Samarqand davlat universteti “san’atshunoshlik” fakulteti “musiqa ta’limi ” yo’nalishi 306-guruh talabasi jumayev g’iyosning musiqa tarixi fanidan tayyorlagan taqdimoti mavzu: XVII-XVIII asr opera va cholg’u musiqasi

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSTETI “SAN’ATSHUNOSHLIK” FAKULTETI “MUSIQA TA’LIMI ” YO’NALISHI 306-GURUH TALABASI JUMAYEV G’IYOSNING MUSIQA TARIXI FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

Mavzu:XVII-XVIII asr opera va cholg’u musiqasi.

• REJA;
• 1.Italiya operasi
• 2. Fransuz operasi va baleti, ingliz va nemis operasi
• 3.XVII-XVIII asrlar musiqa va cholg’u san’ati

XVII asrni musiqa madanyati tarixining ma’lum pillapoyasi sifatida qarash mumkin. XVII asrda dunyoviy va cherkov professional musiqasi-ning bir – biridan ajratish jarayoni tugadi hamda opera musiqasi yaralishiga imkon tug’ildi. Opera janrining paydo bo’lishi nafaqat musiqa san’atidagi ulkan taraqqiyotdan darak beradi,

• XVII asrni musiqa madanyati tarixining ma’lum pillapoyasi sifatida qarash mumkin. XVII asrda dunyoviy va cherkov professional musiqasi-ning bir – biridan ajratish jarayoni tugadi hamda opera musiqasi yaralishiga imkon tug’ildi. Opera janrining paydo bo’lishi nafaqat musiqa san’atidagi ulkan taraqqiyotdan darak beradi,
• Opera – san’atning sintetik turi bo’lib, unda – teatr, sheriyat, raqs, rassomchlik, musiqa san’atlari o’zaro uyg’unlashgan holda namoyon bo’ladi. Uning badiiy ta’sir vositalari chegara bilmaydi. Operaning ta’siri XVII va XVIII asr musiqasining barcha sohalariga tarqaldi.

ITALIYA OPERASI. RENESANS davri san’ati gullab yashnagan va o’zining ajoyib hosilini bergan Italiya – operasi vataniga aylandi. O’zining boy badiiy madaniyati bilan shuhrat qozongan Florensiya – operaning ilk o’choqlaridan bo’ldi. Keyinchlik yana bir maktab Rim maktabi paydo bo’ldi. Italiyaning mashxur kompozitorlaridan Klaudio Monteverdining ijodi XVII asr musiqa madfaniyati tarixida buyuk voqealardan bo’ldi. Uning birinchi operalari 1607 yili “Orfey”, 1608 yil “Arianda” Mantuyada paydo bo’ldi

• ITALIYA OPERASI. RENESANS davri san’ati gullab yashnagan va o’zining ajoyib hosilini bergan Italiya – operasi vataniga aylandi. O’zining boy badiiy madaniyati bilan shuhrat qozongan Florensiya – operaning ilk o’choqlaridan bo’ldi. Keyinchlik yana bir maktab Rim maktabi paydo bo’ldi. Italiyaning mashxur kompozitorlaridan Klaudio Monteverdining ijodi XVII asr musiqa madfaniyati tarixida buyuk voqealardan bo’ldi. Uning birinchi operalari 1607 yili “Orfey”, 1608 yil “Arianda” Mantuyada paydo bo’ldi

Fransuz operasi: XVII asrda Fransiya Italiya musiqasining qudrati ta’siriga qarshilik ko’rsata olgan hamda o’zining milliy opera turini yaratganYevropadagi yagona davlat bo’ldi. Jan Batista Lyulli Fransuzlarning itedodli musiqachlaridan biri edi , uning 1672 yilda birinch operasini yozdi, 1678 yilgacha u 19 ta opera yaratdi. Jan Batista Lyulli operalaridan yana biri-BALETDIR. Italiyadan Fransiyaga XVI asrning ikkinchi yarmida kirib keldi va shundan e’tiboran balet musiqasi ham tan olindi.Lyuli yaratgan yangi turdagi opera uvertyurasi o’zining originalligi bilan ajralib turadi. U “Fransuzcha uvertyura”nomini oldi. U uch qisimdan iborat bo’lib 1-qism og’ir, 2-qism tez va yingil, ko’p hollarda fugalashtirilgan holda bo’lgan, 3-qism esa birinchi qismga yaqin bo’lgan

