O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti
Download 1.54 Mb. Pdf ko'rish
|
surxondaryo viloyati qumqorgon tumanidagi oqtosh siu sugorish tizimini nov va kanallari va yumshoq egiluvchan quvurlari asosida modernizatsiyalash (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.2. Sug’orishmanbai, sug’orishvazaxqochirishtarmoqlari.
- ШАРТЛИ БЕЛГИЛАР
|
1
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV XO’JALIGI VAZIRLIGI TOSHKENT IRRIGATSIYA VA MELIORATSIYA INSTITUTI «Gidromelioratsiya» fakulteti «Gidromeliorativ tizimlardan foydalanish» kafedrasi
Ximoyaga ruxsat etilsin «GMTF» kafedrasi mudiri
prof: Baraev F.A.___________ «_____» __________ 2014___ yil.
Bakalavr darajasini olish uchun
Bajaruvchi:
Дониев Ўрол. Bitiruv ishi rahbari: Baraev F. A
TOSHKENT - 2014 2
KIRISH
Hozirdarespublikada 4,25 mln.ga
sug’orishmaydonimavjudbo’lib, bumaydonlargao’zvaqtidavakeraklimiqdorda sug’orish suvinietkazibberishuchunkanal, zovur, gidrouzel, gidrotexnikainshootlari, suvomborlari, nasos stanstiyalariqurilgan suvxo’jaligidaumumiy suv sarfi sekundiga2500 m3danortiqbo’lgan 75 yirikkanal, umumiyhajmi19,2mlrd.m3 bo’lgan
55 suvva
25 selomborlari, 27,3mingkmxo’jaliklararokanallar (uning8,69mingkmbetonbilanqoplangan) 157,57mingkmichki sug’orishtarmoqlari (125,4mingkm – tuproquzanliochiqariqlar, 11,434mingkm – betonariqlar, 20,7mingkm – lotokli, 3,7 mingkm – yopiqquvurlitarmoqlar), 31,0 mingkmxo’jaliklararo 106,3 mingkmxo’jalikichkizovurtarmoqlari (shundan 67,1 mingkm – ochiq 39,2 mingkmyopiq) bor. Respublikaxo’jaliklarida 12,8 minggayaqinnasosagregatlarimavjudbo’lib, ularyordamida 1050 minggaekinmaydoni sug’oriladi. Nasosagregatlarining 5,800 gayaqinielektrlashtirilganqolganlaridizelnasoslaridaniborat. Xo’jaliklarhisobida
2.0 minggayaqin sug’orishquduqlariishlatiladi. Respublika 4800
dantikzovur-quduqlari 24,6
mingdanortiqkuzatuvquduqlarimavjuddir. Mavjud 4,3 mln.ga sug’orishmaydonidan 144 mingga sikuchsiz, 668 mingga sio’rta, 168 mingga sikuchlisho’rlanganhisoblanadi. Yuqoridakeltirilgantizimlardanfoydalanishuchunmeliorativtexnika (ekskovatorlar, skreperlar, buldozerlar, greyderlar, avtokranlar, ariqolgichlar) vairrigastiyavameliorastiyaxizmatkadrlari (injener-gidrotexniklar, texnikmexanizatorlar) faoliyatko’rsatishadi. Mamlakatimizmustaqillikkaerishganidan so’ngiqtisodiyotimizningmuhim sektorlaridanbo’lishqishloqxo’jaligidakattao’zgarishlaramalgaoshirildi. BungaOliyMajlis, O’zbekistonRespublikasiPrezidentivaHukumatitomonidanqabulqilinganqishloqva suvxo’jaligigaoidqonunlar,
3
farmonlarhamdaqarorlaralohidahuquqiymunosabatlarnijoriyetibko’ptarmoqliiqtiso diyotnirivojlantirishbilanbog’liqbo’lgankattaimkoniyatlarniochibberdi. Respublikadapaxtayakkahokimliginibartarafetishvaekinmaydonlaritarkibiniilmiyas osdatuzishtadbirlariko’rildi. YangiiqtisodiysharoitlardaO’zbekistonningengmuhimoziq – ovqatresurslaribilano’zini-o’zita’minlashgaerishishvazifasiqo’yildi. Respublikag’allamustaqilliginita’minlashmaqsadidapaxtamaydonlariqisqarti rildi, erlarningmeliorativholatiniyaxshilashishlaridavometirilmoqda. Hozirda 1 mln. gamaydong’alla, 4,5 mln.gamaydondapaxtaekinlariga, 600 minggamaydondehqonxo’jaliklari 2500 minggamaydon 93768 tafermerxo’jaliklariuchunajratildi. Qishloqxo’jalik sohasidagizararko’ribishlayotgandavlatxo’jaliklariiqtisodiyjihatdano’zinioqlamaga nxo’jaliklarxo’jalikyuritishningshirkat, fermerdehqonxo’jaliklarishakllarigao’tkaziberlardaniqtisodiy samarako’proqolinaboshlandi. Yangichaiqtisodiymunosabatlarniqishloqdatoborakengroqvachuqurroqjoriyetilishi, ularniqonuniyasoslarinimustahkamlashnitaqozoetadi. Tizimnimukammallashtirishvaqaytajihozlash, ta’mirlashbuyichadastlabkiasoslovchihujjathisoblanadi. Tizimlardafoydalanishjarayonidaundagiichkiimkoniyatlarvatizimdanfoydalanishda unimukammallashtirishbuyichatakliflarpaydobo’laboshlaydi. GMtizimnimukammallashtirishbo’yichakiritilgantakliflar, ularniamalgaoshirilishimkoniyatitug’ilgincha, yillardavomidabutakliflargaaniqlikkiritilibmukammallashtirilibborilaveradi. Burejalardaasosanqo’yidagi savollarechilishiyo’lgaqo’yiladi: - E.F.Knioshirishmasalalari (hozirdaEFKamalda 0,5-0,6); - Sug’orishtizimini suvta’minotinioshirish; - sug’orishtiziminiFIKnioshirish (qoplamalarqo’llashuzunliginikamaytirish (20-45 mm/ga).
4
- Erlarnimeliorativholatiniyaxshilash (sizotsuvlarsatxinipasaytirish, sho’rlanganmaydonlarnikamaytirish; - sug’orishtizimlarigaloyqakiriminikamaytirish; - tizimnijihozlarini (aloqa,
bino,suvo’lchashpoylarielta’minot, kompyuter,laboratoriyayullarhimoyadaraklari) yaxshilashvamukammallashtirish. Bularnime’yorlashjudamushkul, ularniasosiyvazifasisuvdanrejalifoydalanishniamalgaoshirishnito’g’rivaaniqtashkil etishdir: - mahalliyvamarkazlashgandespetcherlikaloqanitashkiletishvauniavtomatlash tirishtashkiletish; - tizimlarnita’mirlashdaqo’llaniladiganmashinavamexanizmlarnitanlashvax.o . Tizimdanfoydalanishnimukammallashtirishvauniqo’shimchajixozlashtizimnik elajaktarakkiyotrejasigaasosanamalgaoshiriladivabundatizimdanfoydalanuvchilarni faolligitalabqilinadi. Tizimnikaytaqurishvaqo’shimchajixozlashishlartarkibiga. - tizimniboshinshoatqismida, suvolishnimukammallashtirish, daryokirgoqlarinimustaxkamlash, shporavadambalarqurish, loyihanitizimgautkazmaslikinshoatlarinibarpoetish, inshoatnielektrlashtirishvajixozlash (belgilar, pezometrlar) daraxtlarekish, kukalamzorlashtirish; - XATdakanaltrassasinio’zgartirish, kanallarniqoplama (beton)
larbilanjixozlash, uningloykachukishqismlaridazemsnaryadlarni - urnatish, kanaltrassanipiket, kilometrustunchalaribilanjixozlash; - XITdakanaldanbirxo’jalikgasuvolishnuqtalarsonini, kanallaruzunliginikamaytirish, sug’orishdalalariniqullaminioshirish, erlarnitekislashZ.KTlariniko’paytirish, yuluzunligini, daraxtlarsoninioshirish, suvulchashpunktlariniko’paytirishmukammalsug’orishtexnikasinijoriyqilish; - Alohidaolinganinshootlardaularnielektrlashtirish, avtomat, shit 5
larnio’rnatish, reperbelgipezometr, binolar, telefonaloqasi, yul, daraxtekishishlarinibajarish. 6
Yuqoridagilarnivasobiqshirkatxo’jaligifermerxo’jaliklarigatarqatilishinihisobg aolib, mazkurishdaSIUtashkillashtirilishi, GMtarmoqlarniqaytaqurishvasuvdanfoydalanishrejanituzishmasalalariechilgan.Ju mladan,mavjudsug’orishtarmoqlario’rnigalotokvayumshoqsug’orishquvurlariloyih alandi, SIUtarkibituzildivahisoblangansuvdanfoydalanishrejasiniamalgaoshirishtexnik- iqtisodiyechimlarbajariladi.SurxondaryoviloyatiO’zbekistonRespublikasitarkibida 1941
yil
6-martdatashkiltopgan. Viloyatrespublikaningjanubiyqismidajoylashganbo’lib, uningmarkaziTermizshahrihisoblanadi. Surxondaryoviloyatishimoliy- sharqdanTojikistonRespublikasibilan, shimoliy-g’arbdanQashqadaryoviloyatibilan, g’arbdanTurkmanistondavlatibilanvajanubdanAmudaryobo’ylabAfg’onistondavlati bilanchegaralangan. Viloyatningumumiymaydoni 20,1
mingkm 2 bo’lib, shimoldanjanubgacha200 kmvag’arbdansharqgacha150 kmuzunlikkateng. Viloyat 14
ma’muriytumandantashkiltopgan: Sug’orishgayaroqlierlar 399,27 minggektarbo’lib, shundan 325,31
minggektario’zlashtirilib, 241,22
minggektariqishloqxo’jalikmahsulotlarietishtirishuchunfoydalanilmoqda. Jumladan sug’orishmaydonitumanlarbo’yicha: Uzun-14694 ga, Sariosiyo-15637 ga, Denov- 33281 ga, Sho’rchi-20608 ga, Oltinsoy-19719 ga, Qumqo’rg’on-27528 ga, Jarqo’rg’on-27434 ga, Termiz-17970 ga, Angor-19579 ga, Qiziriq-29677 ga, Sherobod-41146 ga, Muzrabod-37913 ga, Bandixon-14020 ga, Boysun-6107 ga. 1.1. Geologiyavagidrogeologiyasharoiti. Tuproqningko’rinishibo’yichaviloyatdabirnechahududmavjud: Ochzangori To’qshakl. Zangorishakl 4. Saxrohududi. Birinchi, ikkinchihududlarbaland, o’rtachabaland, tog’etaklarihamdajudabalandtepaliklarbilanbo’linibturganrel’eflar,
7
buhududlarningmaydoniozbo’libasosano’tyaylov sifatidafoydalaniladi. BumaydonlarBoysun, Sherobod, Uzun, Denov,
Sariosiyo, Sho’rchivaJarqo’rg’ontumanlaridamavjud. Quruqdeltalarvaulargatutashgan «konusavinos» larasosanunumdorvafiziksharoitiqulaybo’lgantuproqlardaniborat. Eskidan
sug’oribkelinganerlarvadaryo sohillaridajoylashganerlarunumdorligibilanajralibturadi. Vohamizshimoliyqismidarelefningeroziy-aqumliyativshaklio’rinolgan, bungaTo’palang, Sangardak, Xujapokkonuschiqindilarihalqiluvchiasosiyomilnitashkiletadi. Buerlarda 300
metrdanchuqurshag’alvayiriktoshlarqatlami, uningustkiqismidaesamaydatoshlardaniborat siyrakkobikqatlaminiuchratamiz. YuqoriTibetmassivitog’tizmalarioralig’idajoylashganquruqvodiynieslatib, o’znavbatidavohamizniigqadimiy sug’oriladiganerlarininggeologiktuzilishito’g’risidamalumotnioydinlashtirisho’rinli . Tog’larvatog’oldibalandliklariasosan suvmanbalariningvaerosti suvlariningshakllanishmanbaihisoblanadi. Tuproqtarkibidagi suvningmineralizastiyasibundayjoylarda 0,5-0,7 gr/l.
