R e j a: Chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalar

Mavzu: Chiqindisiz texnologik jarayonlarni tashkil qilishning asosiy prinsiplari

R e j a:

1. Chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalar

2. Chikindisiz texnologiyalarning asosiy prinsiplari.

Chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalar.

• Chiqindisiz texnologiya – insoniyat ehtiyojini qondirish maqsadida bilimlar, usullar va vositalarining amalda tadbiq etish, tabiiy resurslardan va energiyadan samarali foydalanish ta`minlash va atrof – muhitni muhofazalashdir.
• Chiqindisiz texnologiya – mahsulot ishlab chiqarishning shunday samarali usuliki, unda “xom-ashyo - ishlab chiqarish – iste`mol qilish – ikkilamchi xom-ashyo resurslari” ciklida xom-ashyolardan va energiyadan unumli va kompleks ravishda qo`llaniladi va tabiiy atrof-muhitga etkazilgan har qanday ta`sir uning normal holatidan chiqara olmaydi. Ushbu ta`rifda 3 ta sharf mavjud:

“Fizika” kursidan ma`lumki, termodinamikaning II – chi qonuniga asosan, davriy ishlaydigan mashinalarning foydali ish koefficenti (FIK) ni quyidagi formulalar yordamida hisoblash mumkin:
Demak, sovutgichdan olinadigan issiqlik miqdori Q2 = 0 yoki sovutgichning harorati T2 = 0 bo`lgandagina, davriy ishlaydigan mashinaning FIK 100% ga teng bo`la oladi. Ammo Nerist ko`rsatganidek, absalyut nol haroratni olish mumkin emas. Demak, davriy ishlaydigan mashinalarning FIK 100% ga teng bo`lgan mashinani yasab bo`lmaydi, yoki isitgichdan Q1 issiqlik miqdorini olib, bu issiqlikni to`liq termodinamikaning II – chi qonunini ifodalaydi. Ushbu qonunning quyidagicha ta`riflash mumkin: faqat bitta issiqlik manbai bilan ishlaydigan mashinani yasab bo`lmaydi.

Shuni aloxida ta`kidlash kerakki, « chikindisiz va kam chikindili texnologiyalar» atamalari « tabiiy resurslar », « xom – ashyolarga kompleks ishlov berish », « resurslardan samarali foydalanish », « kushimcha mahsulotlar », « ishlab chikarish chikindilari », « foydalanishga yaroksiz chikindilar », « ikkilamchi materiallar resurslari », « ikkilamchi energetik resurslar », « iktisodiy zarar » kabi atamlar bilan uzviy boglikdir.

• Shuni aloxida ta`kidlash kerakki, « chikindisiz va kam chikindili texnologiyalar» atamalari « tabiiy resurslar », « xom – ashyolarga kompleks ishlov berish », « resurslardan samarali foydalanish », « kushimcha mahsulotlar », « ishlab chikarish chikindilari », « foydalanishga yaroksiz chikindilar », « ikkilamchi materiallar resurslari », « ikkilamchi energetik resurslar », « iktisodiy zarar » kabi atamlar bilan uzviy boglikdir.
• Tabiiy resurslar. Suv, er, mineral resurslar, xayvonot va usimliklarresursi, Kuyosh energiyasi, er ka`ridan olinadigan energiyalar ( masalan, minerallashgan issik suv energiyasi ) va boshkalar tabiiyresurslar deb ataladi.
• Mineral resurslar. Bu er ka`ridagi mineral xom – Ashe ( kumir, neft, gaz, ma`danli va ma`dansiz kazilmalar ) zahiralarining majmundir.
• Xom – ashelardan kompleks foydalanish. Bu xom – Ashe va ishlab chikarish chikindilari tarkibida mavjud bulgan foydali komponentlardan tulik foydalanish demakdir.