Sanli an’latpalar
Download 183.91 Kb.
|
2 5334968690146280631
7-klass matematika Sa’ne: 11.02.2020 Tema: Sanli an’latpalarSabaqtin’ maqseti:Sabaqtin’ maqseti:
Sabaqti qurallandiriw:Sabaqti qurallandiriw:
Sabaqta qollanilatug’in metod:Toparlarda islew , testSabaqtin’ barisi :Sabaqtin’ barisi :
3. Taza temani tu’sindiriw (20 minut)3. Taza temani tu’sindiriw (20 minut)Sanli an’latpalarAlgebra so’zi ulli o’zbek matematigi ha’m astronomi, watanlasimiz Al-Xorezmiydin’ “Kitap al – muxtasar fi hisob al – jabr valmuqobala” miynetindegi al – jabr (latinshasina algebra) so’zinen aling’an. Bul miynetinde Al-Xorezmiy dunyada birinshi ma’rte algebra pa’nin bayan etken.Sanli an’latpalardin’ ma’nisi dep, usi sanli an’latpada ko’rsetilgen a’mellerdi orinlaw na’tiyjesinde payda bolg’an sang’a aytiladi.Ma’selen:Ma’selen:2·3 + 7 sanli an’latpanin’ ma’nisi 13 saniSanli an’latpa bir sannan ibarat boliwi da mumkin. Onin’ ma’nisi usi sannin’ o’zi boladi.Arasinda sanli an’latpalarda sanlar ha’m a’meller belgilerden tisqari a’mellerdin’ belgili ta’rtipte orinlaniwin ko’rsetiwshi qawsirmalardan paydalaniladi.Ma’selen:(2,5+3,5)·2,1Sanli an’latpanin’ ma’nisin esaplawda aldin qawsirmanin’ ishindegisin qosiw, keyin bolsa ko’beytiw orinlanadi.“=“ belgisi menen birlestirilgende eki sanli an’latpa sanli ten’likti payda etedi.“=“ belgisi menen birlestirilgende eki sanli an’latpa sanli ten’likti payda etedi.Eger ten’liktin’ shep ha’m on’ bo’limlerinin’ ma’nisleri birdey san bolsa, onda ten’lik duris ten’lik delinedi.Ma’selen:15 - 7 = 6 + 2 ten’lik duris, sebebi onin’ eki ta’repinin’ ma’nisi 8 sanina ten’.Sanli an’latpalar menen ha’m sanli ten’liklerden esaplawlar menen bir qatarda sanlardin’ qa’siyetlerin jaziwda da paydalaniladi.Ma’selen: 35 + 21 = 21 + 35 ten’lik qosiwdin’ orin almastiriw qasiyetin ko’rsetedi.Endi 6 + 12·3 sanli an’latpasin qarayiq. 6+12·3=6+36=42 den ibarat bolg’an duris na’tiyje a’mellerdi qabil etilgen orinlaniw ta’rtibine a’mel qiling’anda g’ana orinlanadi.Eger esaplaw ta’rtibi buzilsa ha’m aldin 6 menen 12 ni qosip, son’ 3 ke ko’beytirilse, onda 54 degen naduris ma’nis payda qilinadi. Bul na’tiyje da’slepki ma’nisEger esaplaw ta’rtibi buzilsa ha’m aldin 6 menen 12 ni qosip, son’ 3 ke ko’beytirilse, onda 54 degen naduris ma’nis payda qilinadi. Bul na’tiyje da’slepki ma’nis(6+12)·3kibi jazilg’an bolg’anda g’ana duris boladi. Demek esaplawdin’ durislig’i sanli an’latpalardag’i an’latpalardin’ orinlaniw ta’rtibine baylanisli eken.Qosiw ha’m ayiriw birinshi basqish a’melleri, ko’beytiw ha’m bo’liw bolsa ekinshi basqish a’melleri delinedi. Kvadrat ha’m kubqa ko’teriw u’shinshi basqish a’meller delinedi. Algebraliq an’latpanin’ san ma’nisin tabiwda a’meller orinlaniwinin’ to’mendegi ta’rtibi qabi etilgen:Qosiw ha’m ayiriw birinshi basqish a’melleri, ko’beytiw ha’m bo’liw bolsa ekinshi basqish a’melleri delinedi. Kvadrat ha’m kubqa ko’teriw u’shinshi basqish a’meller delinedi. Algebraliq an’latpanin’ san ma’nisin tabiwda a’meller orinlaniwinin’ to’mendegi ta’rtibi qabi etilgen:
Ma’selen: 3 · 5 + 4 = 15 + 4 = 192) Eger an’latpada qawsirmalar bolsa, onda aldin qawsirma ishindegi sanlar ustinde joqaridag’i ameller orinlanadi keyin bolsa qalg’an barliq a’meller orinlanadi, bunda qawsirma ishindegi ha’m sirtindag’i barliq a’meller 1) degidey etip orinlanadi.2) Eger an’latpada qawsirmalar bolsa, onda aldin qawsirma ishindegi sanlar ustinde joqaridag’i ameller orinlanadi keyin bolsa qalg’an barliq a’meller orinlanadi, bunda qawsirma ishindegi ha’m sirtindag’i barliq a’meller 1) degidey etip orinlanadi.Ma’selen:(4 + 3 ·5 ) – 9 = ( 4 + 15 ) – 9 = 19 – 9 = 10Download 183.91 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling