O’zbekistondagi maktabgacha ta’lim turlari

Topshiriq

1.“O’zbekistondagi maktabgacha ta’lim turlari”haqida ma’lumot bering

Maktabgacha ta’lim tashkilotlari quydagi turlari bo’yicha tashkil etiladi.

Umumiy turdagi maktabgacha ta’lim tashkiloti:

Ko’p tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta’lim tashkiloti.

Inkluziv guruhlarga e ga maktabgacha ta’lim tashkiloti

Qo’shimcha turdagi maktabgacha ta’lim tashkiloti.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlari qonun hujjatlariga muvoiq boshqa turlarda ham tashkil etish mumkin.

1-MAVZU1.

Topshiriqlar

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ta'lim tizimini tubdan isloh qilish masalasidagi fikrlarini yoritib bering.
   

O’zbekiston Respublikasi Prezidnti Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 16 avgust kuni umumtalim maktablari va o’rta maxsus kasb –hunar ta’limi, oily ta’lim muasssalari o’rtasida o’zaro integratsiyni ta’minlangan holda yangi o’quv yiliga tayyorgarlikning borishi 11 yillik o’rta talim tizimini joriy etish o’rtz maxsus kasb-hunar talim tizimini tubdan isloh qilish yangi ochilgan oily ta’lim muassaslari iliallari aoliyatini tashkil etish bilan bog’liq ishlar holat bilan yaqindan tanishish maqsadida Oliy va O’rta maxsus ta’lim O’rta maxsus kasp-hunar ta’lim markaazi Xalq yta’limi vazirliklari rahbarlarning qabul qilib hisobotlarni tingladi. O’quv rejasiga ko’ra 10-sinf o’quvchilari haftada 5 kun umumtalim fanlarini va 1 kun kaspiy fanlarning o’rganishi belgilanadi. Kasp-hunar kollejidan uzoq masofada joylashgan 2703 ta maktab uchun 1103 ta maktabda 6956 maktab uchun esa 615 ta kollejda o’quv ishlab chiqarish majmualari tashkil etildi.

2. 
   Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida qanday me`yoriy xujjatlar bo`lishi kerak.
   

- maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy, axloqiy va jismoniy tarbiya berish;

-maktabgacha yoshdagi bolalarni nutquini o’stirish va o’zga tilga o’rgatish;

-maktabgacha yoshdagi bolalarga huquqiy, iqtisodiy va estetik tarbiyalash;

-maktabgacha ta’limning uzviyligi va uzluksizligi;

-bola va sotsium;

-maktabgacha ta’lim muassalari, maktab oila, va mahalla tarbiya jarayonini tashkil etish shart-sharoitlarini

-bolani maktabga tayyorlashda ta’sdir etuvchi omillar;

-bolani maktabga tayyorlashga maktabgacha ta’lim maktab va oilalarning xamkorligi;

-maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni maktab ta’limiga moslashtirish metod vosita va usullari ko’nikma;

-Maktabgacha ta’limning me’yoriy asoslarining nazariy va amaliy bilimlarini egallash;

-ilk va maktaggacha yoshdagibolalarga ta’lim-tarbiya berish mazmuni va texnaalogiyalarni egallash;

-zamonaviy va chet el maktabgacha ta’lim tizimi xaqida bilimga ega bo’lish.

3. Maktabgacha ta'lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida‖gi PQ-3261-sonli Qarorning mazmun-mohiyati aytib bering.

Hozirgi vaxtda respublikasi 4 893 ta davlat maktabgacha ta’lim muassasi faoliyat olib borayotgan bo’lib ularni moliyalashtirishga faqat 2016-yili Davlat byudjetidan 1.6 trilion so’m ajratilgan. Ushbu sohada sog’lom va har tomonlama rivojlangan o’sib kelayotgan avlodni tarbiyalashga salmoqli hissa qo’shib kelayotgan 57 mongdan ortiq mutaxasislar mehnat qilmoqda. Davlat rahbari tomonidan 2017-yili 9-sentabrda qabul qilingan “ Maktabgacha ta’lim tiziminiu tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida’gi qaror bilan bilan Xalq ta’lim vazirligi, Sog’liqni saqlash vazirligi , Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi mahalliy davlat hokimyati organlarning maktabgacha talim muassalarining infratuzilmalarini va moddiy- texnik jihozlaniushi yaxshilash bo’yicha kompleks chora- tadbirlarini amalga oshirish nazarda tutilmoqda.

3. 
   O`zbekiston maktabgacha ta`lim tizimining Janubiy Koreya maktabgacha ta`lim tizimi bilan bog`liqliklarini ko`rsating.
   

