Shaxs xususiyatlarini aniqlash uslubi (G. Ayzenk)

SHAXS XUSUSIYATLARINI ANIQLASH USLUBI (G.AYZENK)

Shaxs xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan juda ko‘p usullar mavjud. Taqdim etilayotgan uslub esa o‘zining samaradorligi bilan alohida ajralib turadi. Mazkur test natijalari odatda ilmiy psixologiyada qabul qilingan "Ekstraversiya", "Introversiya" (ichki), "Neyrotizm" (asabiy muvozanat) holatlarining shakllanganlik darajalariga qarab talqin qilinadi. Bu talqin esa har bir shaxs tarbiyasi va taraqqiyotiga baho berish uchun ma’lum darajada xulosalar qilish imkonini beradi.
Tavsiya etilayotgan metodika asosida turli mualliflar (Kettell, Leongard, Ayzenk, Lichko) tomonidan bir xil maqsadga yo‘naltirilgan metodik ishlanma mahsuli bo‘lib, uning asosida shaxsning umumpsixologik sifatlarining namoyon etilishi yotadi.
Mazkur metodika G.Ayzenkning 60 talik savolnomasi (o‘smirlik varianti)ga tayangan holda shaxsda “Ekstraversiya” va “Neyrotizm” holati namoyon etilishi va uning o‘zaro nisbati (ustunligi) natijalari asosida har bir o‘smir shaxsi uchun xarakterli bo‘lgan shartli variantlar belgilanadi va shu variantlarga mansub o‘smirlar xarakterini psixologik jihatdan muhofaza uchun olib borilishi lozim tavsyalar ko‘lami ishlab chiqiladi va taqdim etiladi.
Ish bosqichlari:
1. Testini o‘tkazish.
2. Olingan ma’lumotlarni (“ha”, “yo‘q” tartibidagi) hisoblash.
3. Natijalarni maxsus jadvalga mos belgilash.
4. “Yolg‘on” shkalasiga tushgan ma’lumotlarni aniqlash (5 baldan yuqori bo‘lsa).
5. Tegishli xulosalar chiqarish.
ko‘rsatma (amaliy psixolog uchun): Taqdim etilgan savolnomaning har bir savoliga sinaluvchi ko‘p o‘ylamasdan “ha” yoki “yo‘q” deb javob berishi kerak.
Javob savolnoma varaqasining tegishli raqami oldiga qo‘yiladi.
Ayzenk testi savolnomasi

• Shovqinda yugurib yelishni yoqtirasizmi?
• Sizni himoya qila olishi mumkin bo‘lgan do‘stlarni tez-tez qo‘msab turasizmi?
• Nimanidir so‘rasalar tez javob qaytara olasizmi?
• Nimadandir g‘azablangan vaqtingiz bo‘ladimi?
• Kayfiyatingiz tez-tez o‘zgarib turadimi?
• Odamlar bilan muloqot qilishga nisbatan kitob o‘qish osonroqmi?
• Turli xil uy va fikrlar uxlashingiz uchun tez-tez xalaqit berib turadimi?
• Hamma vaqt ham birdek sizga aytilgan ishni aynan bajarasizmi?
• Kim bilandir hazil qilishni yoqtirasizmi?
• Jiddiy sabab bo‘lmasa ham o‘zingizni baxtsiz his etasizmi?
• Men juda ham quvnoq odamman deb o‘zingizni ayta olasizmi?
• O‘qishda yoki ishda biror bir qoidani buzganmisiz?
• Nimadandir g‘azablanganligingiz aniqmi?
• Hamma ishni tezlik bilan bajarish sizga yoqadimi?
• Hammasi yaxshilik bilan tugagan bo‘lsada qandaydir qo‘rqinchli hodisalar uchun qayg‘urasizmi?

