Qurilish ishlab chiqarish tеxnologiyasi bo’yicha asosiy tushunchalar va qoidalar

1-Mavzu: Qurilish ishlab chiqarish tеxnologiyasi bo’yicha asosiy tushunchalar va qoidalar
Reja
1.1.Hozirgi zamon qurilish ishlab chiqarishining asosiy printsiplari.
1.2. Qurilish tеxnologiyalarining strukturasi, tarkibi va o’ziga xos xususiyatlari.
1.3.Qurilish ishtirokchilari. qurilish jarayonlari va ishlari. qurilish tеxnologiyalarining
moddiy elеmеntlari.
1.4.Qurilish tеxnologiyalarining mеhnat rеsurslari. Qurilish tеxnologiyalarining tеxnik
vositalari. qurilish-montaj ishlari sifatini nazorati.
Qurilishda mеhnatni muhofaza qilish.

Kirish
Qurilish inson bunyodkorlik faoliyatining asosiy shakllaridan biridir. Qurilish -

bu moddiy ishlab chiqarishning sohasi bo‘lib, unda ishlab chiqarish (sanoat
korxonalari, energetik majmualar, yo‘llar, magistral quvurlar va boshq.) va noishlab
chiqarish (turar - joy uylari, jamoat binolari, mehmonxona majmualari, va boshq.)
vazifalarini bajaruvchi asosiy fondlar yaratiladi.
Qurilish, shuningdek, bu bino va inshootlarni bunyod etish jarayonini ham
anglatadi, hamda ularni keyingi ta’mirlash, qayta qurish, boshqa ixtisoslikka
o‘tkazish, kafolatli foydalanish ham kiradi.
Kapital -to‘liq qurilish - umumlashtiruvchi atama bo‘lib, unga bino va
inshootlarni yangi qurilishi, qayta qurish va texnik qayta qurollantirish bilan
kengaytirish, to‘liq va joriy ta’mirlash kiradi.
Umuman qurilish inson hayot faoliyatining qulay muhiti yaratilishini
ta’minlovchi, ko‘p miqdorda ish o‘rinlarini yaratuvchi, o‘zining ortidan moddiy
ishlab chiqarishning bir qator qo‘shni tarmoqlarini yetaklovchi barqaror
rivojlantiruvchi tarmoqlardan biri hisoblanadi.
Qurilish ishlab chiqarishi - qurilishning tayyorgarlik va asosiy davrlarida
qurilish maydonchasida bajariladigan ishlarning yig‘indisidan iborat bo‘lib, unga
yana binoning yer osti va yer usti qismlarini barpo etish ishlari, barcha pardozlash
ishlari hamda muhandislik sanitariya, elektrotexnik konstruksiyalar, liftlar va
boshqalari kiradi.
Qurilish ishlab chiqarishni ilmiy-ishlab chiqarish yo‘nalishi sifatida qurilish
ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkil etishni birlashtiradi, bunda har bir fan
ravshan namoyon bo‘lgan mohiyatga hamda ilmiy asoslarga ega bo’ladi.
Texnologiya umumiy tushunishda - zarur mahsulotni olish jarayonida amalga
oshiriladigan materiallarni yoki chala mahsulotlarni tayyorlash yoki ularga ishlov
berish usullarining yig‘indisidir. Texnologiyaning vazifasi - zamonaviy ilmiy
yutuqlar va ishlab chiqarish tajribasi negizida yangi, samarali va iqtisodiy jihatdan
maqsadga muvofiq texnologik jarayonlarni ishlab chiqish va joriy qilishdan iborat.
Qurilish ishlab chiqarish texnologiyasi amaliy fan sifatida ko‘rib chiqilayotgan
xodisalar, jarayonlar ishlarning juda keng qamroviga ega bo‘lib, ikki ketma-ket
tizimostilari: qurilish jarayonlari texnologiyasi, bino va inshootlarni barpo etish
texnologiyasining birlashmasi hisoblanadi.
Qurilish jarayonlari texnologiyasi talab etilgan sifatdagi mahsulotni olish
maqsadida qurilish materiallari, yarim mahsulotlar va konstruksiyalarning holati,
fizik-mehanik hossalari, geometrik o‘lchamlarini sifat jihatdan ularga ishlov berishni
ta’minlovchi qurilish jarayonlarini bajarishning nazariy asoslari, uslublari va usullarini ko‘rib chiqadi. Bu ta’rifga kiritilgan “metod” tushunchasi mehnat qilish
texnik vositalari (qurilish mashinalari, kichik mexanizatsiya vositalari, montaj qilish
moslamalari, jihozlar, apparatlar, dastaki va mexanizatsiyalashtirilgan asbob, turli xil
konstruksiyalar) dan foydalanib mehnat predmeti moddiy elementlar (qurilish
materiallari, chala tayyor mahsulotlar, konstruksiyalar va boshq.)ga ta’sir
ko‘rsatishning turli xil usullariga (jismoniy, kimyoviy va h. k.) asoslangan qurilish
jarayonlarini bajarish prinsiplarini belgilab beradi.
Bino va inshootlarni barpo qilish texnologiyasi qurilishi tugallangan bino va
inshootlar ko‘rinishidagi mahsulot olish maqsadida boshqa ishlar bilan makon va
vaqt bo‘yicha mustaqil yoki o‘zaro bog‘lanishda ko‘rib chiqiladigan qurilish, montaj
va maxsus ishlarning ayrim turlarini amaliy jihatdan amalga oshirishning nazariy
asoslari va prinsiplarini belgilab beradi.
Mamlakatimizda qurilish ishlab chiqarishi zavod, korxonalarda ishlab
chiqarilgan konstruksiyalar, detallar va qurilish materiallarini keng qo‘llanilishiga
asoslangan industrial asosda rivojlanmoqda.
Ilmiy-texnik taraqqiyot qo‘l mehnati xarajatlarini ancha kamaytirishga,
quruvchilarning yangi yuqori unumdor mashina va mexanizmlarni, samarali
mexanizatsiyalashgan asboblarni olishlariga va qo‘llashlariga yordam beradi. Hozirgi
vaqtda mavjud nazariy tadqiqotlar, yangi materiallar, ilg‘or qolip (opalubka) lar va
qolip tizimlari negizida monolit va yig‘ma-monolit uy qurilishi jadal rivojlanmoqda.
Zamonaviy qurilish ishlab chiqarishning asosiy prinsiplari mehnat
unumdorligini jiddiy oshirishga, ishchilarning mehnat muhofazasini yaxshilashga,
atrof-muhit ekologiyasi va muhofazasiga ko‘proq e’tibor berishga mo‘ljallangan.
“Qurilish jarayonlari texnologiyasi” kursini bayon qilish fundamental
umumta’lim va maxsus muhandislik-texnik fanlarni o‘rganishning o‘zaro aloqasi va
izchilligiga asoslanadi. Kursning tuzilishi geodeziya, qurilish materiallari, sanoat va
fuqarolik binolari arxitekturasi, qurilish mashinalari va qurilish konstruksiyalari -
temirbeton va tosh metall va yog‘och hamda plastmassa konstruksiyalari kurslarini
dastlabki yoki bir vaqtda o‘rganishni nazarda tutadi.