Reja: 1 Qadriyatlarning inson hayotidagi ta’siri qarindoshlarni hamjihatligini saqlash haqida

MAVZU:Navro‘z bayramining inson psixologiyasiga ta’siri

REJA:
1) Qadriyatlarning inson hayotidagi ta’siri qarindoshlarni hamjihatligini saqlash haqida

2) Navro‘z bayramining inson hayotidagi tutgan o‘rni

3 Qadriyatlar
Inson dunyoga kelishini o‘zi bir bayram bo‘ladi. Azaldan Sharq xalqlari shodliksevar mehmondo‘st xalq sifatida namoyon bo‘lgan. (Aynan navro‘z bayrami sharq xalqlariuchun musulmon ahli uchun yangilanish yasharish bayrami sifatida qaraydilar. Bu bayram musulmon ahli uchun yangi yilni kirib kelishini ham shu bayram bilan bog‘lashadi.
Inson hayoti davomida faqat qayg‘u yoki g‘am bilan umr o‘tkazmaydi. Insonga shodlik quvonch hissiyotlari ham bo‘lishini o‘zi ta’minlab bilishi kerak o‘zini baxtiyorligini yoki g‘amginligini o‘zi yaratadi.
Inson hayotida hursandchilik va bayramlar muhim ahamiyatga egaligi bilan ajralib turadi.Bayramlar orasida navro‘z o‘zining husnkorligi bilan kishini o‘ziga jalb etadi.Bu bayram bizning buyuk qadriyatlarimiz qatorida ijobiy o‘rin egallaydi.xususan bu bayram qadrdonlarni yig‘ish xafagarchilikni unutish hafa bo‘lgan insonlarni aloqalarini tiklash ham inson psixologiyasini tushkunlikdan qatqaradi.
Inson ruhiyatiga bayramlar juda kata ta’sir ko‘rsatadi. Insonning kayfiyatining shodon bo‘lib yurishida ham bayramlar yoki qadriyatlar orqali bo‘ladi.
Navro‘z bayrami haqida ulamolarning qarashlari shunday
Xalqimizning “Hamal kirdi” - “amal kirdi” degan maqoli juda mashxur .
Xijriy shamsiy taqvim bo‘yicha quyoshning birinchi burjga va oyning o‘n ikki burjdan biri hamal (homilador qo‘yga) kirishi bilan “Navro‘z” Yangi kun”, u bilan birga esa yangi yil va yangi fasl – bahor kirib keladi. “Navro‘z” va yangi yil kelishi bilanoq baxor nafasidan borliq tanasiga qayta jon kiradi. 5000 yillik tarixga ega. Navro‘z Onado‘li va Markaziy Osiyoda Yashagan turkiy xalqlarga ko‘ra Ko‘k turklarning temir konini eritib , tog‘ni teshib yo‘l ochib Arkanaqun tog‘idan chiqishi baxorning kelishi tabiatning uyg‘onish ramzidir. G‘arbga kelgan turklar. Orqali Onado‘li bilan Bolqonlarga yetib kelgan.

Adabiyotshunos Naim Karimov deydiki: navro‘z xalq xayotida, qolaversa o‘zbek madaniyati va adabiyotida yangilanish timsoli sifatida o‘rin egallab bo‘lgan. Haydar Xorazmiy san’atkorligining yana bir qirrasi shundaki u inson psixologiyasini: Ruhiy holatini tasvirlashga urinadi. Masalan:U “Gul va Navro‘z’’ning uchrashuvini shunday tasvirlaydi:Ular bir-birlariga ko‘zi tushgach:

Hamul yerda yiqildi zoru madxush,
Yana ondin batar mohi qasabpo‘sh .
Bo‘yi tuproq ichinda bo‘lgashib zor,
Ne og‘zinda ne ko‘ksinda dami bor.
Ko‘rib qizlar bo‘ldilar bu ishdan mot
Gulobu royha kelturdilar bot.
Biri navha qilib boshqa sochib hok
Biri faryod etib ko‘ksin qildi chok.

Haydar Xorazmiy “Gul va Navro‘z’’dastonidan [6b].

Birinchidan bu kun Alloh taolo Muso Alayhissalomning nusrat berib, firavnva uning sehrgarligini sharmanda qilgan.Qur’oni karimda:(Muso) ayti: “va‘da bayram kuni (to‘planadigan joydir) odamlar choshgohda to‘planurlar” [Toho surasi 59 oyat]. Ushbu oyatdagi “bayram” kuni yilning boshi shanba kuniga (Asokir, “Tarixi Damashq” ,[61-65.b].

yaxshi kayfiyat bag‘ishlaydi. Masalan: ayollar turmush o‘rtoqlariga yaxshi nanavro‘z bayrami ham inson psixologiyasida ana shunday muhim o‘rinni egallaydigan qadriyat sifatida qaraladi. Bu bayram yetim yesirlar qariyalarini holidan habar olishimiz yanada ortadi bu holat esa ularga yanada yashash ishtiyoqini va kimgadir kerakligini bildirib turadi. Va ularda hayotga bo‘lgan Bahor kelishi bilan tabiat atrofga boshqacha ko‘rk bag‘ishlaydi. Va albatta turli xil bayramlar boshlanadi, turgan gapki bunday bayramlar insonni ruhiyatiga
Yangi narsalar kiyimlar sovg‘alar oldirishadi, tabiiyki bunday holatlar insonning psixikasiga yaxshiliklar orqali ta’sir qiladi. Inson hayotida qadriyatlar va qadrdonlarga vaqt ajratishi orqali u madaniy hordiq oladi. Shu jumladan navro‘z bayrami qish faslidan sog‘- omon chiqib olganligimiz va islomiy bayram sifatida yurtimizda ko‘p asrlardan buyon nishonlanib kelinadi. “Avval 1920-yillarda “Xudosizlik jamiyati’’ni tuzish davrida, odamlarni dindan voz kechasan ,deb majburlash paytida, Navro‘z ham taqiqlangan bayramlar qatoriga kirgan”,- deydi tarixchi olim Fayzulla Is‘hoqov. bizning milliy qadriyatimizni nishonlash taqiqlab qo‘yildi. Bizlarning ota-boblarimizni g‘urur va nafsoniyatlariga tegish orqali ularga ruxiy bosim o‘tkazmoqchi bo‘lishgan, lekin bu urinishlari uzoqqa bormadi ya’ni qancha urinsalar ham ularning ongidagi bu qadriyatlarni yo‘qota olmadilar. Mustaqilligimizdan keyin navro‘z bayrami yanada keng nishonlanadigan bo‘ldi. Insonni o‘ldirish mumkin lekin uning ongida saqlanib qolgan ezgu qadriyatlarini o‘ldirib bo‘lmaydi muhabbatni yuksaltiradi.