Sodda gaplarning lisoniy sintaktik qolipi

Sodda gaplarning lisoniy sintaktik qolipi

Kadamova Munira

Har qanday sodda gap shakl va mazmun birligidan iborat. Sodda gapning lisoniy sathdagi shakily va mazmuniy jihati uning nutqiy sathdagi shakily va mazmuniy jihatidan farqlanadi.

Har qanday sodda gap shakl va mazmun birligidan iborat. Sodda gapning lisoniy sathdagi shakily va mazmuniy jihati uning nutqiy sathdagi shakily va mazmuniy jihatidan farqlanadi.

Sodda gapning eng kichik qurilish qolipi lisoniy sathda o’rnashgan. Bunda lisoniy sintaktik qolipning chap tomoni shakily va o’ng tomoni mazmuniy jihati.

Nutqiy sathda esa shakily va mazmuniy jihat lisoniy sathdagidan farqliroq. Sodda gaplarning nutqiy sathdagi shakily-mazmuniy munosabatini tilshunoslikning mazmuniy sintaktik yo’nalishi o’rganadi.

Nutqiy sathda esa shakily va mazmuniy jihat lisoniy sathdagidan farqliroq. Sodda gaplarning nutqiy sathdagi shakily-mazmuniy munosabatini tilshunoslikning mazmuniy sintaktik yo’nalishi o’rganadi.

Mazmuniy sintaksis ma’lum bir sintaktik birlik nimani ifodalaydi va ma’lum bir voqea qanday ifodalaydi degan muammoni ochib berish bilan mashg’ul bo’ladi.

Lisoniy sintaktik qolip nutqiy hodisa sifatidagi sodda gaplarning asosiy grammatik va struktur (qurilish) xususiyatini o’zida mujassamlashtirgan mavhum qurilma sifatida yashaydi. Bu gapning struktur elementi orasidagi munosabatni ifodalab, uning umumiy grammatik ma’nosini mujassamlashtiradi.

Lisoniy sintaktik qolip nutqiy hodisa sifatidagi sodda gaplarning asosiy grammatik va struktur (qurilish) xususiyatini o’zida mujassamlashtirgan mavhum qurilma sifatida yashaydi. Bu gapning struktur elementi orasidagi munosabatni ifodalab, uning umumiy grammatik ma’nosini mujassamlashtiradi.

Nutqda sodda gaplar turli-tuman: 1. Shavkat kitobni o’qidi. 2. Ortadi sevinchim. 3. Farg’ona, go’zalsan. Shuning uchun ularning qoliplari ham turli-tuman bo’lishi tabiiy. Yuqoridagi Shavkat kitobni o’qidi tipidagi cheksiz gaplar (Tohir xatni oldi. Munisa uyni supurdi) uchun (ega+to’ldiruvchi+kesim) Ortadi sevinchim tipida cheksiz gaplar uchun (ega+kesim), Farg’ona, go’zalsan tipidagi cheksiz gaplar uchun (undalma,kesim) qoliplari umumiy