O’zbekiston Respublikasi Prezident Shavkat Mirziyoyevning Koreya Respublikasiga davlat tashrifi doirasisda Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan 20 ga yaqin uchrashuvlar o’tkazilib tajriba almashinuvi O’zbekiston eksperimental tarzda bolalar bog’chalarni ochish birgalikda kadrlar tayyorlash va ilmiy izlanishlar olib borish imkoniyatlarini o’rganib chiqish bo’yicha kelishuvlaga erishildi.Koreyaning ta’lim tizimiga kadrlar tayoorlashga ixtisoslashgan va tasarrufida maktabgacha ta’lim muassalari bo’lgan oliy ta’lim muassalari bilan hamkorliklarini rivojlantirish maqsadida Sanmyong Universteti , (sangmyung University) bilan Hadli kelishuvlar imzolanadi. Shuningdek Chonnam Milliy Universteti ( Chonnam National Universtiy) bilan hamkorlik memorandumlari imzoladi. 2017 yilning 23 noyabr kuni Koreya bolalar parvarishi va maktabgacha ta’lim masalalarini o’rganish instituti (KICCE) bilan Hadli kelishuv imzolandi. Kelishuv doirasida Maktabgacha ta’lim vazirligi va KICCE hamkorligida qo’shma tadqiqot o’tkazioladi, pedagogik kadrlarni tayyorlash orqali tajriba almashinuviga qaratilgan dasturlar amalga oshiriladi, seminarlar va konfrensiyal;ar tashkil etiladi. Shu bilan biur qatorda hamkorlik asosida maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirish strategiyalarining ishlab chiqilishi, ta’lim dasturlari va standartlarining qayta ko’rib chiqilishi ta’lim statistikasini joriy qilish nazarda tutilgan. Uchrashuvda Koreya tomoni O’zbeki

2. Topshiriqlar

1. 
   “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari”ning mazmun-mohiyati, asosiy soha va kichik sohalarini yoritib bering.
   

Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yiladigan Davlat talablari “Talim to’g’risida”gi Qonun , Kadrlar tayyorlash Milliybdasturiga muvofiq ishlab chiqilgan.Ushbu hujjat birinchi navbatda oilaga bolaning to’laqonli rivojlanishida ta’loim –tarbiyasida, uni maktabda ta’lim olishiga samarali tayyorlashda yordam berishni nazarda tutadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim- tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablarining maqsadi maktabgacha ta’limning mazmunini belgilaydi va mulk shaklidan qat’i nazar, maktabgacha ta’lim muassalarini bolalikning qadr-qimmatini saqlab qolgan holda barcha bolalarning teng huquqligini va har bir bolaning individual rivojlanishini tadbiq etishga to’naltirilgan.

2. 
   Davlat talablari rivojlanish soha indikatorlari haqida tushuncha bering.
   

Maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablari quydagi atamalar asosida berilgan; talab, indikator, ta’limga yondashuv va hayot xavfsizligi bo’limlaridan iborat.

INDIKATOR- bolaning ko’z bilan ko’rsa va o’lchansa bo’ladigan ko’nikma va malakalari ko’rsatkichi. Har bir talab tarkibiga kiruvchi bu komponent , mazkur talabni egallashi uchun bola nimalar qilishni bilishi kerakligigini ko’rsatadi. Har bir talab bir nechta ko’rsatkichni o’z ichiga olishi mumkin.

3. 
   “Ilk qadam” o`quv dasturi asosida variativ masho`ulot ishlanmasini yarating.
   

Tarbiyachining ish hujjatlari. Maktabgacha ta'lim muassasalarida ta'lim-tarbiya jarayonini rejalashtirish.

Ishning maqsadi: Maktabgacha ta'lim muassasalarda ta'lim- tarbiya jarayonini rejalashtirish bo‘yicha metodik ko‘rsatmalar:tarbiyachilarning ish hujjatlari va ularning yuritilishi,har bir yosh guruhida hafta davomida o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar soni va har bir mashg‘ulot qancha davom etishi, bir xaftalik rejaning yoritilishi, faoliyat markazlarida ishlashni rejalashtirish, maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish xaritasi taxlilini belgilash tartibi, bolalarning rivojlanish ko‘rsatkichlarini tahlil qilish usullarini yoritib berish.

Maktabgacha ta'lim muassasasida bolalarni bilim darajasini ko‘tarish uchun avvalo pedagoglar kasb salohiyatini oshirish, ta'lim jarayoni mazmuni va sifatini takomillashtirish, ota-onalar o‘rtasida targ‘ibot-tashviqot ishlarini jonlantirish zarur. Maktabgacha yoshdanoq bolalarda tegishli hajmda bilim, ko‘nikma, malakalari hosil qilinadi.

2019 yil 30 avgustdagi “Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlari xodimlarining ish hujjatlarini yuritish to‘g‘risida”gi 155-sonli buyruqlari asosida tarbiyachilar tomonidan yuritiladigan optimallashtirilgan ish hujjatlari belgilab berildi.

05-01 ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablari va “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi

05-02 Bolalarni qayd etish daftari (Tabel, filtr, patronaj va ota-onalar haqida ma'lumot)

Tabel yuritish tartibi Telefon raqami

05-03 Ish jurnali (kun tartibini rejalashtirish)

(O‘quv)- ta'lim -tarbiyaviy faoliyatni rejalashtirish

O‘quv-tarbiyaviy jarayon «O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilgan davlat talablari» asosida amalga oshiriladi.

Maktabgacha ta'lim muassasasi o‘quv-tarbiyaviy jarayonni o‘quv yili bo‘yicha tashkil qiladi.
bolalar qatnovini soat 9.00 dan kechiktirmasdan belgilab boriladi

har kungi kelgan bolalarning umumiy soni chiqarib qo‘yiladi.

Oy yakunida

har bir bolaning kelgan kunlarining umumiy soni chiqariladi. Barcha bolalarning kelgan kunlari umumlashtirilib, bolalar kunining bajarilishi aniqlanadi.

Bunda bola kuni bajarilmagan kunlar va bajarilmaslik sabablari tahlil etiladi.

bolalar qatnovi umumiy tahlil etiladi:

ro‘yxat bo‘yicha bolalar soni,

ushbu oy davomida kelgan va umuman kelmagan bolalarning aniq soni yoziladi.

Bolalar kuni necha kunni tashkil etdi va bajarilmagan kunlardan nechta sababli va nechta sababsiz kunlar mavjudligi tahlili yoziladi.

Filtr yuritish tartibi

Tana harorati

Teri tozaligi

Bosh tozaligi (pedikulyozga tekshiruv)

Ota-onadan olingan so‘rovnoma natijalari

Patronaj yuritish daftari

Bolaning familiyasi, ismi, sharifi

Oxirgi kelgan kun

Necha kun kelmagan va sabablari

Diagnoz

MTMga kelgan kun

Ota-onalar to‘g‘risida ma'lumot

Bolaning familiyasi, ismi, sharifi

Tug‘ilgan kun, oy, yil

Ota-onasining ism, sharifi

Ota-onaning ish joyi

Uy manzili Telefon raqami

05-03 Ish jurnali (kun tartibini rejalashtirish)

(O‘quv)- ta'lim -tarbiyaviy faoliyatni rejalashtirish

O‘quv-tarbiyaviy jarayon «O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilgan davlat talablari» asosida amalga oshiriladi.

Maktabgacha ta'lim muassasasi o‘quv-tarbiyaviy jarayonni o‘quv yili bo‘yicha tashkil qiladi.:

yillik mavzuviy;

haftalik.

Rejalashtirishda faoliyatning maqsadlari, mavzusi, mazmuni va turlari ifodalanadi. Faoliyat turini tanlashda nafaqat o‘quv(ta'lim )-tarbiyaviy faoliyatning umumiy maqsadlari, balki rivojlanish sohalari bo‘yicha maqsadlar, faoliyat mazmuni va turlarini integratsiyalash ham hisobga olinadi.

Rejalashtirishda kun tartibini hisobga olish zarur. Kun tartibi ish sur'atini belgilaydi va bolaga bir faoliyatdan boshqasiga oson o‘tishda yordam berishi lozim. Shuni yodda tutish joizki, o‘yin maktabgacha yoshdagi bolalarning asosiy faoliyati hisoblanadi. Kun tartibini tuzishda kunduzgi uyqu, dam olish vaqti va sayrga chiqish vaqti hisobga olinadi.

3.Topshiriqlar.

1. 
   Davlat ta’lim standartlarining mazmuni aytib bering.
   

O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonunning 7-moddasiga “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ga muvofiq Respublikasida idoraviy bo’ysunishi mulkchilik shakillaridan qat’iy nazar ta’lim muassalarining barcha turlari uchun majburiy bo’lgan davlt ta’lim satandartlari belgilanadi. DTS –standartlashtirish ob’yektiga me’yorlar va talablarni belgilaydi hamda “Standartlashtirish to’g’risi”dagi O’zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq tasdiqlanadi.DTS kadrlar tayyorlash sifatiga ta’lim mazmuniga nisbatan qo’yiladigan talablarni ta’lim oluvchilar tayyorgarligining zarur va yetarlicha darajasini hamda ta’lim muassalarini bitiruvchilariga nisbatan qo’yiladigan malaka talablarni , o’quv yuklanmasining zarur hajmini ta’lim muassalari faoliyatini va kadirlar tayyorlash sifatini baholash tartibini va mexanizimi belgilaydi.

2. 
   О‘quv rejasi va ishchi dasturlarga qо‘yiladigan talablari haqida ma`lumotlar yig`ining
   

О‘quv rejalari quyidagilardan iborat: tayanch, namunaviy va ishchi о‘quv rejasi.

Tayanch о‘quv rejasi davlat ta’lim s8tandartining tashkiliy qismi hisoblangan asosiy meyoriy hujjat bо‘lib, u namunaviy va amaliy о‘quv rejalarini ishlab chiqish uchun asos bо‘lib xizmat qiladi. Tayanch о‘quv rejasi davlat ta’lim standarti tarkibiy qismi sifatida О‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.

Namunaviy о‘quv reja tayanch о‘quv rejasi asosida tuziladi va О‘zbekiston Respublikasi Oliy va о‘rta maxsus ta’lim Vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Bu reja uzoq muddatga mо‘ljallab tuziladi va uning asosida mavjud sharoitlarni hisobga olib ishchi о‘quv rejalari ishlab chiqiladi.

О‘quv rejasi-meyoriy hujjat hisoblanib (ta’lim tashkiloti sertifikati) quyidagilarni belgilaydi:

- о‘quv yili, semestrlar va ta’tillarning davomiyligi;

- ushbu ta’lim tashkilotida о‘rganiladigan о‘quv fanlari tartibi;

- о‘qish yillari bо‘yicha fanlarni taqsimlash;

- har bir fan bо‘yicha yaxlit ta’lim davri va har bir kursda fanlarni о‘rganishga ajratilgan soatlar hajmi;

- har bir fanni о‘rganishga ajratilgan haftalik soatlar hajmi;

- praktikumlar, ishlab chiqarish va pedagogik amaliyotlar hamda shu kabilarning davomiyligi.

О‘quv dasturi-muayyan о‘quv fani bо‘yicha bilim, kо‘nikma va malakalar mazmuni, umumiy vaqtni muhim bilimlarni о‘rganilishi bо‘yicha taqsimlash, mavzularning ketma-ketligini belgilash hamda ularning о‘rganilish darajasini yorituvchi meyoriy hujjat.

О‘quv dasturlari namunaviy, ishchi va mualliflik bо‘lishi mumkin.

