Samarqand davlat meditsina instituti n e V r o L o g I y a, n e y r o X i r u r g I y a va t r a V m a t o L o g I y a k a f e d r a s I
Download 1.75 Mb. Pdf ko'rish
|
umurtqa pogonasi osteoxondrozi va umurtqalararo disk churralari
- Bu sahifa navigatsiya:
- UMURTQA POGONASI OSTEOXONDROZI VA UMURTQALARARO DISK CHURRALARI
- UMURTQA POG‘ONASI OSTEOXONDROZI VA UMURTQALARARO DISK CHURRALARI
- Tuzuvchiiar
- Oqnv- ushihiy tavsiyanom a Sam arqand D avlat m editsina institutr iliniv
- Mashg ‘ulolning xronologiyasi
- A m aliy ishni bajarish uslubi
|
e ih s M ZZO O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT MEDITSINA INSTITUTI N E V R O L O G I Y A , N E Y R O X I R U R G I Y A VA T R A V M A T O L O G I Y A K A F E D R A S I N EY R O X IR U R G IY A K U R SI UMURTQA POGONASI OSTEOXONDROZI VA UMURTQALARARO DISK CHURRALARI ( )quv-uslubiv tavsivanoma SAMARQAND 2016 O Z B E K I S T O N R E S P U B L IK A S I S O G 'U Q N I S A Q L A S H V A Z I R H G I S A M A R Q A N D D A V L A T M E D IT S IN A IN S T IT U T I N E V R O L Q G IY A , N E Y R O X IR U R G IY A VA T R A V M A T O L O G IY A K A F E D R A S I
M editsina oliy o ‘quv yurtiarining yuqori kurs studenllari, m agistratura rezidentlari va klinik ordtnatorlar uchun o ‘quv-uslubiy tavsiyanom a NEYROXI I S A M A R Q A N D 2016 ' ii X T ' ' " ' I! Tuzuvchiiar: M am ad a liy e v A.M . - SamMI neyroxiritrgiya kursi rnudiri, tibbiyot i'anlari doklori, professor. Aliyev M.A. - SamMI neyroxirurgiya kursi katta ilmiy xodim- izlanuvchisi. M am ad a lij'e v a S.A. - SamMI klinikasi neyroxirurgiya b o ’limi vrach- ordiriatori. T aqrizchiF ar: 0 ‘rinboyev P .O ‘. - t.f.d., SamMI nevrologiya, neyroxirurgiya va travm alologiya kafedrasi professor). J o 'ra b e k o v a A.T. - l.f.d., professor, SamMI nevrologiya, neyroxirurgiya va travm atologiya kafedrasi mudiri. О quv-uslubiy tavsiyanoma Samarqand Davlat meditsina instituii MarkazJy ihniy-uslubiy kengashida muhokama qilindi va m a ’qullandL 20J5yiI, 23-oktyabr, bayonnoma N° 2 O'qnv- ushihiy tavsiyanom a Sam arqand D avlat m editsina institutr iliniv ke/tgashi vig Visit ida tasdiqlandi. 20J5yii, 28-okryabr, bayonnoma № 2 Г/ I f ) Utniy Kcngush kotibi:
' Davlaiov S.S. Annotatsiya.
