OLIY VА O‘RTА MАXSUS TА’LIM VАZIRLIGI
АLISHER NАVOIY NOMIDАGI
TOSHKENT DАVLАT O‘ZBEK TILI VА АDАBIYOTI UNIVERSITETI
“TASDIQLANDI”
O‘quv va tarbiya ishlari bo‘yicha prorektor
S.Normamatov 2020-yil “ ” _
O’ZBEK TILINING AMALIY STILISTIKASI ISHCHI O‘QUV DASTURI
Ta’lim sohasi: 610 000 – Xizmat ko‘rsatish sohasi Ta’lim yo‘nalishi 5611600 – Noshirlik ishi
Umumiy o‘quv soati:
Shu jumladan:
|
296 soat
|
Ma’ruza
|
54 soat (3-semestr – 30 soat); 4-semestr – 24 soat)
|
Amaliy mashg‘ulot:
|
122 soat (3-semestr – 78 soat; 4-semestr – 44 soat)
|
Mustaqil ta’lim soati:
|
120 soat (3-semestr – 60 soat; 4-semestr – 60 soat)
|
Toshkent – 2020
Fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim
vazirligi 2020 yil “ ” dagi -sonli buyrug‘i bilan (buyrug‘ning ilovasi)
tasdiqlangan “O’zbek tilining amaliy stilistikasi” fani dasturi asosida tayyorlangan.
Fanning ishchi o‘quv dasturi ToshDO‘TAUKengashning 2020-yil “ ” dagi -sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan.
Tuzuvchi:
Z.T.Taxirov Alisher Navoiy nomidagi Toshkent Davlat O‘zbek tili va adabiyoti universiteti dotsenti,filologiya fanlari nomzodi, dotsent
M.Shodmonova – ToshDO‘TAU “O‘zbek tili” kafedrasi dotsenti v.b.,
pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori
Taqrizchilar:
R. Zaparov “Davr nashriyoti” MCHJ direktori
M.Abdullayeva Alisher Navoiy nomidagi Toshkent Davlat O‘zbek tili va adabiyoti universiteti dotsenti,filologiya fanlari nomzodi, dotsent
Tosh DO‘TAU O‘zbek tili fakulteti dekani:
2020-yil “ ”
S.Muhamedova
O‘zbek tili kafedrasining mudiri
2020- yil “ ”
S.Muhamedova
O‘quv faninning o‘qitilishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar
Tilda shakllangan birliklar va kategoriyalar nutqiy muloqot jarayonida quyidagilarga bog‘liq ravishda muayyan funksiya (vazifa)ni bajaradi:
xabarlar mazmuniga;
matn (umumiy nutqiy muloqot)ga;
nutqiy muloqot amalga oshirilayotgan sharoitlarga.
Tilning qanday vositalari birikmaga kirishishi, bir-birlari bilan
bog‘lanishi, bir-biriga moslashishi, muloqot sohasi, nutq shakli (og‘zaki, yozma), matn mavzui, muhokamaning mohiyati, “gaplashish” va h. ga ko‘ra uslubiyat quyidagilarni aniqlashtiradi:
tildan kishilarning birgalikda faoliyat olib borishlari, ish
yuritishlari, umuman, turmush kechirishlari kabi jamiyatning muhim ehtiyojini qondirishda qanday foydalanilishini;
har bir til birligi qanday vazifani bajarishligini;
muayyan matn tarkibida (yoki muayyan matn turida), u yoki bu muloqiy sharoitda til birliklari mutanosiblashishi yoki bir-biriga ta’sir etishligini.
Talaba:
Uslubiyatga oid mashg‘ulotlarda quyidagilarni a’lo darajada bilishi (o‘rgatishi) nazarda tutiladi:
til “material”ini, kategoriyalarini, birliklarini – uning tizimini tashkil etuvchilarni;
o‘zbek tili fonetikasi, leksikasi, grammatikasi (morfologiya sintaksis), frazeologiyasi va b;
uslubga ko‘ra ega va kesim moslashuvini;
sodda va qo‘shma gaplar tuzilishini;
nutqdagi ob’ektiv va sub’ektiv munosabatni;
o‘timli va o‘timsiz fe’llarni;
qaratqich va tushum kelishiklarining farqini;
mavhum otlar, shakllar omonimiyasi va h. ni.