Namunaviy о‘quv dasturi u yoki bu ta’lim sohasiga nisbatan davlat ta’lim standartlari talablari asosida ishlab chiqiladi. О‘quv dasturlari quyidagilardan iborat bо‘ladi:

- ushbu fanni о‘rganish maqsadlari, о‘quvchilarning bilim va malakalariga asosiy talablar, о‘qitish tavsiya etiladigan shakl va metodlari haqidagi tushuntirish xati;

- о‘rganilayotgan materialning tematik mazmuni;

- kursning alohida savollarini о‘rganishga о‘qituvchi sarflaydigan taxminiy soatlari hajmi;

- dunyoqarashni shakllantiruvchi asosiy savollari rо‘yxati;

- fanlararo va kurslararo bog‘liqlikni amalga oshirish bо‘yicha kо‘rsatmalar;

- о‘quv uskunalari va kо‘rgazmali qо‘llanmalar rо‘yxati;

- tavsiya etiladigan adabiyotlar.

Mualliflik о‘quv dasturlari davlat standarti talablarini hisobga olgan holda о‘quv fanini qurilishi boshqacha mantiqidan iborat bо‘lishi, u yoki bu nazariyalarni о‘rganishga mualliflik yondashuvi, о‘rganilayotgan hodisa va jarayonlarga nisbatan mualliflik nuqtai nazarini aks ettirishi lozim. Mualliflik о‘quv dasturlari о‘quvchilarning erkin tanlovi bо‘yicha (majburiy va fakultativ) kurslar tashkil etishda keng foydalaniladi.

‘quv jadvalida hafta davomida о‘qitiladigan о‘quv predmetlarining nomi va ularga ajratilgan soatlar miqdori kо‘rsatilib, о‘quv yurti direktorining о‘quv ishlari bо‘yicha о‘rinbosari tomonidan tasdiqlanadi.

Alohida aniq bir fanning о‘quv rejasi shu fanni о‘qitish uchun ajratilgan soatlar va о‘quv yilining tuzilishini belgilab beruvchi davlat hujjatidir.

О‘quv rejasini tuzishda quyidagi omillarga asoslanadi:

О‘quv tarbiya ishining maqsadi, talabalarga aniq ilmiy bilim berish, olgan bilimlarini kо‘nikmaga aylantirib, uni hayotga qо‘llay olishga о‘rgatish.

О‘quv dasturi ham xuddi о‘quv rejasi muhim davlat hujjati bо‘lib, - ushbu fanni о‘rganish maqsadlari, о‘quvchilarning bilim va malakalariga asosiy talablar, о‘qitish tavsiya etiladigan shakl va metodlari haqidagi tushuntirish xati;

- о‘rganilayotgan materialning tematik mazmuni;

- kursning alohida savollarini о‘rganishga о‘qituvchi sarflaydigan taxminiy soatlari hajmi;

- dunyoqarashni shakllantiruvchi asosiy savollari rо‘yxati;

- fanlararo va kurslararo bog‘liqlikni amalga oshirish bо‘yicha kо‘rsatmalar;

- о‘quv uskunalari va kо‘rgazmali qо‘llanmalar rо‘yxati;

- tavsiya etiladigan adabiyotlar.

О‘quv dasturlari tegishli ta’lim (umumiy о‘rta, kasb-hunar yoki oliy ta’lim) turidagi barcha ta’lim muassasalari uchun yagona, uning talablari tо‘la ravishda bajarilishi majburiydir.

3. 
   Davlat MT to’g’risidagi Nizomini o`rganib chiqing.
   

Ushbu Nizom ” Ta’lim to’g’risi”da, ”Bola huquqlarining kafolatlari to’g’risida”,”Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi qonunlarga muvofiq jismoniy yoki aqliy rivojlanishi turli nuqsonlr bo’lgan bolalarning maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish maqsadida ishlab chiqilgan hamda O’zbekiston Respublikasida maxsus maktabgacha ta’lim muassalari faoliyatini tartibga soladi. Maktabgacha ta`lim tashkiloti mazkur Nizom asosida jamoaning umumiy yig`ilishida tasdiqlanadigan hamda uning faoliyati shart-sharoitlarini belgilab beradigan o`z Ustavini ishlab chiqadi.

4.Topshiriqlar.
1.“Ilk qadam” o‘quv dasturining mazmun-mohiyati, maqsad, vazifalari va tuzilishi aytib bering.

”Ilk Qadam”- bu

- quvnoq qahramonlar ishtirokidagi ertalabki badantarbiya;

-interfaol o’yin shaklidagi ingliz tili mashg’uloti;

-mental arfimetika va matematik hisob asoslari;

-yosh sayyoh (mitti do’stlarimiz uchun O’zbekistonning qadimgi shaxarlar haqidagi ko’rsatuvlar to’pl Dastur O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta'lim vazirligining 2018 yil 7 iyuldagi 4-sonli hay'at yig‘ilishi qarori bilan “Ilk qadam” o‘quv dasturi tasdiqlangan va nashr qilish uchun tavsiya etilgan.

Maskur o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasidagi ilk va maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni ta'lim olishida qo‘llanilsin deb delgilan.

Maktabgacha ta'lim tashkilotsining davlat o‘quv dasturi (quyida: «MTM davlat o‘quv dasturi») O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshidagi bolalarni rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablariga muvofiq ishlab chiqilgan me'yoriy-huquqiy hujjat bo‘lib, unda maktabgacha ta'lim tashkilotsining maqsad va vazifalari, o‘quv-tarbiyaviy faoliyatning asosiy g‘oyalari ifodalangan, shuningdek, bolaning ta'limning keyingi bosqichiga o‘tishidagi asosiy kompetensiyalari belgilangan.