Tekislikdatuproqtarkibidagivaerosti suvitarkibidagimineralizastiyaoshibboradi. 1.2. Sug’orishmanbai, sug’orishvazaxqochirishtarmoqlari. Viloyatningasosiy sug’orishmanbalariQoratog’vaTo’palangdaryolariningqo’shilishidanhosilbo’lganS urxondaryo, Sangardak, Dashnabod, Xo’jaipok, Oltinsoy, SheraboddaryovaAmudaryohisoblanadi . Viloyatterritoriyasidaumumiyhajmi 1572 mlnm3 gatengkeladiganbeshta suvomborlarmavjud: -JanubiySurxon suvombori
- 800 mlnm3 -Uchqizil suvombori
-160 mlnm3 -To’palang suvombori
-500 mlnm3 -Oqtepa suvombori -100 mlnm3 -Degrez suvombori -12,0 mlnm3
8
Viloyatdaquyidagimagistralkanallarmavjud: Xazorbog’, Oqqopchig’oy, Qumqo’rg’on, Ostona, Daytulak, Kakayti, ShMMK, Zang, Amu-zang, Bobotog’nomlikanallar. Sug’orishtarmoqlariningumumiyuzunligi - 14971 kmbo’lib, jumladan: -Xo’jaliklararo sug’orishtarmoqlari - 1498
kmShundanbetonbilanqoplangan - 643 km . - Xo’jalikichki sug’orishtarmoqlari13473 km
, shundanbetonbilanqoplangan3160 kmvatemirbetonlatoklar - 857 kmyotqizilgan. Viloyatbo’yichahisobotyilida sug’orishuchunolingan suvhajmi 2915 mln. m 3 bo’lib, shundan sug’orishmanbalaridan 2794,2 mln. m 3 , tikzaxkashquduqlardan 5,92 mln.m 3 vazovurlardan 114,88 mln. m 3 suvolingan. Sug’orishuchunolinadigan suvlarningmineraltarkibiasosan 0-1 gr/lnitashkiletadi. Suvdan sug’orishuchun samaralifoydalanishni suvnazoratinspekstiyasixodimlaribilanbirgalikdadoimiynazoratqilibborilmoqda. Viloyatda 2007 yil 123,0 minggektargapaxtaekilib, 28,1 stentnerdanhosilolingan, 2008 yilda 123,0 minggektardan 28,1 stentnerdanhosilolindi. Zovur
drenaj tarmoqlari.Sug’oriladiganerlariingmeliorativholatinimo’tadilholatda saqlashmaqsadidaviloyatda10333 kmzovur-drenajtarmoqlariqurilgan, jumladan:
-Xo’jaliklararozovurtarmoqlari - 1106 km ;
-Xo’jalikichkiochiqzovurlari - 4978,1 km -Yopik-yotiqdrenajlar - 4249,25 km, jumladandavlatbalansida 3170,35 km, xo’jalikbalansida 1078,9 kmnitashkiletadi. Viloyatbo’yichadrenajbilanta’minlanganmaydon 202,2 mingga. Birgektar sug’orishmaydoniga 60
p.mzovuruzunligito’g’rikelishinormalhisoblanganholatdaviloyatbo’yichaamalda sug’orishmaydoniga 15,3 p.mvadrenajbilanta’minlanganmaydonda 24,62 p.mto’g’rikelmoqda. Zovurtarmoqlaridanchikadigan suvlarniqabulqiluvchiasosiymanbalarAmudaryo, SurxondaryovaQorasuvdaryosihisoblanadi.
9
10
Ко ра су в М е хн ат Г ул и ст о н Жончек а
К -2 К о р а с ув К -63 Юрчи
-1 Кизил ф
аргона кампиркул Ан ди
нс ой К -1 М асл оз ав ад Го род
ск ой Ром сов хо з Корм оксой Кор
ате па Жинд ибулок Чумч уклис
ой Элбаёнсой хур л ик
Ш ол д . М ар к .т а ш Й и гм а з -р куш
те ги рм о н Об иза ран
г инги
чка Пахтак ор какайти за
ам ар л ай л ак хо н а куш ч ек а Ж ан уб ий С ур хо н С ув ом бо ри Кум к ур га н - 1 Кум
к уг он - 2 К -1 Ур гул со й К -2 К -4 ги л ам с о й Ги л ам со й - 1 нк К-6 Ч а п та рм ок ш м м к К-9 К-8 К-7
К-6 К-5
К-4 К-3
К-2 К-1
в с т К -9 -20 К -9 -18 К -9 -12 К-10 К -11 Шер обод
даре Вск-14