Umurtqa pog‘onasining dcgenerativ-distrofik kasalliklari bugungi kunda eng keng tarqalgan kasalliklardan hisoblanib, o ‘rtacha 90% aholi bar xil davoiniylikdagi bel og‘rig‘ini boshidan o'tkazadi, ham da shundan 30% da bel patologiyalari tufayli oyoqlarda o g'riqlar kelib ehiqadi. Orqa miya voki uning ildizlari bosilishi hisobiga yuzaga chiquvchi og‘riq, harakat yoki sezgi cheklanishi kabi sim ptom lar boshqa
yalligManish kasalliklaridagi kabi nam oypn bo‘ladi va
neyroxirurglar, nevropatologlar. travm atologlar o ‘rtasida bahsli holatlarga sabab bo‘ladi. Rivojlangan m am lakatlar katta yoshli aholisining 98-99% qismi um urtqa pog‘onasidagi degenerativ-distrofik o ‘zgarishlarning turli darajadagi kasalliklari bilan og‘riydilar. Shundan faqat o ‘rtacha \% bem orlargina operativ davolanadilar. Um urtqa pog‘onasining degenerativ-distrofik o ‘zgaris.hl.ari tufayli rivojlanuvchi oqibatlar va kasalliklarning patogeneziga, klinikasiga, diagnostikasiga va davolash usullariga icgisliii ayrim bahs-munozarali vaziyatlar, m urakkabliklar mavjudki, bu holat neyroxirurgiya fanining ushbu rnavzusini o ‘zlashtirishlarida talabalar, m agistratura rezidentlari, klinik ordinatorlar uchun ham ba’zi tushunm ovchiliklam i keltirib chiqaradi. Ushbu o ‘quv-uslubiy tavsiyanom a yuqoridagi jihatlarni hisobga olinib yozilgan boMib, talabalar, m agistratura rezidentlari, klinik ordinatorlarning umurtqa pog'onasi osteoxondrozi va lining oqibatlarining epidemiologiyasi, etiologiyasi, klinikasi, zamonaviy diagnostikasi, davolash usullari haqidagi bilimlarini yanada mustahkamlaydi. 0 ‘quvchilar bilimini tekshirib ko‘rishlari uchun o'quv-uslubiv tavsiyanom aga m avzuga oid test savollari, vaziyalli m asalalar ham ilova etilgan. з
U M U R T Q A Р О С ‘O N A SI O S T E O X O N D R O Z I VA U M U R T Q A L A R A RO D ISK C H U R R A L A R I M ash g ‘uIofning davoiniyligi - 6 soal
№ M a sh g ’uiot bosqichfari G ‘tkazilish joyi V a q t
1. E rta la b k i v ra c h la r k o n fe ren siy asid a q atn ash ish K u rs konfeirens - zaii 40 m in
2. T ash k iliy ta d b ir la r 0 ‘qnv xonasi 10 min
3. S tu d e n tla rn in g m avzuga oid bilimini tek sh irish 0 ‘quv xonasi 30 m in 4.
P a la ta ia r va bog’Sov xonasi 60 m in
K n ra tsiy a qiiin g an h e m o rla rn i m u h o k am a qilish 0 ‘q u v xonasi 40 min 6.
m u h o k am a qilisb 0 ‘q uv xonasi 60 m in 7. G ‘zlash tirilg an m aferiaim n a z o ra t qilish 0 ‘qdv xonasi 30 m in 8. T a la b a la r bitim ini test n a z o ra tid a n o‘tkazish Q ‘qu v xonasi 20 min 9.
ko‘n ik m a la rn i yechish 0 ‘q u v xonasi 40 m in 10. N a v b a td a g i m a sh g 4 u lot h aq id a tn sh u n c h a b erish 0 ‘q u v xonasi 10 min
meditsina instituti talabalari, magistratura rezidentlari va klinik ordinatorlarga umurtqa -pog'onasi osteoxondrozlari va uning oqibatlarining etiopatogenezi, klinikasidagi o ‘ziga xosliklari, klassifikatsion mezonlari, zamonaviy dignostikasidagi yutuqlar, konservativ va xirurgik davolash usullarining tam oyiiiari haqidagi bflimlarni o'rgatishni qam rab oladi.
Umurtqa pog‘onasi osteoxondrozi juda keng tarqalgan boMib, dcyarii barcha 40 yoshga kirgan insoniarda u yoki bu darajada aniqlanadi. Rivojlangan m am lakatlar aholisi katta yoshlilar qatlam ining asosiy qism ida umurtqa pog‘onasining degenerativ 4
kasalliklari kuzatiladi (98-99%). Disk cburrasi bem orlarning hayot tarzini va m ehnat qobiliyatini cbeklab q o ‘yadi va turli asoratlarga sabab bo ‘Iadi. Umurtqa pog‘onasi osteoxondrozi va uning oqibatlarining klinikasini bilish va o 'z vaqtida diagnoz q o ‘yish. muvofiq davolash usulini q o ‘llash kasallikning asoratlarini kamaytiradi va davolashning sam aradorligini oshiradi. A m aliy ishni bajarish uslubi Studentlarning к о ‘rib chiqilayotgan mavzuga va har q and ay boshqa mavzuga bog‘liq bemoriar bilan muloqot qilishi algoritmi (kommunikativ ко ‘
1. Bemoriar bilan salom lashish va o ‘zini tanishtirish. 2. Studentlarning yuzida sam im iy jilm ayish b o iis h i bem oriar bilan o ‘zaro m uloqotning ishonchli boMishini ta'm inlaydi. 3. Student bem orga yaxshi m uom alada bo'lib, o ‘zining nim a uchun kelganligini va suhbatning qancha davom etishini m a’lum qilib, bem orning ushbu suhbatga roziligini olishi zarur. 4. Agar bemor statsionarga endi qabul qilingan b o ‘lsa, uning qarindoshlari bilan qisqa suhbat o'tkazib, davolovchi vrach bilan birgalikda bem orga qo ‘yi!gan birlamchi diagnoz, gospitalizatsiyaning maqsadi, kelajakda rejalashtirilayotgan tekshirish usullari haqida m a’lum ot berishi lozim. 5. Ushbu kasallikning diagnostikasi uchun o ‘tkazilishi kerak bo ‘lgan fizikaviy tekshirish usullaridan oldin bem orga qanday tekshirish usuli 0 ‘tkazilishi, tekshirish davomida kuzatilishi mumkin boMgan yoqim siz holatlar haqida m a’lumot berish va bu tekshirishni o'tkazisb uchun bem ordan rozilik olish kerak. 6. Tekshirish uchun bemorni boshqa joyga (rentgen-kabinet, MRT yoki
M SKT tekshirish) transpoitirovka qilishdan oldin bemorni
ogohlantirish zarur. 7. Tckshirishga tayyorlanish (ushbu patologiyada o ‘tkaziiuvchi kiiniko-nevrologik tekshirishga) - qoMIami issiq suvda ju v ish , qo'lqop kiyish.
8. Rejalashtirilgan u yoki
bu tekshirish va davolash manpulyatsiyasini o ‘tkazish. 9. Davolovchi vrach bilan birgalikda bem orga qulay usulda o ‘lkazilgan tekshirishlarning natijasini qisqa tushuntirish kerak. 5
10. Bem orlarning qarindoshlarini ham suiibalga jalb qih'sh va ular uchun qulay shaklda o'tkazilgan tekshirish usulining natijasini (agar oldin ham tekshirilgan b o ‘Isa, avvalgi natijalar bilan taqqoslab) lushuntirish lozim va suhbat oxirida benrtor holatining ularga tushunarli bo‘lganligini aniqlash m aqsadga muvofiq. 11. Davolovchi vrach (doimiy talab etiladi!) ishtirokida kuratsiya qilinayotgan bem orga bu kasallikda operativ davolashning o ‘lkazilishi m aqsadga m uvofiqligini isbotlash. 12. Bemor va qarindoshlarini xirurgik davolashdan so ‘ng faqat davolovchi vrach ishtirokida opcratsivaning natijasi va kelib chiqishi mumkin b o ‘lgan operatsiyadan keying! har xil ko‘rinishdagi crta yoki kechki asoratlar haqida xabardor qilish kerak. 13. Operatsiyadan kcyingi davrda bemorlarni tekshirishda bemorga gigiyenik tadbirlarni to ‘g ‘ri bajarilishi tariibini lushuntirish lozim. 14. Bemorga iltimos ohangida murojaat qilib, operatsiya jarohatini bog‘lov qilish jarayonida ishtirok etish uchun rozilik olish zarur. 15. Davolovchi vrach bilan birgalikda bemorga, talab etilgan vaqtda bem orning yaqin qarindoshlariga o'tkazilgan va
o'tkaziiishi rejalashtirilgan manipulyasiyalar va keying! davolash taklikasi to ‘g‘risida tushuncha berish lozim. 16. Suhbatni doim o bem orga tczda tuzalib ketishi haqidagi tilakni bildirib yakunlash m aqsadga muvofiq.
1.