Uslubiyatda, avval, mikromatn, shuningdek, muallifning umumiy fikri, kontekst ta’siriga ko‘ra tahlil etilayotgan matnda til birliklaridan foydalanishdagi me’yordan chetlanish – sintaktik konstruksiyalar, frazeologizmlarning xato qo‘llanilganligi, so‘zlarning birikmaga noto‘g‘ri kiritilganligi, so‘zning o‘z ma’nosida qo‘llanilmaganligi, ma’no bo‘yog‘idan foydalanilganligi e’tiborga olinadi.
Bular esa talabalarning o‘zbek tilining amaliy stilistikasiilmidan to‘liq habardor bo‘lish, asar matnini, uslub, janr jihatdan tahlil etish malakasiga ega bo‘lishlarida muhim omil hisoblanadi.
Ma’ruza mashg‘ulotlari
3-semestr
1-jadval
|
№
|
Ma’ruza mavzulari
|
Dars soatlari hajmi
|
1
|
Til haqida umumiy ma’lumot
|
2
|
2
|
Adabiy nutq ijtimoiy komunikatsiya asosi
|
2
|
3
|
Uslubiyatda til birliklarining muayyan vazifani bajarishi
|
2
|
4
|
Funksiyaviy uslub turlari
|
2
|
5
|
Uslubni yuzaga chiqaruvchi omillar
|
2
|
6
|
Funksiyaviy-uslubiy soha
|
2
|
7
|
So‘zlashuv nutqining adabiy nutqdagi o’rni va ahamiyati
|
2
|
8
|
So‘zlashuv nutqining tasnifi
|
2
|
9
|
Rasmiy ish yuritish uslubining vazifasi. Ish
qog‘ozlari va ularga xos jihatlar
|
2
|
10
|
Rasmiy-ish yuritish uslubida sintaktik konstruksiyalash
|
2
|
11
|
Ilmiy uslubda janr va-nutq turi
|
2
|
12
|
Ilmiy uslubga xos sintaktik konstruksiyalar. So‘zlarning qo‘llanilishi
|
2
|
13
|
Publisistik uslubning vazifasi
|
2
|
14
|
Publisistik og‘zaki nutq tuzilishi.
|
2
|
15
|
Bir ma’nolik va ko‘p ma’nolikdan uslubiy foydalanish
|
2
|
Jami 30 soat
4-semestr
2-jadval
|
№
|
Ma’ruza mavzulari
|
Dars soatlari hajmi
|
1
|
O‘zlashgan qatlamga oid so‘zlar, jargonlar,
|
2
|
2
|
O’zbek tilida so’z yasalishi
|
2
|
3
|
So’z ma’nosi yoki shaklini o’zgartiruvchi tovushlar.
|
2
|
4
|
Otlar va ular shakllarining uslubiy imkoniyati
|
2
|
5
|
Sifatlar, sonlarning uslubiy imkoniyati
|
2
|
6
|
Olmosh va fe’llarning uslubiy imkoniyati
|
2
|
7
|
Sintaksisning uslubiy birliklari.
|
2
|
8
|
Matn uslubiy tahlili va tahriri
|
2
|
9
|
Ko’chimlar va ko’chimlarning qayta shakllanishi
|
2
|
10
|
Ko‘chimlarning turli funksiyaviy uslublarda qo‘llanilishi
|
2
|
11
|
Badiiy asar tilining funksiyaviy tavsifi va asosiy belgilari
|
4
|
Jami 36 soat
Ma’ruza mashg‘ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik guruhlar oqimi uchun o‘tiladi.
III. Amaliy mashg‘ulotlar
3-semestr
3-jadval
|
№
|
Amaliy mashg‘ulot mavzulari
|
Dars soatlari hajmi
|
1
|
Muayyan badiy asar matni bilan tanishish.
|
4
|
2
|
Badiiy asar matni bilan tarnishing. Til va uslubga ko’ra tahlil qiling.
|
4
|
3
|
Personaj nutqi, nutq turini aniqlash va unda qo’llanilgan til birliklarini tahlil qilish.
|
4
|
4
|
Badiiy matnni baholash.
|
4
|
5
|
Matnni uslubiy jihatdan nashrga loyiq emasligini asoslash
|
4
|
6
|
Nutq madaniyati.
|
4
|
7
|
Funksiyaviy uslubning nutqiy ko’rinishi
|
4
|
8
|
Ilmiy matn tahlili.
