Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti 207-guruh talabasi mamarajabov sanjarbekning dasturlash asoslari fanidan tayyorlagan

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI 207-GURUH TALABASI MAMARAJABOV SANJARBEKNING DASTURLASH ASOSLARI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Tekshirdi: Aminov I

Bajardi: Mamarajabov S

Samarqand-2021

Reja:
I,Kirish
II, Asosiy qisim
2.1, С++ dasturlash tili tarixi.
2.2. C++ dasturlash tili alfaviti
2.3. C++ dasturlash tili asosiy tushunchalari
III. Xulosa
IV. Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy sohada, shu jumladan axborot- kommunikatsiya texnologiyalari, zamonaviy axborotlashgan jamiyatni shakllantirish borasida keng ko‘lamli islohotlar izchillik bilan va aniq maqsadni ko‘zlab amalga oshirilmoqda. Zamonaviy kadrlarni yetishtirish borasida respublikamiz ta‘lim tizimida tub o’zgarishlar amalga oshirilmoqda. Bunga sabab, «Ta‘lim to’g’risida»gi qonun va «Кadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning qabul qilinishi va ularda ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlarini ishlab chiqarish va xizmat ko`rsatish sohasiga tadbiq qilish, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish bilan uzviy bog’liq еkanligining aniq ko’rsatilishidir. Hozirgi kunda ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish, ta’limni kompyuterlashtirish muammolarini hal qilish muhim ahamiyat kasb etadi. O’zbekiston Respublikasi mustaqillik odimlarini dadil qo’yayotgan hozirgi davrda axborotlashgan jamiyat qurish masalasi mamlakatimiz uchun naqadar katta ahamiyat kasb etayotgani hech kimga sir emas. Internet hayotimizning bir bo’lagiga aylandi, biz uning xizmatlaridan har kuni foydalanishga odatlandik. Respublikamizda o’qitish texnologiyalarini zamonaviylashtirishni jadllashtirish rivojlangan iqtisodiyotli mamlakatlarga qaraganda yanada dolzarb ahamiyatga ega. Chunki hozirgi kunda milliy ta’lim tizimining salohiyati iqtisodiy rivojlanishning yanada yuqori pog’onasiga ko’tarilishga amaliy imkoniyat ta’minlovchi asosiy ijtimoiy resurs sifatida gavdalanadi. Respublikamiz ta’lim tizimidagi asosiy vazifa jahon talablariga mos keluvchi axborot texnologiyalarini o’qitish jarayoniga qo’llashdan iborat. O’zbekistonda ta’lim tizimining axborotlashtirilishi xalqaro hamjamiyatda ham tan olindi. Masofaviy ta’limni rivojlantirish bo’yicha bir qator dasturlar ishlab chiqilmoqda. Iqtisodiyot va jamiyatda islohotlarning o’tkazilishi natijasida o’quv jarayonining zahira hajmini keskin oshirish bo’yicha yangi talablar qo’yildi. Hozirgi kunda axborot eng asosiy ishlab chiqaruvchi resurslardan biriga, iqtisodiyot va umuman jamiyatning rivojlanish poydevoriga aylanmoqda. Yangi axborot - kommunikatsion texnologiyalar hozirgi kunda eng dolzarb mavzulardan biri bo’lib kelmoqda, sababi har bir sohani o’rganish, izlanish va tajriba orrtirish uchun turli usullardan foydalanish kerak bo’ladi. Shuning uchun yangi axborot kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Respublikamizda olib borilayotgan islohotlarning tarkibida yuqori malakali mutaxasislarning roli benihoya kattadir. Birinchi Prezidentimiz ta’kidlaganidek, ”Ertangi kun yangicha fikrlay oladigan zamonaviy bilimga ega bo’lgan yuksak malakali mutaxasislarni talab etadi”. Shu sababli xalqimizning boy intellektual merosi va umumbashariy qadriyatlari, zamonaviy madaniyat, iqtisodiyot, fan, texnika va texnologiyalar asosida yuksak mutaxasislar tayyorlash tizimi ishlab chiqildi va jadal sur’atlar bilan hayotga tadbiq etilmoqda. O’zbekistonda o’qitish texnologiyalarini zamonaviylashtirish, jadallashtirish rivojlangan iqtisodiyotli mamlakatlarga qaraganda yanada dolzarb ahamiyatga ega. Chunki hozirgi kunda milliy ta’lim tizimining salohiyatli tizimli rivojlanishi