• Fransuz operasi: XVII asrda Fransiya Italiya musiqasining qudrati ta’siriga qarshilik ko’rsata olgan hamda o’zining milliy opera turini yaratganYevropadagi yagona davlat bo’ldi. Jan Batista Lyulli Fransuzlarning itedodli musiqachlaridan biri edi , uning 1672 yilda birinch operasini yozdi, 1678 yilgacha u 19 ta opera yaratdi. Jan Batista Lyulli operalaridan yana biri-BALETDIR. Italiyadan Fransiyaga XVI asrning ikkinchi yarmida kirib keldi va shundan e’tiboran balet musiqasi ham tan olindi.Lyuli yaratgan yangi turdagi opera uvertyurasi o’zining originalligi bilan ajralib turadi. U “Fransuzcha uvertyura”nomini oldi. U uch qisimdan iborat bo’lib 1-qism og’ir, 2-qism tez va yingil, ko’p hollarda fugalashtirilgan holda bo’lgan, 3-qism esa birinchi qismga yaqin bo’lgan

J.B.Pergolizi uning ijodiy merosi “cho’ri-beka”intermidiyasi hammadan ham ko’proq ahamyatga ega, bu intermidiya Italiyan opera BUFFAsining eng dastlabki namunasidir. Shu munasabat bilan pergolizi manashu janrning otasi hisoblanadi.

• J.B.Pergolizi uning ijodiy merosi “cho’ri-beka”intermidiyasi hammadan ham ko’proq ahamyatga ega, bu intermidiya Italiyan opera BUFFAsining eng dastlabki namunasidir. Shu munasabat bilan pergolizi manashu janrning otasi hisoblanadi.
• Fransiya, Angliya va Germaniyada syujetlarda qadimgi dunyo tarixi va o’rta asr syujetlariga asoslangan jonli qiziqishni yo’qotib qo’ygan va aktual bo’lmay qolgan operalar sal kam quyilib kelinar edi. Manzaralarnni sirtdan dabdabali serhasham ko’rsatish maqsadi ko’zlangan uchun badiiy va dramatik mazmun yo’qolib ketar edi. Bu hildagi operalar asosan saroy doirasidagi aslzodalarga xizmat qilar, jamiyatdagi ilg’or demokratik qatlamlarning qarashlari va didlariga mos kelmas edi. Realistik an’analarni o’z ichiga olgan demokratik opera san’ati vujudga keldi va rivojlanib bordi. Italiyada opera BUFFA Fransiyada turmushga oid hajviy opera, Angliyada GADOLAR OPERASI Germaniya bilan Avtriya esa ZINGSHPEL rivojlandi.

XVIII asrning 30-40 yillaridayoq cholg’u musiqasi tarixida yangi davr boshlandi, bu davr voqelikni uning taraqiyoti va ziddiyat bilan birgalikda aks ettirishning progressiv metodi bo’lmish simfonizm qaror topishi bilan tugallandi. Yangidan yangi shakllanish jarayonlarini turli Yevropa mamlakatlariga, turli milliy madaniyatlarga yoyyildi. Feodal absolyutistik davlatlar zaminidagi ziddiyatlarning keskinlashuvi va milliy ozodlik harakatlarining kuchyishi burjuziyasining sinfiy hamda o’z milliy ongi qaror topishiga demokratik idealogiyaning rivojlanishiga olib keldi. Bu musiqa san’ati sohasida (ijodiyot, musiqali teatr, konsert, amaliyoti)ga ham ta’sir ko’rsatdi.