4. 
   “Ilk qadam” o‘quv dasturi asosida turli yosh guruhlari bolalariga beriladigan bilimlar mazmuniga oid konspekt tayyorlang .
   

Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim berishda kompetensiyaviy yondashuv o‘sib borayotgan bola shaxsini hayotga tayyorlash, unda hayotiy muhim masalalarni hal qilish uchun zarur bo‘lgan, axloqiy me'yor va qadriyatlarni o‘zlashtirish, boshqa insonlar bilan muloqot qilish, «Men» obrazini qurish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat usullarini shakllantirishga tayyorgarlikni ko‘zda tutadi.

Boshlang‘ich muhim kompetensiyalar bolaning faoliyat va axloq sub'ekti sifatidagi yaxlit rivojlanishini talab etadi.

Kompetensiya bolaning bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlari majmuidir. Boshlang‘ich kompetensiyalar, rivojlanish sohasidan qat'i nazar, bola shaxsi shakllanishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Maktabgacha yoshdagi (6-7 yosh) bolaning umumiy muhim kompetensiyalari

Kommunikativ kompetensiya – muloqot vositalaridan turli vaziyatlarda foydalana bilish ko‘nikmasi.

O‘yin kompetensiyasi – bolaning o‘yin jarayoni va uni tashkil qilishda tajriba, bilim va ko‘nikmalardan ijodiy foydalanishi. O‘quv-tarbiyaviy jarayon uchun asos hisoblanadi.

Ijtimoiy kompetensiya – hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va me'yorlariga rioya qilgan holda o‘zini tuta olish mahorati.

Bilish kompetensiyasi – atrofdagi olamni ongli ravishda idrok qilish va olingan bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlardan o‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish.

Shuni yodda tutish lozimki, o‘yin-ta'lim faoliyati kunduzgi uyquni hisobga olmaganda kamida 38% ni, bolalarning ochiq havoda bo‘lishi kamida 38% ni, mustaqil o‘yin faoliyati kamida 24% ni, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish (sanitariya-gigiena ko‘nikmalari) kamida 20% ni, ota onalarni bolalar rivoji taraqqiyoti to‘g‘risida xabardor qilish kamida 3% ni tashkil etadi.

Bolaning kompetensiyalari bola rivojining quyidagi sohalarida belgilanadi:

jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi;

ijtimoiy-hissiy rivojlanish;

nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari;

bilish jarayonining rivojlanishi;

ijodiy rivojlanish.

1. «Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish» sohasi kompetensiyalari

«Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi» sohasidagi o‘quv-tarbiyaviy faoliyat yakunlanganidan so‘ng 6-7 yoshli bola:

o‘z imkoniyatlari va yoshi bilan bog‘liq jismoniy rivojlanish me'yorlariga mos ravishda jismoniy rivojlanish ko‘rsatadi;

harakatchanlik faolligini uyg‘un ravishda va maqsadli bajarishni biladi;

turli hayotiy va o‘quv vaziyatlarida mayda motorika ko‘nikmalaridan foydalanadi;

o‘z harakatlarini hissiyot va sezgi organlari yordamida boshqaradi;

shaxsiy gigiena malakalarini qo‘llaydi;

sog‘lom turmush tarzi va ovqatlanish asoslarini biladi;

xavfsiz hayotiy faoliyat asoslari qoidalariga rioya qiladi.

«Ijtimoiy-hissiy rivojlanish» sohasi kompetensiyalari

«Ijtimoiy-hissiy rivojlanish» sohasidagi o‘quv-tarbiyaviy faoliyat yakuniga yetganidan so‘ng 6-7 yoshli bola:

o‘z «Men»i va boshqa insonlarning hayotiy faoliyat muhitidagi roli to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi;

o‘z hissiyotlarini boshqaradi va ularni vaziyatga mos ravishda ifodalaydi;

o‘zgalarning hissiyotlarini f kattalar va tengdoshlar bilan vaziyatga mos ravishda muloqot qiladi; murakkab vaziyatlardan konstruktiv chiqish yo‘llarini topadi.

«Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari» sohasi kompetensiyalari

nutqni eshitadi va tushunadi;

o‘z nutqida to‘g‘ri talaffuz, qulay grammatik shakllar va xilma-xil gap konstruksiyalaridan foydalanadi;

ikkinchi tilni o‘rganishga qiziqish namoyon qiladi;

ikkinchi tilni egallash bo‘yicha dastlabki bilimlarini ko‘rsatadi;

badiiy adabiyot asarlariga qiziqish namoyon qiladi;

so‘zning lug‘aviy, bo‘g‘inli va fonetik tuzilishi to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi;

turli ma'no shakllarini mustaqil ravishda tuzish va so‘zlab berishni biladi;

kattalar va tengdoshlar bilan vaziyatga mos ravishda muloqot qiladi; murakkab vaziyatlardan konstruktiv chiqish yo‘llarini topadi.

«Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari» sohasi kompetensiyalari

nutqni eshitadi va tushunadi;

o‘z nutqida to‘g‘ri talaffuz, qulay grammatik shakllar va xilma-xil gap konstruksiyalaridan foydalanadi;

ikkinchi tilni o‘rganishga qiziqish namoyon qiladi;

ikkinchi tilni egallash bo‘yicha dastlabki bilimlarini ko‘rsatadi;

badiiy adabiyot asarlariga qiziqish namoyon qiladi;

so‘zning lug‘aviy, bo‘g‘inli va fonetik tuzilishi to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi;

turli ma'no shakllarini mustaqil ravishda tuzish va so‘zlab berishni biladi;

yozishning dastlabki malakalari va vositalaridan foydalanishni biladi.

milliy an'analarni qadrlaydi va ularni kundalik hayotining bir qismi sifatida idrok etadi;

yozishning dastlabki malakalari va vositalaridan foydalanishni biladi.

3.“Ilk qadam” o‘quv dasturi asosida bolalarning rivojlanish xaritasini yaratin “Ilk qadam” dasturining muhim jihati bolaning rivojlanish kartasining yuritilishidir, U o‘zida bolaning 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan davrini qamrab oladi. Karta bir yilda uch marta to‘ldiriladi va bola bog‘chada tarbiyalanganidan so‘ng, ya’ni 6—7 yoshida uning maktabga tayyorligi kartasi bilan ta’lim dargohiga yuboriladi.

«Ilk qadam» o‘quv dasturining asosiy maqsadi hayoti davomida uzluksiz rivojlanishga qodir bo‘lgan shaxsni shakllantirish.

Ushbu zamonaviy pedagogik tizimning asosiy o‘ziga xosligi bolalarda o‘qishga qiziqish uyg‘otish hisoblanadi. Bu esa bolalarni ta’lim jarayoniga qiziqtirishga alohida e’tibor berish kerak deganidir», — deydi maktabgacha ta’lim vaziri o‘rinbosari Sobitxon Turg‘unov.

Tizimdagi yana bir qiziqarli yangiliklardan biri bu bolaning rivojlanish kartasi paydo bo‘lishidir. U o‘zida bolaning 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan davrini qamrab oladi. Karta bir yilda uch marta to‘ldiriladi. Bola maktabgacha ta’lim muassasasini bitirganidan so‘ng ya’ni 6—7 yoshda bolaning maktabga tayyorligi kartasi ham to‘ldiriladi.
Ushbu jarayon davlatning yangi talablariga asoslanadi. U bola rivojlanishining beshta asosiy yo‘nalishini qamrab oladi:
– Jismonan rivojlanish va sog‘lom hayot tarzini shakllantirish;
– Ijtimoiy — emotsional rivojlanish;

– Nutq, suhbatlashish, o‘qish va yozishdagi yutuqlari;

– Bilim olish jarayonining rivojlanishi;
– Ijodiy rivojlanish.

3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolaning rivojlanish xaritasi

Bolaning rivojlanish xaritasini to‘ldirish uchun kuzatuv uchta davrni o‘z ichiga oladi: birlamchi(o‘quv yilining boshida), oraliq va yakuniy.
Birlamchi kuzatuv o‘quv yilining boshi (sentabr oyi) da amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda har bir bolaning boshlang‘ich imkoniyatlari aniqlanadi, uning shu davrdagi yutuqlari belgilanadi.
Tarbiyachi ta’limning rivojlanish sohalaridagi muammalarga e’tiborni qaratadi, qanday sifatlarni qo‘llab-quvvatlash talab qilinishi, har bir bola uchun qanday vazifalar dolzarbligini aniqlaydi. Bundan tashqari, u bola rivojlanishi xaritasini muayan davr davomida bolaning yoshini hisobga olgan holda to‘ldiradi.

Bolaning rivojlanish xaritasini to‘ldirish uchun kuzatuv uchta davrni o‘z ichiga oladi: birlamchi(o‘quv yilining boshida), oraliq va yakuniy.

Birlamchi kuzatuv o‘quv yilining boshi (sentabr oyi) da amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda har bir bolaning boshlang‘ich imkoniyatlari aniqlanadi, uning shu davrdagi yutuqlari belgilanadi.
Tarbiyachi ta’limning rivojlanish sohalaridagi muammalarga e’tiborni qaratadi, qanday sifatlarni qo‘llab-quvvatlash talab qilinishi, har bir bola uchun qanday vazifalar dolzarbligini aniqlaydi. Bundan tashqari, u bola rivojlanishi xaritasini muayan davr davomida bolaning yoshini hisobga o Shunga mufoviq ta’lim jarayoniga tuzatishlar kiritiladi, shuningdek, yakka tartibda ishlash rejalashtiriladi va tarbiyachining kundalik ish daftarida aks ettirilgan vazifalar amalga oshiriladi.
Shu karta bo‘yicha o‘quv yili oxirida (odatda may oyida) shu xarita asosida yakuniy kuzatuv olib boriladi.

lgan holda to‘ldiradi.

