Shamol dvigateli. Kuchlanish rostlagichlari

SHAMOL DVIGATELI.  KUCHLANISH ROSTLAGICHLARI

Reja:

1. 
   Shamol dvigateli 
   
2. 
   Elektromagnit kuchlanish rostlagichlarining ish jarayoni
   
3. 
   Elektromagnitli kuchlanish rostlagichlarining tavsifnomasini yaxshilash:
   
4. 
   Rostlagich yakorchasining tebranish chastotasini oshirish 
   
5. 
   Rostlagich kontaktlari orasidan chikadigan uchkunni kamaytirish
   
6. 
   Termokompensatsiya
   

SHAMOL DVIGATELI — shamol oqimining kinetik energiyasini mexanik energiyaga aylantiradigan qurilma. Asosiy qismlari: rotor, parrakli baraban, shamol gʻildiragi va b. Karusel (rotorli), qanotli va barabanli xillarga boʻlinadi. Karusel Shamol dvigateli ish organining aylanish oʻqi vertikal joylashgan boʻladi. Oʻqning bir tomoniga joylashgan parraklarga shamol taʼsir qiladi, parrakning aylanma tezligi shamol tezligidan oshmagani uchun atigi 15 foizi mexanik energiyaga aylanadi. Shuning uchun kamroq ishlatiladi. Qanotli Shamol dvigatelida oʻq shamol yoʻnalishiga nisbatan gorizontal va parallel joylashadi. Bunday Shamol dvigateli keng tarqalgan, unda shamol energiyasining 48 foizi mexanik energiyaga aylanadi. Barabanli Shamol dvigatelida baraban vali shamol oqimiga nisbatan gorizontal va perpendikulyar joylashgan boʻladi. Shamol dvigateli quvvati shamol gʻildiragining diametriga, shamolning tezligiga bogʻliq. Shamol dvigateli, asosan, shamol energetikasida ishlatiladi.

Elektromagnitli rostlagichning generator aylanishlar chastotasi uzgargandagi ish jarayoni . Rostlagich kontaktlari tutash bulganda, generator kuchlanishi U_G ning ortish va kontaktlar uzilganda kamayish tezliklari generatorning aylanish chastotasiga boglikdir. Uygotish chulgamining zanjiri ulangan xolda, generator kuchlanishi ma’lum chegaraviy kiymatgacha usib boradi, aylanishlar chastotasi kancha katta bulsa, bu chegaraviy kuchlanish kiymati xam yukori buladi (16-rasm). Aylanish chastotasi ortishi bilan generator kuchlanishining usishi xam tezlashadi va kuchlanish usishini ifodalovchi egri chizik shunchalik tik buladi.

Rostlagich kontaktlari uzilganda, generator kuchlanishi asimptotik ravishda ma’-lum chegaraviy kiymatgacha kamayadi.Aylanish chastotasi kancha katta bulsa, kuchlanish-ning kamayish chegarasi xam shuncha yukori buladi.

Generator rotorining katta, urtacha va kichik aylanishlar chastotasiga taallukli bulgan va kuchlanish uzgarishini ifodalovchi egri chiziklar 17a-rasmda kursatilgan. Ular 16-rasmdagi kuchlanishning usishi va kamayishini ifodaluvchi egri chiziklardan, tegishli kesmalarni ajratib olish yuli bilan tuzilgan. 17b -rasmda generator uygotish zanjirining rostlagich kontaktlari tutashgan xoldagi karshilik R_UCH (uygotish chulgamining karshiligi) dan kontaktlar uzilgandagi karshilik R_UCH+ R_K ( uygotish chulgami va unga ketma-ket ulangan rezistor R_K ning umumiy karshiligi) gacha sakrash tarzda uzgarishi kursatilgan.

Rostlagich kontaktlarining tutashish-uzilish chastotasi yukori bulganligi tufayli generatorning uygotish zanjiri karshiligining xakikiy kiymati R_UCH va R_UCH + R_K orasida tebranib turadi va urtacha arifmetik kiymatiga ekvivalent buladi. Bu karshilik uygotish zanjirining urtacha yoki effektiv karshiligi deb yuritiladi

Bu yerda, - kontaktlar uzilgan xolda turishining nisbiy vakti.

17v-rasmda yukorida keltirilgan urtacha kuchlanish va effektiv karshilik kiymatlariga mos ravishda uygotish tokining uzgarishi kursatilgan va uning urtacha kiymati kuyidagiga teng

,

Demak, generator rotorining aylanishlar chastotasi ortishi bilan uygotish toki kamayadi, chunki bunda kontaktlar uzilib turish vakti t_u , binobaran _u xam kamayadi.

Rotor aylanishlar chastotasi kamayganda uy gotish tokining kiymati ortadi. Shun-

day kilib, kuchlanish rostlagichining ishlash jarayonida uygotish tokining kiymati generator rotorining aylanish chastotasiga teskari proporsional ra-vishda uzgaradi va asosan, shuning xiso-biga kuchlanish belgilangan chegarada ush-lab turiladi (14-rasm). Bu jarayonni generator kuchlanish rostlagichi bilan birgalikda ishlagandagi ishchi-tezlik tavsifnomasida xam anik kurish mumkin (18-rasm). Rotorning aylanishlar chastotasi 0 dan nbosh gacha usganda, ya’ni ostlagich xali ishga tushmaganda (u = 0) uygo-tish toki uzining maksimal kiymatiga

18-rasm. Generator rostlagich bilan birgalikda ishlagandagi tavsifnoma .

erishadi.

;

Aylanishlar chastotasi n_bosh dan oshishi bilan , rostlagich ishga tushadi va kuch-lanishni belgilangan darajada ushlab turadi. Aylanishlar chastotasi n_bosh dan n_max gacha ortsa, _u 0 dan 1 gacha usadi, uygotish toki esa _u = 1 xoldagi (ya’ni rostlagich kontaktlari doimo uzilgan xolat) kiymatigacha kamayadi:

;

Agar rotorning aylanishlar chastotasi bundan keyin xam oshirilsa, u xolda generator kuchlanishi xam, uygotish toki xam usa boshlaydi, ya’ni bu nuktadan boshlab rostlagich ishlamaydi va generator kuchlanishi rostlanmaydi.

Shunday kilib, uygotish zanjiriga ulangan kushimcha karshilik kiymati kuchlanishni rostlash mumkin bulgan maksimal aylanishlar chastotasining chegarasini belgilaydi.