Referat toshkent-2023

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
NIZOMIY NOMIDAGI DAVLAT UNIVERSITETI
PROFFISIONAL TA’LIM FAKULTETI
TASVIRIY SA’NAT VA MUHANDISLIK GRAFIKASI YO’NALISHI
TS/201 GURUH TALABASI
MIRXALILOVA FOTIMANING
METODIKA FANIDAN YOZGAN
REFERAT

Toshkent-2023

MAVZU: CHET EL TASVIRIY SAN’AT O’QOTISH METODLARI
TARIXI
REJA:
1.Tasviriy sanatni oqitishga doir dastlabki malumotlar va ularning metodları.

2. Evropada Uygonish davri rassomlarining xizmatlari.

3. Rasm chizishga orgatishdagi oziga xos turli qarashlar va metodlar.
JaHonda tasviriy sanatni oqitilishiga dastlabki Haqida malumotlar etarli bolmasada, biroq qadimgi Misr va YUnonistonda eramizdan avvalgi 3- asrlarga doir materiallar Ham mavjud. Qadimgi Misrda tog qoyalariga oyib ishlangan Haykallar, shuningdek rangtasvir asarlari ozining yuksak badiiyligi va ishlanish texnikasi jiHatidan kishilarni Hayratga solib kelmoqda. 1-rasm. SHuni aloHida qayd qilish lozimki, bunday sanat asarlari qanday shaklda bolishidan qatiy nazar ularni maxsus maktablarsiz yaratib bolmaydi. Kishilar oz tajribalarini keyingi avlodlarga turli yollar bilan ibtidoiy jamoa davridan boshlab otkazib kelganlar desak yanglishmagan bolamiz. Bunga eng qadimgi Misrda rasm chizishga orgatishga doir tarixiy manbalar guvoHlik beradi.

Tasviriy sanatni oqitish ishi bilan odamlar qadimdan shugullanib kelganliklari koproq qadimgi Misr manbalarida saqlanib qolgan. Misr maktablarida rasm ishlashga orgatish muntazam ravishda chizmachilik bilan bogliq Holda amalga oshirilgan. Tarixiy malumotlarga qaraganda maktabni tugallab chiHayotgan yoshlar malum maydon yuzasini olchash va uni qogozga tushura oladigan, bino planini chiza oladigan, ariq va kanallarning sxemasini tasvirlay oladigan bolishlari talab etilgan. Rasm bolalarni yozish savodini chiqarishda Ham katta aHamiyatga ega bolgan. Masalan “ o ” Harfini orgatish uchun oyoq rasmi, “ q ” Harfini orgatish uchun qol rasmi chizdirilgan.Bolalarni rasm chizishga orgatishda qolni erkin Harakat qilishiga aloHida etibor berilgan. Erkin, engil, ravon chiziqlar chizish doskada yoki papirus qogozlarda bajarilgan.

SHuni Ham aloHida qayd qilish lozimki, bu davr maktablarida faqat bolalar oqiganligi sababli ularga niHoyatda yuqori talablar qoyilgan.SHuMisr maktablarida rasm chizishga orgatish nazariyasi bor-yoqligi malum bolmasa-da, ayrim rasm chizish qoidalari qollanilgan. Oqituvchilar rasm chizishni (shakl, rang, olchov, tuzilishi v.b.) tabiatni kuzatish asosida emas, koproq namunadan, sxemadan kochirish orqali orgatganlar.Ayrim malumotlarga qaraganda, Misrda rasm chizishga orgatish qadimgi YUnonistondan ancha avval boshlangan. Italiyalik XV asr memori, artisti, yozuvchisi va olimi L.B.Alberti shunday deb yozadi: “Misrliklarning yozishicha, rangtasvir ishlash ularda YUnonistondan olti ming yil avval mavjud bolgan”ning uchun Ham talab va korsatmalarga rioya qilinmaganda bolalar qattiq jazolangan, Hattoki yogoch bilan kaltaklangan.

Misr maktablarida rasm chizishga orgatish nazariyasi bor-yoqligi malum bolmasa-da, ayrim rasm chizish qoidalari qollanilgan. Oqituvchilar rasm chizishni (shakl, rang, olchov, tuzilishi v.b.) tabiatni kuzatish asosida emas, koproq namunadan, sxemadan kochirish orqali orgatganlar.