Umurtqa pog‘onasining anatom o-lopografik va fiziologik xususiyatlarini. 2. Umurtqa pog'onasining osteoxondrozi va um urtqalararo disk ehuiralarining etiologiyasini, patogenezini, klassifikatsiyasini. 3.
Umurtqa pog'onasiriing osteoxondrozi klinik tavsifini va um urtqalararo disk churrasi profilaktikasi usuiiarini.
Um urtqalararo disk churralari operatsiyalariga ko‘rsatm a!ar va qarslii ko‘rsatmalarni. 5.
Har xi! lokalizatsiyadagi um urtqalararo disk churralarida bajariladigan operativ usuiiarini. 6. Umurtqa pog'onasi osteoxondrozlari asoratlarining etiopatogenezi klassifikatsiyasini. 6
7. Spondilolistez kiinikasini, diagnostikasini, differensial diagnostikasini. 8. Spondilolistezni konservativ yoki operativ davolashga ko'rsatm a va
qarshi k o ‘rsatmalarni, operatsiyadan oldingi
tayyorgarligining xususiyatlarini. 9. Spondilolistezni operativ davolashning asosiv xususiyatlarini, xirurgik usuli va hajmini to ‘g ‘ri tanlashni. 10. Operatsiyagacha va undan so ‘ng kclib chiqishi mumkin bo ‘lgan asoratlar, ulam ing profilaktikasi, davolash usuiiarini, operatsiyadan keyingi davrda bemoriar parvarishining tamoyillarini. 11. Umurtqalararo disk churrasi bo‘yicha operativ davolangan bem oriar rcabi litatsiyasi va m ehnatga yaroqsizlik ekspertizasi tamoyillarini.
1. Umurtqa pog'onasi osteoxondrozi bo'lgan bemorning auamnezini yig‘ishni. 2. Klinik-nevrologik tekshirishlam i o ‘tkazish va um urtqa pog'onasi osteoxortdrozining asosiy klinik belgilarini aniqlashni. 3.
Instrumental va
laborator tckshirishlar rejasini tuzishni. tekshirishlar natijalarini to ‘g ‘ri tahlil qilishni, birlamchi diagnoz qo‘yishni, bem oriami parvarish qiiish taktikasini, kasaliikka oid m utaxassislar bilan birga kompieks tekshirishni. 5. Klinik diagno/ni isbotiash va shakllantirishni, shoshilineh yoki rejali xirurgik davolash uchun tayyorgarlikni. 6. Um urtqalararo disk churralarning shakli. lokalizatsiyasiga ko‘ra operativ davolashga ko‘rsatm a va qarshi ko4rsatm aiam i aniqlashni, operatsiyadan oidingi tayyorgarlikni, og‘riqsizlantirish turini, operativ davolash usulini to‘g ‘ri tanlashni. 7. Operatsiyadan keyingi davrda bemoriami parvarish qilishni, bog'lam lam i alm ashtirishni. 8. Bem oriami kuratsiya qilish tibbiy hujjatlarini yuritishni. 9. Kasbga oid topshriqlam i bajarishda o 'q u v va ilmiy adabiyotlardan foydalanishni, kasbiy mahoratini oshirishni. 7
UMURTQA POG'ONASJ OSTEOXONDROZI (umumiy tushmichalar) O steoxondroz (osteochondrosis: grekcha osteo-suyak + chondros- tog‘ay + osis) bo‘g ‘iinlarning tog'ay qismi va uning atrofidagi suyak to ‘qim asining birgalikdagi degenerativ-distrofik kasalligidir. Ilgari, m ualliflar lomonidan ushbu atam a bilan katta guruhdagi suyak-bo‘g‘im kasalliklari guruhini nomlashganlar. Hozirgi zambn nuqtai nazaridan ular ko‘pincba ostcoxondropatiyalar si fa lid a qaralib, “osteoxondroz” atamasi faqatgina umurtqa pog‘onasi degenerativ-distrofik kasalliklariga, birinchi navbatda umurtqalararo disklarga, ularning deform atsiyasi, balandligining pasayishi, qavatlarga ajralishiga nisbatan q o ‘llaniladi (I-rasm ). O stecxondrozda yuzaga kelgan diskdagi distrofik o'zgarishiar diskartroz deb aialadi. O steoxondroz ko'pincha umurtqa pog'onasining pasiki b o ‘yin, yuqorigi ko ‘krak va pastki bel sohalarida uchraydi. (2- rasm). O steoxondroz juda keng tarqaigan bo'lib, deyarli barcha 40 yoshga kirgan insonlarda u yoki bu darajada aniqlanadi. Rivojlangan m am lakatlar ahoHsi katta yosblilar qatlam ining asosiy qism ida umurlqa pog'onasining degeneraliv kasalliklari kuzatiladi (98-99%). Umurltja pog‘onasi m urakkab harakatchan tayanch
konstruksiyasidan iborat
b o ‘lib, unda
asosiy yuk
egiluvchan, am ortizatsiyalanuvchi pulpoz yadro va yadroni o ‘rab turuvchi fibroz halqadan iborat bo‘!gan um urtqalararo disklarga tushadi. Disklar glial tog‘ay plastinkalar yordam ida yuqorida va pastda joylashgan um urlqalar bilan o ‘zaro bog‘langan. Yosh o ‘tishi bilan diskdagi suv miqdori kamavadi va ularning elastikligi sezilarli pasayib boradi va 20-30 yoshlarga borib diskni qon bilan ta ’minlovchi mayda tom irlar obliteratsiyaianadi ham da diskda alm ashinuv jarayonlari diffuziya hisobiga amalga oshadi. Hozirgi kungacha bu patologiyaning sabablariga uzil-kesil aniqlik kiritilmagan. Umurtqa pog'onasidagi degenerativ o'zgarishiar ko'proq rivojlangan m am lakatlar aholisida paydo
boMganligi uchun,
uning asosida
ovqatlanishning o ‘ziga xosligi va hayot tarzirting bir xilligi yotadi deb hisoblanadi. 8
Janubiy-Sharqiy Osiyo aholisining eng kam bag‘al qatlam lari orasida um urtqa pog‘onasining rivojlangan degenerativ o ‘zgarishlari ~ faqatgina 30% atrofida aniqlanadi, ammo o ‘sha regionlarning o ‘zidagi qoniqarli sharoitda hayot kechiruvchi aholi orasida umurtqa pog‘onasi sohasidagi ogViqlami am alda 100% aholi boshidan o ‘tkazganiigi qayd etiladi. Um urtqa pog‘onasining biomexatiikasi degenerativ o ‘zgai'ishiam ing lokalizatsiyasi va rivojlanish ifodalanganiigiga bevosita ta ’sir ko‘rsatadi. Me’yoriv hoiatda mavjud bo‘yin va bel lordozfari (2-rasm ) diskning oldingi bo ‘iimlariga katta bosim boMishini ta’minlaydi va bu bolat degenerativ о ‘zgarish lam ing rivojlanishi bilan birga fibroz halqada joylashgan studen yadrosining (degenerativ o ‘zgargan) orqa tom onga siljishiga sabab bo‘ladi. Diskoz (grekcha discos-disk, osis)
