Sonli va harfli ifodalar Dars maqsadi: ta’limiy maqsad

Sonli va harfli ifodalar

Dars maqsadi:

• ta’limiy maqsad: o’quvchilarga sonli va harfli ifodalar haqida tushuncha berish va bilimlarini mustahkamlash.
• tarbiyaviy maqsad: o’quvchilarni o’z o’rnida gapirish odobi bilan tarbiyalash hamda ularda misol javoblari asosida estetik didni shakllantirish.
• rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarda mustaqil ishlash qobiliyatini va hozirjavoblikni oshirish.

Amaliyotga oshirish usuli: amaliy masalalarni yechish.Nutqda matematik terminlarni savodli qo’llay olish.Tashabbus ko’rsatish,tadbirkorlik,masalalar yechishda faoliyat ko’rsatish bo’yicha bilimlarni oshirish.

Dars turi: yangi bilim berish.

Dars jihozi: tarqatmalar, AKT, darslik.

Dars metodi: tushuntirish, savol-javob, “Tez hisoblayman” ta’limiy o’yini.

Tashkiliy qism

• O’quvchilar bilan salomlashish
• Davomatni so’rash
• Uyga berilgan topshiriqni tekshirish

“Agar siz matematikani juda murakkab deb o’ylasangiz, hayotning qanday murakkab ekanligini bilmas ekansiz”

№184

a) (3426+2345)-345=(2345-345)+3426=

=2000+3426=5426

b) (3453+898)-2353=(3453-2353)+898=

=1100+898=1998

d) (6578+1437)-1578=(6578-1578)+1437=

=5000+1437=6437

№185

a) 12478-12378+7934=100+7934=8034

b) 38709+13576-21709=(38709-21709)+

+13576=17000+13576=30576

d) 28676+1111-21776=(28676-21776)+

+1111=6900+1111=8011

e) 41512+13924-23412=(41512-23412)+

+13924=18100+13924=32024

№186

To’g’ri to’rtburchak shaklidagi maktab hovlisining bo’yi 216 m, eni esa bo’yidan 45 m qisqa. Maktab hovlisining perimetrini hisoblang.

Javob:

Maktab hovlisining perimetri 774 m ekan.

Berilgan: Bo’yi__ 216 m

Eni____ ? ,45 m qisqa

Perimetri- ? m

Yechish:

• 216-45=171 (m) eni

Formula:

P=(bo’yi+eni)∙2

2) P=(216+171) ∙2=774 (m)

№187 “Lacetti” avtomobili massasi 1246 kg, “Cobalt” avtomobili massasi esa 1149 kg. “Cobalt” avtomobili “Lacetti” avtomobilidan necha kilogrammga yengil?

Berilgan: “Lacetti” avtomobili-1246 kg

“Cobalt” avtomobili-1149 kg ?kg yengil

Yechish:

• 1246-1149=97 (kg) yengil

Javob:

“Cobalt” avtomobili “Lacetti” avtomobilidan

97 kgga yengil.

II.O’tilgan mavzuni so’rash:

“Kim topqir?” o’yini

1) 427 sonining 52 ta kamidan 90 ta ortiq sonni toping.

2) 6714 sonining 714 ta kamidan 500 ta ortiq sonni toping.

3) 100 sonining 22 ta ortig’idan 55 ta ortiq sonni toping.

4) 7458 sonining 64 ta kamidan 90 ta kam sonni toping.

5) 605 sonining 89 ta kamidan 987 ta ortiq sonni toping.

1) (427-52)+90=375+90=465

2) (6714-714)+500=6500

3) (100+22)+55=177

4) (7458-64)-90=

=7394-90=7304

5) (605-89)+987=516+987=1503

Mavzu:Sonli va harfli ifodalar.

6 sm

6 sm

Sonlar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar sonli ifodalar deyiladi.

4 sm

4 sm

P=2∙(6+4)=2∙6+2∙4=20

6 sm

6 sm

Sonlar, harflar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar harfli yoki harfiy ifodalar deyiladi.

a sm

a sm

P=2∙(6+a)=2∙6+2∙a

Masala:

Ishchi 2 soat ishladi. U birinchi soatda 12 dona, 2-soatda esa 1-soatdagidan m dona ko’p detal tayyorladi. Ishchi ikki soatda tayorlagan detallar sonini ifodalaydigan harfli ifoda tuzing.a) m=4 va b) m=8 ga teng bo’ladigan qiymatlarini toping.

1-soatda-12 dona d

2-soatda-12+m dona d

Yechish:

12+12+m (dona) detal

a)m=4: 12+12+4=28 (dona) detal

b)m=8: 12+12+8=32 (dona) detal

Javob: Ishchi ikki soatda

m=4: 28 dona,

m=8: 32 dona detal tayyorlagan.

?ta detal

5

№188

Sonli ifodaning qiymatini toping.

• 13∙5+98=65+98=163
• 127+108:3-24= =127+36-24=139
• 12∙8+98-35= =96+98-35=159

• 13∙5+98=



• 127+108:3-24=



• 12∙8+98-35=

5

№189

Harfli ifodaning qiymatini toping.

a)128-31=97 b)39-18=21

128-43=85 124-18=106

128-59=69 215-18=197

d)35+0=35

35+10=45

35+100=135







a)128-b=

b=31; 43; 59

b)b-18=

b=39; 124; 215

c)35+x=

x=0; 10; 100

5

№190

Harfli ifodaning qiymatini toping.

a)(128-12∙3)+(14∙3-18)=116

(128-12∙4)+(14∙4-18)=118

(128-12∙5)+(14∙5-18)=120

b)(30∙4-25)-(20∙4+10)=5

(30∙8-25)-(20∙8+10)=45

(30∙10-25)-(20∙10+10)=65









a) (128-12b)+(14b-18)=

b=3; 4; 5



b)(30y-25)-(20y+10)=

b=4; 8; 10

Yangi mavzuni mustahkamlash

Savollar:

• Sonli ifodaning qiymati qanday topiladi?
• Qanday ifoda sonli ifoda bo’ladi?
• Sonli ifodaga misollar ayting.
• Harfli ifoda deb nimaga aytiladi?
• Harfli ifodada son qiymatni bersak, natija nima chiqadi?
• Harfli ifodaga misollar keltiring.

Javoblar:

• Sonli ifodada amallar belgilangan tartibda bajarilsa, sonli ifodaning qiymati hosil bo’ladi.
• Sonlar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar sonli ifodalar deyiladi.
• 15+28-12, 78+26+69,…
• Sonlar, harflar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar harfli yoki harfiy ifodalar deyiladi.
• Harfli ifodada son qiymatni bersak, natija son chiqadi.
• 14+b-a, 48+g-k+18,… .

QUVNOQ DAQIQA VAQTI.

Triangle



Rectangle

Circle

square

5

number

Uyga vazifa

№194, №195, №196

misol va masalalar.

Barchaga rahmat!