Ayrim malumotlarga qaraganda, Misrda rasm chizishga orgatish qadimgi YUnonistondan ancha avval boshlangan. Italiyalik XV asr memori, artisti, yozuvchisi va olimi L.B.Alberti shunday deb yozadi: “Misrliklarning yozishicha, rangtasvir ishlash ularda YUnonistondan olti ming yil avval mavjud bolgan”
Rasm chizishga orgatish qadimgi YUnonistonda Ham oziga xos yonalishda amalga oshirilgan. Ularda rasm ishlashga orgatishda tabiatni, butun borliqni organishga, unda gozalliklarni idrok etishga aloHida etibor berilgan. Rasm ishlash uchun yogoch taxta ustiga asalari momi surtilgan va uning ustini boyoq bilan sidirga boyalgan. Rasm ana shu yuza ustiga otkir metall yoki suyak bilan chizilgan. Notogri chizilgan rasm qol bilan ishqalanib, chiziqlar orni toldirib ochirilgan. Songra tekis yuzaga yangi rasm ishlangan.
Eramizdan avvalgi 432 yilda YUnon Haykaltaroshi Poliklet kishi tanasi azolari ortasidagi mutanosiblik, proporsionallikka doir namuna sifatida “Dorifor” Haykalini yaratdi. Keyinchalik u barcha maxsus badiiy va badiiy bolmagan maktablarda orgatildi. 3-rasm.

YUnon rassomlari borliqni va turmushdagi gozalliklarni kuzatish asosida tasvirlashni qonun va qoidalarini ishlab chiqqanlar. Ularning fikricha gozallik, koproq xushbichim, tartib, ritm va simmetriya, bolaklar ortasidagi mutanosiblik, togri matematik munosabatlarda ifodalanadi. Keyinchalik YUnonistonda rasm ishlashning bir necha oziga xos maktablari paydo bolgan. Ular orasida tasviriy sanat va uni oqitish taraqqiyotida Sikion maktabi katta rol o`ynagan.Bu maktabda oqitish ishlari ilmiy asosda tashkil etilgan bolib, bolalar koproq tabiatga, uning qonuniyatlarini bilishga qaratilgan.Bu maktabni bitirganlar orasida Pamfildek mashHur rassomlar Ham bolgan. Pamfil rasm chizishning talimiy va tarbiyaviy aHamiyatini korsatib bergan. Bu Haqda uning zamondoshi Pliniy shunday deb yozgan edi: “Uning sayi Harakati bilan avval Sikionda, songra YUnonistonda Hamma bolalarga rasm chizishni orgatish lozimligi belgilab qoyilgan. Boshlangich talim rasm chizishdan boshlanishi qayd qilingan edi.”

Uygonish davrida Italiya tasviriy sanati va uni oqitish metodi katta rol oynagan. Bu davrda rasm chizish umumiy talim beradigan oquv predmetlari qatoriga kiritildi. MashHur rassomlardan CHennino CHennini, Leon Batista Alberti, Leanardo da Vinchilar bu borada etiborga loyiq ishlarni amalga oshirganlar. Ularning asarlarida fan va sanat ortasidagi aloqalar, proporsiya, perspektiva, anatomiya masalalari asosiy orinni egalladi. Ularning fikrlariga kora naturaga qarab rasm ishlash oqitishning asosini tashkil etishi lozim Hisoblangan..

Ayniqsa, Leanardo da Vinchi tasviriy sanatni oqitish metodikasi taraqqiyotiga katta tasir korsatgan. U ozining “Kniga o jivopisi” nomli ishida rassomchilikni jiddiy ilmiy fan soHasi deb qaradi. U kop yillar davomida anatomiya, rang, kishi azolari ortasidagi mutanosiblik qonuniyatlarini ishlab chiqqan. Tasviriy sanatni oqitishni takomillashtirishda Uygonish davrining nemis rassomlaridan A.Dyurerning xizmatlari katta boldi. U birinchi bolib rasm ishlashni engillashtirish uchun geometrik metodni oylab topdi. Uning fikricha Har qanday buyum, qism va yuzalar asosida geometrik shakllar yotadi. SHuning uchun chizishda u yoki bu narsalarni tasvirlashda avval geometrik shakllar chizib olinishi lozim, keyin ular umumlashtirilib, Haqiqiy tasvir Hosil qilinadi. Keyinchalik uning bu metodi Dyupyui, Ashbe, CHistyakov kabilarning pedagogik faoliyatlarida keng qollanila boshlangan. Hozirgi kunlarda Ham bu metod oz kuchini yoqotganicha yoq.

Uygonish davri rassomlarining katta xizmatlari shundan iborat boldiki, ular tasviriy sanatda anatomiya, perspektiva, yorugsoyaning beniHoya katta aHamiyatini asoslab berdilar. Natijada sanat asarlari ozining yuksak badiiyligi va realistikligi bilan tomoshabinlarni lol qoldiradigan boldi. SHunga qaramasdan tasviriy sanatni oqitish tizimini yaratish ularga nasib etmadi. Bu muammolar asosan XVI asrdan boshlab echila boshlagan. Bir qator akademiyalar tashkil etilishi ishni engillashtiradi. Bunday akademiyalar Florensiya, Rim, Balon kabi shaHarlarda ochildi. Avvalgi vaqtlarda bunday maktablar xususiy shaxslar tomonidan tashkil etilgan bolsa, endi davlat va jamoalar Ham bunga oz ulushlarini qoshaboshlagan edilar.