yanada yuqori pog’onaga ko’tarildi. O'zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturining "Uzluksiz ta'Iim tizimi va turlari" bo'limida ikki bosqichli oliy ta'Iimni tashkil etish va rivojlantirish uchun amalga oshirish zarur bo'lgan tadbirlar qatorida "yangi pedagogik va axborot texnologiyadan foydalangan holda talabalarni o'qitishni jadallashtirish; o'qitishni. mustaqil bilim olishni individuallashtirish hamda distantsion ta'Iim tizimi texnologiyasi va vosilalarini ishlab chiqish va o'zlashtirish"' haqida so'z yuritilgan. Ushbu tadbirlarni amalga oshirish o'qitishni takomillashtirish. ya'ni o'quv
jarayoniga pedagogik texnologiyalami keng tatbiq qilish. kompyuterli
avtomatlashtirilgan o'qitish tizimini qo'llash. ta'limda yangi tcxnikaviy va didaktik vositalar hamda multimediya imkoniyatlaridan foydalanish. masofadan o'qitish ta'limini joriy qilish kabi o'qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo'llash orqali bajariladi. Rivojlangan mamlakatlarda yangi pedagogik texnologiya asta-sekinlik bilan shakllanib. O'zbekiston Respublikasiga ham kirib kela boshladi. Yangi pedagogic texnologiya dars jarayonida talabalarni mustaqil fikrlash. crkin faoliyat yuritishga da'vat etadi. Pedagogik texnologiya asosida mashg'ulot o'tish. dars jarayonida zamonaviy texnik vositalar, kompyuterlar, videokompyuterli multimediya komplekslarini qo'llash. mustaqil ta'Iim olishda internetdan samarali foydalanish bilim. ko'nikma va malakalarni chuqur egallashga. o'qitish jarayonini jadallashtirishga olib keladi. So'nggi yillarda Respublikamizning taniqli pedagog olim va o'qituvchilari tomonidan o'quvjarayoniga pedagogik texnologiyalami joriy etish bo'yicha samarali izlanishlar olib borilmoqda. Pedagogik texnologiya tushunchasi ilmiy maqolalar. davriy nashrlar, anjumanlardagi mavzu va hisobotlarda ham o'z aksini topmoqda.
C++ dasturi tarixi
C++ dasturlash tili nomi C dasturlash tilidan kelib chiqqan bq`lib, ++ belgisi inkrement amali, ya`ni o'zgaruvchining qiymatini bittaga oshish amalidan olingan. C ++ dasturlash tili turli xil amaliy dasturlarni yaratish, operatsion tizimlarni, qurilma drayverlarini, shuningdek video o'yinlarni va boshqalarni yaratish uchun keng qo'llaniladi. C ++ dasturlash tili 1980-yillarning boshlarida Bell Laboratories firmasi xodimi Byorn Stroustrup tomonidan yaratilgan.
Byorn Stroustrup o'zining ehtiyojlari uchun C dasturlash tiliga bir qator yangiliklar kiritmoqchi bo`ldi, ya'ni dastlab C ++ dasturlash tilini yaratish rejalashtirilmagan edi. U dastlab o`zi yaratgan dasturlash tilini “C with classes”(“C bilan sinflar”) deb nomladi. Dasturlash tilining dastlabki versiyasi 1980 yilda paydo bo'lgan. Straustrup dasturlash tiliga sinflar va ob'ektlar bilan ishlash imkoniyatini qo'shdi va shu bilan C sintaksisi asosida yangi dasturlash tili uchun zarur shart-sharoitlarni yaratdi. C++ sintaksisi C sintaksisiga asoslangan bo`lib, Byorn Stroustrup C tili bilan moslikni saqlashga intildi. 1983 yilda dasturlash tili "C ++ dasturlash tili" deb o'zgartirildi.
C++ Cga ob'ektga yo'naltirilganlik xususiyatlarni qo'shdi. Oby’ektga yo`naltirilgan dasturlashning uchta xususiyatini mavjud:, meros (nasledovaniye), polimorfizm va inkapsulyatsiya. Usul(Metod) - bu sinf ichida e'lon qilingan va uning ob'ektlari bilan ishlashga mo'ljallangan funktsiyadir. Usullar sinf tanasida e'lon qilinadi.
Meros (Nasledovaniye) C ++ tilida bitta sinf xossa- xususiyatlarini boshqa sinf meros qilib olishi mumkin. Merosxo`r klass o'z maydonlarini va funktsiyalarini yaratishi yoki asosiy sinfning funktsiyalarini qayta aniqlashi mumkin. Merosxo'r konstruktor asosiy sinf konstruktorlarini chaqiradi. Destruktor esa teskari tartibda ishlaydi. Meros umumiy(publik), himoyalangan (Protected) va xususiy (private) bo`lishi mumkin.
