O`zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
Download 1.44 Mb. Pdf ko'rish
|
elektrotexnika fanida transformatorlar va ularning ulanish gruhini aniqlashni orgatishda yangi oquv usullaridan foydalanish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kafedra mudiri: dots. B. Ibragimov
- Mavzu: Elektrotexnika fanida transformatorlar va ularning ulanish gruhini aniqlashni o`rgatishda yangi o`quv usullaridan foydalanish
- 1.2. Transformatorlar haqida umumiy tushinchalar
O`zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti Fizika – matematika fakulteti Mehnat ta’limi kafedrasi Mehnat ta’limi yo`nalishi BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: Elektrotexnika fanida transformatorlar va ularning ulanish gruhini aniqlashni o`rgatishda yangi o`quv usullaridan foydalanish
I. Matkarimov Ilmiy rahbar: dots. B. Ibragimov Kafedra mudiri: dots. B. Ibragimov NUKUS – 2014 yil
2 Mavzu: Elektrotexnika fanida transformatorlar va ularning ulanish gruhini aniqlashni o`rgatishda yangi o`quv usullaridan foydalanish
REJA: Kirish:
I-BOB. ELEKTR TOKI VA UNI TRANSFORMATSIYALASH 1.1. Elektr manba haqida umumiy tushincha. 1.2. Transformatorlar haqida umumiy tushinchalar. II-BOB. TRANSFORMATORLAR VA ULARNI ULASH USULLARI 2.1. Transformatorlarning tuzilishi va ishlash printsipi. 2.2. Transformatorning ish rejimlari 2.3. O`quvchilarga elektr bilan ishlaydigan uy ruzg`or buyumlarini o`quvchilarga o’rgatish uslublari. 2.4. Amaliy ishlar paytida mehnat xavfsizligi qoydalari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
3 Kirish Mamlakatimiz taraqqiyotining muhim sharti kadrlar tayyorlash tizimining mukammol bo`lishi, zamonaviy iqtisod, Fan madaniyat, texnik va texnologiyalar asosida rivojlanishi shart. Milliy dasturni amalga oshirishda mavjud ta`lim va kadrlarni tayyorlash tizimlarini tubdan o`zgartirish zamonaviy ilmiy fikrlar yutuqlari va ijtimoiy tajribalarga, ta’lim jarayonini hamma shakli va turlarida ilg`or-metodik talimlarga tayangan holda amalga oshiriladi. Ma’lumki «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» asosida yoshlarning ongini yuksaltirishga e’tibor qaratilgan va ta’lim tizimining asosiy vazifalaridan biri deb belgilab berilgan. Ta’lim tizimining eng muhim vazifalaridan biri zamonaviy o`quv dasturlari asosida yuqori natijali o`qitish va malakali kadrlar tayyorlashni ta’minlash hisoblanadi. Eng asosiy dolzarb ko`rsatkichi shundan iboratki, o`quvchilarni mustaqil fikrga yo`naltirish va ularning ong saviyasini zamonga mos holda tarbiyalashdan iborat. Shunday ekan, o`qituvchining o`zida ham dars mashg`ulotlarini olib borishda yuksak saviya va bilim talab qilinadi. Maktab ta`lim tizimi jarayonida talabaning erkin tafakkurini shakllantirish va ijtimoiy hayotga tayyorlash har bir pedagogning diqqat e`tiborida bo`lishi zarur. Dars jarayonida jonli muloqotni tashkil qilish uchun zamonaviy o`qitish usullaridan foydalanish ta`lim mazmunida etakchi rol o`ynaydi. Ta`lim mazmuni asosida o`quvchining tafakkuri, dunyoqarashi, ongli munosati, mafkuriy qarashlari tarkib topadi. Shunday qilib, maktab programmasida maktab o`quvchilariga elektr manbali bilan ishlaydigan uy-ro`zg`or buyumlari buyicha elektr qo`ng`iroq, elektr mayatnik, uyingohlar va boshqalar bilan qo`yidagicha tanishtiriladi; vazifasi haqida gapiriladi, ishlatilib ko`rsatiladi, konstruktsiyasi bilan tanishtiriladi, elektr sxemasi chiziladi.
4 Elektrlashtirilgan qurilmalar bilan tanishish natijasida o`quvchilar qo`yidagilarni o`zlashtirib olishlari lozim; 1. Elektrlashtirilgan buyumlar shunday konstruktsiyalanishi kerakki, ularda simlar va kontant birikmalar ko`rinmasin, shuningdek elektr armaturalar puxta mahkamlangan , shunday buyumdan foydalanish hafvsiz bo`ladi; 2. Elektrlashtirilgan buyum pishiq va havfsiz bo`lishidan tashqari chiroyli va foydalanishda qulay bo`lishi kerak; 3. Sharnirli birikmalarda simlar shunday joylashtirilishi kerakki, qurilmadan uzoq foydalanish ularning ishdan chiqishiga (qisqa tutashuvga) olib kelmaydigan bo`lishi kerak; 4. Elektr energiya iste`molchilarini shunday joylashtirish kerakki, issiqlik ajralishi (aylanma harakatda) oqibatida buyum yonib ketmaydigan, aylanuvchi detalga simlar o`ralib qolmaydigan bo`lishi maqsadga muvofiq bo`ladi. Montaj qilish davomida, odatda qiyinchiliklar tug`ilishi mumkin. Bunday holda o`qituvchi ulardan texnik topshiriqlar sifatida foydalansa bo`ladi. Masalan, o`qituvchilar ta`minlash shnurini lampa asosiga biriktirish kerak bo`lsin.Bunda instruktsion kartada esa bu operatsiya tushirib qoldirilgan. O`qituvchilarda buni qanday qilish kerak, degan savol tug`iladi. O`qituvchi darhol javob bermaydi, aksincha o`quvchilarga shnurni biriktirish usulini topishni tavsiya qiladi. Albatta, bunda o`quvchilar o`qituvchi yordamisiz optimal xulosaga kela olmasliklari mumkin. Ammo bu qiyin vaziyat o`quvchilarni fikrlashga, mustaqil xulosa chiqarishga qiziqtiradi. Bu esa o`quvchilarning intellektual rivojlanishiga va
mehnatga
ijodiy yondoshishlariga yordam beradi. Shunday qilib, bu bitiruv malakaviy ishida o`quvchilarga elektr manbai bilan ishlaydigan uy ro`zg`or buyumlarini foydalanish va ishlatish uslublari haqida batafsil aniq ko`rsatilgan bo`lib topiladi. O`qitish jarayonida yangi o`quv uslublarini tadbiq etish kadrlar tayyorlash talablarning tarkibiy qismini tashkil etadi.
5 Respublikamiz hukumati va prezidenti olib borayotgan siyosiy iqtisodiy siyosatida davlat faoliyatining barcha sohalarin rivojlantirishga ayniqsa, yosh avlodni milliy tiklanish g`oyasi ruhida tarbiyalashga katta e`tibor berilmoqda. Hozirgi kunda ta`lim olayotgan yoshlar xalqimizning kelajagi hisoblanadi. Bu sharafli vazifani bajarish o`qituvchilar zimmasiga tushadi. Shu sababli yuqori malakali o`qituvchilar tayyorlash va ularning malakasini oshirish masalasiga katta e`tibor qaratilmoqda. Xalqning faravonligini ta`minlashda, ilm-fan taraqqiyotida shuningdek, turmushning barcha javhalarida elektr energiyasiga bo`lgan talab juda kattadir. Shu sababli elektrtexnika fanining rivojlanishi va uning amaliyotta qo`llanilishi, maktab o`quvchilariga tushintirilishi, ko`nikmalar hosil qilish juda katta ahamiyotga egadir. Elektrotexnika fanida o`zgaruvchang tok va uni hosil qilish, etkazib berish masalariga alohida e`tibor qaratilgan. Elektr stantsiyalarida hosil bo`lgan elektr energiyasini olis masofalarga etkazib berishda transformatorlarning roli juda katta. Bu termin va tushinchalarni o`quvchilarga tushintirishda bazi muoammalarga echishda yangi pedagogik texnologiyadan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Maktab o`quvchilarga elektrotexnikaning asosiy qisimdan biri bu transformatorlar va ularing ishlash printspini o`rgatish alohida katta ahamiyatga ega shu bois elektrotexnika ishlari asosan uninng mazmuni, maktablarning ish tajribasidan kelib chiqib dasturning tegishli bolmagan faqatgina elektromantaj ishlari uchun moljallangan. Bu masalada yangi pedagogik texnologiya usullaridan-klaster tuzish, aqliy hujum, tanqidiy fikrlash, juftliklarda ishlash va xokazo foydalanish mumkin. Bu usullarning mohiyati shundaki, o`quvchilarda qiziqish paydo qilish va u o`zicha yondashish yuzaga keladi va buning natijasida shaxsiy fikr, tafakkur rivojlanadi.
6 I-BOB. ELEKTR TOKI VA UNI TRANSFORMATSIYALASH 1.1. Elektr manba haqida umumiy tushincha. Elektr manbai ishlari o`quvchilarni umumtexnik tizimida tayyorlashda muhim ahamiyatga ega, chunki ularni o`rganish jarayonida mehnat ta`limining asosiy vazifalarini bajarish uchun qulay sharoit yuzaga keladi. Chunonchi elektr bilan ish ko`ruvchi kasb egalari haqida suhbatlar uyushtirib, kasb tanlashga yo`llash ishlarini muvafaqqiyat bilan amalga oshirish mumkin. Elektr energiyasidan xalq xo`jaligida tabora keng foydalanilayotganligi sababli u bilan bog`liq bo`lgan kasblar ham ammoviy hisoblanadi. Masalan, bularga elektromontyor, slesar`-elektromontajchi kabi kasblar kiradi. Ular haqida o`quv materialida uzviy tarzda bayon qilib ketiladi. «Elektr energiya» , «Elektr jihoz» zamonaviy ishlab chiqarishning ramzi bo`lib, uning muhim belgilari hisoblanadi.Shuning uchun ham bu tushunchalar bilan tanishish orqali zamonaviy ishlab chiqarish asoslari haqida to`la tasavvurga ega bo`lish, yani politexnik ta`limni amalga oshirish mumkin. O`quvchilarni elektrotexnika ishlarini bajarish hamda o`rganishlari jarayonida ular bilan keng ko`lamda tarbiyaviy ishlarni olib borishga imkoniyat yaratiladi. Agar o`qituvchi etarlicha e`tibor bersa, davlatimizning bu sohada erishgan yutuqlari asosida vatanparvarlik to`yg`isi hamda kam rivojlangan davlatlarga berayotgan yordamimiz negizida internatsionalizm to`yg`usini kamol toptirishda muvafaqqiyatga erishish mumkin. Elektr energiyasini tejash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish negizida iqtisodiy ta`lim berish uchun keng imkoniyatlar yuzaga keladi. Yuqoridagi aytib o`tilganlardan elektrotexnika ishlarini o`rganish nima uchun
V-VII sinflar
o`quv programmalarining barcha variantlariga kiritilganligining sababi ayon bo`ladi. Bularga kam vaqt ajratilgan, biroq beriladigan bilim va o`quvlar hajmi esa katta. Shu boisdan ta`lim mazmunini tanlashga va mashg`ulotlarni o`tkazish metodikasini ishlab chiqishga chuqur
7 yondashish talab qilinadi. O`qituvchi bu masalalarni hal eta borib, elektrotexnika ishlari fizika kursida elektrni o`rganishdan oldiniroq bajarilishini e`tiborga olinishi kerak. Shuning uchun o`quvchilar tegishlicha nazariy bilimga ega bo`lmaydilar va mashg`ulotlar mutloqa amaliy tarzda o`tkaziladi. Bularni fizika kursi bilan almashtirmaslik lozim. Bu erda bir hol yuz beradiki, mehnat ta`limi jarayonida o`quvchilar amaliy javob olib, keyinchalik bu javoblar fan asoslarini o`rganishda ilmiy jihatdan tushintiriladi. Programmaning «Elektrotexnika ishlari va avtomatika elementlari» bo`limining yana bir xarakterli tomoni bor. Bunda faqat «sof» elektrotexnika ishlari bajarilmay, balki turli buyumlarning detallarini tayyorlash, shuningdek ularni elektrlashtirish nazarda tutiladi.
Elektrotexnika ishlari asosan uning mazmuni, maktablarning ish tajribalaridan kelib chiqqan. programmaning tegishli bo`limlari, faqatgina elektromontaj ishlari uchun mo`ljallangan davrlar ham bo`lgan. Bunda o`quvchilarning amaliy faoliyatlari o`quv stentlarida turli elektr zanjirlarni montaj qilishdan iborat bo`lgan. Har bir o`quvchi avval elektr zanjirini montaj, keyin esa demontaj qilgan. Kelgusi darslarda yana aynan shular takrorlangan. Shunday qilib, elektromontaj ishlari o`quv xarakterda bo`lgan. Bu hol o`zini oqlamadi., chunki bunday mehnatga o`quvchilarning qiziqishi past edi, mehnatning o`zidan esa hesh qanday amaliy samara chiqmasdi.
Ko`rsatilgan kamchiliklar, ayniqsa ta`limni unumli mehnat bilan qo`shib olib borishga nisbatan mehnat islohoti qo`ygan katta talablar munosabati bilan, programmani o`zgartirishga taqoza etadi. Bunday shartlarda elektrotexnika ishlarining ijtimoiy-foydali xarakterga ega bo`lgan ma`lim bir buyumlarni elektrlashtirish bilan qo`shib olib borish g`oyasi to`g`iladi. Bular otaliqqa olingan bolalar bog`chasi uchun o`yingohlar, o`quv maketlari va modellari, maktab o`quvchilari uchun o`yinlar vash u kabilar bo`lishi mumkin. O`quvchilar mehnat shu tarzda tashkil qilinsa, elektrotexnika ishlari hamda avtomatika elementlaridan ta`lim berish o`quv programmasining mehnatga oid boshqa
8 bo`limlari bilan uzviy bog`lanadi, hamda o`quvchilarning faoliyati amaliy xarakterda bo`lishi ta`minlanadi. Albatta, ayni buyum detallarini metall va yog`oshdan to`la-to`kis tayyorlash ishlarini bu bo`limda bajarish shart emas. Buni o`qituvchining o`zi hal qiladi. Yarim favrikatlardan foydalansa ham bo`ladi. Bevosita elektrotexnikaga oid ishlar hajmi qancha ko`p bo`lsa, shuncha yaxshi bo`ladi.
Maktabda elektr manba bilan ishlaydigan darslarda o`qitishda asosiy uchta qismga ajratish mumkin. Elektr zanjirlari, buyumlarni elektrlashtirish va avtomatika elementlari elektrotexnika ishlaridan ta`lim berish metodikasini ko`rib chiqa turib, ularning har biri haqida alohida gapirib o`tish maqsadga muvofiqdir, shuni e`tiborga olish kerakki, elektrotexnika ishlaridan ta`lim berish metodikasi umuman olganda o`quv programmasining boshqa bo`limlariga nisbatan o`z xususiyatlariga ega.Avvalo bu hafvsizlik qoidalariga talluqlidir. O`quvchilar hafvsiz kuchlanishli elektr toki bilan ishlaydilar, ammo shuni e`tiborga olish kerakki, o`quvchilarda ayni vaqtda shakllanayotgan ko`nikma va ishga bo`lgan munosabatlar keyinchalik, masalan, 220vol`t kuchlanishga duch kelganlarida ham saqlanib qoladi. Buni nazarda tutib o`quvchilar mehnat hafvsizligi qoidalariga alohida e`tibor beradilar.
Masalan, elektromontaj ishlarini bajarish jarayonida o`quvchilarning qo`yidagi qoidalarga roya qilishlariga erishish zarur. 1.
Elektromontaj ishlarini bajarishda faqat ishga yaroqli asboblardan foydalanish; 2. Izolyatsiya qoplamalarini o`tkazgichdan o`zingizdan nariga qaratib pichoq bilan ajratib, (qalam ochish kabi) bunda albatta taxta taglikdan foydalanish; 3. Elektr zanjiri yig`ishdan izolyatsiyasi shikastlanmagan simlardan foydalaning, o`zingiz izolyatsiyani shikastlab qo`ymasdan; 4.
Simlarni puxta ulang, ulangan joylarni yaxshilab izolyatsiyalang;
9 5. Elektr armaturalarning ishga yaroqliliga-kontaktlarning ishonchli biriktirilishi,izolyatsiyasining tuzikligi va shu kabilarni tekshirib ko`rish; 6.
Yig`ilgan zanjirni faqat o`qituvchining ruxsati bilan elektr tarmog`iga ulash;
7. Tok manba ulanganda elektr zanjirning yalong`och sim va tok o`tkazuvchi detallariga tegmang. Elektrotexnika ishlari bo`limini o`rganishning o`ziga xos jihati- o`quvchilar mehnatini tashkil qilish diqqatga sazavordir.Odatda, bu ishlarni bajarish uchun ustaxonalarda alohida bo`limlar yo`q. Bundan tashqari, o`quvchilarga yoppasiga ta`lim berish uchun etarli miqdorda asbob va materiallar ham bo`lmaydi. Shuning uchun odatda, o`quvchilar mehnatni tashkil qilishning zveno formasin qo`llaniladi. Boshqacha aytganda, maktab ustaxonasining kerakli asbob- uskunalar bilan jihozlanganligiga qarab, grafik tuziladi, o`quvchilar zvenolarga birlashadilar hamda tartibi bilan elektrotexnika ishlarin o`rganadi. O`qituvchi elektr zanjirlarini montaj qilish izolyatsiya materiali bilan qoplangan gorizontal qoqpoqli stolda bajarilishini ma`lum qiladi. Bu stol doimo belgilangan tartibda bo`lishi kerak. Elektromontajchi chap tomonga materiallar (sim, lampa, kapron, vklyuchetel` va h.k) old tomonga montaj paneli va montaj qilinishi lozim bo`lgan zanjirning elektr sxemasi, o`ng tomonga elekrtomontaj asboblarini joylashtiriladi. Bunda boshqalarga nisbatan tez-tez foydalaniladigan asboblarni o`ziga yaqiniroq joylashtiradi. Detallarni montaj qilishga tayyorlash bilan bog`liq bo`lgan ishlar teglik taxtada bajariladi.
Mazkur o`quv materialini o`rganishda boshlang`ich tushuncha «elektr sxema» tushunchasidir. O`qituvchi o`quvchilarning elektr sxemasining zarurligini anglashlariga erishmog`i lozim. Bunga turli yo`llar bilan erishiladi. O`quvchilarning qo`yi sinflarda egallagan bilim va ko`nikmalaridan foydalanish mumkin. Elektr sxemalarga o`xshash narsalarga masalan, tog`lar, daryolar, shaharlar va hakozalar turli belgilar bilan belgilab qo`yilgan geografik kartalariga taqqoslab, shunday situatsiya vujudga keltiriladiki, bunda
10 o`quvchilar etarlicha bilimga ega emasliklarini xis qiladilar. Masalan, elektr konstruktorlikka oid konkret topshiriq beriladi, uni bajarish uchun konstruktsiyaning elektr sxemasi bo`lishi zarur. Undan esa o`quvchilar foydalana bilmaydilar.
O`quvchilar elektr sxemasi to`g`risidagi bilimlarga ehtiyoj sezganlaridan so`ng, o`qituvchi yangi mavzuni ta`riflaydi va uni mazkur reja asosida ko`rib chiqishga kirishadi; 1. Elektr zanjiri elementlarining shartli belgilari (elektr armaturalari, tok manbai va iste`molchilari); 2.
Tarmoqlangan elektr zanjiri sxemasini tuzish; Dastlab o`quvchilar zanjir asosiy elementlarining shartli belgilarini o`zlashtirib olishlari kerak. Bu vazifani osonlashtirish maqsadida zanjir elementlari yozuvi qayd qilingan, tok manbay, lampa, vklyuchatel` va o`tkazgich mahkamlangan, hamda ularning yonida shartli belgilari chizilgan stend tayyorlangan ma`qul. O`quvchilar zanjir elementlarining shartli belgilarini chizishda ularning o`lchamlariga proportsional ravishda kataklarga bo`lib, chizib qo`yish mumkin.
Stend doska yoniga o`rnatiladi va shu joydan 2-3 mashg`ulot davomida olinmaydi. So`ngra «elektr sxema» tushunchasini shakllantirishga kirishiladi. Bunda yana avvalgi darslardan tanish bo`lgan elektr zanjir stendidan foydalaniladi . Uni doskaning chap tomoniga joylashtiriladi, o`ng tomoniga esa tanish bo`lgan shartli belgilardan foydalanib, elektr sxemasi chiziladi. Sxema elementlari tok-manbay lampalar, vklyuchatellarni tasvirlash tartibiga e`tibor beriladilar, so`ngra hamma elementlarni zanjir o`tkazgichlariga mos chiziqlar bilan birlashtirib chiqiladi. O`quvchilar daftarlariga elektr sxemani chizganlaridan so`ng bu tushunchaning tarafini berish ma`qul. Masalan, qo`yidagicha elektr zanjirining shartli belgilari yordamida bajarilgan grafik tasviri elektr sxema deyiladi.
11 1.2. Transformatorlar haqida umumiy tushinchalar. Elektrotexnikaning asosiy vazifalaridan biri elektr energiyasini bir joydan ikkinchi joyga uzatishdir. Chunki elektr energiyasining iste`molchilari aksariyat hollarda yoqilg`i va gidroresurslar tabiiy joylashgan rayonlarga qurilgan elektr stantsiyalaridan bir necha o`nlab va yuzlab kilometr masofalarda joylashadi. Elektr energiyasini uzatish liniyalarida esa quvvatning issiqlikka sarf bo`ladigan isrofi л R I 2 va kuchlanishning pasayuvi л R I U doimo mavjuddir. Liniyaning uzunligi ortgan sari bu ko`rsatkichlar ham ortadi. Elektr tokining to`la quvvati (
U S )ni o`zgartirmagan holdi uni turli kuchlanish va tok bilan uzatish mumkin. Quvvat formulasidan ko`rinib turibdiki, uzatishda kuchlanish qanchalik yuqori bo`lsa (
const S ), tok kuchi shunchalik kichik bo`lib, u bilan bog`liq isroflar ham shunchalik kam bo`ladi. Tok kuchini kamaytirish uzatish simining ko`ndalang kesimini kichik olishga va rangli metallarni tejashga imkon beradi.
Hozirgi vaqtda o`zgaruvchang tokning 35, 110, 220, 500, 750, va 1150kV kuchlanishli uzatish liniyalari mavjud. Ammo o`ta yuqori kuchlanishlarni bevosita generatorlardan olib bo`lmaydi. Odatda, elektr stantsiyalaridagi generatorlarning nominal kuchlanishi ko`pi bilan 21kVdan oshmaydi. Elektr energiyasining iste`molchilari esa 380/220; 220/127 V nominal kuchlanishlarga mo`ljallangan. Shuning uchun generatorlar ishlab chiqaradigan elektr energiyasining nisbatan past kuchlanishli, ammo katta tok kuchiga ega bo`lgan quvvatini (hozirgi vaqtda 150,300, 500, 800 va 1200 ming kVli generatorlar ishlab chiqariladi) yuqori kuchlanishli va nisbatan kichik tok kuchiga ega bo`lgan quvvatga o`zgartirish kerak. Bu vazifa transformatorlar yordamida oddiygina hal etiladi.
Transformatorning ixtirochisi P.N.Yablochkov hisoblanadi. U 1876 yilda elektr yoy lampasi uchun manba sifatida ilk bor transformatordan foydalangan. Transformatorlardan foydalanish 1891 yili uch fazali transformatorning konstruktsiyasi ishlab chiqilib, elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi
12 yordamida uzatish amalga oshirilgandan so`ng yanada kengaydi. Bu elektrlashtirishning jadal rivojlanishiga sabab bo`ldi. 1-rasmda elektr energiyasini transformatorlar yordamida uzatish sxemasi ko`rsatilgan. Sxemadan ko`rinib turibdiki, elektrostantsiyada generator ishlab chiqarayotgan elektr energiyasi transformator Tr1 yordamida 6kv kuchlanishdan 35 kVgacha orttirilib, elektr uzatish liniyasi orqali taqsimlovchi podstantsiyaga berilmoqda. U erda pasaytiruvchi transformator Tr2 yordamida kuchlanish 35 kVdan 6 kVgacha pasaytirilib, iste`molchining transformatori Tr3 ga uzatilmoqda. Bunday transformatorlardan bir nechta bo`lishi mumkin. Transformator Tr3 yordamida kuchlanish 6kVdan iste`molchi uchun zarur bo`lgan 380/220, 220/127 V kuchlanishlarga aylantiriladi. Ko`rinib turibdiki, elektr
energiyasi elektrstantsiyadan iste`molchiga etib
kelguncha uch
marta transformatsiyalanmoqda. Real hollarda transformatsiyalanish soni bundan ham ko`p bo`lishi mumkin. Elektr energiyasini bir pog`onada bo`lgan 1 1
u kuchlanish va tokini boshqa pog`onadagi, 2 2 ,i u kuchlanish va tokka aylantirib beradigan statik
1-rasm Elektor energiyasini transformatorlar yordamida uzatish. (harakatlanuvchi qismlari bo`lmagan) elektromagnit apparati transformator deyiladi. Transformatorlar energetik sistemalarda qo`llanishidan tashqari, kuchsiz toklarda ishlovchi hisoblash mashinalari,
13 avtomatika, telemexanika, aloqa, radiotexnika va televidenie qurilmalari zanjirlarida va umuman, elektr kuchlanishini o`zgartirib berish kerak bo`lgan barcha joylarda ishlatiladi. Transformatorlar bajaradigan vazifasiga ko`ra qo`yidagi turlarga bo`linadi: elektr energiyasini uzatish va taqsimlash uchun mo`ljallangan katta quvvatli (uch fazali) transformatorlar; kerakli joylarda kuchlanishni keng doirada o`zgartirib berish va dvigatellarni ishga tushirish uchun mo`ljallangan avtotransformatorlar; taqsimlash tarmoqlaridagi kuchlanishni rostlab turish uchun mo`ljallangan induktsion rostlagichlar; o`lchov asboblari va himoya vositalarini sxemalarga ulash uchun mo`ljallangan o`lchov transformatorlari ; 2-rasm bir fozali ikki cholganishli transformator. payvandlash, qizdirish pechlari sinov, to`g`rilash va hokazolar uchun mo`ljallangan maxsus transformatorlar. Download 1.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling