O’zbekistonda xom ashyo manbai va uni rivojlantirish

Xom ashyolar xilma-xil bo`lib, ular quyidagi turlarga bo`linadilar

qishloq xo`jaligi xom ashyosi.
sanoat xom ashyosi;

Sanoat Xom ashyosining turkumlanishi

• Sanoat mahsuloti tannarxida xom ashyo, yordamchi materiallar va yoqilg’i xarajatlari butun sanoat bo`yicha o`rtacha 70 foizni tashkil etadi. Shuning uchun xom ashyoni tejab ishlatish sanoat mahsuloti tannarxini pasaytirishda, ishlab chiqarish quvvatlaridan yaxshi foydalanishda va ishchilar mehnatining unumdorligini oshirishda katta rol o`ynaydi.
• Sanoat xom ashyosi turli belgilariga ko`ra quyidagicha turkumlanadi:
• kelib chiqishiga ko`ra — tabiiy va sun`iy;
• agregat holatiga ko`ra - qattiq, suyuq hamda gazsimon;
• kimyoviy tarkibiga ko`ra — organik va anorganik;
• ishlatilishiga ko`ra — ozuqabop va texnik.

Xom ashyo turlari

• o`simliklardan olinadigan xom ashyolar va hayvonlardan olinadigan xom ashyolarga bo`linadi

Qishloq xo`jaligi xom ashyosi ikki turga bo

• a) rudali;
• b) rudasiz;
• v) yonuvchi mineral xom ashyolar

Er ostidan qazib olinadigan mineral birikmalar mineral xom ashyolar
Rudali mineral xom ashyolar foydali jinslar bo`lib, metallar olish uchun asosiy manbadir.
Rudasiz mineral xom ashyolar ham tog’ jinslaridir
Rudasiz minerallar: qurilish materiallari, kimyoviy mineral xom ashyolar, qimmatbaho va rudasiz minerallar

angi xom ashyo materiallarini qidirib topish masalasini

iloji boricha arzon xom ashyolarni qidirib topish va ishlatish;
xom ashyodan kompleks foydalanish;
konsentrlangan xom ashyo va mahsulotlar ishlatish;
juda toza mahsulotlar ishlatish;
texnika maqsadlari uchun ishlatiladigan ozu qabop xom ashyolarni noozuqabop xom ashyo bilan almashtirish;

Noozuqabop mahsulotlar

• Hozirgi vaqtda kimyo va kimyoviy texnologiya yutuqlari muhim texnika-xo`jalik mahsulotlarini noozuqabop xom ashyolardan olishga imkon beradi. Bunday xom ashyolar sifatida tosh-ko`mir, torf, slanets, neft, tabiiy gaz, yog’och, o`simlik va qishloq xo`jaligi mahsulotlarining chiqindilari ishlatilmoqda. Masalan, sovun yuvuvchi mahsulotlar, izolyatorlar ishlab chiqarishda, to`qimachilik sanoatida, rezina mahsulotlari ishlab chiqarishda, charm sanoatida, korroziyaga qarshi kurashishda, betonlarni suv o`tkazmaydigan qilishda, metallarni silliqlashda, qirqishda sovutgichlar sifatida har yili bir necha ming tonnalab qimmatbaho ozuqabop moylar ishlatiladi.