Polimorfizm
Ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashda qo'llaniladigan polimorfizmning maqsadi, sinf uchun umumiy bo'lgan harakatlarni belgilash uchun bitta nomdan foydala-nishdir. Har bir harakatning bajarilishi ma'lumotlar turiga qarab belgilanadi. Polimorfizmning afzalligi shundaki, u bitta interfeysdan foydalanib yagona harakatlar sinfini aniqlashga imkon berish orqali dasturlarni soddalashtirishga yordam beradi.
Inkapsulatsiya
C++ da ma'lumotlarni tashkil qilish klasslar orqali amalga oshiriladi. C++ klassi maydonlar, turlar va funktsiyalaridan iborat bo'ladi. C++ tilidagi inkapsulatsiya klass a'zolarining ta’sir doirasini belgilaydi: ular ommaviy, himoyalangan va xususiy bo`lishi mumkin.
Standart kutubxona
C ++ dasturlash tilida standart kutubxona sinflar va funktsiyalar to'plamini anglatadi. Standart kutubxona bir nechta asosiy konteynerlarni, ushbu konteynerlar bilan ishlash funktsiyalarini, ob'ektlarni, satr va oqimlarning asosiy turlarini, ba'zi til xususiyatlarini va amallarni bajarish uchun tez-tez ishlatiladigan funktsiyalarni o`z ichiga oladi. Masalan, sonning kvadrat ildizini topish. Standart kutubxonaning funktsional xususiyatlari std nomlar fazosida e'lon qilinadi.
C dasturlash tilidan dan farqli tomonlari: • ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashni qo'llabquvvatlash; • andozalar orqali umumlashtirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlash; • qo'shimcha ma'lumotlar turlari; • istisnolar; • nom maydonlari; • ichki funktsiyalar; • operatorning yuklanishi(peregruzka); • funktsiyalarning yuklanishi; • a xotirani erkin boshqarish operatorlari; • standart kutubxonaga qo'shimchalar.
Afzalliklari:
• C tili bilan yuqori muvofiqlik • Hisoblash samaradorligi • Turli dasturlash uslublarini qo'llab-quvvatlash: tarkibiy, ob'ektga yo'naltirilgan, umumlashtirilgan dasturlash, funktsional dasturlash. • Ob’yekt destruktorlarni avtomatik ravishda chaqirish xotira va boshqa manbalarni boshqarish ishonchliligini soddalashtiradi va oshiradi. • Ortiqcha yuklangan operatorlar • shablonlar • To'g'ridan-to'g'ri kompilyatorlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydigan paradigmalarni qo'llab-quvvatlash uchun tilni kengaytirish imkoniyati mavjudligi. • C ++ uchun turli tillarga tarjima qilingan juda ko'p o'quv adabiyotlari mavjud
Kamchiliklari:
• Noto'g'ri ishlab chiqilgan sintaksisning mavjudligi tilning qo'llanilishini pasaytiradi • Til ko'p muhim xususiyatlarga ega emas. • Dasturchilar uchun unumdorligi ancha past • Noqulay sintaksis • Og'ir meros • Xotirani kuzatib borish zarurati
Dev C++ dasturi mihitida ishlash Dev-C ++ (Dev-Cpp) - bu C / C ++ dasturlash tillari uchun bepul dasturlarni ishlab chiqish muhiti. Dev-C ++ dastur oynasini quyidagi ko`rinishda bo`ladi:
Fayllardan birini ochish uchun navigatsiya panelida ko'rsatilgan element orqali yoki Ctrl + O tugmalaridan foydalanish mumkin.
C ++ tilida yozilgan dasturlar ishga tushirishdan oldin kompilyatsiya qilinishi kerak va shundan keyingina ijro etilishi kerak. Buning uchun Dev-C ++ uchta piktogrammadan foydalanadi . - Скомпилировать - dastur kodini oddiy kompilyatsiya qilish. Ushbu bosqichda kompilyator yozilgan kodni xatolar uchun tekshiradi va agar hamma narsa tartibda bo'lsa, dastur kodini - *. exe bajaruvchi faylga uzatadi. Agar xatolar bo'lsa, unda kompilyator ishi to'xtatiladi va xatolarni topish va tuzatishga yordam berish uchun " Компилятор " oynasida xato kodlari ko'rsatiladi. Tezkor tugma - F9.