|
4
|
9
|
So‘zlashuv nutqining turlari.
|
4
|
10
|
Betaraf-oddiy, takallufsiz va oddiy-so‘zlashuv nutqi
|
4
|
11
|
Rasmiy-ish yuritishda nutq tuzilishi.
|
4
|
12
|
Rasmiy-ish yuritishga xos sintaktik konstruksiyalar.
|
4
|
13
|
Ilmiy matnni ilmiy-ommabop shaklga keltirish.
|
4
|
14
|
Rasmiy-ish yuritish uslubida faol qo‘llanadigan so‘z va iboralar.
|
4
|
15
|
Ilmiy uslubda ta’rif va terminlar.
|
4
|
16
|
Ilmiy-ommabop adabiyotlar uslubidagi o‘ziga xosliklar.
|
4
|
17
|
Ilmiy matnni uslubiy tahlil qilish va tuzatishlarni amalga oshirish.
|
6
|
18
|
Ilmiy-ommabop asarning ilmiy asardan bayoni, tili va uslubiga ko’ra farqini aniqlang. Yozma mulohaza bildiring.
|
6
|
Jami 78 soat
4-semestr
4-jadval
|
№
|
Mavzular
|
Amaliyot
|
1
|
Ilmiy uslubda sintaktik konstruksiyalarning tuzilishi.
|
2
|
2
|
Ilmiy matnda kirish so‘zlar, kiritma so‘zlar va ularning ahamiyati.
|
2
|
3
|
Ilmiy uslubda umumiste’moldagi va umumadabiy so‘zlarning qo‘llanilishi.
|
2
|
4
|
Publisistika – faoliyat turi, maqsad va vazifasi.
|
2
|
5
|
Publisistikaga xos so‘zlar, birikmalar va iboralar.
|
2
|
6
|
Publisistik nutqda foydalaniladigan leksik-semantik vositalar.
|
2
|
7
|
Publisistikada andozaviylik va tayanch so‘zlar.
|
2
|
8
|
Og‘zaki shakldagi funksiyaviy nutq turi.
|
2
|
9
|
Publisistik og‘zaki nutqdagi sintaktik konstruksiyalar.
|
2
|
10
|
Publisistikada frazeologizmlardan foydalanish.
|
2
|
11
|
So‘zning leksik va grammatik ma’nolari, va ma’noga ko‘ra turlari.
|
2
|
12
|
Nutqiy hodisalardan foydalanish me’yorlari.
|
2
|
13
|
Badiiy nutqda sinonimlardan uchlubiy foydalanish.
|
2
|
14
|
O‘zlashgan qatlamga oid so‘zlarning ko‘chma ma’noda qo‘llanishi.
|
4
|
15
|
Frazeologik birliklarning adabiy-badiiy va publisistik asarlarda qo’llanilishi.
|
4
|
16
|
Matndagi yasama so’zlarni aniqlash va tahlil qilishi.
|
4
|
17
|
Yasama so‘zlarning uslubiy imkoniyatlari.
|
4
|
Amaliy mashg‘ulotlar multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada har bir akademik guruhga alohida o‘tiladi. Ko‘rgazmali materiallar va axborotlar multimedia qurilmalari yordamida uzatiladi.
V. Mustaqil ta’lim
3-semestr
5-jadval
№
|
Mustaqil ta’lim mavzulari
|
Soatlar
hajmi
|
1.
|
Sintaksisning uslubiy birliklari
|
4
|
2.
|
Zanjirli, parallel hamda biriktiruvchi bog‘lanishdagi gaplar.
|
4
|
3.
|
Moslashuv bog‘lanishli birikma.
|
4
|
4.
|
Boshqaruv bog‘lanish asosidagi birikma.
|
4
|
5.
|
Bitishuv asosidagi birikma.
|
2
|
6.
|
G‘ayriadabiy birikmalar.
|
4
|
7.
|
Sodda gaplarning uslubiy imkoniyati.
|
4
|
8.
|
Ega va kesimning uslubiy tavsifi.
|
2
|
9.
|
Vositali, vositasiz to‘ldiruvchilardan uslubiy foydalanish.
|
4
|
10.
|
Atributiv birikma tobe komponentining uslubiy imkoniyati.
|
4
|
11.
|
Harakat, belgi ifodalovchi bo‘lak uslubiyati.
|
2
|
12.
|
Murakkablashgan sodda gaplarning uslubiy imkoniyati.
|
4
|
13.
|
Gapning ajratilgan bo‘laklaridan uslubiy foydalanish.
|
4
|
14.
|
Kiritma so‘z va kiritma konstruksiya.
|
4
|
15.
|
So‘zlar tarkibining o‘zgarishi.
|
2
|
16
|
Undovlarning uslubiy imkoniyati
|
2
|
17.
|
Matn uslubini aniqlashning tahrirga aloqadorligi
|
2
|
18.
|
Gaplarning parallel bog‘lanishidan uslubiy foydalanish
|
4
|
Jami 60 soat
4-semestr
6-jadval
№
|
Mustaqil ta’lim mavzulari
|
Soatlar
hajmi
|
1.
|
Gaplarning zanjirli bog‘lanishidan uslubiy foydalanish
|
4
|
2.
|
O‘zgalar nutqining uslubiy imkoniyati
|
4
|
3
|
Gaplardan iborat to‘qima tarkibiy qismlari va ularning matndagi
vazifasi.
|
4
|
4
|
Nutq rang-barangligining uch shaxsga bog‘liqligi.
|
4
|
5
|
Monolog, dialoglarning badiiy-estetik vazifasi.
|
2
|
6
|
Ko‘chimning nutq turi uslubiy vositalarini kuchaytirishi.
|
4
|
7
|
Ko‘chimning asosiy turlari va ularning uslubiy imkoniyatlari.
|
4
|
8
|
O‘xshatish uslubni yuzaga chiqaruvchi vosita ekanligi.
|
2
|
9
|
Boshqacha atashdan uslubiy maqsaddda foydalanish.
|
4
|
10
|
Uslubga ko‘ra qism, bo‘lak orqali butun va aksincha, butun
orqali qism, bo‘lak atalishi.
|
4
|
11
|
Kichraytirishdan uslubiy foydalanish.
|
2
|
12
|
Sifatlovchining ekspressivlikni yuzaga chiqarishi.
|
4
|
13
|
Oksomoranning obrazlilik ifodasi.
|
4
|
14
|
Ko‘chimlardan turli funksiyaviy uslublarda foydalanish.
|
4
|
15
|
Uchiriq (ironiya)ning uslubiy imkoniyati.
|
2
|
16
|
Uslubiy figuralardan ta’sirchanlikni kuchaytiruvchi vosita
sifatida foydalanish.
|
4
|
17
|
Badiiy nutq – adabiy nutq turi.
|
2
|
Jami 60 soat
Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalarga quyidagi shakllarda mustaqil ishlarni bajarish tavsiya etiladi:
I. Individual ravishda bajariladigan ish shakllari:
1) rasmiy axborot ko‘rinishidagi tahliliy maʼlumot;
2) umumlashtiruvchi jadval;
3) graf-sxema;
4) infografika;
5) adabiyotlar obzori;
6) muammoli topshiriq;
7) RRT formatdagi elektron taqdimot;
8) termin va tushunchalarning izohli lug‘ati;
9) esse;
10) bahs-munozara o‘tkazish uchun munozarali savollar;
11) ilmiy maqola;
12) ilmiy maqola tezislari;
13) ilmiy asar, darslik, o‘quv qo‘llanma, lug‘at, ilmiy maqola va h.k.ga annotatsiya;
14) ilmiy asar, darslik, o‘quv qo‘llanma, lug‘at, ilmiy maqola va h.k.ga ilmiy taqriz.
II. Kichik guruhlarda bajariladigan mustaqil ish shakllari:
1) elektron dayjest;
2) elektron buklet;
3) elektron albom;
4) videorolik;
5) elektron portfolio;
6) amaliy loyiha.
VI. Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari
Baholash usullari
|
Testlar, yozma ishlar, og‘zaki so‘rov, taqdimotlar.
|
Baholash mezonlari
|
“5” baho – «a'lo»
fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni to‘la o‘zlashtirish;
fanga oid tushunchalarni tahlil qilishda ijodiy fikrlay olish;
o‘rganilayotgan masalalar haqida mustaqil mushohada yuritish;
o‘zlashtirilayotgan bilimlarni amaliyotda qo‘llay olish;
fanga oid jarayonlar to‘g‘risida to‘liq tasavvurga ega bo‘lish;
qo‘yilgan muammolarning mohiyatini tushunish va mustaqil tarzda tegishli qarorlar qabul qilish.