patoiogik o'zgargan umurtqalararo disk to'qim asining osteoxondroz paytida um urtqa kanali bo‘shlig‘iga m igratsiyaianishiga aytiladi. Patoiogik o 'zgargan umurtqalararo diskning umurtqa kanalida orqa miya ildiziga ta ’siri U. Dendi (1929), Alajuanin va Pti-Dyutayn (Th. Alajouanine, D. Petit Dutalis, 1930), Mikster va Barr (W. Mixter, J. Barr, 1934) lar tasvirlagan kompression radikulit klinikasini keltirib chiqaradi. Disk orqa boMimlarining um urtqa kanaliga bo‘rtib cbiqisbi suyak usti pardasining siljishiga va shu sohada suyakning reaktiv o ‘zgarishlari — osteofitiar paydo
boMishiga olib
kelib, bunday
o ‘zgarishlarning rentgenologik manzarasi spondilyez atamasi bilan va ushbu jarayonga umurtqalararo bo‘g ‘imIardagi patoiogik o ‘z.garishlar q o ‘shiIganda spondiloartroz diagnozi qo‘yiladi. U m urtqa pog‘onasining oldingi va orqa yuzasida um urtqa pog‘onasi konstruksiyasini yanada mahkamlovchi baquvvat biriktiruvchi to ‘qimali bog‘lamIar o ‘tadi. O rqa bo‘ylam a b o g 1 lam umurtqa pog‘onasining fibroz halqali
orqa miya
kanali yuzasiga qaragan o ‘rta
bo'lim larini mustahkamlab, um urtqalararo diskning shu y o ‘nalisnda siijishiga to'sqinlik qiladi. Shu bilan birga, disklarning yon yuzalari, ayniqsa bel sohasida orqa bo‘ylam a bog‘lam toraygan sohada yetarlicha m ustahkam b o im ay d i. Shu sababdan ham k o ‘p hollarda bo ‘yin yoki bel um urtqalararo disklarining b o ‘rtib chiqishi orqa -yon yo‘nalishda ro‘y beradi. Inson hayoti davornida umurtqa pog‘onasining turli bo'lim lari turlicha zo ‘riqishga uchraydi va ko‘proq harakatchanligi bilan ajralib turuvchi bel va b o ‘yin 9
bo'lim iari disklariga ayniqsa zo'riqishning sezilarli katta hajmi to*g‘ri kcladi (3-rasm). U m urtqa pog‘onasi bo‘yin va
be] b o ‘limlari degenerativ zararlanishining ko‘p uchrashi dalili
aynan shu xususiyat bilan tushuntiriladi. Um urtqalararo diskdagi degenerativ jarayonlar shartii ravishda 3 bosqichda kechadi. 1-bosqichda yadroda suvning kam ayishi va disk ichi bosim ining pasayishiga olib keluvchi pulpoz yadroning kollageni glikozam inoglikanlarining tarkibiy o ‘zgarish!ari va konscmratsiyasini pasayishi ro ‘y beradi. Bir vaqtning o ‘zida fibroz j a rayon rivojlanish) natijasida yadroning am ortizatsiyalovchi xususiyati pasayadi va h arq an d ay sezilarli zo'riqishda fibroz halqa m ikrotravm atizatsivasi unda yoriqlar paydo bo'lishi bilan yuz beradi. 2-bosqichda pulpoz yadro fragmentlari (sekvestrlar) fibroz halqadagi yoriqlar orqali um uitqa kanaliga doim iy bosim ostida siqib chiqariladi. Um urtqalararo bo ‘shliq - disk yupqalashadi (“cho 'kad i”). Va nihoyat 3 - bosqichda (oxirgi) disk ko'pincha ossifikatsiyalanuvchi d ag 'a I tolali biriktij uvchi to'qim a bilan to'liq alrnashinadi. (4-rasm ). Klinik-rentgenologik jihatdan um urtqalararo disk zararlanishining 3 ta asosiy shaJdlari farqlanadi. D isk p ro tru z iy a si. Disk protruziyasida degenerativ o ‘zgargan disk
umurtqa kanaliga. bo‘rtib chiqadi, lekin fibroz halqa butunligi m akroskopik jihatdan o'zgarm agan bo‘lib, orqa bo‘y!ama bogMam shikastlanmaganiigi alohida ahamiyatga ega
(5-rasm a,b).