Выполнить - bu buyruq kodni qayta kompilyatsiya qilmasdan takroran ishlashimizga imkon beradi. Tezkor tugma - F10. -Скомпилировать и выполнить - agar biz kompilyatsiya qilinganidan keyin darhol dasturning bajarilishini konsolda ko'rishni istasak, unda biz ushbu belgidan foydalanamiz. Tezkor tugma - F11.

Barcha ishlaydigan dasturlar konsol oynasida ochiladi. Agar dasturda rus tilidagi matnni ishlatsangiz, u holda bu matn konsolda tushunarsiz belgilar bilan ifodalanadi.

Buni tuzatish uchun konsol oynasining yuqori qismiga sichqonchaning o'ng tugmachasi bosish va paydo bo`lgan darchaning pastki qismida " Свойства " punktini tanlash kerak.
" Шрифт “ varag`iga o`tiladi - va "Lucida Console" buyrug`i tanlanadi. Konsol oynasida matnni ko'rsatish uchun shrift o`lchamini o`zgartirish mumkin.
«Цвета“ varag`iga o`tiladi. Bu erda konsol oynasida fon rangini va shrift rangini o'zgartirishimiz mumkin. Agar qora fonda oq shriftni afzal ko'rsangiz, unda hech narsaga tegish kerak emas. O'zgarishlardan so'ng dastur konsol oynasida quyidagi ko`rinishga keladi:
C++ TILI ALIFBOSI
C ++ dasturlash tili alifbosi quyidagilarni o'z ichiga oladi: • Katta va kichik lotin harflari va pastki chiziqcha; • 0 dan 9 gacha bo'lgan arab raqamlari; • maxsus belgilar: "{}, | [] () + - /% *. \? <=>! & # -; '' • bo'sh joy, tabulyatsiya, yangi qatorga o`tish belgilari.
Alifbo belgilaridan tilning leksemalari shakllanadi (mustaqil ma'noga ega bo'lgan tilning minimal birligi):Leksemalar turlari: • identifikatorlar; • kalit so'zlar; • operatsiyalar belgilari; • o`zgarmas; • ajratuvchi (qavs, vergul, bo'sh joy belgilari).
Identifikator Identifikator - bu dastur ob'ektining nomi. Identifikatordagi birinchi belgi harf yoki pastki chiziq bo'lishi mumkin. Identifikator ichida bo'shliq bo`lmasligi kerak. Masalan: v1, _sum Identifikatorni tanlashda quyidagilarni yodda tuting: • identifikator kalit so'zlar va ishlatiladigan standart til ob'ektlarining nomlari bilan bir xil bo'lmasligi kerak; • identifikatorlarni pastki chiziq bilan boshlash tavsiya etilmaydi, chunki bu holda ular tizim funktsiyalari yoki o'zgaruvchilar nomlari bilan mos kelishi mumkin.
Amal belgilari Amal belgisi - operandlardagi harakatni belgilaydigan bir yoki bir nechta belgilar. Amallar ishtirok etadigan operandalar soniga ko'ra unar, binar va ternar turlarga bo'linadi.
O`zgarmaslar O`zgarmaslarga qiymati o`zgarmaydigan kattaliklar kiradi. Butun, haqiqiy, belgili va satr turidagi o`zgarmaslar mavjud.
Sharhlar Sharhlar alohida qismlarni yoki butun dasturni tushuntirish uchun ishlatiladi. Kompilyator sharhlarni e'tiborsiz qoldiradi. C ++ dasturi sharhlarning ikkita shaklidan foydalanadi: • sharh ikkita // belgi bilan boshlanadi. Masalan:

• sharh quyidagi belgilar orasida yoziladi / * ... * /, masalan,

Ma'lumotlarning asosiy turlari:
Asosiy ma'lumotlar turlari quyidagilardan iborat: • int (butun son); • char (belgi); • wchar_t (kengaytirilgan belgi); • bool (mantiqiy); • float (haqiqiy); • double(ikkilangan aniqlikdagi haqiqiy).
Standart turlarning qiymatlar diapazonini aniqlash uchun to'rt turdagi spetsifikatorlar ishlatiladi: • short(qisqa); • long(uzun); • signed (imzolangan); • unsigned(imzo qo'yilmagan).