К -2 К -2 -7 К -3 К -4 К -5 К -6 К -1 К -2 К - 3 К- 4 К -5 К -5 а К -6 К -7 К -8 К -10 К -11 К -12
К -13
Учкиз ил сув омбори
ён б о ш бо лш нв ик К-4 С -2 -4 С -2 С- 2- 2 Ф ая з те па мс С -1 -3 С -3 -1 К-5 гвк К - 1 мс ма рк аз ий С -1 -4 Ан го рск
ий С- 1- 2 запо
дны й С-1 -1 С -1 -1 - 1
Ан го рск ий Урд али
К- 2- 18 К -3 С - 3 -1 Мино р-м М и н о р М -6 М -ро ха т -9 М -р о ха т- 1 М -р оха т- 4 М-ро хат-
2 Вс-1
Х а ит об од Ок курго н-2
Ок кур
гон - 1
А хм ат к ул М ар к аз и й жол оир Шаркийк - л Занг к анали
занг Ун г т ар мо к Ш ММ К А м у -з а н г А М У Д
А Р Е А М У Д А Р Ё ТЕРМИЗ ш. Сан
гар дак
Юкори-Сурхон мелиорация тизими Тупол онг д
арё Марказий-Сурхон Мелиорация тизими Сурхон Мелиорация тизими Корасув-ВСТ Мелиорация тизими
Аму-дарё мелиорация тизими Аму-
Шер обод
мели орац
ия тизи
ми Аму-Сурхон ирригация тизимлари хавза бошкармаси Кошидаги Гидрогеология мелиоратив экспедицияси мелиоратив тармоклар харитаси -- -- 1 4 5 7 17 Кувурл и Очик 8 15 8 8 18 26 83 Гид ро- пост 85,4
143,9 68,4
122,7 109
163,8 693,2
Кони карл и
Кони карсиз
-- -- 1 3 14 86 104 Сув т ашл ама 33 38
73,8 123,6
107,3 412,8
Техник хол ат и 118,4
183,2 102,8
196,5 232,6
271,1 1106
Умум уз унл и
ги Юкори С урхон мел тиз Марк азий С урх мел тиз Сурхон мел т Амуд арё мел тизим и
Корасув ВСТ мел тиз
Аму- Шеробод мел тиз
Жам и Тум анл ар номи Вилоятдаги ёпик горизонтал дренажларнинг 2006 йил 1 январга техник холати Вилоятдаги хужаликлараро зовурларнинг 2006 йил 1 январга техник холати 22,5 19 46 87,5 Кай
та жорий
218 487,1
705,1 шундан
22,5 237
533,1 792,6
таъми ртал аб
Ишлай ди 31,9 689 1650,5
6,35 2377,8
Шу жумлад ан 34,25
926 2183,6
6,35 3170,35
Умум ий уз унл иги Аму- Дарё мел тиз
Корасув ВСТ мел т
Аму- Шер-д мел. т из Юкори С урх Мел т из
Жам и Тум анл ар ном и
Темир йул Хужаликлараро зовурлар Туманлар чегараси Дарё ва каналлар 65,15
40,41 54,24
36,24 43,29
35,09 323,4
2 м дан юкор и -- -- 1,007
0,027 0,483
1,176 2,693
2 м-р
гача Сизот сув с атхи минг га 0,17
-- -- 0,37 0,65 1,33
2,49 Коник
ар сиз
0,91 -- 1,2 8,56 8,63
21,11 40,29
Кони кар
ли 64,07
40,41 54,05
27,34 34,65
56,51 283,3
Яхши Мелиоратив х олати буйича (м инг га) 0,17 --
0,10 0,39
0,95 1,61
Кучл шурл
0,91 -- -- 1,85 8,7
21,49 32,95
Уртач шурл
-- -- -- 13,03 18,01
36,86 67,90
Кам шурл
Шур лан
маг ан 64,07
40,41 55,25
21,29 16,68
19,65 223,6
Тупрок шурланиши буйич а (минг г а) 21,42
17,83 15,99
32,28 40,24
74,24 202,0
Дрен б-н
таъм май- н
минг га 65,15 404 1 55,25
36,27 43,78
78,95 326,1
Сугор ган
май- дон
минг га Юкори Сурх он м ел тиз Марказий Су рхон мел тиз Сурхон мел тиз Аму-дарё мел тиз Корасув -ВСТ м ел тиз Аму-Шеробод мел тиз Жами
Тизимлар ном и
Л е в в ет ка В С Т К о р а с ув -2 ЖК -1 Давлат чегараси ЖК -II К-11 - 11
К -11
- 11 - 1 К-11
- 12 К -11 - 12 - 1 К-2-
15 К-2-23
К- 3- 6 а К -2 -7- 13 К-5-4- 5
К-3-1 А-0
А -10
К- 5- 6 У чк из ил Биб изайнаб Элбаёнсой С -1 Download 1.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|