Соли= сиёсати ва унинг асосий йыналишлари

Toshkent moliya instituti
Andijon fakulteti Sirtqi bo’limi
Moliya va moliyaviy texnologiyalar yo’nalishi
2-kurs MMT 96-21 guruh talabasi
Sheraliyev Bahtiyorjonning
Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot
fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi
Soliq siyosati va uning yo‘nalishi

Reja:

1. 
   Soliq siyosati va uning huquqiy asoslari.
   
2. 
   Soliq siyosatini ishlab chiqish va uni amalga oshirishda davlatning roli.
   
3. 
   O`zbekiston Respublikasi soliq siyosatining xususiyatlari va yo`nalishlari.
   

1. Soliq siyosati va uning huquqiy asoslari. Jamiyat iqtisodiy taraqqiyoti bir tomondan uning ichki mexanizmiga bog`liq bo`lsa, ikkinchi tomondan boshqaruvning xarakteriga, ijtimoiy-siyosiy holatga, muvozanatga bog`liq bo`ladi. Oddiy qilib aytganda ustqurmaga ha
m bevosita bog`liqdir. Mazkur jarayonda ijtimoiy siyosat alohida rolь o`ynaydi. Ijtimoiy siyosat o`z navbatida ichki va tashqi madaniy-ma’rifiy, siyosiy, iqtisodiy siyosat kabilarga bo`linadi. Iqtisodiy siyosat ham o`z navbatida moliya, pul-kredit, byudjet, soliq siyosati kabi turlarda amal qilib, ularni yaxlitligi makroiqtisodiy darajada qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlari faoliyatlarining asosiy ajralmas qismiga aylanadi. Shu o`rinda soliq siyosatining mazmuniga to`xtalib o`tadigan bo`lsak, yuqorida qayd etilganidek, soliq siyosati - bu iqtisodiy siyosatning ajralmas bir bo`lagi bo`lib, davlatning muayyan davrda aniq maqsadlarga qaratilgan soliq sohasidagi faoliyatidir. U tarkiban soliqlarni joriy etish, soliqqa oid huquqiy baza yaratish, joriy etilgan soliqlar va soliqsiz to`lovlarni amaliyotda ishlash mexanizmini shakllantirish va samaradorligini oshirishga qaratilgan davlatning tegishli vakolatli organlari tomonidan kompleks tarzda olib boriladigan chora-tadbirlar yig`indisidir. Mamlakat soliq tizimi xususiyatlari, yo`nalishlari, qanday soliqlarning joriy etilishi, ular o`rtasidagi nisbatni ta’minlash kabi masalalarni soliq siyosati belgilab beradi.
Soliq siyosatining huquqiy asoslari sifatida mustaqillikning dastlabki yillarida O`zbekiston Respublikasining 1991 yil 31 avgustdagi «O`zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to`g`risida» gi qonuni, O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O`zbekiston Respublikasining «Korxonalar, tashkilotlar, birlashmalardan olinadigan soliqlar to`g`risida» gi (1991 yil 15 fevral), «O`zbekiston Respublikasining fuqarolari, ajnabiy fuqarolar va fuqaroligi bo`lmaganlarning daromad solig`i to`g`risida» gi (1991 yil 15 fevral), «Mahalliy soliqlar va yig`imlar to`g`risida» gi (1993 yil 7 may) qonunlari, O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Kengashi va Vazirlar Mahkamasining qarorlari kabi me’yoriy hujjatlardan iborat bo`lgan bo`lsa, 1997 yilda qabul qilingan O`zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi va O`zbekiston Respublikasining «Davlat soliq hizmati to`g`risida» gi qonuni yuqoridagi hujjatlarning ayrimlarini o`z kuchini yo`qotishiga olib kelgan bo`lsa, ayrimlarining huquqiy bazasini kengayishiga, kuchayishiga hizmat qilib kelmoqda. «O`zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to`g`risida» gi qonunga muvofiq, shu kundan e’tiboran O`zbekiston Respublikasi o`zining mustaqil soliq siyosatini olib boradi. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida fuqarolarning burchlariga soliqlarni to`lash majburiyati ham kiritilgan: «Fuqarolar qonun bilan belgilangan soliqlar va yig`imlarni to`lashga majburdirlar» <sup>1</sup>. Shuningdek respublikamiz hududida yagona soliq tizimi amal qilishi va uni belgilash vakolati haqidagi jumlalar keltirilgan: «O`zbekiston Respublikasi hududida yagona soliq tizimi amal qiladi. Soliqlar joriy qilishga faqat Oliy Majlis haqlidir» .²
Bugungi kunda respublikamiz soliq siyosatining huquqiy asoslari O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O`zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi, «Davlat soliq hizmati to`g`risida» gi qonuni, hukumatning boshqa soliqqa oid qonun, qarorlari, Prezident Farmonlari va boshqa me’yoriy hujjatlar bilan izohlanadi.
Hozirgi paytda respublikamiz soliq siyosatining asosi Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan va muvaffaqiyatli tarzda amaliyotda o`z aksini topayotgan iqtisodiy rivojlanishning besh tamoyilidir. Soliq siyosati ana shu tamoyillar asosida tashkil etilgan bo`lib, soliq sohasidagi samarali chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.