Turlarning o'lchamlari va qiymatlarining o`zgarish oralig`i:
Tur O`lchami (байт) Qiymatning o`zgarish oralig`i
bool 1 true, false signed char 1 -128 ... 127 unsigned char 1 0 ... 255 signed short int 2 -32768 ... 32767 unsigned short int 2 0 ... 65535
signed long int 4
-2 147 483 648 ... 2 147 483 647
unsigned long int 4 0 ... 4 294 967 295 float 4 3.4e-38 ... 3.4e+38 double 8 1.7e-308 ... 1.7e+308
long double 3.4e-4932 ... 3.4e+4932
Void turi Void turi C ++ tilining asosiy turlaridan biri. Ushbu turning qiymatlari bo'sh to`plamni tashkil etadi. Undan qiymatni qaytarmaydigan funktsiyalarni aniqlash uchun, funktsiya argumentining bo'sh ro'yxatini ko'rsatish uchun ishlatiladi. C ++ dasturi funksiyalar, tavsiflar va preprotsessor ko'rsatmalaridan iborat. (Preprocessor - kompilyatsiya qilishdan oldin dastlabki kod faylini qayta ishlaydigan dastur). Eng oddiy dasturni ko'rib chiqamiz:
Void turi Void turi C ++ tilining asosiy turlaridan biri. Ushbu turning qiymatlari bo'sh to`plamni tashkil etadi. Undan qiymatni qaytarmaydigan funktsiyalarni aniqlash uchun, funktsiya argumentining bo'sh ro'yxatini ko'rsatish uchun ishlatiladi. C ++ dasturi funksiyalar, tavsiflar va preprotsessor ko'rsatmalaridan iborat. (Preprocessor - kompilyatsiya qilishdan oldin dastlabki kod faylini qayta ishlaydigan dastur). Eng oddiy dasturni ko'rib chiqamiz:
Birinchi satrda ma’lumotlarni kiritish / chiqishni boshqarish uchun zarur ma'lumotni o`z ichiga oluvchi , sarlavha faylini kiritish uchun #include direktivasidan foydalaniladi. Keyingi using ko`rsatmasi yordamida C ++ tilining standart kutubxonasi vositalarini belgilaydigan std nomlar fazosi islatiladi. (Nomlar fazosi - bu identifikatorlarni mantiqiy guruhlash uchun yaratilgan to'plamdir). Har qanday C ++ dasturi main () funktsiya bilan boshlanadi. Ushbu funksiya to'rt elementni o'z ichiga oladi: • qaytish turi (bizning holatlarimizda int ); • funksiya nomi (main); • Qavslar ichidagi parametrlar ro'yxati (bu holda ro'yxat bo'sh); • figurali qavslar bilan chegaralangan, ko'rsatmalar blokini ifodalovchi funksiya tanasi. Ko'rsatma - bu harakatni belgilaydigan va protsessor ko'rsatma bo'lmagan dasturning qismi. Bizning dasturimizda funksiya tanasi ikkita ko'rsatmalarni o'z ichiga oladi: cout << "Hello, World!"; return 0;
Birinchidan, ekranga Hello, World satri chiqariladi, so`ng dastur muvaffaqiyatli bajarilganligini anglatuvchi 0 raqami chiqariladi. C ++ tilidagi har bir buyruq nuqta-vergul bilan tugaydi. Quyidagi istisnolar mavjud: # Belgi bilan boshlanadigan protsessor protseduralari (masalan, , #include); figurali qavs bilan chegaralangan murakkab operatorlar va funksiyani aniqlash bloklari - {}.
Ifodalar ba'zi qiymatlarni hisoblash uchun ishlatiladigan dasturlarning asosiy tarkibiy elementlaridir. Ifodalar operandalar, amal belgilari va qavslardan iborat. Operandlar hisoblash uchun ma'lumotlarni beradi. Operatsiyalar, ustuvorliklarga muvofiq, kerakli harakatlarni aniqlaydi. Ifodalarning tarkibiy qismlarini ko'rib chiqing.
O'zgaruvchilar
O'zgaruvchi -ma'lum bir turdagi ma'lumotlar saqlanadigan xotiraning nomlangan maydoni. O'zgaruvchiga berilgan ma'lumot qiymat deb ataladi. Dastur davomida o'zgaruvchining qiymati o'zgarishi mumkin. Ishlatishdan oldin har qanday o'zgaruvchini e'lon qilish kerak, ya'ni, nomi, turi va (ixtiyoriy) boshlang'ich qiymati e`lon qilinadi. O'zgaruvchini e`lon qilishning umumiy shakli quyidagicha: • tur o'zgaruvchilar ro`yxati Bu yerda tur - bu ma'lumotlar turi; o'zgaruvchilar ro`yxati - ko'rsatilgan turdagi o'zgaruvchan nomlar ro'yxati. O'zgaruvchilarni e’lon qilishga misollar: • int i, k, x; • double d, dBalans; E’lon qilish jarayonida o'zgaruvchini inisializatsiya qilish mumkin: • teng belgi bilan: int a = 10, b = 20;