O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Usinilg`an a`debiyatlar
- Bekkemlew ushin sorawlar
- TARBIYaVIY IShLARNING ASOSIY YwNALIShLARI, MA№SAD VA VAZIFALARI
- SINFDAN VA MAKTABDAN TAShQARI TARBIYaVIY IShLAR MAZMUNI, ShAKLI VA USLUBLARI. ERKIN TAFAKKUR YuRITUVChI ShAXSLARNI TARBIYaLASh
|
Bekkemlew ushin sorawlar 1. Tarbiyaga kompleks jandasiw degende neni tu’sinesiz? 2. Oqiwshilarga individual jandasiw degenimiz ne? 3. Oqiwshilardi uyreniw, olardin’ turmis sharayatlari menen tanisiw usillari. 4. Balaga shanaraqtan tis tasirlerdin’ a’hmiyeti?
5. Oqiwshini u’yreniw dastur ha’m rejeler du’ziwde neler esapqa alinadi? … Usinilg`an a`debiyatlar 1. A.Embergenov, T. Seytniyazov, T. Kulmuratov, Z. Baltasheva, Sh. Arzuova, IBM kompyuterleri ha`m WINDOWS sistemasi. No`kis 1998. 2. S.I.Rahmonqulova, IBM PC shaxsiy komp`yuterlarida ishlash, T.-1998.,224 b. 3. www.ziyonet.uz/informatika_asoslar.zip 4. www.informika.ru/informatika.zip
4 −−−−
MAVZU. WQUVChILARNI PeDAGOGIK KUZATISh R e J A ::::
1. Wquvchilarni pedagogik kuzatish. wquvchilarning shaxsiy varaqasi bilan tanishish. 2. Wquv yili sinf jurnalini kwrib chiqish. 3. Maktab direktori va ilmiy bwlim mudirining axboroti. 4. wquvchilarning ota − onalari bilan suhbatlari. 5.Tabiiy eksperiment. 6. wquvchilar bilan suhbatlashish. Sinf faollari bilan suhbatlashish. 7. wquvchilarga beriladigan pedagogik tavsifnomalar.
Pedagogik tavsifnomalar, wquvchilar bilan suhbatlashish, ota − onalar bilan suhbatlashish, eksperiment wtkazish, maktab direktori , ilmiy bwlim mudiri, wquvchilarning shaxsiy varaqasi. Wquvchilar jamoasi mustaqil tashkilotdir, ammo u pedagogik rahbarlikka muhtojdir. wquvchilarni wz holiga tashlab qwyish ham, ayni vaqtda bolalar jamoasiga nisbatan ma`muriyatchilik ham, buyruqbozlik ywliga wtib olish ham mumkin emas. Birinchi holda, sinf rahbari bu ishlardan umuman chetlashib , wquvchilar bilan aloqaning susayishiga ywl qwysa, ikkinchi holda u tazyiq ywliga wtib wquvchilar mustaqilligini ywqqa chiqaradi. Sinf rahbarining bosh vazifasi bolalar jamoasini faoliyatini mohirlik bilan boshqarish, wquvchilar tashabbuskorligini wstirish, sinf jamoasi faolligi va mustaqilligini tarkib topshirishdan iboratdir. wquvchilarni pedagogik kuzatish wquvchilar haëti va faoliyatini wrganishning eng ishonchli usullaridan biridir. Bu ish darslarda, darsdan tashqari vaqtlarda, ijtimoiy − foydali mehnat sharoitida, qwyingchi, ijtimoiy haëtning hamma sohalarida amalga oshiriladi. Albatta − bu degani − sinf rahbari hamma vaqt va hamma joyda wquvchilar izidan yurib, ularni zimdan kuzatadi degan gap emas. wquvchilarni kuzatish nafaqat maktabda, balki kwcha − qwyda, oilada, teatrda, sayru − tomoshada, sport wyinlarida, oddiy guruhlarda ham olib boriladi. wquvchilarni kuzatish qanchalik puxta, aniq, izchil reja asosida olib borilsa, ish shunchalik oson kechadi. Tajribali sinf rahbarlari wquvchilarning turli axloqiy jismoniy xislatlarini bir qancha sinoflar orqali oppa − oson aniqlashdi qwyadi. Jismoniy tarbiya darslarida turnikka tortinish, qiyin va nozik mashqlarni bajarishda, vrach xonasidagi emlash jaraënida, bir oz qiyinroq mehnat topshiriqlarida, ulardan uzoqdagi biror kishini chaqirib kelish, ëqtirmagan ishni buyurish orqali ulardagi iroda va qwrqoqlik, kuch va nimjonlik, qat`iylik va jur`atsizlik, mehnatsevarlik va yalqovlik kabi xislatlar namoën bwladi. wquvchilarni kuzatish va undan twplangan ma`lumotlar umumiylik va