“4” baho – «yaxshi»
fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni asosan o‘zlashtirish;
fanga oid tushunchalarni tahlil qilishda ijodiy fikrlay olish;
o‘rganilayotgan masalalar haqida mustaqil mushohada yuritish;
o‘zlashtirilayotgan bilimlarni amaliyotda qo‘llay olish;
metodikaga oid jarayonlar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish;
qo‘yilgan muammolarning mohiyatini tushunish va qarorlar qabul qilish.
“3” baho – «qoniqarli»
fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni qisman o‘zlashtirish;
o‘rganilayotgan masalalar haqida mushohada yuritish;
o‘zlashtirilayotgan bilimlarni amaliyotda qo‘llay olish;
metodikaga oid jarayonlar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish;
qo‘yilgan muammolarning mohiyatini tushunish.
“2” baho – «qoniqarsiz»
o‘tilgan fanning nazariy va uslubiy asoslarini bilmaslik;
metodikaga oid jarayonlar haqida tasavvurga ega emaslik;
o‘zlashtirilayotgan bilimlarni amaliyotda qo‘llay olmaslik.
|
|
ON (Oraliq nazorat)
|
5
|
|
|
ON 1 (Birinchi oraliq nazorat) – test (amaliy mashg‘ulot o‘qituvchisi tomonidan qabul qilinadi).
|
5
|
26-31.10. 2020
|
ON 2 (Ikkinchi oraliq nazorat) (ma’ruzachi o‘qituvchisi tomonidan qabul qilinadi).
Talabaning faolligi, berilgan topshiriqni nazariy va amaliy jihatdan yoritishi, xulosalarning mantiqiy bog‘liqligi, kreativ mulohazalarning mavjudligi va boshqa talablarga mosligi hisobga olinadi.
|
5
|
21-26.10. 2020
|
|
YN (Yakuniy nazorat)
|
5
|
18.01.2021 – 06.02.2021
4-semester
21.06.2021
10.07.2021
|
|
Og‘zaki savol-javob
|
|
VII. Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlar hamda axborot manbalari
Asosiy adabiyotlar
Қиличев Э.Ўзбек тилининг амалий стилистикаси. – Т., 1992.
Mirtojiev M. O‘zbek tili semasiologiyasi. –T., 2010.
Qo‘shimcha adabiyotlar
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг “Ўзбекистон Республикасини ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси” тўғрисида”ги Фармони // “Халқ сўзи” 2017, 8 февраль).
Ноширликфаолиятитўғрисида. ЎзбекистонРеспубликасинингқонуни.
-Т.: Ўзбекистон, 1998.
Abdurahmonov F. A. O‘zbek adabiy tilining stilistik normalari. – T., 1992.
Begmatov E., Boboeva A., Asomiddinova M., Umrqulov B. O‘zbek nutqi madaniyati ocherklari. – T.: Fan, 1998.
Mirtojiev M., Mahkamov N. Til va madaniyat. – T., 1992.
Rasulov R., Husanov N., Mo‘ydinov Q. Nutq madaniyati va notiqlik san’ati.
– T.: Iqtisod-moliya, 2006.
Qo‘ng‘urov R., Begmatov E., Tojiev Y. Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari. – T.: O‘qituvchi, 1992.
Internet saytlari
http://natlib.uz –AlisherNavoiynomidagiO`zbekistonMilliykutubxonasisayti
.http://ensiklopediya.uz – O‘zbekistonMilliyensiklopediyasisayti
http://ziyouz.uz – O‘zbekvajahonadabiyoti portal
http://ziyonet.uz –O‘zbekistonmilliyta’limportali
http://kitob.uz/ - Respublikabolalarkutubxonasi
http://www.infolib.uz – RespublikaAxborotkutubxonamarkazi
http://referatlar.uz –Referatlar, testlar, kitoblarva media ta`limsayti
http://book.uz – Elektronadabiyotlarkutubxonasi\
.http://translate.google.co.uz – Google –tarjimonsayti
http://arxiv.uz – Referatlararxivi
http://txt.uz – Elektronkutubxona
Do'stlaringiz bilan baham: |