• Har qanday sirni ham sizga ishonish mumkinmi?
• Alohida qiyinchiliksiz ba’zan zerikarli bo‘lgan do‘stlar davrasini tezda qizdira olasizmi?
• Hech qanday sababsiz (jismoniy kuch sarflashsiz) ba’zan yuragingiz qattiq uradimi?
• Kim bilandir do‘stlashmoq uchun odatda siz birinchi bo‘lib qadam qo‘ya olasizmi?
• Biror marta yolg‘on gapirganmisiz?
• Siz va sizning yoshingiz to‘g‘risida tanqidiy fikr aytilganda tez jahlingiz chiqadimi?
• O‘z do‘stlaringizga turli xil tarixlarni aytib tez-tez hazil qilib turasizmi?
• Ko‘pincha o‘zingizni toliqqan holda his etasizmi?
• Sizning odatingizcha oldin ish (o‘qish) keyin boshqalarimi?
• Siz odatda quvnoq va hamma narsadan xursandmisiz?
• Siz tez ranjiydigan (ko‘ngli juda nozik) misiz?
• O‘zgalar bilan muloqot qilishni juda yaxshi ko‘rasizmi?
• Hamma vaqt birdek uydagi yumushlarga, xo‘jalik ishlariga ko‘maklashasizmi?
• Bosh aylanish holati sizda uchrab turadimi?
• Sizning harakatlaringiz ba’zan boshqalarni noqulay holatga tushirganmi?

• Nimadir badingizga urgan holatlarni tez-tez his etasizmi?
• Ba’zan o‘zgalar panohi (yordami)ni yoqtirasizmi?
• Begona odamlar orasida bo‘lganda jimgina o‘tirasizmi?
• Ba’zan o‘z joyingizga o‘tirmaganingiz sizni o‘y-hayajonga soladimi?
• Odatda siz tez qaror qabul qilasizmi?
• O‘z jamoangizda biror marta ham shovqin qilmaganmisiz?
• Tez-tez qo‘rqinchli tushlar ko‘rasizmi?
• Do‘stlar davrasida quvnoq bo‘lish uchun o‘zingizga erk bera olasizmi?
• Sizni xafa qilish osonmi?
• Kimningdir haqida yolg‘on gapirishingizga to‘g‘ri kelganmi?
• O‘ylab o‘tirishga ko‘p fursat bermasdan odatda tez gapirish va harakat qilish bilan mashg‘ul bo‘la olasizmi?
• Agar noqulay vaziyatga tushib qolsangiz uzoq vaqtgacha uni unita olmaysizmi?
• Shovqinli va quvnoq o‘yinlar sizga juda yoqadimi?
• Hamisha sizga nima uzatilsa shuni tanavvul qilib ketaverasizmi?
• 45. Sizdan nimanidir so‘rasalar “yo‘q” deb javob berishga qiynalasizmi?

46. Mehmondorchilikka tez-tez borib turishni yoqtirasizmi?
47. Yashashni xohlamagan vaqtlaringiz bo‘ladimi?
48. Oilangizdagilar bilan qo‘pol munosabatdagi vaqtlaringiz bo‘lganmi?
49. Atrofdagilar sizni quvnoq va xushchaqchaq odam deb hisoblashadimi?
50. Ish (o‘qish) vaqtida ko‘pincha xayolingiz bo‘linib turadimi?
51. Umumiy xursandchilikka qatnashishdan ko‘ra uni ortdan kuzatish turish sizga ma’qulmi?
52. Turli xil fikrlar mavjud bo‘lganligi tufayli odatda uxlashga qiynalasizmi?
53. Bajarishingiz lozim bo‘lgan ishlarni amalga oshirishga o‘zingizga to‘liq ishonasizmi?
54. O‘zingizni tanho holatda his etgan holatda bo‘lasizmi?
55. Yangi odamlar bilan muloqotda birinchi bo‘lib gapirishga uyalasizmi?
56. Qilgan xatoyingizni tuzatib bo‘lmasligini payqab qolish hollari sizda tez-tez uchrab turadimi?
57. Sizga baqirib gapirishsa siz ham xuddi shu ohangda javob berasizmi?
58. Biror jiddiy sabab bo‘lmasa ham o‘zingizni quvnoq yoki g‘amgin his etgan vaqtlaringiz bo‘ladimi?
59. O‘z tengdoshlaringiz orasida haqiqiy dam olish qiyin deb hisoblaysizmi?
60. O‘ylamasdan bajargan biror-bir ishingiz uchun qayg‘urgan vaqtlaringiz tez-tez takrorlanib turadimi?