nisbiylik kasb etishini unuitmaslik dlozim. Shuning uchun ham tasodifiy va shoshilinch xulosalar chiqarmaslik kerak. wquvchilar xulq − atvoridagi tashqi jihatdan bir xildagi voqea − hodisalar turli sabablargi kwra sodir bwlishini mumkin. wquvchilarni kuzatish davomida, ayniqsa ularning ba`zi bir xatti − harakatlarini baholashda ularning keltirib chiqargan sabablarini aniqlab olish ham juda muhimdir. Masalan, wquvchi darsga kechikib keldi, deylik. Sinf rahbari uni qwyishdan oldin vaziyatni aniqlab olish maqsadga muovfiqdir. Bu holatda balki ota − ona aybdordir, balki u kwr kishini kwchadan wtkazib qwygandir, balki ywlda aganab tushib, kiyimlarini qayta almashtirib kelgandir. haëtda hamma narsa b6lishi mumkin. buni inkor qilib bwlmaydi. Ba`zan wquvchi wqituvchining gaplarini e`tiborsiz tinglaydi. Bu wqituvchida norozilik uygotadi va u haq. Balki uning oilasida notinchlik bwlganu u tun bwyi uxlamasdan bezovta bwlib chiqqan, darsda fikrini bir joyga twplay olmaydi. Nima bwlgandayam, wquvchilarni kuzatish yuksak madaniy. Saxiy qalb, bolalar shaxsiga katta hurmat, bolalar tarbiyasini bilish, sinchkovlik, etuk mahorat va malaka talab etadi.
− Oila
;
− Mahalla jamoatchiligi ;
− Maktab jamoatchiligi ;
Televidenie ;
− hozirgi davr yangiliklari ;
wzaro muomala II
− wzining tajribasi ;
№ adrlaydigan narsalari ;
Shaxsiy talablari ;
− Niyatlari va umidlari ;
wzaro aloqalari ;
− Munosabatlari III −
;
− har bir harakatini kuzatish ;
− Ragbatlantirish ;
Suhbat wtkazish ;
− Erkin muloqotga wrgatish ;
Yaqindan sirlashish IV
− Mavzuni twgri tanlash ;
Tarbiyaviy ahamiyatini kwrsata bilish ;
− № iziqarli wtkazish ;
− wquvchilar ijrosini eshitish va kwrish ;
− Mazmunli tashkil etish
Pedagogning kuzatishi qanchalik qimmatli bwlmasin, butun sinf haqida va ayrim wquvchilar twgrisida ma`lumotlar wrganishning boshqa usul va ywl − ywriqlari ërdamida aniqlashni va kengaytirishni talab etadi.Bundan kelib chiqib, maktabda wquvchilar shaxsiy ishini samarali tashkil etish zamon talabidir. Buning uchun ularga mehnatni ilmiy tashkil qilishning oqilona eng oddiy usullarini wrgatish zarur. bu bilan ularga eng kam kuch sarflab kwp samaraga erishish imkonini yaratgan bwlamiz.Mehnatni ilmiy tashkil qilishning quyidagi asosiy talablari mavjud : 1. Maqsadni aniqlab olish. 2.Ishni qismlarga ajratish. 3. Qismlarni keraksiz narsalardan tozalash, qolganlarini oqilona joylashtirish. Áîëàëàðãà òàðáèÿâèé òàúñèð ýòóâ÷è îìèëëàð ?3óâ÷èëàðíè òàðáèÿëàøäà 73óâ÷èíèíã òàëàáëàðè Ñèíô ðà8áàðèíèíã 73óâ÷èëàðíè 7ðãàíèø ìåòîäèêàñè ?3óâ÷èãà èíäèâèäóàë ìóíîñàáàòäà á7ëèø Òàðáèÿâèé èøëàðíè ò72ðè òàøêèë ýòèø ìåòîäèêàñè 4. Eng k erakli qurol − asboblarni tanlash. 5. Eng yaxshi usullarni wrganish. 6. Maqsadga erishish. Bularni wquvchilar haëtiga qanday tatbiq qilib bwladi ? wqish − aqliy mehnat turlaridan biri. mamlakatimizda milliolnlab wquvchilar maktablarda wqishadi. wqush − bu wziga xos xususiyatga ega mehnatdir. Shu narsa aniqki, bu mehnat ham ayni bir natijaga erishish uchun kwp ëki oz kuch sarflanishiga qarab u ëki bu darajada samarali bwlishi mumkin. wquvchilarni har bir ishga kirishishdan oldin xoh ëzma, xoh ogzaki reja tuzib olishga wrgatish kerak. Ijtimoiy ishlab chiqarishda ham, shaxsiy ishda ham tartiblilik, tejamlilik rejaning mavjudligi va mukammalligiga bogliqdir. Reja − ishdagni muvaffaqiyatning asosidir. Reja − harakat uchun dastur. Rejaning tarkibiy qismlari. 1. Ish maqsadini aniqlash. 2. Ish uchun nimalar kerak ?
3. Ish tartibi, ish jaraëni. Vaqti, joyi. Nihoyat, ishning wzini, uning nimadan boshlanishi, qanday borishi, nimadan keyin nima kelishini aniq tasavvur qilish kerak. Ishni bajarish uchun eng avvalo tegishli ish wrni kerak. Maktabdagi kwpchilik darslar uchun parta ëki stol singari ish wrni twliq kifoya qiladi. Endi ish wrniga quyidagi talablar qwyiladi :
topish uchun kwp vaqt sarflanadi. 2. Ish wrnida tozalikni ta`minlash kerak. Ish wrni qanchalik toza bwlsa, ishlash shunchalik oson, zavqli bwladi. 3. Ish wrnida bajariladigan ishga muvfoiq tartib ta`minlanishi lozim. Bizga kerak bwladigan hamma narsani bir tomonda (yaxshisi chapda), bajarilgan va foydalanilgan narsalarni wng tomonda saqlash kerak. Kwp ishlatiladigan narsalar yaqinroq turishi kerak. Stolda tartib saqlanishi uchun ruchka, qalam, knopka, qisqich, wchirgich va maxsus qalamdondan foydalanish wrinli. Shuni unutmaslik kerakki, sinf xonasidagi tartib, ozodalik har bir ish wrnidagi tartib va ozodalikka bogliq. Bu xildagi ish jaraëni wquvchilarni tartiblilikka, ozodalikka, wz − wzini nazorat qilishga, qiziqib mehnat qilishga wrgatadi.
Bekkemlew ushin sorawlar 1. 1.
Oqiwshilardi pedagogikaliq baqlaw qalay a’melge asiriladi ? 2. Miynetti ilimiy sholkemlestiriwdin a’hmiyeti ?
Rejenin quramali bolekleri qanday
?
……………………………………….. Usinilg`an a`debiyatlar 1. A.Embergenov, T. Seytniyazov, T. Kulmuratov, Z. Baltasheva, Sh. Arzuova, IBM kompyuterleri ha`m WINDOWS sistemasi. No`kis 1998. 2. S.I.Rahmonqulova, IBM PC shaxsiy komp`yuterlarida ishlash, T.-1998.,224 b. 3. www.ziyonet.uz/informatika_asoslar.zip 4. www.informika.ru/informatika.zip
−−−−
::::
1. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar metodikasi kursi haqida tushuncha. 2.Uning maqsadi va vazifasi. Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. 3. Shaxsning har tomonlama kamolga etishuvi. 4.wz −
shakllantirish.
Maqsadi, vazifalari, asosiy ywnalishlari, maktab, mahalla, jamoat tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari, metodologik asoslari, ma`naviy − axloqiy tarbiyalash, shaxs kamoloti.
O’zbekiston respublikasining istiqlolga erishuvi hamda wz mustapqil siësiy, iqtisodiy va ijtimoiy ywliga ega bwlishi, xalq xwjaligining turli sohalarida, jumladan xalq ta`limi tizimida wsib kelaëtgan ësh avlod ta`lim − tarbiyasi bilan borliq jaraënini qayta kwrib chiqishni taqozo etmoqda. hozirgi paytda, fan va madaniyatning swnggi yutuqlari asosida kelajagimiz bwlgan ësh avlodni haëtga tayërlashning samarali shakl va uslublarini izlash nihoyatda zarurdir. O’zbekiston respublikasi Prezidentining «Ma`naviyat va ma`rifat» jamoatchilik markazi faoliyatini yanada takomillashtirish va samaradorligini oshirish twgrisida» gi farmonida kwrsatilganidek, jamiyatda yuksak ma`naviy fazilatlarni kamol topishtirish, milliy mafkurani shakllantirish, ëshlarni boy madaniy merosimiz, tarixiy an`analarimizga, umuminsoniy qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat, istiqlol goyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash mamlakatimizda amalga oshirilaëtgan barcha islohotlarning hal qiluvchi omilidir. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarning samaradorligini oshirish avvalo komil insonni shakllantirishning eng zamonaviy va qulay ywnalishlarini topib joriy etishga bogliq. Ushbu Kontseptsiya ham xudda shu maqsadda, shaxs kamoloti bosqichlarini belgilab olishga ywnaltirilgan. Tarbiyaviy ishlarni davr talabiga javo beradigan holga keltirish uchun tarbiyaning asosi bwlgan barcha goyalar qaytadan kwrib chiqilishi, asosiy e`tibor bola shaxsiga qaratiligi, yillar davomida twplangan ijobiy tajribadan unumli foydalanish zarurligini taqozo etadi. Tarbiyaviy ishlar huquq − tartibot organlari, ijodiy uyushmalar, Davlat va nodavlat jamgarmalar, qwmitalar va tashkilotlar bilan hamkorlikda olib boriladi. TARBIYaVIY IShLARNING ASOSIY YwNALIShLARI, MA№SAD VA VAZIFALARI Inson shaxsining kamol topishi uchun juda murakkab va uzluksiz jaraën davomida shakllanadi. Uning tarbiyaviga ota − onasi, maktab, mahalla, dwstlari, jamoat tashkilotlari, atrof − muhit, ommaviy axborot vositalari, san`at, adabiët, tabiat va hokazolar bevosita ta`sir kwrsatadi. Yuqoridagi barcha haëtiy ehtiëjlarni vujudga keltirishda wzaro hamkorlikning ta`sir doirasi orqali shaxsni tarbiyalash va tarbiyaning birligini ta`minlagan holda, uni shaxs sifatida shakllanishiga salbiy ta`sir kwrsatadigan muhitdan himoya qilish. Tarbiyaning bosh maqsadi −
ësh avlodni ma`naviy − axloqiy tarbiyalshada xalqning boy milliy, ma`naviy − tarixiy an`analarga, urf −
va vositalarni ishlab chiqib amalga joriy etishdir. Tarbiyaning asosiy vazifasi − shaxsning aqliy, axloqiy, erkin fikrlovchi va jismoniy rivojlanishi, uning qobiliyatlarini har tomonlama ochish uchun imkoniyat yaratishdir. Buning uchun :
ëshlarni erkin fikrlashga tayërlash, haët mazmunini tushunib olishga kwmaklashish, wz − izini idora va nazorat qila bilishini shakllantirish, wz shaxsiy turmushiga maqsadli ëndashuv, ularda reja va amal birligi hissini uygotish ;
wquvchilarni milliy, umuminsoniy qadriyatlar, Vatanimizning boy ma`naviy merosi bilan tanishtirish, madaniy hamda dunëviy bilimlarni egallashga bwlgan talablarini shakllantirish, malaka hosil qildirish, tobora wsitirib − boyitib borish va estetik tushunchalarini shakllantirish ;
− har bir wsmirning bilimdonligini va ijodiy imkoniyatlarini aniqlab, ularni rivojlantirish. Inson faoliyatini turli sohalarda joriy qilib kwrish. Bolalar ijodkorligi, iqtidorini yuzaga chiqarish va yanada qwllab − quvvatlash uchun shart − sharoit hozirlash ;
insonparvarlik odobi me`ërlarini shakllantirish (bir − birini tushunadigan, mehribonlik , shafqatlilik, irqiy va milliy kamsitishlarga, toqatsizlik), muomala odobi kabi tarbiya vositalari (nohaqlikka, ëlgonchilik, tuhmat, chaqimchilikka toqatsizlik) keng qwllanishi lozim ;
vatanparvarlik, dunëviy fikrlash, jamiyatimizda yashaëtgan odamlar bilan wzaro munosabat − muloqotni wrganish, wz xalqiga, davlatiga, uning himoyasi uchun hamisha shay bwlib turish, wzbekiston Respublikasi va boshqa dvlatlarning razmlariga hurmat bilan qarash, ësh avlodni − zbekiston Konstitutsiyasiga, bayrogiga, Gerbiga, Madhiyasiga, Prezidentiga sadoqatli qilib tarbiyalash ;
− qonuniy jamoa axloqi va turmush qoidalariga hurmat bilan qarashni tarbiyalash, shaxsning noëb qirralarini belgilovchi fuqarolik va ijtimoiy mas`uliyat hislarini rivojlantiriщ, wzi yashaëtgan mamlkatlning ravnaqi , Insoniyat taraqiëtini barqaror saqlab qolish uchun fidoyilik, ekologik ta`lim − tarbiya ;
− mustaqil davlatimiz − wzbekiston Respublikasining ishchi va tashqi siësatiga twgri va xolisona baho berishga wrgatish. Uning tinichliksevarlik, demokratiya va boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, oshkora − ochiq tashqi siësatiga va wz xalqining turmush darajasini ywnaltirilgan, fuqarolarni ijtimoiy himoya qiladigan ichki siësatini twgri tushuntirmoq kerak ;
turmushda eng oliy hisoblangan mehnatga ijodiy ëndoshish fazilatlarini shakllantirish ;
− soglom turmush tarziga intilishni tarbiyalash va rivojlantirish, munosib oila sohibi bwlish istagini shakllantirish ;
− ëshlarimizni erkin mustaqil fikrlashga wrgatish Tarbiyaning asosiy tizimi quyidagicha bwlishi lozim :
− tarbiya
− tarbiyalanuvchi shaxsini oliy ijtimoiy qadriyat deb tan olish, har bir bola, wsmir va ësh yigit − qizning betakror va wziga xosligini hurmatlash, uning ijtimoiy huquqi va erkinligini e`tiborga olish ;
− ëshlarda istak va imkoniyat muvofiqligi tuygusini qaror toptirish ;
milliylikning wziga xos an`analari va vositalariga tayanish ;
− shaxslararo munosabatlarda insonparvarlik, pedagoglar va wquvchilar wrtasidagi bir −
munosabatda bwlish. Amalda tarbiyaviy jaarën yaxlit va uzluksiz ishiga va turli ëshdagi bolalarni qamrab olishga alohida ahamiyat berish lozim. wsmir yigit va qizlar nafaqat bwlgusi katta haëtga tayërgarlik kwradilar, balki ana shu haqiqiy haët bilan yashaydilar. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar wquvchilarning qiziqishi, istaklari , xohish va ehtiëjlariga suyangan holda ularning darsdan bwsh vaqtlarida wquv − tarbiya jaraënini twoliradi. U wquvchilarning ijodiy qobiliyatlarini, tashabbuskorligini oshirishga imkoniyat yaratadi. Sinfdan tashqari ishlarning wziga xosligi щshundaki, twgarak , klub dasturlarining rang − barangligi, ular mazmunidagi yangiliklar wsmir yigit − qizlarning shaxs sifatida shakllanishlari uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. SINFDAN VA MAKTABDAN TAShQARI TARBIYaVIY IShLAR MAZMUNI, ShAKLI VA USLUBLARI. ERKIN TAFAKKUR YuRITUVChI ShAXSLARNI TARBIYaLASh Fuqarolik faoliyati wz davlati oldidagi huquq va burchalirni tan olishni, jamiyat belgilagan yashash va axloq me`ërlariga ongli rioya etishni, mehnat va jamoada faolikni, ma`naviy etuklikni barqaror etadi :
islohotlarning taqdiri va samarasi uchun javobgar, yurtimizning ertangi kuni va istiqboli uchun fidoyi shaxslarni shakllantirish borasida ustuvor davlar siësati yurituvchi ;
siësiy onglilik va ijtimoiy faollik, ya`ni davlatning ichki va xalqaro siësatini tushunish va idrok qilish. Vatanparvarlik va baynalmilallikni his etish, ijtimoiy siesiy haëtda faol qatnashishga shay turish ;
− xalq , davlat oldidagi fuqarolik burchi, ya`ni qonunchilik tamoyillarini, wzining Vatan, mahalla, oila oldidagi huquq va burchalirini bilishi, ularga qat`iy amal qilishi. № onunchilikning buzilishiga murosasiz munosabatda bwlish. Bekkemlew ushin sorawlar 1. 1.
Klasstan ham mektpten tis tarbiyaliq jumislar metodikasinin’ maqseti ha’m waziypalari ?
?
3. S haxs kamalati degende neni tu`sinemiz ?
Usinilg`an a`debiyatlar 1. A.Embergenov, T. Seytniyazov, T. Kulmuratov, Z. Baltasheva, Sh. Arzuova, IBM kompyuterleri ha`m WINDOWS sistemasi. No`kis 1998. 2. S.I.Rahmonqulova, IBM PC shaxsiy komp`yuterlarida ishlash, T.-1998.,224 b. 3. www.ziyonet.uz/informatika_asoslar.zip 4. www.informika.ru/informatika.zip
Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|