O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti informatika o’qitish metodikasi yo’nalishi 306-guruh talabasi qurbonov ko’paysinning dasturlash asoslari fanidan tayyorlagan

3-Labaratoriya ishi
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA TA’LIM VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI YO’NALISHI 306-GURUH TALABASI QURBONOV KO’PAYSINNING DASTURLASH ASOSLARI FANIDAN TAYYORLAGAN
MAVZU: Borland С++ Builder dasturlash muhitida chiziqli dasturlar tuzish, Shartli operatorlari, Sikl operatorlari yordamida dasturlar tuzish

Bajardi:Qurbonov K
Tekshirdi:Inatov A


Samarqand 2021

Ishning maqsadi: Borland С++ Builder dasturida chiziqli, shartli va siklli masalalar tuzishni o’rganish va bu operatorlar yordamida dastur tuzish
Nazariy qism
Takrorlanish deganda, bir xil operatorlarni har xil qiymatlar uchun bir necha marta bajarilishi tushuniladi. Takrorlanishlar soni aniq yoki noaniq formada berilgan bo„lishi mumkin. C++ Builder da tilida ikki xil takrorlanish operatorlari mavjud.
While do begin end; peratori =false bajarguncha begin va end orasidagi operatorlarning takrorlanishini tashkil etadi. Repeat dan farqli ravishda While operatorida agar birinchi tekshirishdayoq =false bajarilsa, bir marta ham takrorlanmaydi. for i:=i1 to i2 do begin end; operatori I o„zgaruvchini i1 boshlang„ich qiymatdan i2 oxirgi qiymatgacha ‘bir’ qadam bilan o„sib borish tartibida operatorlarning qaytarilishini tashkil etadi. for i:=i2 downto i1 do begin end; operatorini qo„llasak, i qiymati birga kamayib boradi. Old shartli sikl 1 - rasmda keltirilgan tuzilish sxemasini amаlga oshiradi va while (ifodalar) оperator ko‟rinishga ega. Ifoda oddiy yoki murakkab operator bilan tasvirlangan sikl jismning takrorlash shartini aniqlaydi. Operatorni bajarish ifodani hisoblashdan boshlanadi. Agar u rost (false ga teng bo‟lmasa) sikl operatori bajariladi. Agar birinchi tekshirishda ifoda false ga teng bo‟lsa, sikl biror marta ham bajarilmaydi. Ifoda tipi arifmetik yoki unga keltiriladigan bo‟lishi lozim. Ifoda siklning har bir iteratsiyasi oldidan hisoblanadi. So'ng shartli sikl 2 - rasmda keltirilgan tuzish sxemasini amalga oshiradi va do operator while ifoda ko‟rinishga ega. Dastlab sikl qismini tashkil etuvchi oddiy yoki murakkab operator bajariladi, so‟ngra ifoda hisoblanadi. Agar u rost (false ga teng bo‟lmasa) sikl qismi yana bir marta bajariladi. Sikl ifoda false ga teng yoki sikl tanasida qandaydir boshqaruv operator bajarilganda tugaydi. Ifoda tipi arifmetik yoki unga keltiriladigan bo‟lishi lozim.
Misol (dastur tekshirishini tekshiradi).
#include
int main (){
char answer;
do{
cout << ‘\n Купи слоника!’ : cin >> answer;
} while (answer ! = 'y' ) ;
return 0;
}
operator; Initsializatsiya siklda ifodalaniladigan miqdorning boshlang'ich qiymatlarini e'lon qilish va berish uchun ishlatiladi. Bu qisimda vergul bilan ajratilgan bir nechta operatorlarni yozish mumkin (“ketma–ket bajaring” amali bilan), masalan, quyidagicha for (int i = 0, j = 2: ... int k, m; for (k = 1, m = 0: … Siklning initsializatsiya qismida e'lon qilingan o‟zgaruvchilar amal qilish sohasi sikldan iborat. Initsializatsiya siklni bajarishning boshida bir marta bajariladi. Ifoda siklni bajarish shartini ifodalaydi: agar uni bool tipga keltirishning natijasi true ga teng bo‟lsa sikl bajariladi. Parametrli sikl old shartli sikl kabi bajariladi. \
Modifikatsiya siklning har bir iteratsiyasidan so‟ng bajariladi va siklning parametrini o‟zgartirish uchun xizmat qiladi. Modifikatsiya qismida bir nechta operatorni vergul orqali yozish mumkin. Oddiy yoki murakkab operator sikl jismidan iborat. for operatorining ixtiyoriy qismi tashlanishi mumkin (lekin nuqtali vergulni o‟z joylarida qoldirish lozim!).
Misol (1 dan 100 gacha bo‟lgan sonlar yig'indisini hisoblovchi dastur):
for (int i = 1, s = 0; i <= 100; i++) s += i;
Misol (dastur funksiyaning kiritilgan oraliqdagi qiymatlari jadvalini chop etadi):
#include
int main (){
float Xn, Xk, Dx, X;
printf (‘Введите диапазон и шаг изменения аргумента: ‘);
scanf (‘%f%f%f’, &Хn, &Хк, &Dx);
printf (‘| X | Y |\n’);
for ( X = Xn; X<=Xk; X += Dx)
printf (‘|%5.2f | %5.2f |\n’, X, X*X+1);
return 0:
}