Ўрта осиёда илк палеолит даври ёдгорликлари

ЎРТА ОСИЁДА ИЛК ПАЛЕОЛИТ ДАВРИ ЁДГОРЛИКЛАРИ
Режа:

1. 
   Палеолит даври умумий тавсифи. Даврлаштириш ва хронология. Ўрганилиш тарихи.
   
2. 
   Ўрта Осиёнинг палеолит даври ёдгорликлари.
   
3. 
   Тош қуролларига ишлов бериш техникаси ва хусусиятлари Палеоантропологик топилмалар.
   
4. 
   Ўрта Осиёнинг палеолит даври хўжалиги.
   

Инсоният фаолиятининг илк даври палеолит деб номланиб, юнон тилида «палайос» – қадимги, «литос» – тош демакдир.
Қадимги тош даврини ашёларнинг шакли, ишланиш вазифасига қараб уч даврга ажратиш мумкин:
1) Илк палеолит.
2) Ўрта палеолит.
3) Сўнгги палеолит.
Илк палеолит – қадимги тош даври ва инсоният фаолиятининг илк босқичи бўлиб, 3,5-2 млн. йилдан – 800 минг йилларни қамраб олган. Бу тарихий даврга оид манзиллар:
Селенғур ғор макони – Фарғона шаҳридан тахминан жануби-ғарбда Хайдархоннинг ғарбий чеккасида жойлашган. Ғорнинг ички томон узунлиги – 120 м, энининг кенглиги – 34 м, баландлиги – 25 м. 1955, 1960 ва 1964 йилларда А.П.Окладников манзилнинг қайси даврга оид эканлигини аниқлаш мақсадида тадқиқот ишларини олиб борган. 1980–1988 йилларда У.Исломов Селенғурда тадқиқот ишларини бошлаб юборди, натижада қалинлиги 20–40 см бўлган 5та маданий қатлам ўрганилди. Селенғур қатламидан кўл чопқиси, оғир ва тўмтоқ тош болта, теша, чопперлар топилган. Иккинчи маданий қатламдан одам бош суяги, энгак қисмининг бир бўлаги ҳамда 4 та тиши топилган. Учинчи маданий қатламдан эса якка ҳолда 10 та тиш ва одам елка суягининг бир бўлаги топилган. Селенғурдан топилган суяклардан бири 10 яшар болага тегишли бўлган. Манзил топилмаси палеантроп ва архантроплар ўртасидаги оралиқ босқичи бўлиб, ашел даврига мансуб бўлган. Селенғур манзили маданий қатламидан 32 турга оид сут эмизувчи ҳайвонларга тааллуқли 5 минг суяк қолдиқлари топилган. Ғор айиғи, бўри, ғор арслони, каркидон, буғулар, отлар, эшак, тўнғиз суяклари учрайди. Манзил бундан 1 мл 200 минг йил билан белгиланган.
Кўлбулоқ – Тошкент вилояти Ангрен шаҳридан 12 км ғарбда жойлашган Кўлбулок номли булоқ атрофида жойлашган. 1962 йилдан М.Р.Қосимов манзилда археологик тадқиқот ишларини олиб борган. Манзилда топилган маданий қатламлар қадимги тош даврининг барча босқичларини қамраб олганлиги маълум бўлди. Кўлбулоқда 41 та маданий қатлам ўрганилиб, қуйи қатламидан нуклеуслар, парракчалар, қўл чопқилари, тош қирғичлар топилган. Манзилнинг қуйи қатлами ашел даврининг сўнгги босқичига оиддир.