Test savollariga javoblar

1.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Oliy va

o’rta maxsus ta’lim o’rta maxsus ta’lim kasb-hunar ta’limi markazi ,

xalq ta’limi Vazirliklari rahbarlarining hisobotlarini tinglagan sana

qaysi

a) 2017-yil 16-avgust

b) 2019-yil 14-may

c) 2018-yil 25-oktabr

d) 2017-yil 24-iyun

2.O’quv rejasiga ko’ra nechanchi sinf o’quvchilari haftada 5 kun

Umumta’lim fanlarini va 1 kun kasbiy fanlarni o’rganishi belgilangan

a) 10-sinf

b) 8-sinf

c) 9-sinf

d) 11-sinf

3.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevninig Mak-

Tabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari

To’g’risidagi PQ-3261 sonli qarori qachon qabul qilingan

a) 2017-yil 09-sentabr

b) 2017-yil 11-avgust

d) 2018-yil 09-sentabr

4.O’zbekiston Respublikasida Maktabgacha ta’lim tizimini yanada

Takomillashtirish bo’yicha tasdiqlangan Yo’l xaritasida qanday ishlar-

ni bajarish ko’zda tutilgan

1. 
   maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnik
   

bazasini mustahkamlash , kadrlar salohiyatini oshirish , xorijiy

tajribalardan foydalanib , milliy tizimni yanada rivojlantirishga

doir qator amaliy ishlarni bajarish

2. 
   maktabgacha ta’lim tizimini sifat jihatdan yangi bosqichga
   

ko’tarish , yosh avlodni barkamol va yetuk shaxs qilib ulg’aytirish

3. 
   maktabgacha ta’lim tizimini tanqidiy o’rganish va faoliyatini
   

yanada takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqish bo’yicha

komissiya tashkil etish

d)maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarda uyg’un rivojlangan

shaxsni tarbiyalash , bolani butun kelajagini belgilab beradigan bilim

va qadriyatlarni yosh avlod qalbiga singdirish

5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Maktabgacha ta’lim tizimi

Boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi

PF-5198- sonli farmoni qachon qabul qilingan

a) 2017-yil 24-sentabr

b) 2017-yil 30-sentabr

c) 2018-yil 30-sentabr

d) 2017-yil 17-avgust

6.Bugungi kunda Respublika bo’yicha bolalarning maktabgacha ta’lim

Bilan qamrab olinishi necha foizni tashkil etadi

1. 
   42 foiz
   
2. 
   25 foiz
   
3. 
   40 foiz
   

d) 30 foiz

7.O’zbekiston Respublikasining ---ta’lim to’g’risidagi qonuni qachon

Qabul qilingan

a . 1996-yil 29-avgust

b. 1997-yil 27-avgust

c . 1997-yil 29-avgust

d . 1996-yil 14-iyul

8.Ta’lim muassasasining huquqiy maqomi Ta’lim to’g’risidagi qonun-

Ning nechanchi moddasida nazarda tutilgan

a . 6 modda

b . 4 modda

d . 7 modda

c . 3 modda

2-mavzu

Test savollariga javoblar

1.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-2707-son ‘’2017-2021 yil”

Larda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari

To’g’risida ‘’gi qarori qachon qabul qilingan

1. 
   2016-yil 28-dekabr
   
2. 
   2016-yil 19-dekabr
   
3. 
   2016-yil 30-dekabr
   
4. 
   2016-yil 29-dekabr
   

2. Vazirlar Mahkamasining 929-son ‘’O’zbekiston Respublikasi

Maktabgacha ta’lim vazirligi to’g’risidagi nizomi qachon qabul qilingan

a. 2017 -yil 30-noyabr

b. 2017-yil 25-noyabr

c. 2017-yil 25-dekabr

01 d. 27-yil 21-noyabr

3.Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yiladi-

Gan davlat talablari nimani belgilaydi

1. 
   bolalarning psixologik xususiyatlariga asoslangan holda
   

ta’lim-tarbiya jarayonini

2. 
   maktabgacha ta’lim muassasalari pedagog xodimlarining pedagogika va psixologiyaga oid bilimlarini yanada chuqurlashtirishni
   

c.davlat talablari soha va kichik soha indikatorlariga

o’zgartirishlar kiritishni

d.bolada mustaqil ravishda bir qarorga kelish hamda unga

‘’Men’’konsepsiyasini shakllantirishni

4.Davlat talablari rivojlanish sohalari nimani ko’zda tutadi

a. bola ta’limi va rivojlanishida kattalarning asosiy rolini

b. asosiy rivojlanish sohalarini

c. har bir yosh guruhiga mos bir nechta talablarni

d. integratsiyani

5.Davlat talablarini ishlab chiqishda nimani asos qilib olingaan

a. bolaning me’yorda rivojlanish ko’rsatgichlarini

b. aniq bir yoshdagi bolaning rivojlanishini

c. bolaning yutuqlari va rivojlanish darajasini kuzatish

imkoniyatini beruvchi indikatorlarni

d. bola shaxsi rivojlanishining beshta sohasini

6.Rivojlanish sohasi nima

a. maktabgacha yoshdagi bolalar qiziqishi

b. bola rivojlanishidagi aniq bir yo’nalishlar

c. bolada ma’naviy me’yorlarni shakllanishi

d. bolada ijtimoiy tajriba egallanishini ko’zda tutgan har

tomonlama rivojlantirishga qaratilgan yaxlit jarayon

7.Integratsiya nima

a. bilish jarayonini rivojlanishi

o’rtasidagi bog’liqlik

b. bolalarda kutilayotgan bilim , ko’nikma va malakalar ko’r- satichi

c. bola ta’limi va rivojlanishidagi mazmun tarkibiy qismlari

d. jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi

8.Rejalashtirishda nima ifodalanadi

a bolaning yoshi va individual xususiyatlari.