Disk protruziyalari klinikasida og'riq, rnushak-tonus sindrom lari namoyon bo‘ladi. Disk
c h u rra s i -- studen yadrosi tarkibiy qism ining protm ziyaga qaraganda ko'proq o'lcham da um urtqa pog'onasi kanaliga bo‘rtib chiqishi- fibroz halqaning va orqa bo‘ylam a bog'lam ning cho‘zilishi yoki uzilishi bilan lavsiflanuvchi jarayondir (6 -rasm a,b). Disk churrasi klinik jihatdan shikastlanish sathida (nerv ildizlari, orqa miya, orqa m iyaningot dumi qism i) bosilisbi belgilari bilan nam oyon bo'Iadi. S ek v estrlan g a n d isk c h u rra s i. Umurtqa kanaiida diskning erkin fragmenli (boMaklari) anatomik rnos keluvchi umurtqalararo diskdan yuqorida yoki pastda joylashishi mumkin va klinikasining ifodaianishi tegishli ncrv strukturalarining sekvestr bilan kompressiyalanisbi darajasiga bog'liq bo‘ladi. (7-rasm a,h). 10
Joyiashgan joyiga qarab disk churralari yon tom onlarga, paramedian, o ‘rtada, foramina! (um urtqalararo teshikda joyiashgan) va lateral (um urtqa kanali chegarasidan tashqarida joyiashgan va ildizni umurtqalararo teshikdan chiqqandan keyin bosuvchi) turlari farqlanadi va bu jihat bemoriardagi diagnozni shakllantirishda va davolash taktikasini to ‘g ‘ri (anlashda ahamiyatli hisoblanadi (8-rasm ). Disklarning degenerativ shikastlanishi analom ik sathiga k o ‘ra ham tasniflanadi. Shuni yodda tutish lozimki, b o ‘yin va bel sohalaridagi disk churralari asosan pastda yotgan nerv ildizining bosilishini chaqiradi. B o‘yin bo'lim ida ildiz mos umurtqa yoyi yuqorisidan o ‘tsa ham, CT ildiz kraniovertebral sathdan o'tad i va CI-CII disk churrasi Cl ildizni bosadi va hokazo. CVIII gacha, СV I11 yuqorisida yotgan ildiz bosiladi (m asalan, ThVIJI-ThlX aro disk churrasida ThVIII segm ent iidizi bosiladi), ammo umurtqa pog'onasiriirig bel sathidagi yoylar y o ‘nalishining yuqoriga o'zgarganligi uchun bu sohada ham anatom ik mos pastki ildiz
kom pressiyaga uchraydi (masalan: LIV-LV disk churrasida J.V iidizi bosiladi). Va nihoyat diagnozni shakllantirishda jarayonning klinik bosqichi (xuruj, remissive), og‘riq sindrom ining xarakteri va rivojianganligi va sezgi, refleksiar, m ushaklar kuchi, chanoq a ’zolari faoliyati buzilishi qayd etiladi.
Masalan, diagnoz
shunday shakl Janti ri I ishi mum kin:
U m urtqa pog‘onasining degenerativ-distrofik o ‘zgarishiari natijasida umurtqalarda osteoporolik jarayon rivojlanadi va pulpoz yadro fragments yuqorida yoki pastda joyiashgan umurtqaga kirishi yuz beradi, hamda bu patologik jarayon
ataladi (9-rasm ). Bunday churraning shaklianish m exanizmida maksima! bosim sohasida yopuvchi plastinkaning va so‘ngra g ‘ovak tananing atrofiyasi bilan bog‘liq. Shmorl churralari odatda rentgenologik topilm a boMib, sim ptom siz kechadi va xirurgik davolash talab etmaydi. Umurtqa pog‘onasi bogMam apparatining kuchsizlanishi natijasidagi degenerativ jarayon um urtqalam ing o ‘zaro fiksatsiyasini buzadi va ularning bir-biriga nisbatan anatomik jihatdan siljishiga olib keladi va bu
deb ataladi, ham da bu holat o ‘z navbatida orqa miya va nerv 11
ildizlarining qo'shim cha travm atizatsiyasiga sabab
bo‘ladi. Spondilolistezlar um urtqa pog‘onasining o ‘qiga nisbatan um urtqalam ing chiqishiga k o ‘ra 4 ta darajalarga ajratiladi (10-rasm). Um urtqalardagi degenerativ o ‘zgarishIar natijasida suyak usti pardasining rivojlangan reaksiyasi tufayli
osteofltlar
shakllanadi. Osteofitlarning bo'yin sathidagi um urtqalararo teshik sohasida shakllanishi katta klinik ahamiyatli bo‘lib, bunda osteofltlar umurtqa arteriyalarining bosilisliini chaqiradi va bu holat keyinchalik vertebrobazillyar havzadaqon aylanishning surunkali buzilishi kelib chiqishiga olib keladi. Yuqorida sanab o'tilgan barcha om illarning orqa miyaga va nerv ildizlariga qanchalik darajada ta ’siri ifodalanishi bevosita umurtqa kanalining kcngiigi o'lcham iga bog'Iiq hisoblanadi. Konstitutsional keng umurtqa kanalli bem orlarda katta o ‘lchamdagi disk churralari ham kam sim ptom bilan kechisbi mumkin b o '1 is hi bilan bir qatorda tor um urtqa kanaiida yuzaki degenerativ jarayonlar ham qo'pol sim ptom atika yuzaga chiqaradi.
