Reja: Mutaxassislik malakasi samaradorligini aniqlovchi asosiy kriteriyalar

Ma’ruza:Kasbiy faoliyat samaradorligi  
Reja:

1.Mutaxassislik malakasi samaradorligini aniqlovchi asosiy kriteriyalar 

2.Malakaviy faoliyatda mustaqillik hissining yuzaga kelishi;

3.Mehnat xavfsizligiga amal qilgan holda texnik talablarni bajarish; 

4.Ishlab chiqarishda vaqt va me’yorlarga amal qilish; 

Ko’pchilik psixologlar, shu bilan birga o’zbekistonlik psixolog olimlar tomonidan olib 

borilgan tadqiqotlar zamonaviy o’qituvchilar uchun eng zarur xislatlarni aniqlab olish 

imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N.V.Ko’zmina, V.Slastenin, F.N.Gonobolin, 
O’zbekistonlik psixologlardan R.Z.Gaynutdinov, M.G.Davletshin, S.Jalilova, A.Jabborov, 
M.Kaplanova va boshqalar tomonidan olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar o’qituvchilik kasbini 
atroflicha o’rganib, ancha batafsil ko’rsatmalar berish imkoniyatini yaratadi. Bunda gap 
o’qituvchilik kasbining professiogramma (ma'lum tizimga keltirilgan, mehnatpsixologik 
tomonidan o’rganishga va undan kelgusi amaliy faoliyatda foydalanishga qaratilganqisqa va har 
tomonlama batafsil ko’rsatib berilgan hujjatga professiogramma deyiladi). Professiogramma 
psixologik nu?q nazardan ishlab chiqarish faoliyati xarakteristikasi (aniq birorta kasb bo’yicha 
kelgusi amaliy ishlar uchun zarur bo’lgan mazmundagi barcha tomonlarini o’z ichiga olishi kerak) 
ustida boradi. 
- 
O’qituvchi professiogrammasi muayyan fan tomonidan o’qituvchiga qo’yiladigan maxsus 

talablarni o’z ichiga qamrab olishi lozim.

- 
Bo’lajak o’qituvchi u yoki bu xildagi fan tomonidan qanday talablar qo’yilishini bilishi va 

shu asosida o’quv-tarbiya jarayonini tashkil qilish uchun pedagogika KHKida muayyan 

mutaxassislik bo’yicha o’qituvchi professiogrammasi ishlab chiqilishi zarurdir. 
- 
Psixologik tadqiqot ishlarini olib borgan M.Abdullajonova, Ye.Gladkova, A.Mashkurov, 

T.Hamroqulov, E.Xidirov va boshqalarning ilmiy izlanishlari o’zbek tili va adabiyoti, o’zbek 

maktablarida rus tili va adabiyoti, matematika, jismoniy tarbiya o’qituvchilari va maktabgacha 
tarbiya muassasalarining tarbiyachilari kabi qatormutaxassisliklar bo’yicha o’qituvchi 
professiogrammasining taxminiy modelini, ya'ni namunasini aniqlab olish imkoniyatini berdi. Har 
bir mutaxassislik bo’yicha o’qituvchining ixtisoslashgan xarakteristikasini nazarda tutgan 
professiogrammasi tuziladi. Jumladan, maktabning o’qituvchi-murabbiysi professiogrammasini 
misol qilib keltiramiz. Professiogrammada muhim xislatlardan borgan sari birmuncha ortib 
borishini hisobga olgan holdao’qituvchining quyidagi xislatlari ko’rsatib berilishi lozim.
- 
1) O’qituvchining shaxsiy xislatlari: 

- 
-bolalarni yaxshi ko’rish, ularni sevish; 

- 
-amaliy-psixologik aql-farosatlilik; 

- 
-mehnatsevarlik; 

- 
-jamoat ishlarida faollik; 

- 
-mehribonlik; 

- 
-kamtarlik; 

- 
-odamiylik, dilkashlik; 

- 
-uddaburonlik, mustahkam xarakterga ega bo’lish; 

- 
-o’z bilimlarini oshirishga intilish. 

- 
2) Kasbiga xos bilimlari: 

- 
-ta'lim va tarbiya jarayoni mohiyati bilan uning maqsad va vazifalarini tushunishi; 

- 
-psixologiya asoslari, yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya asoslarini bilishi; 

- 
-etnopsixologik bilimlarni egallashi; 

- 
-hozirgi zamon pedagogikasi asoslarini bilishi; 

- 
-hozirgi zamon pedagogikasining metodologik asoslarini egallanganligi; 

- 
-maktab yoshidagi bolalarning psixologik-pedagogik xususiyatlarini tushunishi; 

- 
-o’z fanini o’qitishmetodikasini bilishi; 

- 
-o’quvchilarga tarbiyaviy ta'sir etishning samaradorligini bilishi; 

- 
-ota-onalar va jamoatchilik bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlarning mazmunini bilishi. 

- 
3) O’z kasbiga xos xislatlari: 

- 
-milliy qayta qurish mafkurasi bilan mustaqil davlat mafkurasini tushunishi; 

- 
-zamonaviy maktabda olib boriladigan o’quv-tarbiya jarayonida umuminsoniy boyliklar, 

milliy an'analar va urf- odatlarning ahamiyatini tushunishi; 

- 
-o’qituvchining ko’zatuvchanligi; 

- 
-o’z diqqat-e'tiborini taqsimlay olishi; 

- 
-pedagogik fantaziya (xayol)ning rivojlanishi; 

- 
-o’ziga tanqidiy munosabatda bo’la olishi; 

- 
-o’zini qo’lga ola bilishi, o’zini tuta olishi; 

- 
-pedagogik takt; 

- 
-nutqning emosional ifodalanishi; 

- 
4) 

Shaxsiy - pedagogik uddaburonligi: 
- 
-dars mashg’ulotlari uchun zarur materiallarni tanlay bilishi; 

- 
-o’quvchilarning bilish faoliyatini boshqara olishi; 

- 
-ta'lim va tarbiya jarayonida o’quvchilar ongining taraqqiy etib borishini istiqbolli ravishda 

rejalashtira olishi; 

- 
-pedagogik vazifalarni shakllantirish va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishni bilishi; 


- 
-bolalar jamoasiga rahbarlik qilishda o’z faoliyatini rejalashtira bilishi;