b. kun tartibi

c. faoliyatning maqsadi , mavzusi , mazmuni va turlari

d. pedagog tomonidan rejalashtirilgan kundalik harakatlar

3-mavzu

Test savollariga javoblar

1.DTS[davlat ta’lim standarti] nimani belgilaydi

a. ta’lim mazmunining o’zagi hisoblangan standart vositalarni

shakllari vositalari , usullari va ularning

sifatlarini baholash

b. ta’lim mazmuni tartibini

c. Davlat MT to’g’risidagi Nizomni

d. mamlakat hududida faoliyat ko’rsatayotgan turli ta’lim

muassasalarini

2.’’Standart’’so’zining ma’nosi nima

a. meyor , namuna .andoza , model

b bolalar tomonidan bajariladigan o’quv ishlarining maksimal

hajmi

c. o’quv fani bo’yicha yakuniy talimning yakuniy natijalarini

belgilovchi asosiy hujjat

d. zamonaviy tendensiyalaridan biri

3.Oliy ta’limning o’quv-me’yoriy hujjatlariga nimalar kiradi

a. o’quv rejasi , o’quv dasturi va darsliklar kiradi

b. tayanch , namunaviy va ishchi o’quv rejasi

c. tayanch o’quv rejasi

d. Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligi tomonidan ishlab

chiqarilgan hujjatlar

4. DTS[dalat ta’lim standarti] nimani belgilaydi

a. ta’lim mazmuni shakllari vositalari , usullari va ularning

sifatini baholash tartibini

b. o’quvchilar tomonidan egallanishi lozim bo’lgan bilim,

ko’nikma va malakalarni

c. o’quv predmetlari bo’yicha beriladigan ta’lim mazmunini

d. ta’lim muassasalari uchun tayanch o’quv rejasi ishlab

chiqishni

5.Tayanch o’quv rejasi davlat ta’lim standarti tarkibiy qismi sifati-

da kim tomonidan tasdiqlanadi

a. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi

b. O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisi

c. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti

d. O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligi

6.O’quv rejasi qanday hujjat hisoblanadi

a. barcha ta’lim muassasalarida so’zsiz amal qilinishi lozim bo’lgan davlat hujjati

b. o’quv jarayonini metodik , informatsion ,texnik ta’minlash

imkoniyatini beruvchi hujjat

c. darsliklar va o’quv qo’llanmalarni belgilab beruvchi hujjat

d. o’quvchilarning tayyorgarligi darajasi hisobga oluvchi hujjat

4-mavzu

Test savollariga javoblar

1. 
   “Ilk qadam” o‘quv dasturi qachon tasdiqlangan?
   

1. 
   2018 yil 7 iyul
   
2. 
   2017 yil 7 iyul
   
3. 
   2018 yil 14 iyun
   
4. 
   2018 yil 20 fvgust
   

2. 
   “Ilk qadam” o‘quv dasturida nimalar ifodalangan?
   

1. 
   maktabgacha ta'lim tashkilotning maqsad va vazifalari, o‘quv-tarbiyaviy faoliyatning asosiy g‘oyalari
   
2. 
   maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni sog`jomlashtirish
   
3. 
   bolalarni maktabgacha ta`limga qamrab olish
   
4. 
   maktabgacha ta'lim tashkilotning maqsad va vazifalari
   

3. 
   Qo‘shimcha ta'lim xizmatlari nima?
   

1. 
   Fakultativ
   
2. 
   maslahatlar
   
3. 
   maktab bilan hamkorlik
   
4. 
   ota-onalar bilan ishlash
   

4. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim berishda kompetensiyaviy yondashuv nimani ko‘zda tutadi?
   

1. 
   o‘sib borayotgan bolani hayotiy muhim masalalarni hal qilish uchun zarur bo‘lgan, axloqiy me'yor va qadriyatlarni o‘zlashtirishi, «Men» obrazini qurish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat usullarini shakllantirishga tayyorgarlikni
   
2. 
   .“Ilk qadam” o‘quv dasturi asosida turli yosh guruhlari bolalariga beriladigan bilimlarni
   
3. 
   bolaning faoliyat va axloq sub'ekti sifatidagi yaxlit rivojlanishini
   
4. 
   bolaning faoliyat va axloq sub'ekti sifatidagi yaxlit rivojlanishini
   

5. 
   Kommunikativ kompetensiya nima?
   

1. 
   muloqot vositalaridan turli vaziyatlarda foydalana bilish ko‘nikmasi
   
2. 
   ravon nutqqa ega bo`lish
   
3. 
   suhbatni to`g`ri tashkil etish
   
4. 
   pedagogik malakaga ega bo`lish
   

6. 
   Ijtimoiy kompetensiya nima?
   

1. 
   hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va me'yorlariga rioya qilgan holda o‘zini tuta olish mahorati.
   
2. 
   bolaning o‘yin jarayoni va uni tashkil qilishda tajriba, bilim va ko‘nikmalardan ijodiy foydalanishi
   
3. 
   bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlardan o‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish
   
4. 
   ilk rivojlanish masalalarida ota-onalarga bilim berish
   

7. 
   MTTda o‘quv-tarbiyaviy jarayon nima asosida amalga oshiriladi?
   

1. 
   «O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilgan davlat talablari»
   
2. 
   bolaning rivojlanish sohalari kompetensiyalari
   
3. 
   namunaviy kun tartibi
   
4. 
   sanitariya-gigiena talablariga muvofiq ravishda
   

8. 
   Rivojlantiruvchi muhitni tashkil qilishda nimani hisobga olinadi?
   

1. 
   bolalarning o‘ziga xos belgilarga ega bo‘lgan yoshga doir xususiyatlari va ehtiyojlarini
   
2. 
   ko‘rgazmali-rivojlantiruvchi muhitni
   
3. 
   bolaning muvaffaqiyatli ijtimoiy moslashuvini
   
4. 
   milliy va hududiy an'analarni