Bemorni klinik tekshirish (shikoyatlari, anamnezi, um um iv va nevrologik k o 'rik ) nafaqat keyingi tekshiruvlarga ko‘rsatmalarni aniqlash, halki
b o'lajak davolashning samaradorligini baholash uchun ham ahamiyatlidir. Bugungi
kunda umurtqa
pog‘onasi degenerativ shikastlanishlarining “ oltin s ta n d a r ti” - magnit rezonansli tomogiafivasi (M R T) b o ‘lib hisoblanadi. Bu tekshirish jarayonning topikasini va shakiini, uning
bosqichini, va’ni
degenerativ o ‘zgarish!arning rivojlanganligi darajasini aniqlaydi. Degenerativ jarayonning I bosqichida “T 2 ” tasvirlarda diskdan tarqalgan signal intensivligj kamayishi yuz beradi. II bosqichda disk balandligining pasayishi, studen yadrosi va fibroz halqa orasidagi chegaraning y o'qolishi, diskning umurtqa kanaliga bo'rtib chiqishi, fibroz halqaning vorilishi va boshqaiar aniqlanadi. Va nihoyat, degenerativ jarayonning III bosqichida “T 2 ”lasvirlarda diskdan tarqalgan signal inlcnsivligi umurtqa tanasidan tarqalgan intensivlikka yaqinlashadi. Bugungi kunda M RT shuningdek nerv ildizlaridagi va orqa miyadagi boshqa o'zgarishlam i ham katta aniqlikda ko'rsata oladi. Orqa m iyaning umurtqa pog‘onasi osteoxondrozida
deb ataluvchi shikastlanishi orqa
m iyaning m exanik kom pressiyasi va
uni 12
oziqlantiruvchi qon tomirlar spazmi natijasida yuzaga kcladi va T2 tasvirlarda orqa m iyada giperintensiv soha ko‘rinishida yuzaga chiqadi. Umurtqa pog‘onasining degenerativ-distrofik kasalliklarida kom pyuter tomografiyasi (KT), ayniqsa uch oMchamli spiralli tom ografiya (M SKT), disk churrasi yoki prntruziyasini m orfologik jihatdan baholashga imkon beradi va mavjud osteofltlam i M RTga nisbatan yuqori aniqlikda ko‘rsata oladi (11-rasm ). Rentgcnkontrast moddani
subaraxnoidal bo'shliqqa kiritib o ‘tkaziladigan KT-miyelografiya ham diagnostikada ahamiyatii informativ usul hisoblanadi.V a nihoyat, bemorga to ‘g ‘ri proeksiyada, maksimal bukiigan va maksimal vozilgan holatida bajariladigan, ham da umurtqa pog‘onasining yon proeksiyasidagi rentgenografiyasi, ya’ni funksional spondilografiya um urtqaiar harakallanganda paydo b o iad ig an listcz (gipermobiliik) n in g en g o d d iy va informativ diagnosliк usuli hisoblanadi. Bundan
tashqari, to ‘g ‘ri va yon
proeksiyalarda bajarilgan spondilogram m alarda umurtqalararo oraliq balandligining pasayishi. qirg‘oq va unkovertebral osteofltlar (spondilez), um urtqalararo (laset) bo‘g4m !ar soiiasida bo ‘g ‘im yuzalari konturlarining notekisligi, ularning ossifikatsiyalanishi (spondiloartroz) va orqa bo'ylam a bo g‘lamriing ossiflkatsiyasi bilan
umurtqa kanalining torayishi kabi
umurtqa pog'onasira'ng degenerativ o'zgarishlari belgilarini aniqlash m um kin {12- Download 1.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|