Monopol hokimiyat va monopol hokimiyat ko‘rsatkichlari. Monopol narx belgilashda talab elastikligining ta’siri. Monopol narx va jamiyat farovonligi. Monopol narxga soliqlarning ta’siri. Raqobatlashgan monopol bozor. Raqobatlashgan monopol bozorda tovar narxi va ishlab chiqarish hajmini aniqlash. Raqobatlashgan monopol bozor samaradorligi. Oligopoliya va uning xususiyatlari. Kurno modeli. Monopsoniya. Monopoliyaga qarshi qonun.

Narx tushunchasi, tamoyillari va funksiyalari. Bozor sharoitida amal qiluvchi narx turlari. Narx belgilashda iste’molchi ortiqchaligini egallash. Monopol narx belgilashda «Bosh barmoq» qoidasi. Monopol hokimiyat va jamiyat farovonligi. Iste’molchilar daromadiga ko‘ra narxlarni belgilash. Mahsulotlarni xarid qilish uchun qo‘shimcha iste’molchilarni jalb qilish. Turli xaridorlar uchun turli narxlar belgilash (narxlar diversifikatsiyasi). Iste’mol hajmiga ko‘ra narxlar diversifikatsiyasi. Tovarlar kategoriyasiga ko‘ra narx differensiatsiyasi. Mahsulotlarga bo‘lgan yuqori talab davrida narx belgilash tartibi.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

8-mavzu. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish. Kapital qo‘yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish. Bozor munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish ko‘rsatkichlari. Respublikada mehnatga layoqatli aholining ish bilan bandligini ta’minlash va uning ko‘lamini oshirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar. YOllanma ishchilarning optimal sonini aniqlash. Mehnatning chekli mahsuloti. Mehnatning chekli daromadliligi. Mehnat qaytimi. Mehnat sig‘imi. Mehnat samaradorligi. Mehnat unumdorligining kamayish qonuni. Mehnat resurslariga bo‘lgan talab. Mehnat resurslari taklifi. Raqobatlashgan mehnat bozori va mehnat bozori muvozanati. Mehnat qilish va dam olish o‘rtasidagi bog‘liqlik. Ish haqi o‘sishining dam olish vaqti bilan ishlash vaqti o‘rtasidagi nisbatga ta’siri. Mehnat bozorida monopsoniya bo‘lgan hol. Ish haqi minimumi. Minimal ish haqi va muvozanat ish haqi o‘rtasidagi farqlar va ularning oqibatlari. Mehnat bozoriga kasaba uyushmalarining ta’siri. Monopoliya shaklidagi mehnat bozori. Mehnat bozorida ikki tomonlama monopoliya. Ish haqi stavkalarining tabaqalashuvi. Iqtisodiy renta. Korxonada mehnatni tashkil etishning ilg‘or shakllari. Ish haqi va mehnat unumdorligi. Axoli daromadlari. Daromadlarni tabaqalanishi. Axoli daromadlari tabaqalanishini Djin koeffitsenti bo‘yicha baholash.

Asosiy va aylanma kapital mablag‘lark. Ssuda foizi. Loyiha tushunchasi. Mamlakatni modernizatsiya qilishda investitsiyalar va ularning ahamiyati. Yalpi investitsiyalash. Investitsiyani qoplash. Sof investitsiya tushunchasi. Chekli sof qoplash. Chekli ichki qoplash. Chekli qoplash normasi koeffitsienti. Uzoq muddatli oraliqdagi investitsiya. Jamg‘arma va vaqt bo‘yicha chekli tanlash normasi. Qiymatni diskontlash. Investitsiyani hisoblashdagi diskonlangan qiymat. Investitsiyaga talab. Investitsiyaga inflyasiyaning ta’siri. Asosiy fondlarning joriy xarajatlariniva istiqboldagidaromadini baholash. Hududiy investitsiya dasturlariga kirgan loyihalar va ularni moliyalashtirish manbalari. Ziyon miqdorini aniqlash. Ichki va tashqi investitsiya. Korxonaning investitsiya sohasidagi qaror qabul qilish mezoni. Investitsiya samaradorligi. Obligatsiya qiymati va undan keladigan daromad. Muddatsiz obligatsiya. Yer bozori, er taklifi, er rentasi. Absolyut renta.Differensial renta. Yer narxi.

Bozor munosabatining kamchiliklari. Bozor muvozanatining buzilish oqibatlari. Davlatning bozorga samarali aralashuvi. Tashqi samara. Manfiy tashqi samara va musbat tashqi samara. Davlatni atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati. Ijtimoiy ne’mat. Asimmetrik axborotlarni tartibga solish. Bozor ojizligi. Ijobiy va salbiy tashqi samaraga ta’sir ko‘rsatish: tartiblashtiradigan soliq, tartiblashtiruvchi subsidiya. Chiqindilarga norma va standartlar o‘rnatish. Tabiiy muhitni zararlash huquqini sotish. Soliqlar, subsidiyalar, subvensiyalar, imtiyozli kreditlar. Bozorga davlatning aralashuvi me’yori.

Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4; A5; Q7; Q8; Q9; Q10; Q11.

4. “Mikroiqtisodiyot” fanidan mustaqil ta’limini tashkil

etishning shakli va mazmuni
Talabalar mustaqil ta'limining mazmuni va hajmi

t/r	Mustaqil ta’lim mavzulari	Berilgan topshiriqlar	Bajarish muddati	Barcha ta’lim yo‘nalish-lariga
	“Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili” Davlat dasturidan o‘rin olgan mikroiqtisodiy masalalar tahlili va ularning ijrosi	Davlat dasturi va bajarilgan ishlar bo‘yicha referat tayyorlash	1 –hafta	4
	Sh.M.Mirziyoyevning “2018 yil yakunlari va 2019 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan” Vazirlar Mahkamasi ma’ruzasida keltirilgan ustuvor vazifalar	Ma’ruza mazmun - mohiyatini o‘rganish va tarmoqlar bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash	2,3 -haftalar	4
	Sotuvchi daromadini tovar elastikligiga ko‘ra tahlil qilish.	Keys-stadi ishlash	4,5 -haftalar	4
	Raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda ishlab chiqaruvchining muvozanat holati.	Individual topshiriqlarni bajarish	6, 7 - haftalar	4
	Elastiklik va soliq yukining iste’molchi va ishlab chiqaruvchi o‘rtasida taqsimlanishi.	Individual topshiriqlarni bajarish	8,9 -haftalar	4
	Raqobatlashgan bozor samaradorligi	Keys-stadi ishlash	10,11 -haftalar	4
	Ishlab chiqarish nazariyasi va xarajatlarni minimallashtirish shartlari.	Alohida tovarlar bozorini o‘rganish bo‘yicha topshiriqlarni bajarish	12,13 –haftalar	4
	Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi va iste’molchi ortiqchaligi.	Individual topshiriqlarni bajarish	14–hafta	4
	Qisqa muddatli oraliqda raqobatlashgan bozorda faoliyat yuritayotgan korxona (firma) foydasini maksimallashtirish, korxona taklifi.	Individual topshiriqlarni bajarish	15 –hafta	4
	Tarmoq faoliyatida kichik biznes sub’ektlarining hatti-harakati va tarmoq taklifini aniqlashning nazariy-uslubiy asoslari.	Real sektor korxonalari bo‘yicha individual topshiriqlarni bajarish	16-hafta	4
	Ishlab chiqarish masshtabi va firmaning uzoq muddatli oraliqdagi samarali razmeri.	Individual topshiriqlarni bajarish	17-hafta	4
	Iste’molchining bozordagi hatti-harakati.	Alohida tovarlar bo‘yicha individual topshiriqlarni bajarish	18 –hafta	4
Jami				48

“Mikroiqtisodiyot” fani bo’yicha talabaning mustaqil ta'limi shu fanni o’rganish jarayonining tarkibiy qismi bo’lib, uslubiy va axborot resurslari bilan to’la ta'minlangan.

Talabalar auditoriya mashg’ulotlarida professor-o’qituvchilarning ma'ruzasini tinglab, misol va masalalar yechadilar. Auditoriyadan tashqarida talaba darslarga tayyorlanadi, adabiyotlarni konspekt qiladi, uyga vazifa sifatida berilgan masalalarni yechadi. Bundan tashqari ayrim mavzularni kengroq o’rganish maqsadida qo’shimcha adabiyotlarni o’qib referatlar tayyorlaydi hamda mavzu bo’yicha testlar yechadi. Mustaqil ta'lim natijalari reyting tizimi asosida baholanadi.

Uy vazifalarini bajarish, qo’shimcha darslik va adabiyotlardan yangi bilimlarni mustaqil o’rganish, kerakli ma'lumotlarni izlash va ularni topish yo’llarini aniqlash, talabalarning darsda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning mustaqil fikrlash va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi.

Uy vazifalarini tekshirish va baholash amaliy mashg’ulot olib boruvchi o’qituvchi tomonidan, konspektlarni va mavzuni o’zlashtirish darajasini tekshirish va baholash esa ma'ruza mashg’ulotlarini olib boruvchi o’qituvchi tomonidan har bir mashg’ulotlarda amalga oshiriladi.