• XVIII asrning 30-40 yillaridayoq cholg’u musiqasi tarixida yangi davr boshlandi, bu davr voqelikni uning taraqiyoti va ziddiyat bilan birgalikda aks ettirishning progressiv metodi bo’lmish simfonizm qaror topishi bilan tugallandi. Yangidan yangi shakllanish jarayonlarini turli Yevropa mamlakatlariga, turli milliy madaniyatlarga yoyyildi. Feodal absolyutistik davlatlar zaminidagi ziddiyatlarning keskinlashuvi va milliy ozodlik harakatlarining kuchyishi burjuziyasining sinfiy hamda o’z milliy ongi qaror topishiga demokratik idealogiyaning rivojlanishiga olib keldi. Bu musiqa san’ati sohasida (ijodiyot, musiqali teatr, konsert, amaliyoti)ga ham ta’sir ko’rsatdi.

Musiqa san’atining demokratlashuvi XVIII asr boshiga qadar kompozitorlar o’z ijodiy kuchlarini asosan cherkovga zodagonlar saroylari va opera teatrlariga qaratib keldilar. XVIII asrda hamma joyda talaygina demokrAtik konsert yakkanavoz, ansambl, simfonik orkestr o’choqlari paydo bo’ldi. Yevropa poytaxtlar London, Parij va boshqalarida zodagon mansabdorlarning saroylaridagi konsertlar bilan birgalikda keng demokratik jamoat ommasi kira oladigan tashkilotlar paydo bo’ldi.

• Musiqa san’atining demokratlashuvi XVIII asr boshiga qadar kompozitorlar o’z ijodiy kuchlarini asosan cherkovga zodagonlar saroylari va opera teatrlariga qaratib keldilar. XVIII asrda hamma joyda talaygina demokrAtik konsert yakkanavoz, ansambl, simfonik orkestr o’choqlari paydo bo’ldi. Yevropa poytaxtlar London, Parij va boshqalarida zodagon mansabdorlarning saroylaridagi konsertlar bilan birgalikda keng demokratik jamoat ommasi kira oladigan tashkilotlar paydo bo’ldi.

XVII asr cholg’u musiqasining xususiyatlaridan biri gomofonli-garmonik tuzulishning hukumronligi bo’ldi. O’sha zamon cholg’u asarlarida obrazlarning yorqin va mavzularning mazmundor chiqishiga asos bo’lgan ohanglar o’z ildizlari bilan xalq qo’shiqlari va operalarga borib taqaladi

• XVII asr cholg’u musiqasining xususiyatlaridan biri gomofonli-garmonik tuzulishning hukumronligi bo’ldi. O’sha zamon cholg’u asarlarida obrazlarning yorqin va mavzularning mazmundor chiqishiga asos bo’lgan ohanglar o’z ildizlari bilan xalq qo’shiqlari va operalarga borib taqaladi
• “Sonatali-simfonik sikl” degan sikl bilan uning barcha turdagi janrlari sonata, trio, kvartet, konsert, simfoniyalarning shakllaninshi XVIII asr cholg’u musiqasi sohasida yuzaga kelgan novatorlik hodisasi bo’ldi.Sonatali simfonik XVIII asr 1-yarmidagi Italyan cholg’u musiqasida juda yaxshi seziladi. Orketr simfoniyasi qaror topishida Glyukning ustozi J.Sammartining ijodi muhim rol o’ynadi.

Foydalanilga adabiyotlar:

• Foydalanilga adabiyotlar:
• “Musiqa tarixi: Xudoyorov.G’.M, Ibrohimov.O.A” Toshkent-2018
• “Musiqa tarixi” maruza matni
• Internet tarmoqlari
• Gooogle
• Chromi
• Ziyonet.uz
• LEX.UZ

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!